Title: Diccionario Español-Bisaya
Segunda edición
Author: Juan Félix de la Encarnación
Release date: February 4, 2023 [eBook #69948]
Most recently updated: October 19, 2024
Language: Spanish
Original publication: Philippines: Imprenta de Miguel Sanchez
Credits: Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ for Project Gutenberg (This book was produced from scanned images of public domain material from the Google Books project.)
Es propiedad de la Provincia.
Persuadido, caro lector, que la publicacion de un Diccionario Bisaya-Español Cebuano únicamente podrà ser de utilidad á los sugetos que ya se hallasen impuestos en los primeros rudimentos del idioma bisaya, me propuse dar á la prensa otro cuyo estudio hiciese à los principiantes de algun modo mas suave y llevadero el trabajo que cuesta el aprendizaje. Este es el Diccionario Español-Bisaya de Cebú, por primera vez escrito é impreso; que ahora veràs reimpreso.
Nada resta que añadir à lo ya dicho en el prólogo y advertencias al espresado Diccionario Bisaya-Español, solo deberé advertirte que la estrellita, puesta con frecuencia en el presente libro, sirve para distinguir las diferentes acepciones de los términos. [3]
DICCIONARIO
ESPAÑOL-BISAYA.
Á, artículo de nombres propios. = Cang, can. * Artículo de nombres apelativos. = Sa. * Mí. = Canáco.
Á nosotros nosotras incluyendo á todos con quienes se habla. = Canáto. * Nosotros, excluyendo á algunos. = Canámo.
A tí. = Canímo.
A vosotros, vosotras. = Caníño.
Abad y todo superior. = Ponóan.
Abadejo. = Toad toad.
Abadesa. = Ponóan sa mg̃a binócot, sa mg̃a monja.
Abadía. = Baláy convento ug mg̃a dona sa mg̃a monje, sa mg̃a Padre.
Abajo. = Sa silong, sa obos, sa ilálom.
Abalanzar, poner las balanzas del peso en fiel. = Tadong, bantang.
Abalanzarse, arrojarse, impeler. = Hamlag, damag, dasmag. * Con los brazos abientos. = Damhag, dasmag.
Abalorio de color de oro. = Samboláoan. * De diferentes calidades y figuras. = Malabóla.
Abanderado. = Ang magadála sa bandera.
Abandonar. = Bia, sagad ó paságad.
Abandono. = Pagcabía.
Abanicar. = Pagpáypay, pagapáyod.
Abanico. = Paypay, apáyod.
Abanto. = Langgam.
Abaratar. = Pagóbos ang bili, pagsáhol.
Abarcar con los manos. = Hogpong, pongpong. * Abrazando. = Paggácus, paghácgom; paggámal.
Abarquillado. = Haláoig sa calíng̃in.
Abarracarse. = Pagsílong sa mg̃a payág.
Abarragarse. V. Amancebarse.
Abarrancadero. = Calonáng̃an, lonáng̃an, cayanáng̃an.
Abarrancarse. = Liguid, lonáng.
Abarrotar. = Pagponó sa mg̃a sooc.
Abastecer. = Paghátag, pagándam, pagtagána sa quinahánglan.
Abasto. = Pagcabáton sa mg̃a Calán-on.
Abatanar. = Pagbónal, paglígis sa mg̃a panápton.
Abatido. = Obos, oaláy polos, talamáyon.
Abatimiento. = Pagpaóbus sa bóot.
Abatir, abatirse. = Paóbus, pagpaóbos, obó, daog, padáog, pagtámay.
Abdicar. = Dilí, ayad.
Abeja. = Potiócan, lígoan.
Abejar. = Odlan, pagapóy-an sa mg̃a patiócan.
Abejarron. = Boyog, guiao, biao.
Abejarruco. = Langgam.
Abejon. = Laqui sa mg̃a potiócan, potiócan ng̃a laqui.
Abejonazo. = Boyog ng̃a dagcó.
Abejoncillo. = Boyog ng̃a diótay.
Abejorro. = Boyog, guiao, biao. [3]
Abejuno. = Canhic, canhig potiócan.
Abertura de boca ó dedos. = Sing̃í, guing̃i. * De camisa por el cuello. = Liab. * En tierra, tabla, pared, &c. = Bohó, bang̃ag, lotac, boong, gotang, goang. * De bolsillo ó manera. = Si-si, quisí.
Abierta puerta, ventana. = Inábli, inócab. * Llaga. = Binóca.
Abjurar. = Pagmatúod sa pagpanómpa, pagdíli sa pagpanómpa sa guitóg-an, sa guipamatúod ng̃a daan.
Ablandar. = Bonol, homoc, bon-og, lomo, comos. * Al obstinado, renitente. = Alam alam.
Abnegacion. = Pagdíli sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot, sa cailíbgon.
Abnegar. = Idem.
Abobado. = Hong̃og, bong̃og, colang sa bóot, alang alang, colidó, magáan ug buot, miné.
Abochornar, hacer mucho calor. = Aling̃íi, alang̃áan, aling̃ása. * Causar á alguno vergüenza. = Olao.
Abofetear. = Sagpá, tagpá, sumbag. * De revés. = Tampalíng.
Abogado, letrado, protector, patron. = Tomalában, manlalában, mananábang.
Abogar. = Tabang, laban.
Abolir. = Pagóndang sa batásan.
Abollar. = Gopoc, yopoc, lópiac.
Abolladura. = Idem.
Abominable. = Tacós ng̃a pagadómtan, paglicáyan, dolómtan.
Abominar. = Domót, daot, lícay.
Abonanzar. = Pagsógor sa pagcalínao, paglínao.
Abonar. = Nagamaáyo, nagapacamaáyo, angcat.
Abordar una embarcacion á otra, ó chocar una con otra. = Bangga, sangca.
Aborrascarse el tíempo. = Onós, dag-om.
Aborrecer. = Domót.
Aborrecible. = Dolómtan, tacós ng̃a, pagadómtan.
Abortar. = Coha, tactac, tagas.
Abotonar. = Pagbotones, pig-got.
Aboyar embarcacion. = Pagpalayáo, pagpatáo, patáo, pagpatáob, pagpalutáo.
Abrasar, quemar. = Sonog, silab, daob, pasó.
Abrazadera. = Bacólong.
Abrazar, ceñir. = Halog, gacos. * Niño. = Cogos, codcod. * Copcop, sacom, acba, tamba.
Abreviar. = Dalí, lactod, daclit. * Nombre por cariño. = Dangga.
Abrigarse con ropa. = Colópo, tabon. * Abrazando á otro. = Copóy, gacos, halog. * Del viento el que navega ó cualquiera otro. = Salípod, salísip, salimbong.
Abrir puerta, &c. = Abli, ocab. * haciendo brecha. = Locab, longcab. * Boca ó lábios. = Ng̃a ng̃a, bang̃áng̃a, bong̃at.
Abrirse grano que se tuesta. = Biti. * Flor de árbol, &c., [4]capullo de algodon, &c., zurron de frutas, &c. = Bosoag, boscag, hathat, bocad, bongday.
Abrir cosa tapada, tinaja, caja, &c. = Bocas. * Los ojos. = Boca, matá, bolícat, boníhat; picat.
Abrirse alguno paso por alguna parte. = Bolhang.
Abrir algo por medio. = Si-si, sa-sa. * Animal por el lomo. = Bolhag. * Por la barriga. = Hibos, li-li, lili, dadas, di-di, si-si. En cebú, Abli, yasyas. * La mano, ó ropa, esteras, &c. = Boclad, ladlad. * Las piernas. = Bila, biláca. * Hinchazón, grano, &c. = Carlit, tosdic, cadlis. * El pez las agallas para respirar. = Hicab hicab, tocab tocab. * Muesca en palo, &c. = Sing̃it. * Agujero en pared, palo, &c. = Bohó, tihab, tohob. * La boca bostezando. = Hoyab, ling̃ábng̃ab. * La boca agonizando. = Ting̃á, ting-ab. * Algo por fuerza. = Ting̃ál, bing̃at.
Abrirse algo, rajarse, separarse. = Ganghal, sa-sa, pacas, booac, lotac, bitas.
Abrir cerradura ó candado. = Abli.
Abrirse herida. = Boca, boto, bosoang. * Rio, zanja, &c., tomar nueva dirreccion. = Bos-oang.
Abrir camino, sendero ó calzada. = Gahit, gahad.
Abrojo. = Tonoc, sapínit.
Abocharse. = Cao-it, sab-it.
Abroquelarse, cubrirse con el broquel. = Calásag, pagpang̃alásag, lipod, salípod.
Abrumarse con algun grave peso. = Daug sa cabóg-at.
Absit. = Simbacó.
Absolucion. = Pagdaláng̃in.
Absolutamente. = Gayód.
Absoluto. = Caogalíng̃on.
Absolver. = Tangtang, baoi, daláng̃in.
Absorver, empapar. = Soyop, yopyop.
Absorto. = Nating̃ála, nabólong.
Abstenerse, ayunar. = Poása, pogong, hayat.
Absterger, limpiar. = Pahid, nisnis, nosnos, hugas, quias. * Limpiar heridas. = Honal.
Abstraerse de los sentidos, enagenarse de las cosas sensibles. = Pagoalá sa boot, pagpógdao.
Abubilla. = Langgam.
Abuelo, abuela. = Apóhan. * Id. segundos. = Song̃áy. * Id. terceros. = Songcod, sogcod, apóhan sa tohod. * Id. cuartos. = Sayómag. * Abuelo, abuela, palabras de cariño. = Amba, yombo, ombo, inda.
Abultar alguna cosa. = Gántong, dagcong booc, gantóong.
Abundancia. = Pagcaábo, pagcadághan, pagcadasál.
Abundar algo. = Abo, dághan, dasál.
Aburrir, molestar. = Samoc, coti coti, toyo.
Aburujar. = Comot, gom-os.
Abusar. = Sagad, paságad, labí, hagálam.
Abyeccion. V. Abatimiento.
Abyecto. V. Abatido.
Acá. = Dinhi, didi.
Acabable. = Holománon.
Acabado, perfecto. = Hingpit, human, tapus, obus, tibáoas, tiboas.
Acabalar. = Ponó, dogang, sompay, tongtong.
Acabamiento, fin. = Pagcatápus, pagcatibáoas, pagcahóman, catapúsan, pagcacámhan.
Acabildar, unir, juntar muchos pareceres en uno. = Ipon, tigom, tapoc, ang̃ay, oyon, tip-oc, pagóyon, paghiósa, pagáng̃ay. [4]
Acacia. = Cahoy ng̃a tolóncon.
Academia. = Escolahán, pagatón-an.
Acaecer. = Tabo, sodíl.
Acaecimiento. = Paghitábo, pagsodíl, pagcasodíl.
Acalenturarse. = Hilánat, init.
Acaloramiento. = Init, pagcaínit.
Acalorar. = Idem, pagínit.
Acallar á niños. = Ling̃ao, lipat.
Acallar consolando. = Lipay, sambag. * Aconsejando. = Sambag, tambag, alam alam, hinay.
Acamado, tenderse, estar echadas las mieses unas sobre otras. = Hapay, higda, calígad.
Acambayado. = Quinambáya, binóloc, binódcan, binadlísan.
Acanalar. = Quilot, silo. * Agua. = Sandayóng, dapit.
Acantilado, costa escarpada. = Pangpang, halálom ug pondo.
Acañonear, disparar cañones. = Bohi, lothang.
Acaramelado. = Quinadamélo.
Acardenalar. = Labod.
Acarrear por tierra. = Hacot, bala, yayong, goyod. * Por agua. = Sagib, ganoy, sabiag.
Acartonarse, ponerse flaco. = Nioang.
Acaso. = Cahá, cayhán, ayhan, cayhá.
Acatar. = Tahod, tahá.
Acaudalar, atesorar. = Pagtípig, pagtígom sa salapí, dagínot, pagsinacóan, paghicao.
Acaudillar, mandar á alguna porcion de gente. = Pagbóot, boot, sogo, mando, hopot.
Acceder, convenir en algo. = Oyon, ang̃ay, pagsábot.
Accesible. = Masáyon, padóol.
Accidente, enfermedad, accidentarse. = Bati, saquét, pogdao.
Accion. = Bohat.
Acecinar. = Tapa, bolad.
Aceite. = Lana.
Aceitera. = Lanáhan, lalánhan.
Aceitoso. = Lanáhon.
Acelerar. = Dalí, lagmit, dagmit, daclit.
Acemite. = Tictic, tahóp.
Acendrado, puro. = Olay, pinódga.
Acensuar. = Pagpaábang.
Acepillar. = Pagsepíyo, hínlo, paghánglas.
Aceptar lo que dan. = Daoat, caláoat. * Personas. = Pagpíli sa táuo, pagpalángga.
Acero. = Asero, icaláha.
Acérrimamente. = Oyámot, caáyo, gayód.
Acérrimo, vigoroso. = Cosgon, cosógon. * De tesón. = Dilí mabálhin, tinóod, sa minatóod.
Acertadamente. = Caáyo, sa toman, sa pagcatóltol, sa pagcaígo.
Acertado. = Maáyo, toman, batid, matoltólon, macaígo.
Acertar. = Toltol, himo. * El que dispara arma, fisga, flecha, palo, &c. = Igo, toltol, toon.
Acierto. = Pagcaígo, pagcatóltol, pagcatóon.
Aclamar. = Pagóyon, pagbóot, pagsábot, pang̃áng̃ay, pagbántog, pagíla. * Alabar. = Dayeg, dayao.
Aclarar, explicar. = Dayag, asoy, sayod, saisay. * El tiempo. = Linao, paoa. * La verdad. = Sosi, dayag, hayag.
Aclararse lo turbio. = Tin-ao. * Horizonte. = Banag banag, haoan, hayag. * El dia. = Magabóntag, magaaláman daman, maháyag háyag, magaadláuon.
Aclimatarse. = Ang̃ay, oyon.
Aclocarse, ponerse cluecas las gallinas. = Lomlon.
Acobardarse. = Hadloc, talao, tahap, tahá.
Acocear. = Tindac, sindol.
Acodar, estribar sobre el codo la cabeza. = Panampíling. [5]
Acoger, acogerse. = Dang̃op, tapon, panilong, pagquimalóoy.
Acometer. = Dosmog, hamlag, dasmag. * V. Embestir.
Acometerse los gallos. = Laboc, sabong.
Acomodar. = Hosay, sohay, ang̃ay, hipus.
Acompañar. = Obán, coyog, boylog, nonót, opód. * Instrumentos músicos. = Doyog. * Por mar. = Abay.
Acongojar, oprimir. = Sáquet yogot, sobó, socó.
Aconsejar. = Sambag, tambag, todlo, toon.
Acontecer. = Tabo, sodil.
Acopiar, Reunir. = Tigom, hipos, tapoc, tip-oc, ipon.
Acoquinarse. = Talao, hadloc, copo copo.
Acorcharse. = Mala, oaláy lamí.
Acordar, determinar, resolver. = Buot, húna húna, sogo.
Acordarse del ausente. = Handom, hidlao, olad, hisgot. * Voces, uniformarlas, é instrumentos, templándolos. = Ang̃ay, doyog. * De cosas pasadas, tratando de ellas. = Hisgot.
Acorde, conforme, correspondiente, igual. = Ang̃ay, topóng, sama.
Acornar, dar cornadas. = Song̃ay, song̃ag.
Acorralar. = Abog, bilánggo.
Acortar. = Potol, lactod, halip-ot, cobos, colang, hayocong, otod.
Acosar siguiendo, persiguiendo á otro. = Apas, nonót, dalágan, lanat. * Causando molestias. = Logpit, daot, logos, bodlay.
Acostarse dos juntos, ó mas. = Dolog. * Dos ó mas, bajo una manta. = Cayab, son-od, son-ot, lomon. * Al lado de otro. = Obay. * Boca abajo. = Cobol, hapa. * Boca arriba. = Hayang, hoy-od. * El niño en su cuna. = Colan. * Las aves. = Holon, holop. * Cuadrúpedos. = Lobog, loco.
Acostarse. = Higda, ligad, calígar, loco.
Acostumbrarse. = Anad, hagálam, gaoi, basbas.
Acotar, amojonar. = Bong̃at, olot.
Acre. = Aslom, isog, saplod, aras, arat.
Acrecer, aumentarse algo. = Daghan, tobo, dogang, dagcó.
Acreditar. = Matúod, pagmatúod, tood.
Acreedor. = Hing̃otáng̃an.
Acribar. = Alíg-ig.
Acribillar. = Pagbohó, bohó, tabád, tadtad.
Acriminar. = Sombog, sang̃il.
Acrisolar. = Olay.
Acristianar. = Bonyag, boñag.
Acta. = Camatoódan ng̃a sinólat.
Actitud, postura. = Pagcabótang.
Activar, avivar, excitar. = Dalí, cogi, pagsingcámot.
Activo. = Macógi, madaling táuo, malágmit, madágmit.
Acto. = Buhat.
Actualmente. = Cadón.
Actuar. = Pagásoy, sayod.
Acuchillar. = Sontoc, tacbas, tigbas.
Acudir. = Tabo, tagbo, tambong, abot, dagia, goboc, dapó.
Acudir, ayudar. = Tabang, laban.
Acuerdo. = Inoyónan, guicaoyónan, guisabótan, sabot, oyon.
Acullá. = Didto, dito, did-on.
Acumular. = Tigom, tapoc, ting̃ób.
Acuoso. = Matóbig, tinóbig.
Acurrucarse. = Cuyúgpus, ticóngcong, copo copo.
Acusar. = Sumbong, habaló, tog-an.
Acusarse el que se confiesa. = Suguid, tug-an.
Acusar querellándose. = Saca, dato. * Falsamente. = Botang botang. * Dando en cara alguna cosa. = Boyboy. [5]
Achacar, imputar, echar la culpa. = Pagsáng̃il, sang̃il, tap-il. * Falsamente, con mentira. = Butang butang.
Achacoso. = Malúya loya, maloyáhon, dili macáscog, masaquéton, saquét.
Achaque, enfermedad. = Saquét. * Disculpa. = Balíbad, sang̃il.
Acharolado. = Sinao, hinlo.
Achicar, reducir á menos algo. = Diot, potol, copos. * Disminuir agua, sacándola. = Hinobig, limás.
Achiote. = Siótes.
Achulado. = Matístis, ang̃áyan, bayhónan, maníndot.
Adagio. = Casangpotánan, sangpotánan.
Adalid. = Ponóan, mando, panogót, tagóna, magabóot, magasógo, pang̃ólo, maoóna.
Adamado. = Babayénon, binabáye.
Adecuar. = Ang̃ay, oyon, topóng.
Adefesio. = Polong ng̃a oaláy hingtóngdan, cahológan, cahonóng̃an.
Adelantado, atrevido. = Oaláy catahá, oálay pagtáhod, maísog, cásing casíng̃an.
Adelantar. = Ona, dalí. * Paga. = Bayad ng̃a daan, ona. * Dejando atrás á otro. = Bia.
Adelante hacerse. = Osoag, ídog. * Pasar. = Dayon, aguí.
Adelgazar. = Linis, sapsap, nipis, gamáy. * Metal, batirlo. = Bacbac.
Además. = Labot pa niána, niíni.
Adentellar, morder. = Paac.
Adentro. = Sa solód, dayon.
Aderezar, componer. = Hosay, sohay, hipos, ayo. dayan dayan. * La comida. = Guisal, tola, loto.
Adestrar. = Anad, tanód.
Adeudar. = Ótang.
Adherirse. = Oyon, obán.
Adicionar. = Dogang, sompay.
Adiestrar, enseñar, instruir. = Toon, todlo, asoy, sayod, tanód.
Adinerado. = Salapían, salapiánon, adonáhan.
Adivinanza, acertijo. = Tigmo.
Adivinar. = Tagna, toon, toltol.
Adivino. = Manalágna, magtatágna, tomalágna.
Adjudicar. = Hatag, pagangcon.
Adjunto, junto con otro. = Obán, ipon.
Administrar. = Hopot, bantay, boot, sogo.
Admirable. = Cating̃aláhan, hingbólng̃an.
Admirarse. = Ting̃ála, bolong.
Admitir. = Daoat, caláoat, pagpoyó, solód.
Adobo. = Inasín, inasínan, guinamós.
Adobar. = Gamós, dayoc.
Adolecer. = Saquít, bati.
Adonde. = Hain, saa, asa, dis-a, diin.
Adoptar. = Angcon, pagánac anac.
Adoptivo. = Inángcon, inánac.
Adorable. = Silingbáhon, talohódon.
Adorar. = Singba.
Adoratorio. = Singbahán, pagaampóan.
Adormecer. = Tolog tolog, docá.
Adornar. = Dayan dayan, hias, ayo.
Adorno. = Dayan dayan.
Adquirir. = Sapol, sadíli.
Adrede, adredemente. = Toyo, tinóyo.
Adular. = Olo olo, ibid ibid.
Adultear. = Sapao, haníb, sanib. [6]
Adúltero. = Mananápao.
Adulto. = Hamtong.
Adusto. = Bodong, ihaláson.
Advenedizo. = Lalín, sal-ot, domolóong.
Advenimiento. = Pagánhi, pagábot.
Adversario. = Aoay, batoc.
Adversidad. = Calisór, calisdánan, cayógot, casáquit, cagoolánan.
Advertido. = Batid, magatimáan, magtimaánon, mamatng̃ónon.
Advertir. = Matng̃on, timáan, pagtimáan, húna húna.
Adyacente. = Dool, Dapit, olót.
Aechadero. = Pagaalig-ígan.
Aechadura. = Tahóp, tictic.
Aechar. = Palíd, alíg-ig.
Á él. = Canía, sa ia.
Á ella. = Canía, id.
Á ellos, á ellas. = Caníla sa íla.
Á este, á esta. = Niíni.
Á estos, á estas. = Niíni.
Afabilidad. = Pagcalómo, maáyong búot, maáyong gaoi, pagcanáya náya.
Afable. = Lomo, yo-yo, yomyom, aláihan, naya náya.
Afamado, famoso. = Bantog, bantógon, pananglétan, sanglet, donggánon.
Afan. = Pagcahágo, pagcalisód, pagcabódlay, cahágo, cabódlay, calisód, cagóol.
Afanar, afanarse. = Bodlay, hago, lisód.
Afear. = Saoay, lao-ay, pidya, tamay.
Afeccion. = Paghigúgma, pagpalángga, caíbog.
Afectar. = Pagdáyan dáyan, dihog, homót.
Afecto. = Gugma, boot, hináng̃op.
Afectuoso. = Mahagógma, magpalángga.
Afeitar. = Alot, gunting.
Afeite. = Dihog, hilog, iholomót.
Afeminado. = Bantot, bayog, babayénon.
Afeminarse. = Pagbinabáye.
Afianzar. = Lig-on.
Aficion. = Gugma, boot, pagcapalángga.
Aficionarse. = Idem.
Afilar. = Baid, talom, hait, sam-id.
Afin. = Cuobánan ng̃a tap-il.
Afinar. = Nipis, gamáy, tagning, olay.
Afirmar. = Lig-on. * Asegurar como cierta alguna cosa. = Pagmatúod.
Afirmativamente. = Tinóod, sa minatóod.
Afliccion, pena. = Casáquit, cayógot, calisód, cagóol.
Afligir, afligirse. = Idem, sobó, socó.
Aflojar. = Loag, togot, hogac, bohi. * Enervátio virílium. = Polay. * Viento. = Linao.
Afluencia, copia. = Daghan, cadaghánan, abo, dasál.
Aforrar, poner forro á alguna cosa. = Sapao, hanig, sacnib, longcob.
Afortunado. = Boláhan, paládan.
Afrecho. = Tahóp, tictic.
Afrenta. = Pagcatámay, caólao.
Afrentar. = Tamay, olao, timólang.
Afrentoso. = Maoólao.
Afuera. = Sa goa, paháoa.
Agacharse. = Yobo, yocbo, paóbos, copó, coob, loob.
Agalla. = Hasang.
Agarrar, agarrarse. = Cabot, capot, coha, gonit, tacboy, capiot, tocbo, tocla, dacop. [6]
Agarrotar. = Baat, higot, hogot, hicog, bitay.
Agasajador. = Maábi abíhon.
Agasajar. = Abi ábi.
Á gatas andar. = Camang, coyámang.
Agazapar, prender. = Dacop, sacop.
Agazaparse. V. Agacharse.
Agenciar, buscar. = Bulong, mang̃íta, dagínot, pagpatigáyon, quita.
Ágil, ligero, vivo. = Lagmit, dalí, madalíon, lagsic, dasig.
Agitar. = Lihog, og og, quino, yosyos.
Agitarse. = Bodlay, capoy, cotás.
Agobiarse. = Daog, bodlay, capoy.
Agolparse, juntarse muchas personas. = Tigom, ting̃ób, tagbo, tambong, tapoc.
Agonía. = Paghing̃ótas, pagting̃á, pagtíng-ab.
Agonizar. = Ting̃á, ting-ab, hing̃ótas.
Agorar, adivinar los sucesos por medio de prácticas vanas. = Aníto, dioáta, tagna.
Agorgojarse algo. = Bocboc, gaboc, agay-ay.
Agostarse algo. = Mala, laya, data, agas, tagas, tagac.
Agotar la taza, &c., bebiendo. = Hodót, titi.
Agotar ó agotarse agua. = Titi, iti, mala, limás, hinóbig, hobás.
Agraciar. = Looy, hatag, lolot.
Agradar. = Gogma, boot, ang̃ay, oyon, himóot.
Agradecer. = Tamód, dayao, salámat, Dios magbáyad.
Agrado. = Maáyong búot, pagcahimóot.
Agrandar. = Pagdagcó, dacó, pagtáas.
Agravar. = Pagdógang sa cabóg-at.
Agraviar. = Dahog dáhog, tampálas, among ámong daot.
Agregar, juntar muchas cosas. = Ipon, ting̃ób, tip-oc, tigom, tapoc.
Agregarse. = Obán, haop.
Agresor. = Macasasála.
Agreste. = Bodong, boquídnon.
Agriarse algo. = Aslom, quisom.
Agridulce. = Maoloáslom ug matolotám-is.
Agrio. = Maáslom, maquísom.
Agrupar. V. Agregar.
Agua. = Tobig. * Del mar. = Tubig sa dagat, dagat. * Congelada. = Tubig ng̃a tibúoc, bagtoc.
Aguas vertientes. = Bosay.
Aguamanil. = Panhonáoan, hunáoan.
Agua salobre. = Matáyam, matayámnon, gigoánon. * Revalsada. = Lanao, tonggo. * Tibia. = Inádlao, mainit-ínit. * De poco fondo. = Hamábao. * De mucho fondo. = Halálom.
Aguas vivas ó mayores. = Dagcong dagat, taob. * Menores. = Ayá-ay, hunásan.
Aguacero. = Olan.
Aguada. = Tobig.
Aguantar. = Ilob, antos. * Lo que cae ó va á caer. = Pogóng, sagang, bisog.
Aguardar. = Holat. * Un poco. = Ang̃an ang̃an, maghúlat ug didíot.
Aguardiente. = Dalísay.
Aguaza de heridas ó que sale de algún cuerpo muerto. = Sago, agos. * De tumores, viruelas, &c. = Dalimáso.
Aguda punta de arma, &c. = Talínis, tomóy, talom, hait. * Punta de tierra. = Tomóy, catarmán.
Agüero, presagio, señal de cosas futuras. = Timáan. * Supersticion. = Tinoóhan ng̃a bacácon, timáan ng̃a oálay hingtúngdan.
Aguerrido. = Mang̃ugúbat, maísog, anad sa pagáoay.
Aguijar. = Tolpoc, sontoc, dog-oat tosloc, tosdic.
Aguijon de abejas. = Soyod, lalá. * Punzon. = Hilíhod.
Aguijonear. V. Aguijar.
Águila. = Manáol. [7]
Aguilucho. = Pisó sa manáol.
Aguja. = Dagom. * Náutica de marcar. = Padalóman. * Para hacer redes, chinchorros, mallas. = Sicóhan, adpang. * Pescado. = Baló, balámban, salaoásid.
Agujerear. = Pagbohó, quilícot, pagbáng̃ag. * Oreja. = Tosoc. * Ratón, &c., alguna cosa. = Tohab, cotcot, botbot, quitquit.
Agujero. = Bohó, bang̃ag, boslot. * Pequeño. = Tilítol.
Aguzar. = Talínis, talígois, talíois, nipis, pagtomóy.
Ah! = Abá, abáa, abáo.
Ah. = Dihá.
Ahijado. = Inanác, anác sa boñag.
Ahijar. = Pagánac anac.
Ahinco. = Pagtúyo, pagcatúyo, tinóyo, pacasingcámot.
Ahitar. = Lóod.
Ahito. = Pagcalóod, pagcasocáon.
Ahogadero, lugar sin respiracion. = Poot, alibáng̃o.
Ahogar, ó ahogarse alguno colgarse. = Looc, hocot, hícot, hogot, bitay, hicog.
Ahogarse en agua. = Lomós.
Ahondar. = Cale, halálom.
Ahora. = Cadón.
Ahorcado. = Binítay, guihógot, nahícot, hinóctan, nahicog.
Ahorcar, ahorcarse. V. Ahogar, ahogarse alguno, colgarse.
Ahorquillar. = Sangga, salagúnting, tocó, solay.
Ahorrar. = Dagínot, imot, hicao, caguis, pagsinacóan.
Ahorrativo. = Diginótan, hicáoan.
Ahuecar. = Bosog, homoc.
Ahumada cosa. = Guianoósan, guiasóhan, inasóhan.
Ahumar. = Asó, pohag, anóos.
Airarse. = Balaca, socó, ligótgot, aligótgot, aquig, pagpanúyo, sog-o.
Aire. = Hang̃in.
Airearse. = Paháng̃in.
Airosamente. = Ang̃áyan, maáyong pagbáihon, sa pagcadágoay.
Airoso, tiempo de viento, de aire ó lugar de él. = Maháng̃in. * Garboso. = Ang̃áyan, bayhónan, daguáyan.
Aislado. = Sía usá da, oaláy obán, binócot, bocot.
Aislar. = Olang, libót, lipót.
Ajar, manosear. = Lom-it domit, lomí.
Ajena cosa, ó persona. = Sa láin, lain táuo, díli ia, díli íño, díli ímo, díli acó.
Ajo. = Ahos, baoang.
Ajobar, llevar á cuestas. = Bala, song̃ay, pas-an.
Ajornarla. = Pagsóhol, pagpamóo.
Ajuar. = Casangcápan sa baláy, guinamíton, gamit.
Ajuiciar. = Pagsógod sa búot.
Ajustar. = Dapat, dool. * Lo que se compra. = Hang̃yo.
Ajuste. = Caang̃áyan, caoyónan, inang̃áyan, inóyon sabot, sinabótan, guisabótan.
Ajusticiar. V. Ahogar, ahogarse alguno, colgarse.
Ala generalmente. = Paco. * De pescado. = Capay cápay. * De tejado. = Balisbísan.
Alabanza. = Padáyeg, pagdáyg, pagólog, pagdáyao.
Alabar irónicamente. = Sood sóod, solog sólog, olo ólo. [7]
Alabastro. = Batóng potíon, mapóting bató.
Alabearse, torcerse. = Quiyóom, liquiob.
Alacena. = Sang̃atán, alsáhan.
Alacran. = Tang̃a, sipit sipit.
Alacranera. = Tanom.
Aladar del cabello. = Agiguísing.
Alado. = Pacan.
Alambicar, destilar licores. = Dalísay.
Alambique. = Alácan.
Alambre. = Caoat, caoad.
Alameda. = Solóp, cacahóyan.
Álamo. = Cahoy sa España.
Alamparse. = Ibog, higúgma, ilog.
Alancear. = Doghó, doghang, dogcal, sing̃ap, tomboc.
Alar. = Balisbísan.
Alargar el cuello. = Tuihácao, gangcao, tocháyao tochao, docog. * Hierro ú otros metales, batirlos, tirar alambre. = Onat, botong. * Tiempo. = Osoag, tagad.
Alargar. = Sompay, dogang, dogtong.
Alarguez. = Cahoy sa cabo de buena Esperanza.
Alarida, alaridos. = Tiábao, póoao, siágit, tóoao, toao.
Alarido. = Idem.
Alarma. = Goboc, bocao.
Alarmar. = Idem.
Alastrar barco. = Pagbató.
Alazor. = Tanom.
Alba. = Caadláoon, cabontágon, cabontágan, pagcalámdag, pagcaháyag, pagcaalámandaman.
Albahaca. = Homótan, calogongcógong.
Albañal. = Goha, sandayóng.
Albañil. = Panday sa cota.
Albarda. = Siya sa cabayo.
Albedrío. = Pagbóot, bóot, cabobót-on, caogalíng̃on.
Albergar. = Pagpasáca, pagpahápit.
Albergue. = Panilóng̃an, dalángpan, pagatigóman sa mg̃a mananáp, camálig.
Albino. = Ogís.
Alborada. = Banag bánag.
Alborbola, gritería. = Casabá, banha, alibáng̃o.
Alborotar. = Gobot, samoc, banha, sabá, gahod, pagbócao, goboc.
Alboroto. = Cagobót, casabá, cagáhod, samoc, banha, himálo, bocao.
Albricias. = Gala, hatag, tinabóan.
Alcahuete. = Cagon cagon.
Alcahuetear. = Idem, tabon, hilom.
Alcaide. = Magbalántay sa mg̃a preso.
Alcalde. = Capitan, gobernadorcillo, ponóan, hocom.
Alcancía. = Sogong ng̃a solódlan sa salapí.
Alcanzar. = Dang̃at, abot, cabot, capot, coha, capiot. * Á otro que va delante. = Abot, apas. * Del suelo. = Polot, sacoat.
Alcázar. = Cota, bantayán, lantáoan.
Alcoba. = Solód, sonogán.
Alcoran. = Solat ng̃a camatoódan ug guitóohan sa mg̃a moro.
Alcuza. V. Aceitera.
Aldaba. = Sab-it, cao-it.
Aldabada. = Pagtóctoc sa sab-it.
Aldabazo. = Idem.
Aldabear. = Idem.
Aldabon. = Sab-it ng̃a dagcó.
Aldea. = Longsod ng̃a diótay.
Alear. = Yapa yapa, capay capay.
Alebrestarse. = Haógnoc, hadloc, lisang.
Aleccionar. = Toon, asoy, sayod.
Alegar. = Sayor, asoy. [8]
Alegoría. = Linícong polong, polong ng̃a halálom, balac, gaday.
Alegrarse. = Lipay, himáya, himóot, saya, sayág, naya naya, sáng̃ia.
Alegría. = Calípay, himáya, maáyong boot, hináng̃op, himóot, &c., como el anterior.
Alegron. = Idem, ahat ng̃a pagcalípay.
Alejamiento. = Paghalayó, pagcahalagyó.
Alejar. = Halayó, hilit, bolag, halin.
Alentado. = Casing casíng̃an, maísog.
Alentar, respirar. = Pagguinháoa.
Alentar incitando á otro para hacer ó decir algo. = Sogyot, agda, sambag hopo.
Alero, ala de tejado. = Balisbísan.
Alertar. = Pagbántay, polóng ng̃a igatóbag tobag, pagbálos sa mg̃a bantay. * Poner atencion. = Dong̃og, talínghog, pagpamáti, bati.
Aleta, de pescado. = Cápay cápay.
Aletear. V. Alear.
Aletero. = Paglíhog ng̃a malágmit sa mg̃a paco.
Aleve. = Daútan, bodhion.
Alevosamente. = Sa pagcabódhi.
Alfanje. = Campílang.
Alfarería. = Pagabohátan sa mg̃a colon.
Alfarero. = Magbobóhat sa colon.
Alfiler. = Dagom ng̃a may olo.
Alfilerazo. = Pagtólpoc, pagtósloc sa alfiler.
Alfombra. = Baníg ng̃a panápton.
Algalia. = Tinggalóng.
Algarabía. = Banha, sabá, hagóngbong.
Algazara. = Idem.
Algo. = Onsa onsa, manggad pa dihá, bisan onsa.
Algodon. = Gapas. * Hilado. = Tingcal, bonang. * Hilado negro. = Tinágom. * Carmenado, en copos. = Boyo, binóyo.
Alguacil. = Bantay sa bilanggóan, aguacil.
Algun, alguno. = Bisan quinsa, bisan onsa, manggad pa.
Alguna vez. = Talágsa da, osáhay.
Algun dia. = Sa oláhing adlao, manggad pang adlao.
Alhaja. = Hyas, bahándi, casangcápan.
Alhajar. = Pagdáyan dáyan, pagtáod sa mg̃a hyas ug mg̃a casangcápan.
Alhamar. = Habol ng̃a poláhon.
Alhamel. = Mananáp ng̃a pagabalsáhan.
Aliado. = Sandogó, obán, dapig.
Alicates. = Sipit, compít.
Aliciente. = Pahagálam, icahagálam.
Aliento. = Pagguinháoa, guinháoa, guininháoa.
Aligar. = Baat, gapos, tacgos, hocot, hicot, hogot.
Aligerar. = Paggáan, haoas.
Alijar. = Idem.
Alimentar. = Caon, pagpacáon, toto. * Á algun enfermo. = Pagtílog.
Alimento. = Calán-on, itílog, itilil-og.
Alindar. = Pagtimáan sa hingtúngdan ng̃a yota, olot.
Alinear. = Paglátid, pagtaláy, pagláctod.
Aliñar. = Pagdáyan dayan, hosay, sohay, hipos.
Alisar. = Hinlo, hanglas.
Alistar. = Pagsólat sa padron.
Aliviar. V. Aligerar.
Aliviarse el enfermo. = Maáyo ayo, arang adang na, pagguinháoa, pagpahamódlay.
Aljaba. = Pagasódlan sa paná.
Aljibe. = Pagatigóman, pagasódlan sa tubig.
Aljofaina. = Panghonáoan.
Aljófar. = Mótia.
Alma. = Calág. [8]
Almacen. = Pagatíngban, pagatigóman, pagasódlan sa mg̃a mánggad, ug mg̃a calán-on.
Almacenar. = Pagtípig, pating̃ób, pagtígom, sa mg̃a mánggad, ug mg̃a calán-on.
Almáciga. = Tagoc sa cahoy.
Almacigar. = Pagpalína.
Almadana, mazo. = Paló, bacbac.
Almagre. = Polog.
Almanaque. = Ilisípan, tuígan.
Almeja. = Litob, dolásay, caláycay, cagóco bogátan, tagnípis, tóoay.
Almena. = Ilíhan, lantáoan.
Almendra. = Talísay, pili.
Almendral. = Yotang guinatódcan sa mg̃a cáhoy ng̃a talísay.
Almendro. = Talísay ng̃a cáhoy pili.
Almibar. = Tami, asúcar, calámay ng̃a tinónao, sabáo ng̃a matám-is.
Almidon. = Almidol, tilog.
Almidonar. = Pagalmiról, pagtílog.
Almilla. = Sinínang haíctin.
Almirez. = Docdócan, so-sóan.
Almizcle. = Catsóli.
Almohada. = Olónlan, onlánan, onlan, olnan, olagnan.
Almoneda. = Pagbalígya sa mg̃a nanagpaláin láin ng̃a mg̃a mánggad.
Almorranas. = Booa, boa, botbot.
Almorzar. = Pagpamáhao.
Almuerza. = Halop.
Almuerzo. = Pamahao.
Alocado. = Bo-ang bo-ang, magáan ug bóot.
Alocucion. = Pagoáli, pagsáyod, pagásoy, pagsámbag, pagtódlo, pagtóon.
Alojamiento. = Halapítan, honóng̃an, pinoyánan.
Alojar, alojarse. = Paghápit, paghónong, pagsáca, pagpoyó.
Alquilador. = Magpaábang, magaábang.
Alquilar. = Abang.
Alquiler. = Iábang, icaábang, ialábang.
Alquitara. = Alácan.
Alquitran. = Bolit, salong ng̃a sináctan sa lana, lipa.
Alrededor. = Sa libót, sa libod.
Altamente. = Sa hingpit, sa toman, sa guilabíhan, sa hatáas caáyo, sa pagcaósoag oyámot.
Altanería. = Pagpalábilabi.
Altanero. = Palabilabíhon.
Altar. = Altal.
Alteracion. = Pagcaláin, pagcabálhin, pagcadaot.
Alterar. = Pagláin, pagbálhin, pagdáot.
Altercador. = Sopíhan, masinopíhon, manalíson matanibágon, masinocuáhi.
Altercar. = Lális, soqui, tobag tobag soay paglantugui, pagsocuahi.
Alternar. = Ilis ilis, sobli, poli.
Alteroso. V. Altivo.
Alteza. = Dagcong táuo, ng̃alan ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a anac sa mg̃a hari.
Altísimo. = Hatáas oyamot, guilabíhan pagcatáas.
Altivez. = Pagpalábilabi, pagcasíngca.
Altivo. = Palabilabíhon.
Alto, grande. = Hatáas, hatágas, taas. * Hacer. = Honong, poyó. * De casa. = Salácan itáas.
Altura. = Cahitáson, catáason, cahitásan, guitáson, pagcataas.
Alúbia. = Prijoles, balátong.
Alucinar, alucinarse. = Toyo, boloc, sacót, sayóp, pagbinó-ang, balíng̃ag.
Aludir. = Labot, paghing̃álan, hisgot.
Alumbrar. = Ioag, soló, balábad, dan-ay, sanag, siga.
Alumbre. = Taoas. [9]
Alunado. = Alabóton sa cabóang, boang boang, colidó, colang colang, miní.
Alusion. = Pagcahisgot, paghing̃ánlan.
Alustrar. = Paglígis, pagsínao, pagpasínao.
Alzaprima. = Bang̃il, ligoat.
Alzar, tomar, coger del suelo. = Polot sacoat, bosoat. * Manteles, ropa tendida, &c. = Tocas, boclas, lolho, bolcas, quimon. * Brazo. = Bayao, baquiao. * De obra, &c. = Honong, ondang, adang. * Ojos ó cabeza. = Hang̃ad, yang̃od, tocháyao, tochao, toyhácao, toyhad, yahat.
Allá. = Dito, did-on, didto, ng̃adto, dihá.
Allanar. = Tambac, patag, datag, tapan, tambon.
Allegado. = Caobánan, sandogó, caíla, ábian, higála.
Allegar, juntarse. = Tigom, ting̃ób, dagóso, ipon, tapon, dool, idog, hapit, dapit. * Arrimarse. = Dool dapit tong̃ód.
Allende. = Sa dapit didto, dapit ng̃adto, sa tapón, sa taboc.
Allí. V. Allá.
Ama. = Ang babáye ng̃a magahópot sa baláy, agálon, tagya. * De leche. = Ioa, mapasóso sa báta, magbaláton sa bátang diótay.
Amabilísimo. = Hiligogmáon óyamot.
Amable. = Hiligogmáon, tácus ng̃a higogmáon, palalanggáon.
Amablemente. = Sa malómong polong, sa mahómoc ng̃a gaoi.
Amadísimo. = Hinigógma oyámot.
Amador. = Ang mahagúgma, magapalángga, magbóot.
Amadrigarse. = Pagpuyó sa hilít, halayó sa mang̃a tauo, pagsolód sa pinoy-ánan. * Pagtágo, paghóbong.
Amaestrar. = Tóon, todlo, asoy, sayod.
Amagar. = Holót, homot.
Amago. = Pagholót, pagcaholót, pagcahómot.
Amainar velas. = Hipos, lolos. * Viento. = Hinay, paglínao. * Ceder en algun empeño ó deseo. = Ondang, adang, bya.
Amalgamar. = Tigom, ipon, ting̃ób, sacót.
Amamantar. = Pagpasóso, pagtóto, pagmatóto.
Amancebamiento. = Pagpoyó, pagcaípon sa duhá ca tauo ng̃a díli miño, babáye ug laláqui, pagcahónay, pagcacamaáyo.
Amancebarse. = Paghónay, pagpacamaáyo.
Amanecer. = Pagbóntag, pagaláman dáman, pagdáman dáman, paglámdag, pagcacaadláuon.
Amansar. = Pagpaánad, pagtanód.
Amantar. = Paháclap, pagtábon sa habol, paghábol.
Amante. V. Amador.
Amantísimo. = Ang mahagúgma, magapalángga, magabóot uyámot.
Amanuense. = Manonólat, magsosólat, somosólat.
Amañar, componer alguna cosa. = Pagáyo, pagpatigáyon, paghípos, payáng̃ay, paghúsay, pagsúhay.
Amaño. = Pagpatigáyon sa pagbóhat sa bisan onsa. * Capandáyan ng̃a icabóhat sa onsa onsa.
Amapola. = Bolac ng̃a mapóla, antoláng̃a.
Amar. = Gogma, palángga, boot.
Amargamente. = Sa mapáit caáyo.
Amargar. = Pait.
Amargo. = Mapáit.
Amargor. = Capáit, capaítan. * Angustia, pena, trabajos, congojas, desgracias. = Calisdánan, calisód, cagóol, [9]cagolánan, casáquit, casaquítan, cayógot, cayogtánan.
Amargoso, especie de pepinos amargos y muy estomacales, balsamina. = Palía.
Amarillento. = Dalag dalag, molomalálag.
Amarillez. = Cadálag, calálag.
Amarillo. = Dalag lalag.
Amarra y amarrar. = Hícot, hocot, hogot, baat, tacgos, gaid, higot, gacod, gacot.
Amarradero. = Gaílan, pagahóctan, pagahógtan, pagahíctan, pagagacótan.
Amartillar. = Pagándam sa posil sa pagbúhi, sa paglóthang.
Amasar. = Comos, lamas, tapay, comót.
Ambar. = Tandáyag, samála.
Ambicion. = Pagcahícao, pagcadagínot, pagcatípig sa salapí, pagcacáguis, pagcasináco.
Ambicioso. = Hicáoan, daginótan, maibógon, sinacúan, caguísan.
Ambidextro. = Ang magabóhat ug masáyon sa dorohá ca camót.
Ambiente. = Holoyóhoy.
Ambiguamente. = Pagcabóloc, pagcaliníco lico, sa pagcadúha duha.
Ambigüedad. = Duha duha, cabóloc.
Ámbito. = Caólang sa talioála sa Lang̃it ug sa yota. * Luang.
Ambos á dos. = Silang dohá, quita ng̃a dohá, canméng dohá.
Ambulante. = Ang magalacát, maglalacáo.
Amedrentador. = Macahádloc, mahahádloc, macalísang.
Amedrentar. = Pagpahádloc, pagpalisáng.
Amen. = Amen, agád pa onta, onta.
Amenazado. = Hinolótan, hinomótan, hinolgáan.
Amenazador. = Macahólot, maghohómot, maholgáon.
Amenazar. = Holot, holga, homot.
Amenidad. = Caang̃áyan, pagcalángbo sa mg̃a tánom ug mg̃a cacahóyan, pagcalónhao. * Pagdáyan dáyan sa mg̃a sogílon, pagsólti ng̃a ang̃áyan ug magacaláin láin.
Ameno. = Lugar ng̃a guinatobóan sa daghánan ng̃a mg̃a tánom ug mg̃a cáhoy ng̃a malángbo, malónhao ug matahóm.
Á mí. = Canáco.
Amigo. = Abian, higála, amóma. * Amiga, mancebo, manceba. = Honay, camaáyo.
Amiguísimo. = Abian higála ng̃a dagcó.
Amilanar. = Pagoalá sa hona hona sa táuo ng̃a mahádloc, pagcalisáng ng̃a dagcóay.
Amistad. = Caíla, pagcaábian, pagcahigála, maáyong bóot, maáyong pagáng̃ay, pag yon.
Amíto. = Paño ng̃a itábon con isáblay sa abága sa Padre ng̃a magamisa, sa ilálom sa alba.
Amnistía. = Pagpasáylo sa mg̃a sayóp ng̃a dáan, ng̃a itógot sa mg̃a hádi.
Amo. = Pang̃ólo sa baláy, agálon tagía.
Amodorrarse. = Alipólong, pagbáti sa cabóg-at sa olo.
Amohinarse. = Aquig, pong̃ot, ming̃ao, sucó, sobó, ligdong.
Amojamado. = Maníoang, mamála, tináp-an.
Amojonar. = Pagtimáan sa mg̃a caotlánan sa caogalíng̃on ug hingtóngdan ng̃a yota, pagólot.
Amoladera. = Baídan, balítan, sam-ilan.
Amolador. = Ang magabáid, ang magasám-id.
Amolar. = Baid, balit, sam-id.
Amoldar. = Paghórma.
Amonestar, aconsejar. = Tambag sambag, oali. * Para casar. = Taoag.
Amontarse. = Paglóog, pagláguen sa buquid, pagihálas.
Amontonar. = Tapoc, pondoc, daólong, ogdo, hapnig.
Amor. = Gogma, maáyong boot. [10]
Amoratado. = Bonol, molomaítom, malágom.
Amorosísimo. = Hiligogmáon uyámot.
Amoroso. = Mahigogmáon, hiligugmáon.
Amorrar. = Docó, dong̃ao.
Amortajar. = Sapot.
Amortecer. = Pógdao, pagoalá sa boot ug sa mg̃a balatían, gotas, ogtas.
Amortiguar. V. Amortecer.
Amortiguarse pasiones. = Paghínay, paglímot, pagóndang.
Amoscar, ahuyentar moscas. = Tapdas, yabyab, pagpáypay, pagpáspas, pagbógao.
Amotinar. = Alsa, gobot, paglápas sa pagtáhor ug pagsógot, pagsúqui, pagsocuáhi.
Amover. = Pagcóha sa gahóm con sa oficio ng̃a hinátag ng̃a dáan.
Amparar. = Tabang, laban, laba, hopót.
Amparo. = Pagtábang, paglában, dalángpan.
Ampliar. = Pagtáas sa soguílon, pagdógang, pagsómpay.
Ampo de la nieve. = Capóti.
Ampolla. = Labtog, lotob, bítlig.
Amputacion. = Pagcapótol.
Amputar. = Pagpótol.
Amueblar. = Pagdáyan dayan sa mg̃a pinoy-ánan, pagbótang, paghósay sa mg̃a casangcápan.
Amujerado. = Babayénon, binabáye.
Amuleto. = Tambal ng̃a bacácon ug linihí ng̃a itagána sa mg̃a saquét.
Amura. = Pisi ng̃a binútang sa mg̃a tomóy sa mg̃a layág ng̃a timbang sa escota.
Anacoreta. = Ang nagapoyó sa caming̃áoan, penitenciáhon.
Anade. = Gaquít, itic.
Anadear. = Paglacát ing̃on sa paglacáo sa gaquít.
Analogía. = Pagcaíng̃on, pagcaáng̃ay, cailíngnan, pagcasáma.
Análogo. = Idem.
Anaranjado. = Ang may color ing̃on sa color sa ocban.
Anatema. = Pagbólag sa táuong cristianos sa pagcaambítan sa obán ng̃a isicacristianos, ug sa mg̃a santos. * Paghimadáot.
Anatomía. = Pagbólag bólag sa mg̃a báhin sa laoas.
Anciano. = Tigúlang, cadáan ng̃a táuo.
Ancla. = Sinípit. * De la esperanza. = Sinípit ng̃a dacóan.
Anclaje. = Bayad sa pinondóhan.
Anclar. = Pagpóndo, paghólog sa sinípit.
Anclote. = Sinípit ng̃a diótay.
Ancho. = Bolang, halagpád, yapad yapad, halóag.
Anchura. = Calápdon, guilápdon, calapád. * De ropa. = Sangcad, son-ot, son-od.
Andadero. = Dalan ng̃a masáyon pagaláctan.
Andado. = Dalan ng̃a guiaguían sa nacadághan ug sa daghánan ng̃a mg̃a táuo.
Andador. = Hilacáo, tiglacát, maglalacáo. * Bisan onsa ng̃a igatóon sa paglacát sa mg̃a bátang diótay.
Andamio. = Dalámba, pala pála.
Andana. = Cataláyan.
Andanada. = Ang pagbóhi ng̃a dong̃an sa mang̃a lóthang ng̃atanán sa luyo sa sacayán, sa usá ca quílid.
Andante. V. Andador.
Andar. = Lacát, lacáo, panao, lacang. * Con otros. = Cuyog, obán, buylog. * Delante. = Ona. * Alrededor. = Toyoc, libod, libot. * Vagabundeando. = Libod libod, sodoy, laag láag. * Estraviado. = Saláag. [10]* Los niños gateando, cangrejos y otros animales. = Coyámag, camang. * Hormigas y reptiles. = Coyámang. * Cojeando. = Quíang quiang, piáng. * Arrastando los pies. = Sagóyod. * Cuando hace mucho sol. = Song̃ásong. * Yendo y viniendo. = Sombálic, balic balic, sibog sibog. * Por maroma, palo, caña, &c. = Latay látay. * Los perros alrededor para hacer cariños á sus amos ó para coger la presa. = Ibid ibid. * De aquí para allí, de una á otra parte. = Lahay láhay, boyan bóyan. * En puntillas. = Tihin. * En un pié. = Quingquing, taquíngquing. * Hácia atrás. = Isol, sibog. * Entre yerba ó malezas. = Docao. * En convoy. = Abay. * Despacio. = Anánay, ticsio, agínid. * Las culebras y demás reptíles. = Hioal hioal, goyod, dahic. * De noche. = Sodsod. * Con las nalgas. = Agínod, ilíod.
Andariego. V. Andador. * Ang díli mahamótang, ang díli mopoyó.
Andarin. V. Andador.
Andas. = Bolotáng̃an sa pagyáyong sa mang̃a santos con sa táuo ba, buhi con patáy.
Andrajo. = Noog, tinábas sa panápton ng̃a guibísti sa táuo.
Andrajoso. = Ang nagabísti sa guising panápton, sa bisti ng̃a guisi, sa mang̃a noog.
Anécdota. = Suguílon, balíta ng̃a oalá pa hingbalóan, ng̃a oalá pa mabántog.
Anegadizo lugar. = Danáoan, lonópan, sinapóhan, pagasapólan, tobígan caáyo.
Anegar avenida. = Sopo, sapol. * Diluvio. = Lonóp.
Aneurisma. = Pagcahóbag guícan sa pagcabógto sa caogátan.
Anfibio. = Mananáp ng̃a mobóhi sa yota ug sa tobig.
Anfion, ópio. = Bolígod, bodígot, bolíng̃ot.
Ángel. = Ángeles. * Malo. = Yaoa.
Angélica. = Tanóm.
Angelical. = Ang nahatong̃ód con may panigíngnan sa Ángeles.
Angelico. = Ang bátang diótay.
Angostísimo. = Hagóot caáyo, masígpit, haíctin uyámot.
Angosto. = Haíctin, hagóot, masígpit, quipot, quipiong.
Anguila. = Catsíli, bais.
Angustia. = Sobó, aoa, yogot, hayhay, hopao.
Angustioso. = Masolób-on, guicayógtan, nasobó, guicagólan, guimíng̃ao, guilísdan.
Anhelar. = Ibog, pagpanghináot, pagsingcámot.
Anidar. = Pagsálag.
Anillo. = Singsing, bangquíao. * De bejuco. = Bacólong.
Ánima. = Calág sa purgatorio. * Ang bohó sa mang̃a lóthang.
Animacion. = Ang pagpasolód sa Dios sa mang̃a calág sa ílang mang̃a láoas. * Pagcadalí sa pagbóhat ug sa pagpamólong.
Animal. = Mananáp.
Animalazo. = Mananáp ng̃a dagcó. * Ang tauo ng̃a oaláy quinaádman bisan diriót.
Animar. V. Animacion. * Para hacer ó decir algo. = Agda.
Animarse. = Bisog bisog, paglógos logos.
Ánimo. = Calág, huna huna. * Isod, oaláy cahádloc ug catálao, caísog.
Animosidad. = Pagcaoaláy catáhap, cahádloc ug catálao. * Caísog, caísod.
Animoso. = Idem.
Aniñarse. = Pagíng̃on sa mang̃a báta, pagáng̃o ang̃o.
Aniquilarse. = Oalá, gobá.
Anís. = Lamódyo.
Anisado. = Vino ng̃a sináctan sa anís.
Anisar. = Yotang guitámnan sa lamódyo. [11]
Ano. = Lobót, ang aguían sa tá-i.
Anoche. = Gabíy, gáb-i.
Anochecer. = Cagabihíon, cahapónon, hadóol sa pagcabíy.
Anona. = Pagcadághan sa mang̃a calán-on.
Anonadarse. V. Aniquilarse. * Pagpaóbos, boloc, lisang, hadloc.
Á nosotros, excluyendo á algunos de aquellos con quienes se habla. = Canámo. * Incluyendo á todos. = Canáto.
Ánsia, deseo. = Ibog, pagpanghináot. * Congoja, fatiga, afliccion. = Casáquit, camíng̃ao, cayógot, calisód, cagóol. * Basca. = Calóod sa guinháoa.
Ansiedad. = Idem.
Ansioso. = Ang maíbog, maibógon.
Antagonista. = Ang magabátoc, ang molális, ang magaílog sa pagailógan sa lain.
Antaño. = Sa usa ca túig ng̃a miági, sa canhi.
Anteanoche. = Sa usáng gabíy, sa usá ca gabíy.
Anteantaño. = Caron icatoló ca túig, toló ca túig ng̃a dáan.
Anteanteanoche. = Carón icatoló ca gabíy, toló ca gabíy ng̃a dáan.
Anteayer. = Sa usáng adlao, sa usá ca adlao.
Antecama. = Panápton ng̃a ibítay sa atubáng̃an sa catre, sa pagtábon ug pagsalípod sa anáa sa ilálom.
Antecámara. = Ang solód ona sa lasalas.
Antecedente. = Nagaóna, nanghióna.
Antecedentemente. = Ona pa, daan pa.
Antecesor. = Ang guiilísan, guinsóndan.
Antecoger. = Pagpaóna, padala sa ona, sa onáhan.
Antecristo. = Tauo ng̃a daótan oyámot ug yaoa yaoáan, ng̃a magadáot sa dagcong pagdomót sa santa Iglesia ug sa mg̃a cristianos.
Antediluviano. = Ng̃atanán ng̃a mióna sa paglonóp sa Dios sa calibútan.
Anteiglesia. = Saoang sa Singbahán.
Antelacion. = Daan, ona.
Anteojo. = Salamín ng̃a itáod sa atubáng̃an sa mg̃a matá, sa maáyong pagtán-ao.
Antepagar. = Pagbáyad ng̃a ona, inónang bayad.
Antepasado tiempo. = Túig ng̃a daan, túig ng̃a miági. * Ascendiente. = Guinicánan, guilioátan, guisóndan ng̃a mg̃a tigúlang.
Antepecho. = Hambóyan.
Antepenúltimo. = Guisóndan sa catapúsan.
Anterior. V. Antelacion.
Anteriormente. = Idem; sa canhing tiempo, niádto.
Antes. = Caníha, dáan, canhi, caganíha. * El primero. = Ang nahaóna. * Bien. = Hinóo, hinóa, hinonóa. * Que. = Sa oalá pa, ang oalá pa.
Antesala. V. Antecámara.
Antetemplo. V. Anteiglesia.
Antevíspera. = Guisóndan sa víspera. V. Anteayer.
Anticiparse. = Sayó, ona.
Anticipadamente. = Daan pa, ona pa.
Antídoto. = Tambal sa hiló.
Antigualla. = Botang ng̃a cadáan caáyo ng̃a dili na magámit. * Batásan ng̃a cadáan.
Antigüedad. = Pagcadáan, pagcacánhi, canhing tiempo.
Antiguo. = Daan, cadáan, tigúlang, dugay na.
Antipapa. = Ang moágao sa pagcapápa.
Antiparras. V. Anteojo.
Antípoda. = Ang nagapoyó sa loyó sa calibótan ug nagaatúbang ang íang tiil sa tiil ta.
Antojadizo. = Mailíbgon, maibógon, maíbog.
Antojarse. = Ibog.
Antojo. = Caíbog.
Antorcha. = Soló.
Antropófago. = Ang mocáon sa isigcatáuo. [11]
Antruejo. = Ang toló ca adlao ng̃a guisóndan sa badlis, sa miércoles sa abó.
Anualmente. = Sa túig túig ng̃atanán, sa matagtúig, sa tápan ng̃a túig.
Anublar. = Dag-om, gabon, ng̃itng̃it, dampag, landong.
Anudar. = Balígtos, dogtong, tog-ot, sipong, balíghot, sumpay.
Anuente. = Ang moángdo, motángdo, mobóot.
Anular. = Pagsógod sa pagcaoaláy bali sa may bali ng̃a dáan.
Anunciacion. = Pagpahibaló, pagbalíta. * Pagcónsad sa Ángeles ng̃a si S. Gabriel cang María Santísima.
Anunciar. = Habaló, balíta, sayod.
Anuncio. V. Anunciacion.
Ánuo. V. Anualmente.
Anverso. = Ang licód sa nauong.
Anzuelo. = Taga, bíng-uit, quioal, Lambo, biloig, bilicógcog, bonit, cao-it.
Añadidura. = Sinompáyan, dinogtóng̃an.
Añadir. = Sompay, dogtong, atip, dogang, songca, libádib, damit, dolpa, soib, sogay, togbong, sagnib.
Añagaza. = Cati.
Añal. V. Anualmente.
Añalejo. = Tuígan, isípan, ilisípan.
Añascar. = Pagtígom tígom, maghínay hínay, sa inánam ánam.
Añejarse algo. = Lihing, laon, daan.
Añejo. = Idem.
Añicos. = Tinábas.
Añil. = Tagom.
Año. = Túig. * Pasado. = Ang usáng túig, túig ng̃a miági, túig ng̃a guisóndan niíni. * Que viene. = Túig ng̃a omalábot, túig ng̃a mosonód niíni.
Añudar. V. Anudar.
Apacentar. = Pagpacáon sa mg̃a mananáp, pagdáng̃ot, pagcúmpay.
Apacible. = Manáya náya, táuo sa maáyong boot.
Apaciguar. = Pagdáit, paghúsay sa mg̃a cabobót-on ng̃a nanagsigbínquil bínquil.
Apadrinar. = Pagsonód sa mg̃a caláslon: pagcódcod, pagcógos sa mg̃a boñágan con firmáhan. * Laban, tabang.
Apagador. = Ipalálong.
Apagar, apagarse. = Palong, sobo, salíbo.
Apalabrar. = Pagsáad sa pagbóhat sa bisan onsa, pagpólong, pagsábot.
Apalancar. = Liguat, bang̃íl.
Apalear. = Bonal, paglatós, paglámbos.
Apandillar. = Pagtígom sa mg̃a tauo, pagmándo.
Apantanar. = Pagpóno sa tobig, pagdánao sa yota.
Apañar. = Coha, cobot, capot, capiot.
Apañuscar. = Domit, lom-it, lomi.
Aparador. = Paradol, sang̃atán, alsáhan.
Aparar. = Salod.
Aparato. = Catilíngban sa mg̃a quinahánglan sa pagbúhat sa bisan onsa.
Aparear. = Topad, topóng, timbang, tobag.
Aparecer, aparecerse. = Tongha, tohao, quita.
Aparejar, preparar. = Andam, tagána.
Aparejo, preparacion. = Pagcaándam, pagcatagána. * Cordel para pescar. = Talónton. [12]
Aparentar lo que no hay. = Pagsalincápao, pagmáo máo.
Apartadijo. = Tapoc ng̃a diótay ng̃a quinóha ug guibólag sa tapoc ng̃a dagcó.
Apartadizo en las casas. = Sibay.
Apartado. = Ang nabólag sa ubán, binócot, ang nagapoyó halayó sa obán ng̃a mg̃a táuo. * V. Apartadijo. * Ang nagapahílit.
Apartar. = Bolag, pinig, haoa, idog, haon.
Aparte. = Sa luyó, pinig, sa daplin, sa sogot.
Apasionarse. = Padáog sa onsa ónsang húna húna. * Saquít, yogot, lisód, hing̃alóoy.
Apearse. = Pagcanáog sa cabayo, sa calabao con sa coche, losad.
Apechugar. = Tolod, doso, sangga.
Apedrear. = Bonó, bató.
Apego. = Caíbog, pagbóot, pagpalángga, paghigógma.
Apelar. = Pagpahócom, pagháng̃yo, pagsáca, pagámpo, pagdáng̃op sa dágcong ponóan, arón pogóad-on nía ang nahaónang sentencia con paghócom.
Apelmazar. = Dasoc.
Apellido. = Icadúhang ng̃álan, bansag, banságon.
Apenas. = Hapit, didiót da.
Apéndice. = Dinógang, sinómpay.
Apeo. = Otlánan, caotlánan sa dálan.
Apercibir. = Andam, tagána, pagpahabaló, pagsáyod, pagásoy.
Apero. = Catilíngban, cadaghánan sa mg̃a capandáyan sa pagbóhat sa yota.
Apersonarse. = Pagatóbang, pagtóngha, pagpaquíta.
Apesadumbrarse. = Sobó, saquít, lisód, ming̃ao.
Apestar. = Bahó, anghit.
Apetecer. = Ibog, gogma.
Apetitoso. = Malalím.
Apiadar. = Poáng̃od, calóoy hinóclog.
Apilar. = Tapoc. * V. Amontonar.
Apiñado. = Ang may dagoay sa piña, ang maíng̃on sa piña.
Apiñar. = Dool, sigpit.
Apisonar. = Dasoc.
Aplacar. = Paghínay hínay, pagálam álam, pagoáli, pagsámbag, togpay.
Aplacarse dolor ó enfermedad. = Lonay, hompay, hinay hínay, arang árang.
Aplanar. V. Allanar.
Aplanchado. = Inotáo.
Aplanchar. = Otáo.
Aplastar, aplastarse. = Lompag, tompag, pigsang, pigsa, gobá, holog, pocan, pugday.
Aplauso. = Pagdáyeg, pagcadáyeg.
Aplayar, salir el rio de madre. = Bahá, bon-og.
Aplazar. = Pagbálod pagpatígom, taoag, sabot, pagtagád.
Aplicar, arrimar una cosa á otra. = Tong̃ód. * Un tabaco para encender otro. = Dongca, sobong. * Fuego. = Sognib, silab, daob, dabdab.
Aplicarse, aprender. = Cogi, singcámot.
Aplomar, oprimir con el mucho peso. = Daog. * Nivelar. = Tonton.
Aplomarse, derribarse algo. V. Aplastar, aplastarse. * Laglag.
Apocar, disminuir. = Coha, copos, hinóbig.
Apodar. = Pagdángga.
Apodo. = Dangga.
Apolillar. = Cotcot, anay.
Apomazar. = Hinlo, quias.
Aporrear. = Bonal, paló, docdoc, bonol.
Aportar. = Pagpóndo, donggo, abot, laoig.
Aportillar. = Locab, longcab.
Aposentar. = Pagpasáca, pagdáoat sa baláy, pagtógot ug halapítan. [12]
Aposento. = Solód, sonogán, calanghólo, bocot.
Apostar. = Paspósta, tahan, topo.
Apostasía. = Pagbía sa Pagtóo, sa pagcacristianos.
Apostema. = Hobág, nangnang.
Apóstol. = Tinón-an ni Jesucristo.
Apostolado. = Pagtúman sa pagcatinón-an ni Jesucristo, catilíngban sa mang̃a tinón-an ni Jesucristo.
Apostólico. = Ang mahatong̃ód sa mang̃a Apóstoles.
Apoyar, favorecer, patrocinar. = Tabang, laban, sacal. * La barba en el pecho, ó la cabeza sobre el codo. = Docó, sampilíng.
Apoyo. = Tinindógan, honóng̃an, lingcodánan, odadáyan, sandígan.
Apreciable. = Hiligogmáon, tacós ng̃a higogmáon.
Apreciar, poner precio. = Pagbíli, pagbíng̃at. * Estimar. = Gogma, palángga, boot.
Aprecio, tasa, valor de algo. = Bili. * Estimacion. = maáyong boot, hináng̃op, pagmahál.
Aprehender, coger, prender. = Coha, dacop, gonit, cobót, capot.
Aprehensor. = Mananácop.
Apremiar. = Logos, pogos. * Hogot, baat, hocot, hicot.
Aprender. = Toon, basbas.
Aprendiz. = Ang nagatóon, tinón-an, basbáson.
Aprensar. = Pigos, pogós, ipit, pagbádyet.
Aprensivo. = Matahápon, mahadlócon.
Apresador. V. Aprehensor.
Apresar. = Paac, tang̃ag, dagit. * Coha, bangga.
Aprestar. = Andam, tagána.
Apresto. = Pagcatagána, pagcaándam.
Apresuradamente. = Sa madalí, sa malágmit, sa madágmit, sa masócag.
Apresurar, dar ó darse prisa. = Dalí, socag, lagmit, dagmit, dalícyat, daclas, dosol.
Apretadera. = Bagcos, bisan onsa ng̃a igabáat, igatacgos, icahógot, icahícot.
Apretado. = Hicaóon, daginotan. * Táuo ng̃a taláoan, ng̃a may cahádloc, sa diótay ng̃a casing casing. * Ang nahamótang sa dágcong calisdánan, ang guidólgan sa saquét, ang guidólman sa cagóol.
Apretador. V. Apretadera.
Apretadura. V. Apreton.
Apretar. = Hoot, balícog, baclag, hogot, logpit, lopit, ipit, labag, gamat, omól, dasoc, gosmo, gomoc, amban. * Con las manos. = Doon, gomo. * Con manos ó pies. = Yocyoc. * Lo que se teje, con el peine. = Sodó sodó. * Cañizo ú otra cosa semejante, estera que se hace, &c. = Sansan. * El cuerpo con faja, cinta, &c. = Poyot, bagcos, bogcos. * Dientes, rechinarlos. = Lagot.
Apreton. = Ang pagcadásoc, pagcasígpit, pagcahagóot sa daghánan ng̃a mg̃a tauo.
Aprieto. = Idem.
Aprisa. V. Apresurar. * Cascas, tulin.
Apriscar. = Abog, isolód sa bilanggóan ang mg̃a mananáp, isolód sa alad.
Aprisco. = Toril, alad, pagasódlan sa mg̃a mananáp.
Aprisionar. = Bilánggo, isolód sa presóhan, pagpreso, pandog, pandong.
Aproar. = Pagpólos, pagatóbang ang dolong sa sacayán sa luyó ug sa luyó, dolong, tomod.
Aprobacion. = Pagcaángdo, pagcatángdo, pagcabóot.
Aprobar. = Pagpacaáyo, angdo, ando, tangdo, boot.
Aprontar. = Andam, tagána, paghátag sa oaláy láng̃an, sa madalí.
Apropiar, apropiarse. = Angcon, coha, áco. * Pagbótang sa tágsa tágsa sa caogalíng̃on ng̃a bolotáng̃an.
Aprovechar. = Pagpólos, sílbi, haágom.
Aproximar. = Dool, topad, hapit, dapat.
Aptitud. = Ang quinaádman sa bisan ónsang boboháton. [13]
Apto. = Ang maálam, ang mahibaló, quinaadmánon, mang̃ialáman, batid.
Apuesta. = Posta, topo.
Apuntado. = Ang may tomóy, con tonoc.
Apuntar. = Todlo, toon, atóbang, solong, tomod.
Apuñear. = Sombag, soldo, suntoc, pacog.
Apuñetear. = Idem.
Apuntalar. = Toco, sangga, salagúnting, sulay.
Apurar. = Olay. * Pagquisáyod, pagquiásoy, sosi. * Á uno. = Pagtúyo, pagpasocó, pagsóod sóod, pagsólog sólog.
Apuro. = Pagcaualá. * Cayógot, calisód, cagóol.
Aquejar. = Yogot, gool, lisód. * Agda, sambag. * Logos, pogos.
Aquel, aquella, aquello. = Caná, cadto, cadtot, quito, quitot.
Aquerenciarse, tomarse afecto. = Boot, gogma, pagpalángga.
Aqueste, aquesta, aquesto. = Quiní.
Aquí. = Dinhi, didi, anhi.
Aquiescencia. = Pagóyon, pagáng̃ay, pagbóot, angdo, tangdo.
Aquietar, sosegar. = Pagpaádang, pagpaóndang. * Sondag, tambag, pagpahílom.
Aquilatar. = Paghíling sa pagcamahál sa boláoan. * Pagsosi sa camatoódan, sa matúod.
Aquilon. = Háng̃in ng̃a guícan sa amihánan.
Aquillado. = Ang may dagoay sa quilla, ang maíng̃on sa onáyan.
Ara. = Batong ara, altar ng̃a pagahalálan sa mang̃a paghálad, bató ng̃a pagabotáng̃an sa calis ug sa hostia sa pagmisa sa mang̃a Padre.
Arada. = Mang̃a yota ng̃a guiradóhan, ng̃a guiaguían sa daro.
Arado. = Daro, capandáyan sa pagdáro sa yota.
Arador. = Ang magadáro. * Darol, mananáp ng̃a diótay oyámat, cágao. * Dadóhan.
Arancel. = Tolománon sa mg̃a pagbíli sa ng̃atanán ng̃a ibalalígya, ug sa mg̃a derechos ng̃a ipang̃áyo.
Arandela. = Pinggan ng̃a ibótang sa ilálom sa mang̃a candelero ng̃a sanggáan sa ágeu ug sa tálo ng̃a natólo, sángga. * Bítay bitay ng̃a salamín con sa tombága ba, ng̃a ibítay sa mang̃a Singbahán ug sa mang̃a solód. * Piña ng̃a guinalibótan sa mg̃a sahá.
Araña. = Laoa laoa, banayáo, damang. * V. Arandela, desde bitay bitay.
Arañar. = Gomit, quías, coscos, camas, camlas, caldis, galas, cascas.
Arar. = Pagdáro.
Arbitrariamente. = Pagbóot ng̃a caogalíng̃on, pagtómotómo.
Arbitrio. = Idem.
Árbitro. = Ang magabóot ng̃a sía usá da sa dili pagasogúon sa láin.
Árbol. = Cahoy. * De embarcacion. = Taládoc, toládoc.
Arbolado. = Cacahóyan, cagoláng̃an, cadaghánan sa mg̃a cahoy, solóp, buquid.
Arboladura. = Ng̃atanán ng̃a mg̃a taládoc sa mg̃a sacayán.
Arbolar. = Pagtáod ca mg̃a taládoc sa mg̃a sacayán. * Tindog, bang̃on.
Arbolario. = Tauong boang boang, sa magáan ug bóot.
Arbolazo. = Cahoy ng̃a dagcóan. [13]
Arbolcico, llo, to. = Cahoy ng̃a diótay.
Arboleda. V. Arbolado.
Arbolista. = Ang magabántay, magabáton ug magahópot sa mg̃a cahoy.
Arbollon. = Ang guibaháan sa tobig, sandayóng.
Arbóreo. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a cahoy.
Arbusto. = Tanóm ng̃a maíng̃on sa cáhoy, cáhoy ng̃a diótay caáyo.
Arca. = Caban, panonódlan sa bisti, ug sa bisan onsa.
Arcabucear. = Paglóthang.
Arcada. = Lood sa guinháoa, doyá doyá.
Arcaduz. = Sandayóng.
Arcángel. = Ángeles ng̃a pagasogóon sa Dios.
Arcano. = Tinágo sa húna húna, ang díli matóquib, pagbóot ng̃a diosnon.
Arco. = Bosog. * Iris. = Balang̃ao. * De cuba, &c. = Piquit.
Archipiélago. = Dagat ng̃a himotáng̃an sa daghánan ng̃a mg̃a polo.
Archivar. = Pagtípig ug pagbáton sa mg̃a solat ng̃a mahál ug mg̃a camatoódan ng̃a adang maquinahánglan sa oláhing adlao.
Archivo. = Lugar ng̃a pagatipígan sa mg̃a sulat ug mg̃a camatoódan.
Ardentía. = Siga ng̃a guícan sa pagsigdámag dámag sa mg̃a bálod sa dágat.
Arder. = Siga, silab, dabdab, daob.
Ardero. = Ayam, idó.
Ardid. = Laláng, húna húna ng̃a halálom sa pagtóman sa cabobót-on.
Ardido, paláy, trigo, &c., recalentado. = Boto, baháy.
Ardiente. = Ang masíga. * Ang magabóhat sa bisan onsa sa masingcámot, sa madalí, sa minatúod, sa maíni, ng̃a húna húna ug cásing cásing.
Ardilla. = Mananáp ng̃a diótay ng̃a malágsic caáyot ug tiglógso oyámot.
Ardor. = Caínit, dagáang, alang̃áan, aling̃íi, aling̃ása.
Ardoroso. = Ang maínit oyámot.
Árduamente. = Pagcalisód, sa macóli caáyo, sa masíoat.
Árduo. = Malisód, macóli.
Área. = Ang lugar ng̃a guibotáng̃an, ug guitindógan sa mang̃a baláy.
Arel. = Nigo ng̃a dagcó.
Arena. = Balás, cabalásan.
Arenal. = Cabalásan, balás, baybay, baybáyon, bactas.
Arenga. = Pagoáli, pagsámbag, pagtámbag.
Arengar. = Idem.
Arenilla. = Margaja ng̃a ibútang sa mang̃a sólat arón mamála ang tinta.
Arenisco. = Yota ng̃a balásan, ng̃a may daghan ng̃a balás.
Arenoso. = Ang sináctan sa daghan ng̃a balás.
Arenque. = Isda.
Arestin. = Saquét ng̃a guibáti sa mang̃a cabayo sa ílang mang̃a téel ug hadóol sa cocó.
Arfar. = Toang, tóoang tóoang, quiling quiling, toas, toóas, tóoad toóad, toad.
Argadillo. = Badbadán, balbalán.
Argamasa. = Lichara, lisada.
Argamasar. = Pagsacót sa balás ug sa ápog sa túbig.
Argolla. = Baclao, bacólong, singsing, galong.
Argüir. = Sodya soáy, lalis, indig.
Argumentacion. = Pagcaíndig, pagcalális, pagcasódya, pagcasoáy.
Argumento. = Idem.
Aridez. = Pagcamála sa yota.
Árido. = Yota ng̃a mámala. * Bisan onsa ng̃a ualáy duga. * Pagsogilon, sólti ng̃a oaláy lamí, caang̃áyan. * Humáy, maís ug bisan onsa ng̃a tatácson sa baquílan, sa gántang, &c., ng̃a dili tobig, vino, &c. [14]
Arisco. = Bodong, ihaláson.
Arista. = Song̃ó.
Aristoso. = Ang may song̃ó con tonoc.
Arma. = Hing̃aníban.
Armada. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanagsacáy sa pagsócol sa mang̃a caáoay, ug bisan ng̃ani ang nanaglacát sa pagbólong sa mg̃a caoatán, sa mang̃a ihaláson ug mg̃a lóog.
Armadijo. = Lít-ag sa pagdácop sa mg̃a lánggam ug ubán pang mg̃a mananáp.
Armadilla. V. Armada.
Armadillo. = Mananáp.
Armador. = Ang magaándam ug magapatigáyon sa ng̃atanán ng̃a mg̃a quinahánglan ug casangcápan sa mg̃a sacayán.
Armadura. = Catilíngban, cadaghánan sa mg̃a hing̃aníban.
Armamento. = Ng̃atanán ng̃a quinahánglan sa pagpang̃óbat, sa pagáoay.
Armar. = Pagsáncap sa mg̃a hing̃aníban, pagáng̃ay, pagóyon, pagháncob.
Armario. = Bolotáng̃an sa mg̃a panápton ug sa bisan onsa.
Armatoste. = Balátic, lit-ag.
Armazon. = Ang cadaghánan sa mg̃a bocóg sa láoas sa mananáp.
Armella. V. Argolla.
Armería. = Baláy ng̃a pagabotáng̃an sa nagacaláin láin ng̃a mg̃a hing̃aníban.
Armero. = Ang nagabóhat sa mg̃a hing̃aníban ug mg̃a pusil.
Armígero. = Ang mahagógma ug magadála sa mg̃a hing̃aníban.
Armiño. = Mananáp.
Armonía. = Pagcaáng̃ay, pagcahigála, pagcaábian, pagcaóyon.
Armonioso. = Ang may pagcaáng̃ay, pagcamíng̃ao, maming̃ao, ang̃ay.
Armuelle. = Tanóm.
Aro. V. Arco.
Aroma. = Bólac sa cáhoy ng̃a guing̃álan aromo.
Aromaticidad. = Pacahomót.
Aromático. = Ang mahomót, cahomót.
Aromatizar. = Pagpalína sa mahomót.
Arpa. = Adpa.
Arpar. = Pagtábas, pagbóhat sa mg̃a tinábas.
Arpella. = Langgam.
Arpeo. = Cao-it ng̃a igagónit sa mg̃a sacayán, igadácop.
Arpon. = Salapáng, isi, sumbilíng.
Arquear. = Bosog, loay, boyoc.
Arquitecto. = Ang maálam, ang mahibaló paggáma, paghímo, sa mg̃a cabaláyan.
Arquitectura. = Caálam, paghibaló sa pagbóhat sa mg̃a cabaláyan.
Arquitrabe. = Ang báhin dápit sa óbus sa mg̃a cornisa, ng̃a molíngcod sa mg̃a sapitel sa mg̃a columna, sa mg̃a halígue.
Arrabal. = Longsod ng̃a diótay, barrio ng̃a hadóol sa mg̃a longsod ng̃a dagcó, mg̃a dáplin, cadaplínan sa mg̃a calongsódan.
Arrabalero. = Ang mopoyó sa mg̃a daplin sa mg̃a calongsódan.
Arracada. = Ariyo, bitay bitay, aretes.
Arracimarse. = Pagbúlig.
Arraez. = Capitan, ang magahópot ug magabóot sa mg̃a sacayán.
Arraigadamente. = Sa pagcalíg-on, sa pagcagamót.
Arraigar. = Pagamót, paglíg-on.
Arramblar. = Pagbílin sa balás sa lugar ng̃a guibaháan.
Arrancar. = Ibot. * Paglóa sa mg̃a mahágcot ng̃a laoay, [14]coghad. * Gabot, gabnot, labni, gona, bonglay, laca.
Arranque. = Ang pagíbot. * Pagcadalí, pagcalágmit. * Pagcasocó, pagcaligótgot.
Arrapiezo. = Tinábas, pedazo sa bisti ng̃a dáan ug gisi ng̃a nagabítay.
Arrapo. = Idem.
Arras. = Aras, ang salapí ng̃a ihátag sa laláqui sa íang asáoa sa timáan sa ílang pagcamíño.
Arrasar. = Payas, gobá, pocan. * V. Aplastar.
Arrastrada. = Babáyeng dáutan, sa dáutan batásan, honay.
Arrastrar. = Goyod, saog, dahic, ganoy, oóay oóay, oay oay, sáng̃iad, cayat, daddal, sahid, hisíhis, tadal.
Arrear. = Pagbónal, pagágda sa mg̃a mananáp adón managlacát síla.
Arrebañar. = Hipos, hodót, popho, daguínot.
Arrebatado, precipitado. = Guipóngtan, nayac, guihanáycan.
Arrebatamiento. = Pagcapong̃ót, pagcahanáyac, pagcaoalá sa bóot, sa mg̃a balatían, pagcasucó ng̃a dagcó.
Arrebatar. = Agao, oaoat, coha, cahas, taban, ticas.
Arrebatiña. = Pagsigágao agao.
Arrebol. = Alang̃áag.
Arrebolar. = Pagalang̃áag sa mg̃a pang̃ánod, sa mg̃a dág-om.
Arrebollarse. = Paghólog, pagámbac sa hatáas caáyo, sa mg̃a capangpáng̃an.
Arrebujar. = Comó, yocot, cosó, gobot, comot, comos.
Arreciar. = Solog solog, dalog, dogang, bascog, samot.
Arredrar. = Pagbólag, pagbáhin bahin, pagbálhin, pagsíbog.
Arregazar. = Lolho, bocas, loslos, oalis, oas oas.
Arregladamente. = Sa pagcahípos, sa pagcahósay, sa pagcaáng̃ay, sa pagcaóyon, sa pagcasóhay.
Arregladísimo. = Mahósay caáyo, mahípos oyámot, masóhay.
Arreglar. = Hosay, hipos, ang̃ay, oyon, pagbótang ug maáyo, sohay.
Arrellanarse. = Paglíngcod sa maáyo.
Arremeter. = Damag, hamlag, damhag, toclos, dolod, dasmag.
Arrendador. = Magpaábang.
Arrendamiento. = Pagábang, pagcaábang.
Arrendar. = Abang.
Arrendatario. = Omalábang.
Arreo, atavio. = Dayan dáyan.
Arrepentida. = Ang babáye ng̃a mibásol ug ng̃a nagahinólsol sa íang mg̃a dáotan bóhat, ug sa íang batásan ng̃a mang̃íl-ad.
Arrepentimiento. = Paghinólsol, pagbásol, pagtápat, pagsáquit.
Arrepentirse. = Hisólsol, tapat saquít, basol.
Arrequesonarse. = Pagtibóoc sa gatas.
Arrestado. = Táuo ng̃a casing casíng̃an, ng̃a oláy tálao ug cahádloc. * Ang guipreso.
Arrestar. = Pagpreso, pagbilánggo.
Arresto. = Pagángcon sa mg̃a bóhat ng̃a malisód ug macóli ng̃a pagatománon, paghanáyac.
Arrezafe. = Calibónan, yóta con lugar ng̃a sagbótan caáyo, ug ng̃a guitódcan sa mg̃a sang̃á ng̃a tóncan.
Arriar. = Paglólos, paghípos sa mg̃a layág ug sa mg̃a bandera sa mg̃a sacayán.
Arriba. = Sa ibábao, sa itáas.
Arribada. = Pagábot, pagláoig, pagpondo, pagsíbog sa mg̃a sacayán, tong̃ód sa pagcahodós sa háng̃in con sa láin ng̃a hingtóngdan.
Arribar. = Idem: donggo, sombálic, balic.
Arriero. = Ang magbabalígya sa mg̃a calongsódan, ug magadála sa ibalalígya nia ng̃a binálsa sa mg̃a mananáp. [15]
Arriesgado. V. Arrestado.
Arriesgar. = Pagbótang, pagpahamótang sa lugar ng̃a catahápan, ng̃a may catáhap.
Arrimadero. = Pagasandígan, pagatongtóng̃an, pagasalígan, sal-ígan.
Arrimar, arimarse. = Doól, idog, sal-ig, odáday, idag, sandig, said.
Arrimarse á tierra el que navega. = Pagpílio, pagsapígad, pagsaplígad, pagsáphid.
Arrimo. = Pagdóol, pagídog, pagídag, dalángpan, sogcod, songcod.
Arrinconar. = Pagsóoc.
Arriscado. V. Arrestado.
Arriscar. V. Arriesgar.
Arrizar. = Paghípos, paglólos ang usá ca báhin sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán, ng̃a itagána sa pagcahodós sa háng̃in.
Arrobamiento. = Pagcaoalá sa boot ug sa mg̃a balatían.
Arrobarse. = Pagolá sa mg̃a balatían ug sa bóot.
Arrodelarse. = Paggámit sa tamíng, pagcalípod sa láoas sa tamíng.
Arrodillar, arrodillarse. = Lohod.
Arrogacion. = Pagcaángcon, pagánac anac.
Arrogar. = Pagáncon sa díli ia.
Arrojadísimo. V. Arrestado.
Arrojadizo. = Ang masáyon isalibáy, ibalíbag.
Arrojar. = Salibáy, balíbag, togpo. * Algo ó arrojarse alguno de arriba á abajo. = Ambac, layat. * Á alguno ó á cosa pesada de golpe. = Pogsac, posdac. * Hácia arriba. = Salibóngbong.
Arrojo. = Pagcaoaláy cahádloc, pagcaísog.
Arrollar. = Liquit, locot, balímbin. * El viento. = Anod, dagsa.
Arromadizarse. = Pogsíp-on.
Arromar, poner roma alguna cosa. = Dongpol, sompo, sangsang, dompol.
Arropar. = Tabon, taclap, habol, bolócot, coob.
Arropea. = Singsing ng̃a póthao ng̃a ibútang sa tíil sa mg̃a preso.
Arroscar. V. Arrollar.
Arrostrar. = Socol, atóbang sa oálay catáhap catálao ug cahádloc, pagáoay ng̃a inatobáng̃ay.
Arroyada. = Oálog, sapá ng̃a pagabaháan sa tóbig, balaháan.
Arroyadero. = Idem.
Arroyar. = Pagbahá sa tóbig.
Arroyo. = Pagbahá sa tóbig, túbig ng̃a nagabahá.
Arroyuela. = Tanóm.
Arroz. = Bogas. * Cáscara. = Tipasí. * Cocido, envuelto en hojas de plátano. = Bódbod, bolóbod, binódbod. * Fresco, tierno, machacado y tostado. = Pilípig. * Negro. = Tapól. * Pegajoso. = Pilít. * Cocido, morisqueta. = Can-on, loto.
Arrozal. = Homayán.
Arrocero. = Ang magatanóm ug magabalígya sa humáy con sa bogas.
Arruga. = Gonót, colod, yomyom, quibícob.
Arrugar, arrugarse algo. = Idem.
Arruinarse algo, arruinar. = Pocan, holog, goba, lompag, tompag, pigsang, pigsa, laglag, boncag, pogday.
Arrullar, arrullarse las palomas. = Agómod. * Á niños. = Boa, doyan, tabiog, oyog, oyog oyog, hi-a.
Arrumar. = Paghípos ug maáyo sa lólan sa mg̃a sacayán.
Arrumbar. = Pagbótang sa mg̃a bótang ug mg̃a casangcápan ng̃a dáan, ug ng̃a oaláy pólos, sa lugar ng̃a díli masámoc, pagsóoc, pagsócsoc, paghípos.
Arsenal. = Lugar ng̃a hadóol sa dágat, ng̃a pagatocólan ug pagabohátan sa mg̃a sacayán. [15]
Arte. = Cadaghánan sa mg̃a tolománon ng̃a sinólat sa pagbóhat ug maáyo sa bisan onsa, ng̃atanán ng̃a mg̃a bóhat ng̃a guican sa quinaádman, sa pagcaálam sa táuo, laláng.
Artejos de los dedos. = Bocó.
Arteria. = Ogat ng̃a pagaaguían sa dogó ng̃a guican sa casing casing, ug ng̃a magadála sa obán ng̃a mg̃a caogátan sa láoas.
Artería. = Laláng.
Artero. = Ang maálam, malaláng̃on.
Artesa. = Pasóng̃an.
Artesilla. = Pasóng̃an ng̃a diótay.
Arteson. = Pasóng̃an ng̃a malíng̃in, ng̃a pagahogásan sa mg̃a pínggan.
Artesonado. = Alcoba, láng̃it láng̃it sa mg̃a baláy, quísame.
Articulacion. = Popólan, loha loha.
Artículo. = Bahin, bolos. * Camatoódan ng̃a tacós pagatoóhan, tohóan, toloóhan sa atong Pagtóo.
Artífice. = Maestro, magtotóon sa bisan onsa ng̃a quinaádman.
Artificial. = Ng̃atanán ng̃a nahímo guícan sa quinaádman sa táuo.
Artificio. = Laláng quinaádman.
Artillería. = Pagbóhat ug paggámit sa mg̃a lothang, ug ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a lóthang, badil.
Artista. V. Artífice.
Arzobispado. = Ang pagcabótang sa Arzobispo, ug ang yota ng̃a hingsácpan sa íang gahóm.
Arzobispo. = Ang obispo ng̃a ponóan ug labing gahóman sa ubán ng̃a mg̃a Obispo sa tágsa ca provincia.
Arzon. = Ang mg̃a tomóy con mg̃a daplin sa atobáng̃an ug sa licód sa mg̃a siya sa mg̃a cabayo.
As. = Ang dáhon sa baraja ng̃a sa pagísip bali ug usá da.
Asa. = Caláptan, galong galong, pacao.
Asador. = Taláp-an, tapánan.
Asadura. = Tináe.
Asaeteador. = Ang magapaná.
Asaetear. = Pagpaná.
Asalariar. = Pagsóhol, pagpamóo.
Asaltar. = Pagsáca sa linogsánay sa mang̃a cota ug mg̃a baluarte. * Pagtábo, pagsodíl ng̃a áhat, tagcoláhao, calit, salácay.
Asalto. = Idem.
Asamblea. = Catilíngban sa mg̃a táuo sa pagpólong ug pagsábot sa bisan onsa ng̃a cacabildóhon.
Asar en parrillas. = Pagtapá. * En rescoldo ó sobre las brasas. = Ihao, lambon, ganggang.
Ascender. = Sacá, cayab, ang̃at.
Ascendiente. = Guinicánan, guilioátan, tigúlang, guisóndan. * Gahóm sa usá ca tauo sa obán ng̃a mg̃a tauo, bináta.
Ascension. = Ang pagsacá, ang pagcáyab, pagsáca ni Jesucristo ng̃a átong Guinóo sa Lang̃it.
Ascenso. = Ang pagábot sa pagcabótang ng̃a labí hatáas ug mahál sa pagcabótang ng̃a dáan.
Asco. = Paglóod sa guinháoa, higcon, sigcon.
Ascua. = Baga, aguípo ng̃a may caláyo, ang nasíga.
Aseado, curioso. = Mabídbid.
Asear. = Pagdáyan dáyan, pagbídbid.
Asechanza. = Pagcalímbong, pagcalaláng sa pagdáot sa bisan cansa.
Asegurar. = Palíg-on, pagtóco, pagbáng̃il. * Dar algo por cierto. = Pagmatúod.
Asemejar. = Pagíng̃on íng̃on, pagsáma, tondog, sobong. [16]
Asenso. = Pagbóot, pagóyon, pagtángdo.
Asentaderas. = Sampot, ililíngcod.
Asentadillas, (á) = Pagcabayo, paglíngcod sa cabayo, ing̃on sa pagcabayo sa mg̃a babáye.
Asentado. = Boótan, mahináyon, maógdang.
Asentador. = Ang magapalíngcod ug magaáng̃ay sa mg̃a bató sa pagbóhat sa mg̃a cota.
Asentar, asentarse. = Lingcod, losbág, tongtong, taoi. * La mano para asegurar ó sostener algo. = Tapion, pogong, sagang. * Algo sobre tajo, &c., para cortarlo. = Daítol. * Afirmar, dar por cierto algun hecho. = Pagmatúod.
Asentarse en cuclillas. = Pióngco, catin. * Aves en alguna parte. = Togdon, batog, holon, hogpa, taoi. * Heces. = Logdang, lalóg. * Algo, estar firme. V. Asegurar.
Asentir. = Pagángdo, pagtángdo, pagbóot, pagóyon.
Asentista. = Omalábang, coime.
Aseo. = Pagcabídbid, mabantáyon sa bísti.
Asequible. = Dalang̃áton, masáyon boháton, dang̃áton.
Asercion. = Pagmatúod.
Aserradero. = Galábsan, pagagábsan.
Aserradizo. = Cohoy ng̃a galábson.
Aserradura. = Ang guiaguían sa gábas, ang quináon sa gábas.
Aserrar. = Paggábas.
Aserrin. V. Aserradura.
Aserto. V. Asercion.
Asesar. = Pagdáng̃at sa pagcaboótan.
Asesinar. = Pagpatáy, pagbonó.
Asesinato. = Pagcabonó.
Asesino. = Mamomonó.
Asesor. = Somalámbag ang mosámbag, motámbag.
Asesorarse. = Paquigsámbag, pagpaquigtámbag.
Asestar. = Pagtóon, pagpunta. * Pagtúyo sa pagdáot.
Aseverar. V. Asentar, afirmar, &c.
Asfixiado. = Hingpót-an.
Asfixiarse. = Poot.
Así. = Ing̃on niána, ing̃on niíni, maíng̃on.
Asidero. V. Asa.
Asíduamente. = Sa pagcacanónay, sa pagcasóbsob, pagcasócot.
Asíduo. = Canónay, masóbsob, masócot.
Asiento. = Lingcodánan, lantáoan: holocmánan, hocmánan: ang guibotáng̃an sa mang̃a cabaláyan, mg̃a caboquílan ug ng̃atanán ng̃a nahamótang sa calibótan: lalóg, calalógan sa tobig, vino, soca, &c. * De remadores. = Haót.
Asignar, señalar. = Todlo, timáan.
Asilo. = Dalángpan, catagóan, cahóbng̃an.
Asimilar. = Ing̃on, maíng̃on, topóng, sama.
Asimismo. = Ing̃on man, maíng̃on.
Asimplado. = Hong̃og, bong̃og, colidó, miné.
Asir, tomar, coger. = Coha, cobot, capot, capiot, coyot, sigmít. * Con los dientes. = Ong̃ot, tang̃ag, sigmít. * Con las puntas de los dedos. = Puídot, bigquing, camlot, gonit. * Detener. = Haoid, tadal. * Prender. = Dacop, gonit. * De los piés. = Tocló, bating. * De los brazos. = Socob, gacos, tadal.
Asirse sarmientos, enredaderas, &c., á alguna parte. = Sangbod, bolóbod, cabod. * Muchos de alguna cosa. = Tambáyao, tambáyong.
Asistencia. = Pagcatábang, pagcaalíma, pagcaatóbang.
Asistente. = Ang nagaatóbag, ang nagatábang, ang nagaalíma.
Asistir. = Tabang, alíma, atóbang.
Asma. = Hobac, cotás, bodlay, cogtás.
Asmático. = Hobácon, cogtasán.
Asociacion. = Pagcaobán, pagcadápig.
Asociar, asociarse. = Obán, dapíg, higála, ábian. [16]
Asolanar. = Pagdáot sa hang̃in so mg̃a tanóm ug sa mg̃a cahoy.
Asolar. V. Arruínarse algo, arruinar.
Asolear. = Pagpaádlao, pagbólad, pagcálcag.
Asomar, asomarse. = Tambo, dóng̃ao, tamod, tacboy, acbó, gabog, gaoa, loag, tong̃a.
Asombrar. = Palándong, pagháon, pagháoon. * Pagpahádloc, pagpalisáng, pagpacólba, hadloc, lisáng, colba, ting̃ála, cogmat, pógoat, docla.
Asomo. = Timáan, catáhap.
Asonada. = Pagcaálsa, pagcagópot.
Asonancia. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon.
Asonar. = Ang̃ay, oyon.
Asordar. = Pagbóng̃ol, pagpabóng̃ol.
Aspa. = Barbalán.
Aspador. = Idem.
Aspar. = Pagbádbad, pagbódbod, salic.
Aspaviento. = Pagcahádloc, pagcalisáng, pagcacólba, pagcating̃ála, pagcacógmat.
Aspecto. = Nauong, pagcaatóbang, pagcatíndog.
Aspereza. = Pagcasáplod, pagcaháit.
Asperges. = Pagsáblig sa tobig ng̃a bendita.
Áspero al paladar. = Saplod, aplod, tolás, sagópla, sagopála, salapsap. * Al tacto. = Gasang, bang̃is, cahis, sapnot, hait. * Genio. = Maísog, inggit.
Aspersion. = Pagsáblig, pagcasáblig.
Aspid. = Saoá ng̃a malála.
Aspiracion. = Pagcaguinháoa.
Aspirar. = Pagguinháoa.
Asquerosidad. = Pacahógao, hogao ng̃a macalóod, magapalóod sa guinháoa.
Asquerosísimo. = Mahógao, hogáoan oyámot.
Asqueorso. V. Asquerosidad.
Asta de animal. = Song̃ay. * De lanza, &c. = Togdánan, olóng̃an.
Ástil de azadon, hacha, azuela, &c. = Patoc, polóan.
Astilla. = Sinápsap, dináldag.
Astrillejos. = Balátic.
Astrología. = Quinaádman ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a bitóon, sa adlao ug sa bolan.
Astrólogo. = Ang may quinaádman ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a bitóon.
Astucia. = Pagcalaláng, limbong.
Asuncion. = Ang pagsáca cang María ng̃a santos uyamot, ng̃a Guinoo ta, sa Lang̃it.
Asunto. = Tuyo.
Asustar, asustarse. = Lisáng, hadloc, colba, cogmat.
Atabal. = Tambol, himbal.
Atacador. = Ang magadásoc, ang idalásoc.
Atacar. = Pagtácgos sa calsones ug sa mg̃a saya. * Pagsolód sa taco ug bala sa mg̃a pusil ug mg̃a lothang ug pagdásoc.
Atadero. = Bisan onsa ng̃a igatácgos, icabáat, gang̃ot.
Atadijo. = Bináat ng̃a diótay sa díli maáyo ng̃a pagcabáat.
Atado. = Ang táuo bodong, ng̃a oaláy silbi sa bisan onsa, bantal.
Atajar. = Pagláctor, abong, bacay, hab-on.
Atalaya. = Ilíhan, lantáoan, bantayán.
Atalayador. = Bantay, ang nagabántay.
Atalayar. = Pagbántay, pagsólong ug maáyo, paghíling, pagtimáan.
Ataque. = Pagdámag, pagpang̃óbat, pagáoay.
Atar. = Baat, tacgos, hogot, higot, hocot, gopot, lang̃áquit, gaid, gacod, gacot, goos, posod, cotay, bogcos, botoc, baclid, bíng̃-oit, goom, gang̃ót, habay, gabay, taquin, tagíc, habac, tacboy. [17]
Ataracea. = Pagcasinámbag sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a cahoy, sa mg̃a salog, sa mang̃a lamesa, &c.
Atarantado. = Ang guipáac sa mananáp ng̃a guing̃álan tarántula. * Ang malíhog caáyo, ang díli mapoyo, ang díli mahamótang: ang nahadloc, nalisáng, nacógmat, ang colidó, miné, culang culang.
Atarazar. = Pagpáac.
Atarear. = Pagtilíya, pagtilia, pagtódlo sa pagaboháton sa tágsa tagsa, pagbóhat sa canónay, sa oalay hónong ug lang̃an.
Atarugar. = Pagpasóc.
Atasajar. = Pagtapá, pagtasáhos.
Atascadero. = Lugar ng̃a guigoótan, masígpit, guisamócan. * Lonáng̃an calonáng̃an, caianáng̃an.
Atascar. = Pagsolót, pagsámoc, pagólang, paglónáng, talibhó, talíbhog, goot.
Ataud. = Long̃on.
Ataviar. = Pagdáyan dayán, paghías.
Atavio. = Pagcaáng̃ay sa pagbísti sa táuo, pagcabídbid.
Atediar. = Pagsámoc, pagsocó, pagaling̃ása.
Ateista. = Ang díli motóo ng̃a may Dios.
Atemperar. = Pagáng̃ay, pagóyon.
Atenacear. = Pagsípit, pagcómpit, pagquímpit.
Atencion. = Pagbáti, paghimáti, pagpatalínghog, pagdóng̃og.
Atender. = Bati, dong̃og, talínghog.
Atentamente. V. Atencion.
Atentar. = Pagtúyo sa pagpacasála. * Hicap, cobil.
Atento. = Táuo ng̃a maábi abíhon, ang nagapatalínghog, ang nagamátng̃on.
Atenuar. = Pagdíot.
Aterirse de frio. = Pagtógnao.
Aterrarse. = Pagdóol sa mg̃a sacayán sa yota, sa pílio, sa baybáyon. * Lisáng, cogmat, hadloc.
Atesorar. = Pagtípig sa salapí.
Atestacion. = Pagpamatúod sa mg̃a testigos.
Atestar. = Ponó, dogang, dasoc. * Pagmatúod.
Atestiguar. = Pagtúg-an, pagmatúod.
Atetar. = Pagpasóso.
Atezar. = Pagítom.
Atiesar. = Hogot, gahi, lig-on.
Atinar. = Toltol, tóon, igo, tagna.
Atiplar. = Pagtágning.
Atisbar. = Pagsólong ug maáyo, paghíling, pagtimáan, paglí-li.
Atizar fuego. = Sognod, gatong. * Llama ó luz. = Sogi. * Fomentar las pasiones. = Solog sólog, Sogyot, songlog.
Atmósfera. = Ang háng̃in ng̃atanán ug mg̃a dág-om ng̃a nanaglíbot sa calibótan.
Atocinar. = Ang paglápa sa baboy ug pagasín.
Atolondrado. V. Atarantado.
Atolondrar. = Pagláin sa húna húna sa táuo, pagting̃ála ug dagcó.
Atolladero. = Lonáng calonáng̃an, cayanáng̃an, lapócan.
Atollar. = Pasolód sa cayanáng̃an, sa lonáng̃an, lobón, lobóng.
Átomo. = Bisan onsa onsa ng̃a diótay caáyo, mg̃a dolodagámi, mg̃a sapóc sapóc ng̃a magágmay caáyo, ng̃a maquíta usáhay ng̃a nanaglibót libót sa mg̃a casílao sa adlao.
Atónito. = Ang nating̃ála, ang guicabódcan sa húna húna.
Atontadamente. = Sa pagcabinóang, sa pagcahóng̃og.
Atontar. V. Atolondrar.
Atorarse. V. Atascarse.
Atormentadamente. = Sa dagcong pagpasáquet, pagcayógot, pagcalisód, pagcagóol.
Atormentador. = Ang nagapasáquet, ang nagapayógot, ang nagapalisód. [17]
Atormentar. = Sáquet, yogot, labag, ipit.
Atortolar. V. Atolondrar.
Atortorar. = Labag, ipit, toltol.
Atosigar. = Hiló, lanag, tobli, toba.
Atrabancar. = Pagdalí.
Atracadero. = Pagatomólan, pagadoólan, pagapilióan sa mg̃a sacayán.
Atracar. = Pagdóol sa mg̃a sacayán sa yota. * Pagcáon ug pagínom sa guilabíhan, ug labí sa casadáng̃an.
Atraer chupando ó aspirando. = Soyop, sopsop, salópsop. * Con halagos. = Alam alam, hinay hinay, boyoc. * Engañando. = Boyo, limbong, olo olo, solog sólog, lomay. * Cabig, botad.
Atragantarse. = Tocá, dolón, doloy, taláb-oc.
Atraillar. = Tangcol, tocog.
Atrancar. = Tocling, solay, tranca.
Atrapar. = Pagdácop sa nagadalágan, sa naláguen, gonit, sacop.
Atrás. = Sa oláhi, sa olíhi, sibog.
Atrasar. = Dogay, oláhi, sonod.
Atravesado. = Ang nabalábag.
Atravesar tierra, monte, &c. = Tala, docao, bagtas, líquid. * Hacer travesía el que vá embarcado. = Tabóc.
Atravesarse en la garganta, bocado ó espina. = Dolón, tonóc, doloy, taláb-oc. * Bebida. = Doloy, taláb-oc.
Atreverse. = Himo, cahas, tamas támas.
Atrevido. = Casing casíng̃an, mang̃ang̃áhas, matamas támas.
Atribularse. = Yogot, saquít, lisód.
Atributo. = Ng̃atanán ng̃a mg̃a caayóhan ng̃a nahatong̃ód sa Dios. * Ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa bisan onsa.
Atricion. = Pagbásol, casáquet sa pagpacasála sa Dios, tong̃ód sa cang̃íl-ad sa máong salá ug sa cahádlod sa mg̃a casaquétan sa infierno, ng̃a guiobánan sa malíg-on ng̃a pagsáad ng̃a díli na moopód sa pagpacasála.
Atril. = Bolotáng̃an sa libro sa pagcasáyon sa pagbása.
Atrincherar. = Paglibót sa bisan ónsang lugar sa mg̃a cota, pagsalípod sa mg̃a cota, adón díli pagaonsáon sa caáoay.
Átrio. = Lugar sa atobáng̃an sa mang̃a Singbahán ug sa obán ng̃a mang̃a baláy, ng̃a guilibótan sa cotáng hamóbo.
Atrocidad. = Pagcabáng̃is.
Atronado. V. Atolondrado.
Atronamiento. = Pagcabórong, pagcabóng̃og.
Atropellar. = Tonób, gap-ca, gapac, danglag, damag.
Atroz. = Bang̃is, daótan oyámot. * Dagcóan caáyo.
Atrozmente. = Sa pagcabáng̃is. * Sa guilabíhan, sa pagcalácad na.
Atufar. = Socó, saquít, toyo, baláca, ligótgot.
Atun. = Isda, alang̃álan.
Aturdimimiento. V. Atronamiento.
Aturdir. V. Atolondrar.
Atusar. = Paghínlo paghánglas, pagbóbho sa bohoc, paggónting, pagtopóng sa bohoc.
Audacia. = Pagcaoláy cahádloc ug pagtáhod, pagcatámas támas.
Audaz. = Ang oaláy cahádloc ug pagtáhod, mang̃ang̃áhas, matámas támas.
Audiencia. = Pagpasáca sa mang̃a ponóan sa ílang mang̃a guinsacópan, adón managásoy ug managpaháyag sa ílang mang̃a quinahánglan. * Holocmánan, hocmánan, lugar ng̃a pagahócman sa mang̃a hócom. [18]
Auditorio. = Cadaghánan sa mang̃a táuo ng̃a nanagdóng̃og, namáti, ug nanapatalínghog.
Augusto. = Ang silingbáhon ug talahódon tung̃ód sa íang pagcahalángdon ug cahímtang.
Aula. = Lugar ng̃a pagatón-an sa mang̃a táuo, escolahán.
Aullar. = Osig, ooang.
Aumentar. = Tobo, daghan, dogang, dagcó.
Aumento. = Pagcadághan, pagcatóbo, pagcadacó, pagcasópang.
Aunarse. = Ipon, paghiósa, locop, sabot, oyon, sacót.
Aun no. = Díli pa, oalá pa.
Aunque. = Bisan pa, bisan, bisan ng̃áni.
Aura. = Langgam.
Aureola. = Porong porong ng̃a ibótang sa olo sa mang̃a santos.
Aurora. = Cabontágon, cabontágan, pagaaláman daman, pagcabóntag, pagcacaadláuon.
Ausencia. = Pagcaolá.
Ausentarse. = Oalá, bolag, paháoa.
Ausente. = Ang toa sa halayó, ang naoalá, ang nabólag, nahálin, nabálhin.
Auspicio. = Paganíto, pagdioáta. * Tabang, labang, dalángpan.
Austeridad. = Pagpasáquit sa laoas, pagpógong sa mang̃a cailíbgon, pagcatárong pagcataláid.
Austero. = Maáslom, maádas sa bába. * Matárong, mataláid, mapentenciáhon. * Maádao.
Auténtica. = Camatoódan ng̃a sinólat ng̃a igamatúod sa mang̃a reliquia sa mang̃a santos. * Batásan: hinóad sa mang̃a sógo sa mang̃a ponóan.
Auto. = Pagbóot ug pagásoy sa hócom sa mang̃a capolong̃ánan, paghócom, pagsentencia.
Autor. = Ang guinicánan sa bisan ónsang bóhat, tagbóhat.
Autoridad. = Ponóan, magabóot, magbolóot, hocom. * Gahóm cagámhan.
Autorizar. = Paghátag sa gahóm, pagtógot. * Pagpaámbong, paglig-on sa bisan onsa ng̃a capolong̃ánan sa pagsentencia sa hocom. * Paglíg-on sa mang̃a camutoódan sa firma sa escribano sa longsod con hadiánon.
Auxiliar. = Tabang, laban, pagtábang sa horas sa camatáyon. * Luyo luyo, ubán.
Avadarse. = Pagcopós sa mang̃a sobá, ng̃a masáyon pagalabáng̃an.
Avahar. = Pagínit sa bisan onsa sa alísng̃ao lámang sa tóbig.
Avalar. = Paglínog.
Avalentado. = Ang nanong̃ód sa maísog, sa pagcalálaqui.
Avalo. = Pagcalínog.
Avalorar. = Pagbútang sa bíli sa bisan onsa, pagpabíli, pagbíng̃at.
Avaluacion. = Pagcabíli, pagcabíng̃at.
Avalúo. = Idem.
Avance. = Pagcadámag, pagcadánglag, pagcadósmog, pagcadásmag.
Avante. = Pagdáyon, pagpadáyon.
Avanzada. = Ang tapoc sa pila ca soldados ng̃a nagabúlag sa cadaghánan, ug nagaóna, arón masáyod sila ug maáyo sa pagcabótang ug sa mg̃a paglíhoc ug mang̃a bóhat sa ílang mang̃a caáoay.
Avanzar. = Pagágui, pagdáyon sa onáhan. * Pagdósmog, pagdámag.
Avaricia. = Pagcahícao, pagdaguínot ng̃a labí sa casadáng̃an, cahícao, pagcacáguis.
Avariciosamente. = Sa pagcahícao, sa dagcong cahícao, sa dagcong pogcadaguínot. [18]
Avaricioso. = Hicaoán, daginótan ng̃a guilabíhan, ng̃a lácad na, caguísan, sinacúan.
Avariento. = Idem.
Ave. = Langgam. * De rapiña. = Manáguit.
Avechucho. = Langgam ng̃a malágsot ug dágoay ng̃a oalá hibalóe ang ng̃alan nia. * Bisan quinsang táuo ng̃a talamáyon tong̃ód sa iang dágoay, con sa íang batásan.
Avecindamiento. = Ang pagpoyó sa usá ca longsod, pagsólat sa mang̃a táuo sa padron, pagcamolópio.
Avecindar. = Pagdáoat sa mang̃a táuo arón mahímo sila ug sacop sa longsod, pagsácop.
Avejentado. = Ang báta pa, ápan maíng̃on na sa tigúlang.
Avejentar. = Pagtigúlang guícan lamang sa saquít, sa mang̃a calisód ug mg̃a cayógot, labon ng̃a díli pa tigúlang ang hingtúngdan.
Avejigar. = Boto, botoy, bonol, labtog, libótoy, libótog.
Avellana. = Bong̃a sa España, diótay ug malalím caáyo, maíng̃on ing̃on sa bong̃a sa saguísi.
Avellanar. = Lugar ng̃a guitódcan ug guitobóan sa mg̃a cáhoy ng̃a tagbóng̃a sa avellanas.
Ave María. = Pagámpo ng̃a guigáma sa mg̃a pólong ng̃a guipamólong sa Arcángel san Gabriel sa pagtóngha ug pagábi ábi cang María Santísima, sa mang̃a pólong ng̃a guiíng̃on ni santa Isabel ug sa ubán ng̃a guidógang sa santa Iglesia.
Avenar. = Pagpabahá sa mang̃a tobig ng̃a nadánao.
Avenencia. = Pagsábot, pagúyon, pagáng̃ay, pagpólong, pagdápig.
Avenida. = Bahá, lonóp, bon-og, lanab, langbas.
Avenir. = Avenencia.
Aventador. = Ang nagapálid sa homáy. * Paypay, apáyod.
Aventajado. = Ang nagalabáo, ang mahál uyámot, ang bilídhon caáyo, ang maníndot.
Aventajar. = Labáo, labí, pagóna, sihá.
Aventar. = Palid, paypay, apáyod, palis, lopad. * Laguen, dalágan.
Aventar fuego, soplar para que arda. = Tayhop. * Olas, hasóhas.
Aventura. = Paghitábo, pagsodíl.
Aventurar. = Pagbóhat sa bisan onsa sa catáhap, sa díli hingbalóan con maáyo ba cahá ang catapúsan con díli ba.
Aventurero. = Ang tigsódoy sódoy, ang nagalacát sa mg̃a calongsódan sa pagbolobalígya con sa táin túyo, sa oaláy catongdánan ug quinahánglan.
Avergonzar, avergonzarse. = Olao, pagóbos sa bóot.
Averia. = Pagcadáot sa mg̃a lólan sa mg̃a sacayán ug sa máong mg̃a sacayán.
Averiarse. = Pagdáot sa bisan onsa, ug labí pa sa mg̃a sacayán ug sa ílang mg̃a lólan.
Averiguar. = Sosi, sayod, socna, sota, sodya.
Averno. = Ang impierno, infierno, espierno.
Aversion. = Pagcadíli ang̃ay, pagdomót.
Avestruz. = Langgam ng̃a dagcóan, may dohá ca tódlo sa íang tíil.
Avetado. = Quinambáya, binarlísan.
Avezar. = Pagpaánad, pagtanód, pagtóon, pagtódlo.
Aviar. = Pagándam, pagtagána sa balon ug sa obán ng̃a mg̃a quinahánglan sa dalan sa magalacát.
Avidez. = Pagcahícao, caíbog ng̃a labí sa casaráng̃an. * Pagcahing̃áon.
Ávido. = Hicáoan, maibógon, hing̃áon caáyo.
Aviejarse. V. Avejentarse.
Aviesamente. = Sa pagcadaótan, sa pagcadíli máo.
Avieso. = Balíquig, díli mahamótang sa catadóng̃an, sa tónton. * Dáutan, mang̃íl-ad, sa dáotan ug batásan ug gáoi, saláan.
Avigorar. = Paghátag sa gahóm. * Pagágda, pagsámbag.
Avillanar, avillanarse. = Pagtampálas, pagoalá sa pagcadacóng táuo.
Avinagrado. = Ang may gaoi ng̃a maísog, ang díli maquigáng̃ay sa obán.
Avinagrar, avinagrarse. = Aslom, quisom.
Avío. = Pagcaándam, pagtagána, balon.
Avisado. = Batir, boótan.
Avisador. = Ang nagapahibaló, ang nagatáoag, ang nagabaláod, nagamantalá.
Avisar. = Pagpahibaló, asoy, sayod, sambag, tambag. * Con señas, tocando con el codo, &c. = Siquil, sico, cohil, cohit, cablit.
Aviso. = Pagsáyod, paghibaló.
Avispa. = Lapínig.
Avispado. = Batid, madásig, sa matalínis ng̃a húna húna. * Matahápon, mabantáyon, magtimaánon sa caogalíng̃on ng̃a laoas.
Avispar. = Pagbónal sa mg̃a mananáp arón managlacát.
Avispero. = Odlan, baláyan sa mg̃a lapínig.
Avispon. = Lapínig ng̃a docóay, boyog, ang magadácop ug magasóbad sa mg̃a potiócan.
Avistar. = Pagsólong, pagtán-ao, pagatóbang sa mg̃a táuo sa pagpólong pólong níla ug pagsábot sa boboháton.
Avituallar. = Paghátag sa mg̃a quinahánglan sa pagcáon.
Avivadamente. = Sa pagcadalí, sa pagcalágmit.
Avivar. = Dalí, lagmit, dagmit, pagsingcámot.
Avocar. = Pagcóha pagángcon sa ponóan ng̃a dagcó ug labí sa capolong̃ánan ng̃a guihópot ug guibáton sa obos ng̃a hócom.
Á vosotros, vosotras. = Caníño.
Avutarda. = Langgam sa España.
Ay! = Agodóy, agó, agá, aguí, alap. * De mí! = Aláot acó! * De tí! = Aláot ca intáon! * De aquel, aquella! = Aláot sia! * De aquellos, aquellas! = Aláot síla!
Ayear. = Pagsóbsob sa mg̃a pagagodóy, pagagó.
Ayer. = Cahápon, cagahápon, gahápon.
Ayo. = Ang nagatóon, nagatódlo ug nagabántay sa mg̃a báta.
Ayuda. = Tabang.
Ayudador. = Ang nagatábang, tomalábang, tigtábang.
Ayudante. = Idem.
Ayudar alternativamente. = Salíli, poli, sobli, ilis. * Con los remos cuando el viento es escaso y anda poco la embarcacion á la vela. = Tabang, dalábay, galábay, bolig, sogot. * Á alguno á pilar, &c. = Asod, bolig, aláyon, tabang. * Á cargar á otro. = Bacóit, dohol. [19]
Ayunar. = Poása, aoot, hayat.
Ayuno. = Pagpoása pagpógong sa pagcáon.
Ayunqub. = Landasán.
Ayuntador. = Tigsómpay, tigdógtong, domológang.
Azada. = Sarol.
Azadon. = Idem.
Azadonada. = Pagcále sa sadol.
Azadonador. = Tigcále sa sadol, ang nagacále sa sadol.
Azadonar. = Pagcále sa sadol.
Azafata. = Babáyeng sologóong sa haring babáye, con sa asáoa sa hádi, ng̃a nagadóhol canía sa mg̃a visti ug mg̃a hias ng̃a ibísti nía, ug nagahípos opód niána sa nahócas con miílis na.
Azafate. = Tagácan.
Azafran. = Dulao.
Azafranado. = Ang may color sa dolao.
Azafranal. = Yota ng̃a guitódcan, guitobóan con guitámnan sa dolao.
Azafranar. = Pagtína sa dolao.
Azahar. = Bolac sa cahoy sa sooá ug sa ocban.
Azar. = Casáquit, calisód, cayógot, cabalísa.
Ázimo. = Ang tinápay ng̃a oaláy bínhi, levadura.
Azogue. = Tombága ng̃a maputí caáyo ug mabóg-at uyámot, ng̃a dili matibúoc, con díli íng̃on guihápon sa salapí con sa tíngga ng̃a tinónao.
Azor. = Langgam ng̃a manágit.
Azorar, azorarse. = Lisáng, cogmat, hadloc, colba.
Azorero. = Ang obán sa caoatán ug ang nagadála sa quináoat.
Azorramiento. = Pagcabóg-at, pagcabórong sa olo.
Azorrarse. = Pagbáti sa cabóg-at ug cabódong sa olo.
Azotado. = Ang saláan ng̃a guihámpac sa cadaygánan.
Azotador. = Homalámpac, ang nagahámpac.
Azotaina. = Ang castígo ng̃a guidáoat sa táuo sa paghámpac canía.
Azotar. = Hampac, gaid.
Azote. = Ang ihalámpac, ang igahámpac, ang tágsa ca paghólog sa ihalámpac sa láoas sa táuo. * Ang gotom, ang gobat ang salot, ag ang ubán pang mg̃a calisód ng̃a guibáti sa mg̃a táuo ng̃a guican sa pagbóot sa Dios.
Azúcar. = Asúcal, sucal, tam-is calámay.
Azucarado. = Ang may lamí sa asúcal. * Malómo ug matám-is ng̃a táuo sa íang pagpamólong.
Azucarar. = Paghílog sa asúcar.
Azucena. = Asusena, calatsóse.
Azuela. = Bincong, daldag.
Azufre. = Asufre.
Azul. = Asul.
Azulejo. = Ladriyo, tesa ng̃a nagacaláin láin ug color.
Azumbre. = Talácsan sa vino, suca, &c., gantang.
Azuzar, incitar á los perros para que embistan. = Paghot, panghot. [19]
Baba. = Laoay, tilágac.
Babada, hueso de la cadera. = Payod.
Babador. = Panápton ng̃a ibítay sa liog sa mang̃a báta con mang̃áon sila, arón salólan sa mahólog. [19]
Babaza que arrojan los animales espesa y pegajosa. = Laoay, tilágac.
Babazorro. = Bodong, boquídnon, sa oaláy caálam ug maáyong pagatóbang.
Babear. = Pagláoay, pagtilágac. [20]
Babeo. = Idem.
Babieca. = Boang boang, hong̃og.
Babor. = Luyo, dapit sa oála sa mg̃a sacayán, con magtalícod sa olín ug maga atóbang sa dólong.
Babosa. = Mananáp sa España, diótay caáyo, ng̃a magaláoay sa canúnay.
Baboso. = Ang táuo ng̃a magaláoay caáyo.
Bacalao. = Talaóng̃an, toad toad. * Ang táuo ng̃a maníoang caáyo.
Bacanales. = Mang̃a piesta ug mg̃a dúla ng̃a malágsot ug mang̃íl-ad sa cánhing tiempo, sa pagtáhod sa mg̃a diotáhan sa ílang dios dios ng̃a guing̃ánlan ug Baco.
Bacante. = Ang babáye ng̃a nagasacót sa máong mg̃a dóla.
Bacía. = Panhonáoan, honáoan.
Bacin. = Pamos-ónan, vasong dagcó sa yota con sa tombága ng̃a calibáng̃an.
Báculo. = Cahoy, sogcod, songcod.
Bache. = Bohó ng̃a nahímo sa mg̃a cadalánan tong̃ód sa pagágui ug masóbsob sa mg̃a coche ug mang̃a mananáp.
Bachiller. = Ang táuo ng̃a tigpólong caáyo sa oaláy hingtóngdan.
Badajada. = Ang pagtóctoc sa dila sa ling̃ánay sa máong ling̃ánay.
Badajo. = Dila sa mg̃a ling̃ánay, ang póthao ng̃a nabítay sa talioála sa mg̃a ling̃ánay.
Badana. = Panit sa carnero ng̃a quinórti.
Bagaje. = Mananáp ng̃a pang̃abalsáhan.
Bagazo. = Opa, apóya.
Bahía. = Looc.
Bailador. = Hinabáy, magsalayáo, somalayáo, ang nagsayáo.
Bailar. = Sayáo, sabáy, pagquínampilang, sadsad, parang.
Bailarin. V. Bailador.
Baile. V. Bailar.
Baja. = Pagóbos sa bíli sa mg̃a balígya, sahol.
Bajamar. = Honás, honásan. * De la mañana. = Talinága. * De la tarde. = Taginhápon.
Bajamente. = sa dagcong pagpaóbos, sa pagcang̃íl-ad, sa pagcalágsot.
Bajar. = Naog, canáog, consad. * La cabeza. = Yang̃o, docó, tangdo. * Del monte. = Togbong, dolhog. * Alguna cosa, boyar rio abajo. = Ilig.
Bajel. = Bisan ónsang sacayána ng̃a dagcó, fragata, navío, bergantin, &c.
Bajelero. = Tagía con arraez sa bisan onsa ng̃a sacayán ng̃a dagcó.
Bajeza. = Buhat ng̃a daótan, malágsot, magíl-ad, bodhíon, pagcabódhi.
Bajo, lo que tiene poca altura. = Hamóbo. * De arena ó piedra. = Hunásan, tacot, hamábao, pongtod, pasil.
Bala. = Ponglo, bala.
Baladron. = Tabían, maandácon, holábon.
Balancear. = Quilas, lingga lingga, toang toang, quioag quioag.
Balandra. = Sacayán sa usá da ca taládoc.
Balandran. = Bistí ng̃a halagpád ug hatáas.
Balanza. = Timbáng̃an. * Ang tágsa ca pínggan sa mg̃a timbáng̃an.
Balar. = Tilí, honi, halá halá.
Balaustre. = Cahoy ng̃a hamóbo ug linálic, ng̃a idáyan dáyan sa mg̃a balcon, sa mg̃a corredor ug sa mang̃a hagdanán.
Balazo. = Pagcaigo sa bala ng̃a guican sa posil con sa lothang.
Balbuciente. = Ang díli macasángpot ug maáyo, yong̃it, tona tona. [20]
Balcon. = Sandígan ng̃a cahoy con pothao ng̃a ibótang sa atobáng̃an sa mg̃a talambóan, arón somándig ang motámbo, sa oaláy catáhap sa pagcahólog, hambóyan.
Balconaje. = Ang pagcadághan sa mg̃a balcon sa mg̃a cabaláyan.
Baldar. = Bacól, piáng, quihod, quíang, opog, quimay, pingcao.
Balde. = Toong, timba, cabog, ihinóbig.
Baldear. = Pagbóbo sa tobig, pagbalónas, paghógas sa mg̃a cubierta con mg̃a salog sa mg̃a sacayán, ug sa lain lugar.
Baldío. = Yota ng̃a oalá pagbohátan ug pagatámnan.
Baldon. = Tampálas, polong ng̃a icaólao, daótan, mang̃íl-ad.
Baldonar. = Pagtampálas sa isigcatáuo, pagpamólong sa daótan.
Baldosa. = Ladriyo ng̃a pino ug lado.
Balija. = Panonódlan ng̃a pánit sa pagtípig sa mang̃a sólat ug sa bisan onsa.
Balijero. = Ang táuo ng̃a nagadála dála sa mg̃a sólat.
Balon. = Baát, bang̃a sa mang̃a mánggad ng̃a ibalilígya sa mang̃a domolóong ug magbalilígya. * Baat, bogcos sa papel.
Balsa. = Gáquit. * Danao, yotang tobígan.
Balsamina. = Palía.
Bálsamo. = Bálsamo, homót.
Balsear. = Pagtabóc sa mg̃a soba sa gáquit.
Balsero. = Ang nagahópot sa gáquit.
Baluarte. = Bantayán, ilíhan, lantáoan.
Ballena. = Ambohótan bong̃ansíso.
Ballenato. = Idem.
Ballesta. = Bosog, boyog.
Ballestear. = Ang paggámit sa bosog ug pagbóhi sa paná guican sa maong bosog.
Bambolear, bambolearse. = Oyog, doog doog, dolay dolay, soyásoy, tandog, sóngloy.
Banasta. = Bocág ng̃a dagcó ug haláoig.
Banasto. = Bocág ng̃a malíng̃in.
Banca. = Sacayán ng̃a guing̃álan ug bangca. * Lingcodánan ng̃a cáhoy maíng̃on sa usá ca lamesa ng̃a diótay.
Banco. = Licodánan ng̃a papán ug hatáas, ng̃a ádan pagalingcódan sa daghánan ng̃a táuo, ang ubán may sandígan sa licód. * De arena. V. Bajo de arena ó piedra.
Banda. = Bagcos ng̃a ibalábag sa táuo ng̃a nagabísti, guican sa abága ng̃a too sa quílid ng̃a dápit sa oála. * Dápit dínhi, dapit ng̃ádto, dápit dídtot, &c. * Dapig, caobán.
Bandada. = Panón sa mang̃a langgam.
Bandeja. = Sangga, sanggáan sa mg̃a vaso, ug sa bisan onsa.
Bandera. = Panápton ng̃a nagacaláin láin ug color, ng̃a itimáan sa mg̃a Guinhadían ng̃a hingtóngdan sa sacayán, sa cóta, sa bantayán, &c., ng̃a guitaólan ug guibitayán, bandela.
Banderola. = Bandélang diótay.
Bando. = Pagmantalá, pagbaláod.
Bandolero. = Caoatán, tulisán, magsosógat sa mang̃a cadalánan sa mang̃a táuo ng̃a nanagágui sa pagpang̃áoat ug pagpatáy caníla.
Bandullo. = Ang cadaghánan sa mg̃a tináe, tong̃ol.
Bandurria. = Tolónggon maíng̃on íng̃on sa sesta, sa guitara, ng̃a pagcablíton, sa usá ca pluma.
Banqueta. = Lingcodánan ng̃a diótay ng̃a guitaólan sa toló ca tíil.
Banquete. = Combida sa daghánan ug mahál ng̃a mang̃a calán-on ng̃a guinatambóng̃an sa dághan ng̃a mang̃a dinápit. [21]
Bañadero. = Tubígan ng̃a pagalonáng̃an sa mang̃a mananáp, lonáng̃an, colonáng̃an.
Bañador. = Ang nagapalígo sa láin.
Bañar. = Ligo, digo.
Bañero. = Ang nagabáton sa mang̃a caligóan.
Bañil. V. Bañadero.
Bañista. = Ang muádto sa mg̃a caligóan.
Baño. = Caligóan, digóan, pagahogásan sa mang̃a bitíis ug mg̃a tíil. * Ang asúcal ng̃a guidíhog, guihílog sa matám-is.
Baptisterio. = Boñágan.
Baque. = Hagbong.
Baqueta. = Puthao con cahoy ba ng̃a isolód sa posil ug sa mg̃a lóthang, sa pagdásoc sa pólvora ug sa taco. * Castigo ng̃a guidáoat sa mang̃a soldados ng̃a saláan, ng̃a managágui águi sa tiloála sa duhá ca taláy sa ubán ng̃a isigcasoldados níla, ug guihámpac síla sa licód ng̃a hobó.
Baquetazo. = Hagbong.
Baqueteado. = Ang naánad na sa mg̃a calisdánan, ug sa mg̃a bóhat ng̃a mabóg-at.
Baraja. = Baraja, cadaghánan sa mg̃a dáhon ng̃a nagahímo sa baraja.
Barajar. = Pagsacót sacót, pagsácsac sa mg̃a dáhon sa baraja sa oalá pa ipáhat con ipanghátag hátag sa nanagsogál. * Pagdámag.
Barandado. = Ang cadaghánan sa mg̃a cáhoy ng̃a linálic sa mg̃a hambóyan, sa mg̃a corredor, sa mg̃a talambóan, &c.
Barandilla. = Hambóyan. * V. Balaustre.
Barangay. = Baláng̃ay, sacayán.
Baratar. = Pagcatagílis, pagcatagáilo.
Baratero. = Ang mang̃áyo sa barato sa nanagsogál.
Baratijas. = Mang̃a tolotagídyot sa bisan onsa ng̃a oaláy bali.
Baratillo. = Ang cadaghánan sa mg̃a molománggad ug mg̃a casangcápan ng̃a daan ug sa diótay ng̃a bili ng̃a ibalígya.
Barato. = Bisan onsa ng̃a ibalígya con guipálit sa diótay ug sa óbos ng̃a bili. * Ang masáyon pagadang̃áton. * Ang salapí ng̃a ihátag sa nacadáog sa sogal sa mg̃a táuo ng̃a nanagsólong ug guibóot nía.
Báratro. = Ang espierno, impierno.
Barba, parte de la cara que está debajo de la boca. = Solang. * Pelos que nacen en la cara. = Bong̃ot. Barbada. = Ang talicalá ng̃a póthao ng̃a ibótang sa ilálom, sa obos, sa solang sa mg̃a cabayo, ug isáb-it sa preno con sa bocado sa pagpogóng caníla. * Isda.
Barbado. = Bong̃óton.
Barbaja. = Tanóm sa España.
Barbar. = Pagsógor sa pagtobó sa bong̃ot sa mg̃a laláqui. * Pagsógod sa mg̃a gamót sa mg̃a tanóm.
Bárbara (santa.) = Solódlan, tipigánan sa pólvora sa mg̃a sacayán.
Bárbaramente. = Sa pagcabáng̃is.
Barbaridad. = Cabáng̃is, caísog ng̃a dagcó. * Bohat ng̃a guihanáycan sa oalá huná hunáon.
Barbárie. = Pagcabórong, pagcacólang sa maáyong pagtóon ug pagtódlo.
Bárbaro. = Mabáng̃is, mamomógos.
Barbecho. = Pagbóhat ng̃a nahaóna sa yota sa pagtanóm.
Barbera. = Ang asáoa sa barbero, sa magalálot.
Barbería. = Baláy ng̃a pagaalótan sa mg̃a táuo.
Barbero. = Magalálot, ang may opicio sa pagálot sa mg̃a táuo.
Barbihecho. = Ang táuo ng̃a inalótan ng̃a bág-o.
Barbilampiño. = Ang táuo ng̃a guihinágan sa bóng̃ot, ng̃a talágsa day bóng̃ot. [21]
Barbilla. = Ang tomóy sa solang.
Barbinegro. = Ang táuo ng̃a may bóng̃ot ng̃a maítom.
Barbirubio. = Ang táuo ng̃a may bóng̃ot ng̃a mapóla pola, bolágao.
Barbirucio. = Ang táuo ng̃a may bóng̃ot ng̃a sináctan, sinámbag sa mapotí ug maítom.
Barbo. = Isda ng̃a may bóng̃ot.
Barbon. V. Barbado.
Barboquejo. = Ang sinta ug bisan onsa ng̃a igabáat sa cálo sa ilálom sa sólang.
Barbotar. = Pagsólte, pagpamólong ng̃a díli maásoy caáyo, pagtoná toná.
Barbudo. = Ang táuo ng̃a may daghan bóng̃ot.
Barbulla. = Ang banha sa mg̃a tíng̃og sa daghánan ng̃a mg̃a táuo ng̃a nanagsólti pagdóng̃an.
Barbullar. = Pagpamólong sa madalí caáyo ug sa dágcong banha.
Barbullon. = Ang mamólong sa madalí ug sa binóloc.
Barca. = Sacayán ng̃a diótay ng̃a panagátan, sacayán ng̃a guinagóyod sa mg̃a dágcong sacayán ug hinógtan sa olín.
Barcada. = Ang lólan ng̃a guidála sa mg̃a barca sa tágsa ca paglólan ug pagbálic bálic.
Barcaje. = Abang ng̃a ibáyad sa nagasacáy sa barca.
Barco. = Sacayán.
Barcolongo. = Sacayán.
Barda. = Tábon sa mg̃a álad ng̃a cóta, sa mg̃a sagbot con sa lain ng̃a italábon, arón dili ónta mang̃adáot sa pagólan.
Barloventear. = Pagábong sa háng̃in.
Barlovento. = Loyo ng̃a guinicánan sa háng̃in.
Barniz. = Igasínao sa mg̃a cahoy. * Igasínao sa náuong sa mg̃a babáye, bolit.
Barnizar. = Pagsínao sa mg̃a cáhoy, capol, bolit.
Barómetro. = Capandáyan sa pagíla sa cahodós sa háng̃in, sa mg̃a onós ug mg̃a baguio.
Baron. = Ng̃alan ng̃a igaásoy sa cahímtang ng̃a hatáas sa obán ng̃a mg̃a dágcong táuo.
Baronesa. = Asáoa sa dágcong táuo ng̃a guing̃álan ug baron.
Baronía. = Ng̃atanán ng̃a mg̃a dona ug ang yota ng̃a nahatong̃ód sa baron.
Barquear. = Pagsácay sácay sa barca.
Barquero. = Ang tagía ug ang nagabáton ug nagahópot sa barca.
Barquillo. = Tinápay ng̃a manípis, ug maíng̃on ing̃on sa hostias sa oaláy bínhi con levadura. * Guisáctan sa matám-is ug guilíquit sa pagcadágoay sa usá ca pinótol ng̃a bagácay, diot diot sa lúyong tomúy, ug dagcó sa lúyo.
Barquinazo. V. Baque.
Barra. = Pothao ng̃a hatáas ng̃a igacále ug igalíguat sa mg̃a bató ug mg̃a mabóg-at, sagóngsong. * Guiboáng̃an. V. Banco y Bajo de arena ó piedra.
Barraca. = Payág, baláy ng̃a diótay sa mg̃a cabalánan, balong balong.
Barragana. = Babáye ng̃a sandil, camaáyo.
Barraganería. V. Amancebamiento.
Barranca. = Sapá, alaguían sa tubig sa ólan, balaháan.
Barranco. V. Barranca. * Caculian sa mg̃a bóhat.
Barrancoso. = Lugar ng̃a may daghánan ng̃a mg̃a sapá, mg̃a balaháan.
Barrear. = Paglíbot sa bisan ónsang lugála sa mg̃a cahoy, pagálad.
Barredor. = Maninílhig, ang nagasílhig.
Barredura. = Sinílhig, sinilhígan.
Barrena. = Locob, bilíbod, hilíhod, quilícot.
Barrenar. = Idem. * Pagbohó.
Barrendero. V. Barredor.
Barreño. = Baso con panonódlan ng̃a dagcó sa yóta ng̃a pagahogásan sa mg̃a pínggan.
Barrer. = Pagsílhig.
Barrera. = Lugar ng̃a pagacoháan sa yóta ng̃a igabóhat sa mg̃a colon.
Barriga. = Tian, tiyan.
Barrigon. = Dágcong tian.
Barrigudo. = Ang may dágcong tian.
Barril. = Bariles, solódlan sa vino, sa súca, &c., ng̃a binóhat sa mg̃a papán.
Barrio. = Pagmólo, baláng̃ay, lugar ng̃a guimpóy-an sa píla ca búoc ng̃a táuo.
Barrizal. = Cayanáng̃an, pisácan.
Barro. = Yanáng, pisac.
Barroso. V. Barrizal.
Barrote. = Toong.
Barruntar. = Tahap, taghap, húna húna, hang̃op.
Barullo. = Pagcabóloc, pagcasacót, pagbánha sa daghánan ng̃a mg̃a táuo, boruca.
Barzon. = Paglacát sa oaláy tuyo.
Barzonear. = Idem.
Basa. = Lingcodánan, tilingdógan, himotáng̃an, tiílan sa mg̃a columna ug mg̃a ladáoan.
Basalto. = Bató sa color ug cagáhi sa póthao.
Basamento. V. Basa.
Basca. = Calóod sa guinháoa.
Bascosidad. = Hugao.
Base. V. Basa.
Basílica. = Palacio, baláy ng̃a hadiánon. * Singbahán ng̃a dagcóan ug matahóm.
Basquear. = Paglóod.
Basquiña. = Saya ng̃a maítom, ng̃a ibísti sa mg̃a babáye sa ibábao sa obán.
Bastar. = Igo, adang na, ondang, toman, obay obay.
Bastardo. = Anac sa mg̃a táuo ng̃a díli síla macagmíño bisan bóot pa ónta.
Bastidor. = Toclang.
Bastimento. = Balon, cadaghánan sa mg̃a colán-on.
Baston. = Sogcod, songcod.
Bastonazo. = Bonal sa sogcod.
Bastonero. = Ang táuo ng̃a magabóot sa mg̃a nanagsayáo ug magatódlo sa mg̃a táuo ng̃a magapádang sa pagsabáy.
Basura de mar ó rio, broza. = Salíbog, loloc.
Basura. = Hogao, saguibónhon, ta-i sa mg̃a mananáp, íti sa mg̃a lánggam.
Bata. = Bisti ng̃a hatáas ng̃a guibísti sa mg̃a laláqui sa baláy.
Batacazo. = Hagbong.
Batahola. = Banhá, saba.
Batalla. = Pagáoay, pagpang̃óbat.
Batallador. = Maquiaoáyon, tigáoay, mang̃ong̃óbat.
Batallar. = Pagáoay, pagpang̃óbat, pagdámag.
Batallon. = Pagcadághan sa mg̃a soldados ng̃a nagacabáhin bahin sa mg̃a tapoc tapoc.
Batan. = Pagabonálan sa mg̃a panápton ug sa mang̃a pánit.
Batanar. = Pagbónal, paglígis sa mang̃a panápton ug sa mg̃a pánit.
Batanear. = Pagbónal, pagcastigo sa mg̃a táuo.
Batata. = Tanóm ng̃a may onód sa gamót maíng̃on íng̃on sa camote.
Batea. = Batía, dolang.
Batel. = Sacayán diótay, bote.
Batería. = Cadaghánan sa mg̃a lothang ng̃a guitáod sa mg̃a cota ug mg̃a bantayán, sa pagsócol sa mang̃a caáoay.
Batir, revolver algo. = Colocóso, coso coso, labógay, simbóg, sambóg. * V. Aplastar, aplastarse algo, arruinarse algo, arruinar. * Plata, &c. = Bacbac. [22]
Batista. = Panápton ng̃a píno, manípis ug maputí caáyo, sa lino.
Baturrillo. = Pagcasacót sa daghánan ng̃a mg̃a botang ng̃a díli ang̃ay. * Ang pagpamólong ng̃a sinacót ng̃a oaláy cahológan.
Baul. = Caban, panunúdlan sa mg̃a bísti ug sa bisan onsa.
Bauprés. = Cahoy ng̃a dagcó ng̃a binútang ug guióbay sa dólong sa mg̃a sacayán, sa pagpalíg-on dihá niána sa mg̃a estay sa mg̃a foque.
Bautismal. = Ang nanong̃ód sa pagbúñag.
Bautismo. = Ang pagbóñag, ang nahaúna sa mang̃a Sacramento sa átong Inahán ng̃a ang santa Iglesia.
Bautisterio. = Ang lugar sa pagbóñag, ng̃a pagaboñágan, boñagán, lugar ng̃a guibotáng̃an sa boñagán.
Bautizante. = Bomolóñag, ang nagabóñag.
Bautizo. V. Bautismo.
Bayeta. = Panápton ng̃a guigáma sa balahíbo sa mang̃a carnero.
Bayeton. = Como el anterior.
Bayo. = Ang may color sa boláoan.
Bayoneta. = Hing̃aníban sa mg̃a soldados, ng̃a guipanóp-ot ug guitáod nila sa tomóy sa ílang mang̃a pusil.
Bayonetazo. = Pagsóntoc sa bayoneta.
Baza. = Ang cadaghánan sa dáhon sa baraja ng̃a guihípos sa nagasogál ug ibútang tong̃ód canía: pagsácoat sa mg̃a dáhon con sa mg̃a carta ang nagasogál sa baraja ug nacadáog.
Bazo. = Baga.
Bazucar. = Quinó, og og, cono.
Beata. = Babáye ng̃a maampóon.
Beaterio. = Baláy ng̃a guimpóy-an sa mg̃a beata, sa mg̃a babáye ng̃a maampóon.
Beatificar. = Ang pagmatóod sa Santos ng̃a Papa sa pagcasantos sa mg̃a táuo ng̃a nanagalágad ug maáyo sa Dios, sa buhi pa síla.
Beatitud. = Ang paghimáya sa Lang̃it, capaládan, cabolahánan ng̃a dayon. * Ng̃alan ng̃a icahing̃ánlan sa Santos ng̃a Papa.
Beato. = Boláhan, paládan sa oaláy catapúsan. * Ang magatúman sa mg̃a bóhat sa pagcacristianos. * Ang guipacasantos na sa Santos ng̃a Papa.
Bebedero. = Ilímnan, pagaímnan sa mg̃a lánggam, ilimnánan.
Bebedizo. = Tobig ng̃a ilímnon.
Bebedor. = Hing̃ínom, palaínom, palaimnánon, hobgánon.
Beber. = Inom, tong̃ab. * Para catar ó probar. = Dimdim. * Los perros y otros brutos. = La-lá. * De bruces. = Suyup.
Bebida. = Ilímnon.
Bebido. = Ang nacaínom labí sa casadáng̃an.
Beca. = Timáan ng̃a guinabísti sa mang̃a colegiales, ng̃a máo ang úsa ca tinábas con bagcos ng̃a panápton, ng̃a guicóros níla sa atobáng̃an sa dóghan, guitóngtong níla sa mg̃a abága, ug guipamítay níla ang duhá ca tomóy sa ílang licód.
Becerrillo, lla, to, ta. * V. Becerro.
Becerro. = Nati, anac sa toro ug sa baca.
Bedel. = Ang nagabántay sa pagátang sa mg̃a estudiantes sa aula, sa escolahán, sa pagatón-an.
Befa. = Pagyóbit, pagtámay, pagtíao ng̃a mabóg-at.
Befar. = Pagyóbit, pagtíao, pagtámay.
Befo. = Langbi, langbic.
Bejuco. = Ooáy, hanámhan, palásan, manónton, tagalóla, &c. [23]
Bejuquillo. = Talicalá ng̃a boláoan ng̃a idáyan dáyan ug ibítay sa liog sa mg̃a táuo.
Beldad. = Caáñag, catahóm, caníndot.
Beleño. = Tanóm.
Beleso. = Tanóm.
Belfo. = Ang táuo ng̃a guibitáyan sa ng̃abil sa obus. * V. Befo.
Belicoso. = Mang̃ong̃óbat, ang táuo ng̃a naánad sa pagpang̃óbat, sa pagáoay, maquiaoáyon, tigáoay.
Bellaco. = Táuo ng̃a dáutan, tampalásan, malágsot, mang̃íl-ad, matámas támas.
Bellaquear. = Pagtampálas, pagbóhat ug pagpamólong sa mg̃a bóhat ug mg̃a polong ng̃a dáutan, pagtámas támas.
Belleza. V. Beldad.
Bello. = Matahóm, maníndot, maáñag.
Bellota. = Bong̃a sa mg̃a cáhoy ng̃a guing̃álan encina, roble ug sa obán pa ng̃a maíng̃on íng̃on: maíng̃on caná sa dágoay sa bóng̃a ng̃a malámon.
Bendecir. = Pagdaláng̃in, pagbendicion.
Bendicion. = Daláng̃in, bendicion.
Bendito. V. Beato. * Santos.
Benedícite. = Polong ng̃a linatín ng̃a icapang̃áyo sa mg̃a Padre ug licencia con pagtógot sa ílang mang̃a ponóan.
Beneficencia. = Pagtábang, paglában sa isigcatáuo, pagbóhat canía sa maáyo.
Beneficiar. = Ang pagbóhat sa mg̃a bóhat ng̃a maáyo, pagcalóoy, pagpoáng̃od.
Beneficio. = Caáyo, caayóhan. * Pagbóhat sa yota arón homátag sa maáyong panúig. * Pólos ng̃a quinóha sa mg̃a Padre sa ílang pagcacura.
Beneficioso. = Polos, catigayónan.
Benéfico. = Ang magatábang, magalában ug magabóhat sa mg̃a caayóhan sa isigcatáuo.
Benemérito. = Ang tacós ng̃a pagacaloóyan ug tagáan sa maáyong dóng̃og ug sa maáyong opicio.
Benévolo. = Ang táuo sa malómong cásing cásing. * Ang mahagúgma ug magapalángga sa lain.
Benignidad. = Poáng̃od, paghinóclog. * Pagcalínao.
Benignísimo. = Mapoang̃ódon, mahinoclógon oyámot.
Benigno. = Táuo ng̃a malómo, mayómyom, manáya naya, alaíhan, mapoang̃ódon, mahinoclógon, sa maáyong cásing cásing, sa maháoan ng̃a búot.
Berbiquí. V. Barrena.
Bercería. = Pagbaligyáan sa mg̃a berzas ug obán pang mg̃a ótan.
Berengena. = Talóng.
Berengenal. = Yotang guitámnam sa mg̃a talóng.
Bergante. = Tampalásan, táuo ng̃a oaláy caúlao.
Bergantin. = Sacayán sa duhá ca talároc.
Berlina. = Coche sa duruhá ca lingcodánan.
Bermejear. = Pagpóla pola.
Bermejo. = Mapóla pola, ing̃on sa color sa boláoan.
Bermejuela. = Isda sa mg̃a sobá sa España.
Bermellon. = Color ng̃a mapóla, lino.
Berrera. = Tanóm.
Berrido. = Ting̃og sa baca.
Berrin. = Ang nanoyó, nasocó, naligótgot, nabaláca caáyo.
Berrinche. = Casucó, panoyó, caligótgot, caáquig ng̃a dagcó.
Berro. = Tanóm ng̃a pagaotánon.
Berroqueña. = Bató ng̃a may color maíng̃on íng̃on sa abó.
Berza. = Otan, tanóm ng̃a maáyong otan.
Besamanos. = Pagháloc sa camót sa hadi.
Besana. = Ang nahaónang tádha con tódlis sa pagdáro sa yota.
Besar. = Haloc, pagháloc. [23]
Beso. = Idem.
Bestia. = Mananáp. * Ang táuo ng̃a borong caáyo, ug ng̃a oaláy quinaádman bisan diriót.
Bestial. = Pagcaoaláy bóot. * Cailíbgon ug bohat ng̃a mang̃íl-ad.
Bestialidad. = Como el anterior.
Bestialmente. = Sa pagcang̃íl-ad, maíng̃on sa mananáp.
Besucar. = Pagháloc sa masóbsob.
Besugo. = Isda sa obán ng̃a mg̃a cadagátan sa España.
Besuguero. = Ang nagabalígya sa mg̃a isdang besugo. * Tagá ng̃a igadácop sa mg̃a besugo.
Beta. = Pisi sa mg̃a sacayán, pinótol ng̃a pisi, sa pisi.
Betun. = Bolit.
Bezote. = Bitay bítay, ariyo ng̃a guinabítay sa canhing tiempo sa mg̃a tagpilipino sa ng̃abil sa óbus.
Bezudo. V. Befo.
Biblia. = Ang santos ng̃a Sulat.
Biblioteca. = Catilíngban, cadaghánan sa mg̃a libro.
Bibliotecario. = Ang magabántay ug magabáton sa mg̃a libro.
Bicenal. = Ang pagcadógay, ang cadogáyan sa caloháan ca túig.
Bicoca. = Cotang diótay, bantayán, lantáoan, ilíhan ng̃a díli malíg-on caáyo. * Bisan onsa ng̃a oaláy bali.
Bicho. = Mananáp ng̃a diótay ng̃a oaláy hingtúngdan ng̃a ng̃alan. * Ang táuo sa malágsot ug calatáoan, ng̃a dágoay.
Bien. = Caáyo, caayóhan, catigayónan, bahándi.
Bienal. = Ang cadogáyan, ang pagcadógay sa duha sa duruhá, sa tagórha, sa tinagórha ca túig.
Bienaventurado. V. Beato.
Bienaventuranza. V. Beatitud.
Bienestar. = Catigayónan, maáyong pagcabótang.
Bienhablado. = Ang mamólong sa maáyong pagtáhod, ang díli magalíbac sa isigcatáuo.
Bienhechor. V. Benéfico.
Bienquerer. V. Apreciar.
Bienquisto. = Ang guihigógma, tauo ng̃a may maáyong dóng̃og.
Bienvenida. = Ang pagábi abi sa bág-o miábot, ang calípay tong̃ód sa pagábot sa atong ila.
Bigamia. = Ang pagcamíño sa bálo, ang icadúhang pagcamíño sa bisan quinsang táuo.
Bígamo. = Ang guicasál, ang namíño sa nacadohá.
Bigardo. = Ang tigsódoy sódoy lamang sa díli macógi sa pagbóhat, ang malibod líbod.
Bigote. = Bong̃ot sa ng̃abil sa itáas.
Bilioso. = Ang magaláoy ug mahágcot.
Billa. = Ang pagsolód sa usá ca malíng̃in sa bohó, sa sogál ng̃a guing̃álan ug billar.
Billon. = Usá ca libo ng̃a calibóhan.
Bimestre. = Ang cadogáyan, ang pagcadógay sa dohá ca bolan, sa dohá, sa tagódha, sa tinagódha ca bólan.
Biografía. = Casayódan sa quinabóhi sa mg̃a táuo.
Biombo. = Pagasalípdan, bongbong ng̃a binóhat sa panápton ng̃a piníntal, ng̃a icabálhin bálhin bínsan díin, ug masáyon hipóson ug pilóon.
Bípede. = Ang may duhá lang ca tíil.
Birloche. = Coche sa dorohá con sa ópat ba ca rueda ug may dohá ca lingcodánan.
Birola. V. Argolla.
Birrete. = Calo calo ng̃a mapóla ng̃a ihátag sa Santos ng̃a Papa sa mg̃a Cardenales, sa pagtógot caníla sa ilang bag-ong cahímtang. [24]
Bisabuelo. = Amahán sa apóhan, song̃áy.
Bisagra. = Capandáyan sa póthao con sa tombága, sa pagpogóng, pagábli, pagócab ug paglócab sa mg̃a tacop ug mg̃a talambóan.
Bisiesto. = Túig ng̃a pagaisípan sa caluháan ug siám ca adlao sa íang bólan sa Febrero.
Bisojo. = Libat, balábag ug matá, solimáo.
Bisturí. = Capandáyan sa mg̃a mananámbal, maíng̃on sa labajang diótay, ng̃a igacádlit sa may quinahánglan.
Bitácora. = Panonódlan sa padalóman.
Bituminoso. = Ang may bolit, ang binolítan.
Bizarría. = Pagcaang̃áyan, pagcabáihon. * Pagcaísog, pagcaoaláy catálao ug cahádloc.
Bizarro. = Ang oaláy cahádloc. * Malólot.
Bizcocho. = Tinápay ng̃a tinosta, tinapá. * Tinápay ng̃a sináctan sa ítlog ug sa matám-is, ug maáyo sa sopas sa socolate ug sa pagtónlob sa vino.
Bizma. = Hampol, haclop.
Biznieto. = Ang anac sa apó.
Blanco, por haber perdido el color. = Doás, mapotí. * Animal. = Ogís.
Blancura. = Maputí, pagcaputí.
Blandamente. = Sa pagcahómoc, sa pagcalómo, sa pagcahínay hinay, sa pagcaálam alam, sa pagcaánam anam.
Blandear. = Pagláin sa húna húna, pagárang adang, pagoloóndang. * Pagáng̃ay, pagóyon.
Blandir espada ó sable. = Oloy, holot. * Moverse cosa larga con agitacion trémula. = Lobay, boyóc.
Blando. = Mahómoc, malómo. * Bien cocido. = Latá. * Suave al tacto. = Yocyoc, hanglas, hinlo, homoc.
Blandon. = Candela sa tálo ng̃a dagcó ug mabagá. * Candelero con bolotáng̃an sa candela ng̃a dancóan.
Blandura. = Cahómoc, pagcahómoc.
Blanqueador. = Magpolotí, ang magapotí.
Blanquear. = Pagpotí.
Blanquecino. = Doás.
Blanqueo. = Pagpotí.
Blanquete. = Icadíhog sa mg̃a babáye arón pagaíngnon ng̃a mapotí síla.
Blanquizco. = Doás.
Blasfemador. = Ang mamólong sa mg̃a pólong ng̃a mang̃íl-ad oyámot contra sa Dios.
Blasfemar. = Pagpamólong sa daótan ug mang̃íl-ad caáyo contra sa Dios.
Blasfemia. = Polong ng̃a mang̃íl-ad ug maláo-ay contra sa Dios ug contra opód sa isigcatáuo.
Blason. = Dang̃in, bansag.
Blasonar. = Idem. * Andac.
Blonda. = Panápton ng̃a binoldáhan ng̃a icadáyan dáyan sa mg̃a bísti sa mg̃a babáye.
Bloquear. = Paglíbot, paglípot sa mg̃a cota ug sa mg̃a calongsódan, sa pagpang̃óbat ug sa pagcóha caníla.
Bloqueo. = Ang paglíbot, ug paglípot sa mang̃a caáoay sa mang̃a longsod, cútub sa lugar ng̃a díli hiabótan sa mang̃a bala sa mang̃a lóthang, sa mg̃a tagilóngsod, arón díli pagasódlan sa mang̃a calán-on ug sa mang̃a quinahánglan sa pagsócol.
Boa. = Saoá ng̃a dagcóan.
Boato. = Pagpadáyeg ng̃a guilabíhan, pagháyag sa pagcadágcong táuo ug sa catigayónan sa bisan quinsa.
Bobada. = Pacahóng̃og, bóhat con pólong ng̃a oaláy hingtúngdan, cáoang. [24]
Bobamente. = Sa pagcaoaláy hingtúngdan, sa pagcacáoang.
Bobarron. = Bodong, hóng̃og, bong̃og ng̃a dagcó.
Bobatel. V. Bobo.
Bobático. V. Bobamente.
Bobazo. V. Bobarron.
Bobear. = Pagtinóntos, paghóng̃og, pagbóng̃og, pagbóhat, pagpamólong sa oaláy polos.
Bobería. V. Bobada.
Bobillo, lla, to, ta. V. Bobo.
Bobísimamente. V. Bobamente.
Bobo. = Ang táuo bodong, hong̃og, bong̃og, hodong, boang boang.
Bobon, boboncillo, bobote. V. Bobarron.
Boca. = Bába. * Torcida. = Hioi. * Pequeña, recogida. = Himos. * De rio, entrada. = Guiboáng̃an. * Capacidad de lazo ó trampa. = Laáng. * Arriba. = Hayang, tighayá, holos. * Abajo. = Colob, hapa, dagpa, yaob.
Bocacalle. = Sodlánan sa usá ca dalan.
Bocado. = Pináac, tináng̃ag, inángcab, pináhit, pinánghit, inítlib.
Bocal. = Saro sa bábang diótay.
Bocamanga. = Báhin sa mangga sa mg̃a bistí ng̃a labíng hadóol sa camót.
Bocanada. = Ang tobig, vino, &c., ng̃a mahodót sa atong bába sa tagsa ca pagínom. * Ang aso ng̃a ipaági sa bába sa pagtabaco. * Cadaghánan sa mang̃a táuo ng̃a nanagsighagóot síla. * De viento. = Boso boso, bos-og, damag, ambac.
Bocateja. = Ang nahaónang tesa sa mg̃a atóp, dapit sa balisbísan.
Bocaza. = Bábang dagcóan.
Bocina. = Bodyong. * Quinháson ng̃a dagcó, maputí ug binódcan sa maítom.
Bochorno. = Alang̃á-ag, alang̃íi, aling̃ása.
Boda. = Pagcasál, ang conbida sa baláy ng̃a guicáslan.
Bodega. = Pinsa, silong, lugar sa ilálom sa baláy ng̃a pagasódlan sa bisan onsa dihá.
Bofe. = Baga.
Bofetada. = Sagpá, tagpá, sombag. * De revés. = Tampalíng.
Bofeton. = Como las dos anteriores.
Boga. = Isda sa mang̃a sobá sa España, ug sa mang̃a cadagátan. * Ang paggáod, paggayóng, pagbógsay.
Bogada. = Ang paglacát sa sacayán ug ang guitolínan sa tagsa ca paggáod.
Bogador. = Tiggáod, gomaláod, gomalayóng, bomológsay tigbógsay.
Bogante. = Idem.
Bogar. = Paggáod paggayóng, pagbógsay.
Bogavante. = Ang nahaónang gomaláod sa mg̃a sacayán.
Boj. = Cahoy sa España, madálag ug magahí, matíga caáyo.
Bojar. = Paglíbot, paglípot sa mg̃a capopód-an, sa mg̃a polo.
Bojeo. = Ang pagcadagcó, ang cadagcóon sa mg̃a polo, con sa yota ba.
Bojo. = Idem.
Bola. = Malíng̃in.
Bolchaca. = Poyo poyo, bolseta, panonódlan sa salapí con sa bisan onsa ng̃a guinatáod sa mg̃a bísti sa mg̃a táuo dapit sa solód, dápit sa sapao, sa ilálom.
Bolero. = Somalayáo magsalabáy, magsalayáo. * Ang mang̃íta sa cabohían sa íang pagsayáo. * Sabáy, sayáo sa España, sones ng̃a guing̃álan ug bolero.
Boleta. = Diótay ng̃a papel ng̃a sinolátan cotob sa may quinaháglan, ug ng̃a ihátag sa táuo ng̃a quinahanglánon niána. [25]
Boletin. = Camatoódan sa pagpaníng̃il ug sa pagdáoat sa salapí. * Papel ng̃a sinolátan sa pagsolód sa mg̃a dola.
Bolillo. = Cáhoy ng̃a diótay ng̃a may silbi sa pagbóhat sa mg̃a sagigoálo con mg̃a cordon, mg̃a pisi sa igagáma, sa bohóc, &c., con sa mg̃a sintas.
Bolina. = Banhá, pagsínggit sa mg̃a táuo ng̃a nanaglális lális, nanagáoay. * Pagsacáy sa bolina, sa pagatóbang ug pagpólos sa háng̃in.
Bolsa. V. Bolchaca.
Bolsear. = Pagconót conót sa mg̃a bisti ug sa mg̃a panápton.
Bolsico. = Poyo poyo ng̃a diótay.
Bolsilla. = Idem. * Panonódlan sa salapí.
Bolsillo. = Idem.
Bolsita. = Idem.
Bolson. = Poyo poyo ng̃a dagcóan.
Bollar. = Pagmárca, pagtimáan sa mg̃a panápton, arón hingbalóan ang lugar ng̃a guibohátan ug guiháblan.
Bollo. = Tinápay ng̃a diótay, ng̃a sináctan sa manteca, itlog, &c.
Bomba. = Capandáyan sa paghinóbig sa mg̃a sacayán, ug sa ubán ng̃a mg̃a tubígan ng̃a halálom. * Malíng̃in ng̃a pothao ng̃a pagapónan sa pólvora ug ipalopád, arón magobá ang mg̃a cabaláyan ug mg̃a baluarte.
Bombardear. = Pagbóhi sa mg̃a bomba ng̃a sinódlan sa pólvora.
Bombardeo. = Idem.
Bombardero. = Ang magasolód sa pólvora sa mg̃a bomba ug magabóhi, magapalopád caníla.
Bombazo. = Ang tonóg, ang botó sa bomba.
Bombear. V. Bombardear.
Bombo. = Tambol ng̃a dagcóan ng̃a ubán sa mg̃a tolónggon ng̃a icahímo sa música. V. Aturdido y Atolandrado.
Bonachon. V. Afable.
Bonancible. = Calínao, pagcaháoan sa calibótan.
Bonanza. = Idem.
Bonazo. = Táuong maquigdaítong, maáyo, sa maáyong batásan. * V. Afable.
Bondad. = Caáyo, pagcaáyo.
Bondadoso. = Ang táuo ng̃a maáyo. V. Afable y Apacible.
Bonete. = Calo calo sa opát ca tomóy ng̃a itáod ug ibótang sa olo ang mg̃a Padre ug mg̃a colegiales.
Bonificar. = Pagáyo.
Bonito. = Matahóm, sa maáyong dágoay, sa maáyong báihon, maáñag. * Isda sa mg̃a cadagátan sa España.
Bonzo. = Ang Padre, ang nagacura sa mg̃a insic.
Boqueada. = Pagting̃á, pagtíng-ab.
Boquear. = Pagng̃áng̃a, pagbang̃áng̃a, paghing̃ótas.
Boquera. = Alaguían sa tóbig sa mg̃a sobá arón mamasáyon ang pagbó-bo sa yota ug sa mg̃a tanóm.
Boqueron. = Bohó, bang̃ág ng̃a dagcó. * Isda sa mang̃a dagat sa España.
Boquete. = Alaguían, bohó, bang̃ág ng̃a diótay, ng̃a masígpit.
Boquiabierto. = Ang táuo ng̃a sigbang̃áng̃a.
Boquiancho. = Ang may dagcó ug halagpád ng̃a bába.
Boquihendido. = Yacmo, yacmol.
Boquilla. = Ang ablí, ang bohó dapit sa obus sa tágsa ca páa sa calson, sa mg̃a salooál. * Ang alaguían sa tobig sa mg̃a daplin sa mg̃a balaháan. * Ang sop-ot ng̃a diótay ng̃a isóp-ot sa clarinete, &c., sa pagtáihop.
Boquinegro. = Ang may ug bába ng̃a maítom ug mang̃a ng̃abil ba.
Boquiroto. = Ang masáyon mamólong sa bisan onsa, ang tabían.
Boquirubio. = Ang táuo ng̃a magatúg-an sa ng̃atanán [25]ng̃a hingbalóan sa oaláy catungdánan ug quinahánglan.
Boquituerto. = Hioi.
Borballar. = Olbog.
Borbollon. = Bondáog, olbog.
Borboton. = Como el anterior. * Pagpamólong sa madalí caáyo.
Borceguí. = Sapín ng̃a moábot cótob sa bagtac.
Borda. = Ang sandígan sa ibábao sa salog, sa cubierta, sa mg̃a sacayán.
Bordada. = Ang paglacát, ang guitolínan sa mg̃a sacayán sa tágsa ca pagbíra bira con pagbálic bálic.
Bordado. = Ang guilíloc, ang biboldáhan, ang panápton con bisan onsa pa ng̃a guibotáng̃an sa mang̃a bólac con lain ng̃a dágoay, sa pagágui agui ug pagtolotóngtong sa igagáma, &c.
Bordador. = Bomolórda, magbobórda, ang nagabórda, ang macagáma sa mg̃a bólac bólac con sa lain ng̃a dagoáya sa mg̃a panápton.
Bordadura. = Ang pagbólda ug ang binólda.
Bordar. = Paglabra, pagbólda sa mg̃a panápton.
Borde. = Daplin, ng̃ilít, dalíli, sidsid, toletíhan, ng̃abil. * Ang táuo ng̃a díli anac sa guintiayónan, sa magtiáyon, sa mg̃a táuo ng̃a quinasál, anac sa olítao ug sa dalága.
Bordear. = Pagbíra bira.
Bordo. = Ang quilid sa mg̃a sacayán dapit sa goa. * Ang maong sacayán. * Ang pagpunta, pagtóon, pagdólong sa mg̃a sacayán sa luyo ug sa luyó con manóngsong síla sa háng̃in, sa pagábong ug sa pagsácop sa háng̃in ng̃a tolód, ng̃a maáyo. * Sogcod, songcod ng̃a hatáas. * Coldas ng̃a mabagá sa mang̃a sesta, mg̃a rabel, &c.
Borla. = Ponpon, pongpong, pamalóngpong, palóngpong. * Cerdas que cuelgan de los puños ó de las empuñaduras de campilanes, &c. = Colíli.
Bornear. = Tooang, toang, taquílid. * Pagtóyoc sa mg̃a sacayán ng̃a guilaoígan, sa pagbálhin sa háng̃in con sa sológ. * Paglálic, pagsápsap sa mang̃a cáhoy ug mg̃a columna sa libót.
Borni. = Langgam ng̃a manágit.
Borona. = Daoa.
Borra. = Balahíbo ng̃a mabagá ug hamóbo sa mang̃a carnero, balahíbo sa mg̃a canding. * Lalóg sa vino, sa lana, &c.
Borrachear. = Paghobóg sa masóbsob.
Borrachera. = Pagcahobóg, cahobóg.
Borrachez. = Idem. * Pagcaoalá sa bóot.
Borrachísimo. = Ang hing̃ínom, hobgánon, ang mahobóg caáyo, oyámot, lotong pagcahobóg.
Borracho. = Hobóg, hobgánon.
Borrachon. V. Borrachísimo.
Borrachuela. = Tanóm.
Borrador. = Nahaónang solat ng̃a hohoálon pa.
Borraja. = Tanóm.
Borrajear. = Pagsólat sa oaláy túyo, sa pagtíao tíao lamang.
Borrar. = Panas, hanap, pala.
Borrasca. = Onós, pagcahodós, cahodós, baguio.
Borrascoso. = Háng̃in ng̃a mahodós caáyo. * Lugar con dágat ba ng̃a pagaonósan sa masóbsob.
Borregada. = Cadaghánan sa mang̃a carnero.
Borrego. = Ang carnero ng̃a báta pa. * Táuo ng̃a oaláy quinaádman.
Borreguero. = Baquero, ang magbalántay sa mg̃a carnero.
Borreguillo. = Carnero ng̃a diótay pa.
Borricada. = Cadaghánan sa mg̃a borrico. * Pólong con bóhat ba ng̃a oaláy hingtóngdan, ng̃a binóang ng̃a oalá húna hunáon ug maáyo. [26]
Borrico. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa cabayo, apan diot diot, ug ang dalónggan nía dagcó ug hatáas. * Táuo ng̃a oaláy quinaádman bisan didíot.
Borricon. = Idem. * Ang táuo ng̃a moilóbon caáyo, ng̃a magaántos oyámot.
Borriquero. = Ang magbalántay sa mg̃a borrico.
Borro. = Nati, anac sa carnero ng̃a diótay pa.
Borron. = Tinóltog sa tinta, pinánas, pinála.
Borroso. = Ang may daghan lalóg.
Boscaje. = Cadaghánan sa mg̃a cáhoy ng̃a nanagbános caáyo.
Bósforo. = Saoang, alaguían sa usá ca dagat sa talioála sa duruhá ca yóta ug ng̃a mosógat sa lain ng̃a dágat.
Bosquejar. = Pagpintál sa bisan onsa sa pagcabáol pa ug díli híngpit, pagsógod sa bisan ónsang bóhat, ug pagándam ba, sa díli paghománon.
Bosquejo. = Bisan ónsang bóhat ng̃a guisógdan ug oalá tapóson, humánon.
Bostezador. = Mahohóyab, ang mohóyab.
Bostezar. = Hoyab.
Bota. = Panonórlan sa vino, sodlánan sa vino: mahímo caná sa usá ca pánit ng̃a diótay ng̃a tinahí ug binolítan sa solód, sa salong. * Sapín ng̃a pánit ng̃a magatábon sa tíel ug sa páa hasta sa bagtac con cotub sa tohod.
Botador. = Ang nagabalíbag, tigbalíbag. * Capandáyan sa póthao sa pagíbot sa mg̃a lansang ng̃a díli icaíbot sa cómpit, sa sipit.
Botafuego. = Cáhoy ng̃a guitaólan sa tomóy sa mecha ng̃a dinagcótan, sa pagsílsil sa artillero cútub sa halayó, sa pólvora ng̃a guisébo sa mg̃a lothang.
Botalon. = Cáhoy ng̃a hatáas ng̃a magámit sa mg̃a sacayán con may quinahánglan.
Botamen. = Cadaghánan sa mg̃a panonódlan sa vino, sa tubig, &c., ng̃a guilólan sa mg̃a sacayán.
Botana. = Cáhoy ang diótay ug malíng̃in ng̃a igatábon sa mg̃a bohó sa mg̃a pánit ng̃a panonódlan sa vino. * Ang hampol ng̃a ibótang sa mg̃a samád ug mg̃a hobág.
Botánica. = Quinádman ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a tanóm, sa pagíla sa tagsa tagsa, ug sa mg̃a capuslánan níla.
Botánico. = Ang táuo ng̃a may quinaádman sa pagíla sa mg̃a cáhoy ug mg̃a tanóm.
Botanista. = Idem.
Botar. = Balíbag, salibáy, tolód, yabo.
Botaratada. = Polong con bóhat ba sa táuo ng̃a magáan ug boot.
Botarate. = Boang boang, táuo ng̃a magáan ug boot, colidó, miné.
Botavante. = Cáhoy ng̃a hatáas, ng̃a guitaólan sa tomóy sa usá ca pothao ng̃a matalínis, ng̃a guibáton sa mg̃a nagasacáy sa pagsócol ug pagpogóng sa boot mobángga caníla.
Bote. = Pagbónal, pagpócpoc, pagsóntoc sa bángcao, salapáng, sombilíng, &c. * Pagómpoc sa bala, bató, &c., con maígo sa bisan díin ng̃a magáhi. * Panonódlan, soládnan sa mg̃a homót ug mang̃a icadíhog ng̃a guinagámit sa mg̃a babáye, ug sa mg̃a tambal ug mg̃a boticario. * Sacayán ng̃a diótay, ing̃on sa dágoay sa mg̃a baláng̃ay.
Botella. = Sodlánan sa salamín sa pagsolód sa tubig, vino, &c. * Ang vino ng̃a guisolód sa maong boteya.
Botellon. = Boteya ng̃a dagcó.
Botería. V. Botamen.
Botero. = Ang nagabóhat sa mg̃a panonódlan ng̃a panit, sa vino.
Botica. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mg̃a nanagcaláin láin ng̃a tambal. [26]
Boticario. = Ang magabóhat ug macagáma sa mang̃a támbal.
Botija. = Toytoy, tinghoy.
Botijero. = Magbobóhat ug magbabalígya sa mang̃a tinghoy.
Botijilla. = Tinghoy ng̃a diótay.
Botijon. = Tinghoy ng̃a dagcó, tibód.
Botijuela. V. Botijilla.
Botillería. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mang̃a ilímnon ng̃a nanagtibúoc sa pagcabógnao.
Botillo. = Panonódlan, sodlánan sa vino, ng̃a diótay.
Botin. V. Borceguí. * Tabon sa páa cutob sa tohod hasta sa tíil, ng̃a cacao-íton sa mang̃a botones con sa mg̃a caó-it. * Ang guicóha, ang quinóha sa mang̃a soldados, sa lugar ng̃a ílang guipang̃ol átan, sa obos na ang pagáoay con pagpang̃óbat, ng̃a guibiyáan sa ílang guipanagdáug ng̃a mg̃a caáoay.
Boto, romo de punta. = Dompol, omol, sangsang, sompo. * Ang táuo ng̃a colang sa quinaádman. * V. Botillo.
Boton. = Botones. * Yema de árboles y plantas. = Salingsíng̃an, salíngsing.
Botonadura. = Cadaghánan sa botones sa mg̃a bisti.
Bóveda. = Ang alcoba sa mg̃a baláy ug mg̃a Singbahán ng̃a molomalíng̃in. * Mang̃a lang̃ob ng̃a malíng̃in dapit sa itáas. * Lolóbng̃an, lobng̃ánan sa ilálom sa mg̃a salog sa mg̃a Singbahán.
Boya. = Patáo patáo, palayáo.
Boyada. = Panón ng̃a dagcó sa mg̃a baca.
Boyal. = Ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a baca.
Boyante. = Ang milotáo, lomotáo.
Boyar. = Paglotáo.
Boyazo. = Baca con toro ng̃a dagcó.
Boyera. = Toril, alar ng̃a paghipósan sa mg̃a baca.
Boyero. = Magbalántay sa mg̃a baca.
Boyuno. = Ang nahatong̃ód sa mg̃a baca.
Boza. = Pisi ng̃a dagcó, mabagá, ng̃a magámit sa masóbsab sa mg̃a sacayán.
Bozal. = Bucág ng̃a diótay ng̃a ibótang sa bába sa mg̃a cabayo ug ubán pang mg̃a mananáp, arón díli síla macapáhit sa mg̃a cabalánan. * Ang ibótang sa bába ug sa olo sa mg̃a cabayo, sa pagpogóng caníla sa magacabayo. * Ang bag-ong tinón-an sa bisan ónsang opicio. * Ang táuo ng̃a boang boang, borong, cabos ng̃a oaláy ug quinaádman.
Bozo. = Ang balahíbo ng̃a bolágao ng̃a motoróc sa mg̃a laláqui sa ibábao sa ng̃abil sa itáas, sa oalá pa tomodóc ang bong̃ot. * Pisi ng̃a icabáat sa bába sa mg̃a mananáp sa paggóyor caníla.
Bracear. = Capay capay, paglíhoc sa mg̃a bocton, hayon hayon, hayón.
Bracero. = Ang magapadóol sa íang bocton sa láin, arón somándig. * Ang maálam magcópot ug magsalibáy sa bángcao, sa salapáng, &c.
Bracman. = Ang Padre ug mang̃ialáman sa cánhing tiempo sa mg̃a dioatáhan.
Braga. = Calzones, salooál ng̃a halagpád.
Bragado. = Táuo sa daótan ng̃a húna húna ng̃a may daótan ng̃a tóyo.
Bragadura. = Ang talioála sa mg̃a páa, ang guicaláng̃an sa duhá ca páa.
Bragazas. = Ang magapaságad, ang guipapagbóot sa lain, ang masáyon pagaólo olóhan, labí pa ang mang̃a babáye.
Braguero. = Ibaláat ng̃a malíg-on, casangcápan ng̃a itáod sa balát-ang ug ipadápat ug maáyo sa bolog [27]sa mg̃a táuo ng̃a botóon, sa pagpogóng sa ílang dágcong lagáy. * Ang pisi ng̃a icalíg-on sa timon con bansálan sa mang̃a sacayán, sa pagpogóng canía con mabali ogáling ang caña, ang pácao con togdánan, ug con maoalá, maíbot ug matípac ang mg̃a caó-it.
Bragueta. = Ang abli, ang si-si, ang quisi sa mang̃a salooál dapit sa atubáng̃an, ug sa mg̃a saya.
Brama. = Túig sa pagpang̃asáoa sa mg̃a úsa.
Bramadera. = Doláan sa mg̃a báta: mao ang usá ca papán ng̃a diótay ng̃a hinóctan sa usá ca pisi ng̃a hamóbo, ng̃a pagatáyoc toyócon nila sa háng̃in arón maghagónghong. * Tolónggon ng̃a guipanggámit sa mg̃a baquero sa pagtígom sa mg̃a mananáp. * Tolónggon ng̃a pagagamíton sa mg̃a bantay sa mang̃a tanáman, sa pagbógao sa mg̃a mananáp.
Bramador. = Domahagóhong, ang nagadagóhong.
Bramante. = Quilis, pising magamáy.
Bramar. = Dagóhong, hagónghong, pagtíng̃og sa mang̃a mananáp. * El mar. = Dogóhong, dagóoc.
Bramido. = Ang pagtíng̃og sa mg̃a mananáp, ug labí pa sa mg̃a ihálas. * Ang pagsinggit, pagtúao, pagtiábao sa mg̃a táuo ng̃a nanóyo, nasocó.
Brancada. = Panagátan, sahid, anod.
Brandal. = Ang mg̃a pisi ng̃a bolotáng̃an sa mg̃a ang sa pagsáca sa mg̃a taládoc sa mg̃a sacayán.
Brasa. = Baga, aguipó ng̃a may caláyo.
Brasero. = Bagahán, calán.
Brasil, Palo Brasil. = Sibócao.
Brava cosa. = Botang ng̃a oaláy hingtóngdan.
Bravamente. = Sa pagcaísog, sa pagcabáng̃is. * Maáyo caáyo, sa toman, sa hingpit.
Bravata. = Paghólot, paghómot.
Bravatero. = Magholólot, maandácon.
Bravear. = Paghólot, paghómot, pagándac.
Bravera. = Talambóan hong̃áoan sa mg̃a horno ng̃a pagalotóan sa tinápay ug sa bisan onsa.
Braveza. = Pagcaísog, pagcabáng̃is, pagcaihálas.
Bravío. = Mabáng̃is oyámot, maísog, ihaláson. * Cáhoy tanóm ng̃a ihálas, tudocbánoa.
Bravisimo. = Mabáng̃is oyámot, maísog caáyo, ihaláson ng̃a túod.
Bravo. = Táuo ng̃a oaláy cahádloc ug catáhap, cásing casíng̃an. * V. Bravio. * Dagat ng̃a badlan, ng̃a nagobót caáyo. * Lugar, yota ng̃a sagbótan, ng̃a díli maáyo pagalácoan, calibónan, solóp.
Bravote. V. Bravatero.
Bravura. V. Braveza.
Braza. = Dopa, socod sa dohá ca vara, sa onóm ca tíil, pisi ng̃a guibáat sa mg̃a verga sa mg̃a layág, sa pagtóyoc toyoc, pagtaquílid ug pagatóbang sa máong layág sa háng̃in.
Brazada. = Paggácos, paglícos sa bisan onsa, sa mang̃a bocton.
Brazado. = Idem.
Brazaje. = Pagcadághan sa mg̃a dópa cótob sa ibábao sa tóbig hasta sa balás, hasta sa pondo.
Brazalete. = Bocála.
Brazo. = Bocton, botcon. * De rio. = Sang̃á, sobá sobá.
Brazos de peso. = Biday biday. * Uñas de cangrejo, alacran, &c. = Cagat.
Brazuelo. = Bocton ng̃a diótay.
Brea. = Salong, tágoc sa cáhoy. * Blanca. = Lonay.
Brebaje. = Ilímnon ng̃a sináctan sa nagacaláin láin ng̃a mg̃a tambal, con hiló ba.
Brecha. = Langcob, bohó, bang̃ag. * Pagcatándog sa bóot sa mg̃a sambang, sa mg̃a oáli, ug sa bisan onsa ng̃a guitán-ao ug guinadóng̃og.
Bregar. = Layog, aoay, damag, halog, dosmog. * V. Amasar. [27]
Breña. = Yota ng̃a sináctan sa mg̃a batóng dagcó, sa mg̃a pangpang, ug sa mg̃a casagbótan.
Brete. = Singsing, baclao, bacólong ng̃a póthao ng̃a isóol ug itáod sa mg̃a tíil sa mg̃a preso, arón díli síla macacalágueu. * Calisód, calisdánan, cayógot, cayoctánan, cagolánan, cagóol, cabalísa.
Breva. = Higos, ang nahaónang bong̃a sa tágsa ca túig sa cáhoy ng̃a magabóng̃a sa higos. * Táuo ng̃a mitóo sa mg̃a sambag ug miádang sa iang húna húna ng̃a malágsot.
Breve. = Camatoódan ng̃a guícan sa Santos ng̃a Papa con sa ílis nía, ng̃a sinolátan sa mg̃a sógo ug mg̃a pagbóot nía. * Ang malágmit ang madalí, ang díli madúgay, lactod. * Oña, sa taod taod, sa toon toon. * Madáclit.
Brevedad. = Pancadalí, pagcalágmit, calactóran, pagcadáclit.
Breviario. = Pang̃adyéan sa mg̃a Padre.
Brevísimo. = Ang madalí, ang malágmit oyámot.
Briaga. = Pising dagcó, mabagá: magámit sa pagpíga sa mg̃a uvas.
Briba. = Pagcatápol, pagcadaótan.
Bribon. = Táuo ng̃a tapólan, sa mang̃íl-ad ug malágsot ng̃a batásan, tampalásan.
Bribonada. = Tampálas, pagcang̃íl-ad, pagcalágsot.
Bribonar. = Pagtápol, pagtampálas.
Bribonería. V. Bribonada.
Bricho. = Dahon ng̃a haíctin ug manípis caáyo sa boláoan, sa pagbólda.
Brida. = Mang̃a pisi con mg̃a panit ng̃a guihócot sa bozal con sa preno sa mg̃a cabayo, ug ng̃a pagacóptan sa nagacabayo, sa pagpogóng ug paghópot caníla.
Brigada. = Cadaghánan sa mg̃a tápoc sa mg̃a soldados, cadaghánan sa mg̃a mananáp, mg̃a cabayo, &c., sa pagbálsa ug pagdála sa mg̃a quinahánglan sa mg̃a pang̃obátan, ug sa mg̃a calán-on.
Brigadier. = Ponóan sa mg̃a soldados.
Brillador. = Ang masíga, magíla gila.
Brillante. = Idem. * Bató ng̃a mahál uyámot, bilídhon caáyo, ng̃a masíga, masíhag ug magíla gila.
Brillar. = Siga, sinao, sihag, gila gila.
Brillo. = Casíga, casíhag, casínao.
Brincador. = Lomológso, maglológso, ang magalógso, ang magaógpo.
Brincar. = Logso, ogpo.
Brinco. = Paglógso, pagógpo.
Brindar. = Alap, agda, pagábi abi, gasa, combira.
Brindis. = Pagálap.
Brinquillo. = Doláan sa mg̃a bátang babáye.
Brio. = Cosóg, gahóm, isog.
Briol. = Pisi sa paghípos ug paglolós sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán.
Briosamente. = Sa pagcacósog, sa pagcabáscog.
Briosísimo. = Ang mabáscog, macósog, ang gahóman caáyo.
Brioso. = Idem. * Mapíscay, madásig.
Británica. = Tanóm.
Brizna. = Tipac, tipic, sinápsap ng̃a diótay, magamáy caáyo, bignit, quibit.
Brocadillo. = Panápton ng̃a igagáma.
Brocado. = Panápton ng̃a igagáma ng̃a sináctan sa hilo sa salapí ug sa boláoan.
Brocal. = Bába sa ng̃a atábay. * Singsing, baclao, bacólong sa salapí con sa boláoan, ng̃a isóp-ot sa mg̃a polóan sa mg̃a calés, sa mg̃a campílang, &c.
Bróculi. = Otan ng̃a maíng̃on íng̃on sa coles.
Brocha. = Ponpon sa mg̃a balahíbo sa caballo con sa baboy, ng̃a bináat sa tomóy sa usá ca cáhoy [28]ng̃a hamóbo, ng̃a guinámit sa mg̃a pintol, sa mang̃a táuo ng̃a nanagpíntal. * Pincel.
Brochada. = Tagsa sa paghílog sa brocha.
Broche. = Sab-it, caó-it, sab-ítan, cao-ítan.
Brochon. V. Brocha.
Brodista. = Ang hang̃ol ng̃a mang̃áyo sa íang cacán-on sa mg̃a cabaláyan.
Broma. = Tamílog, tamásoc, taguímtim. * Sabá, banha, tiao.
Bromar. = Pagcócot sa tamásoc, sa tagímtim.
Bromear. = Pagdóla, pagtíao, pagtístis, pagbánha, pagsabá.
Bromista. = Ang tigtíao, ang matístis, ang mahagógma magdóla.
Bronce. = Tombága.
Broncista. = Ang magabóhat sa tombága.
Bronco. = Baol. * Hait, maháit. * Ang táuo ng̃a maísog. * Tolónggon sa tíng̃og ng̃a hong̃áo.
Bronquedad. = Pagcasagóngsong, pagcadagcó sa ting̃og.
Bronquina. = Pagáoay, paglális.
Broquel. = Calásag.
Broquelado. = Ang may calásag, ang nang̃alásag.
Broquelazo. = Pagpócpoc, pocpoc ng̃a guipócpoc sa calásag.
Brotar. = Pagsalíngsing, guitib, gotoc, todóc, tugbo, odlot.
Brote. = Salingsíng̃an.
Broza. = Sagbot, hogao, casagbótan, cahogáoan.
Bruces. (de). V. Boca abajo.
Bruja. = Balbal, asoang, onglo.
Brújula. = Padalóman.
Brujulote. = Sacayán ng̃a guilolánan sa salong ug sa obán pang mg̃a tágoc ug mg̃a panácot ng̃a masáyon masónog ug masíga, sa pagsónog ug pagdáob sa mg̃a sacayán ng̃a caáoay.
Bruma. = Gabon sa dagat.
Brumo. = Talo ng̃a mapotí caáyo.
Bruñido. = Ang guihínlo, ang guisínao, ang guihílog sa isilínao.
Bruñidor. = Capandáyan sa pagsínao.
Bruñir. = Pagsínao sa bisan onsa, pagdíhog ug pagsínao sa náuong íng̃on sa guibúhat sa mg̃a babáye.
Brusco. V. Bronco. * Ang bolíng-it ug náuong.
Brutal. = Ang manigíng̃on sa mananáp.
Brutalidad. = Pagcamanáp. * Pagcaoaláy bóot sa pagpogóng sa mg̃a cailíbgon.
Bruto. = Mananáp. * Ang táuo ng̃a oaláy caólao, ang sa malágsot ug mang̃íl-ad ng̃a batásan. * V. Bronco hasta tolónggon.
Buba. = Tabucáo, saquét ng̃a guing̃álan ug prinances. * Segun dicen, esta especie de erupcion procede, de mal venéreo. * V. Relata réfero.
Bubático. = Tabocáoon.
Bubon. = Buba.
Buboso. V. Bubático. * Poc-on, camalóon.
Bucear. = Salom.
Buceo. = Pagsálom.
Bucle. = Bohóc ng̃a liníquit, ng̃a guicólong.
Bucólica. = Mg̃a calán-on.
Buche. = Pabalónan. * Ang nati sa borrico.
Budion. = Isda sa mg̃a dagat sa España.
Buenaboya. = Ang táuo ng̃a mosolód sa íang caogalíng̃on ng̃a pagbóot sa pagcalansero, sa pagcagomaláod.
Buenamente. = Sa pagcasáyon. [28]
Buenaventura. = Palad ng̃a maáyo.
Buey. = Baca, ang baca ng̃a laqui.
Búfalo. = Calabáo.
Bufar. = Cagmo, posng̃a.
Bufete. = Lamesáhan ng̃a pagasolátan.
Bufido. = Ting̃og sa mananáp.
Bufo. = Matístis.
Bufon. = Idem. * Ang magayóbit, magatíao.
Bufonada. = Pagcatístis, pagcayóbit, pagcatíao.
Bufonearse. = Pagtístis, pagtíao, pagyóbit.
Buharda. = Talambóan sa ibábao sa atóp, ng̃a guitabónan sa usá ca átop átop ng̃a diótay.
Buho. = Langgam sa gabíy, sa España.
Buhonería. = Mg̃a balígya ng̃a tolotagídyot ng̃a guinabála sa nagabalígya: mg̃a sudlay, mg̃a solód, mg̃a dagom, hilo, &c.
Buhonero. = Ang magbalalígya, ang nagabalígya sa mg̃a tolotagídyot ug sa mg̃a ibalalígya sa óbos ng̃a bíli.
Buitre. = Langgam ng̃a manágit sa España: ang guicáon nía máo ang mg̃a mananáp ug ang mg̃a táuo ng̃a minatáy.
Butron. = Bobo, táon, balíat. * Horno ng̃a pagalotóan, ug pagatonáoan sa salapí ng̃a báol pa ug nasacót pa sa yota.
Bujería. = Tiendahán, pagabaligyáan sa póthao, tingga, salamín, &c., ng̃a tolotagídyot ug sa diótay ng̃a bíli.
Bujeta. = Caban ng̃a cáhoy. * Panonódlan, sodlánan sa mg̃a cahomót ng̃a guinadála dála sa mg̃a táuo sa ilang poyo poyo, sa ílang bolsa.
Bujía. = Candela sa talo ng̃a mopóti caáyo ug sa duhá ca dáng̃ao ang cahitáson, culang con capin. * Ang candelero con sanggáan ng̃a pagabotáng̃an ug pagatolpócan sa candela.
Bula. = Camatoádan ng̃a guícan sa Santos ng̃a Papa, ng̃a sinolátan sa mg̃a súgo nía. * Ang bula con camatoódan ng̃a guihing̃álan sa Santa Cruzada, ng̃a pagalimósan sa túig túig ng̃atanán sa mg̃a cristianos, arón macapang̃áon síla sa carne sa mg̃a viernes ug mg̃a vigilia, gaoas ug pila ca adlao ng̃a guiásoy sa máong bula, sa tágsa ca túig, ug arón macapang̃óha sila sa daghánan ng̃a mg̃a pagtógot con pagpasáylo sa mg̃a salá.
Bulario. = Catilíngban sa mang̃a bula.
Buleto. V. Breve hasta pagbóot nía.
Bulto. = Gantong, gantóong, ogdo. * Hobág.
Bulla. = Casába, banhá, singgit, tuao, pooao.
Bullaje. = Ang banhá sa pagpamólong sa dághan táuo ug dong̃an.
Bullicio. = Idem. * Cagáhob, cahagónghong.
Bulliciosamente. = Sa dágcong banhá, sa dágcong casába.
Bullir. = Pagbócal sa tobig. * Gusanos ú otros animales. = Lihoc, giho, hiol, camang, coyámang, híboc, caládcad.
Buñolero. = Magbobóhat, tigbóhat, ang may opicio sa paggáma sa buñuelos.
Buñuelo. = Binócboc sa trigo ug bisan pa ng̃áni sa humáy ng̃a sináctan sa manteca con sa lana, ug linóto con prinito sa caláha.
Buque. = Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa bisan onsa. * Bisan onsa ng̃a sacayána.
Burbuja. = Bola maíng̃on sa bítlig ng̃a magáma usáhay sa túbig.
Burbujear. = Pagoloólbo sa túbig.
Burdel. = Baláy ng̃a pagapúy-an sa mg̃a babáyeng daútan, sa mg̃a bigáon.
Burdo. V. Bronco, hasta ang táuo.
Bureo. = Dola, caling̃áoan.
Burga. = Tobódan sa túbig ng̃a maínit. [29]
Buriel. = Bulágao.
Buril. = Capandáyan sa pothao ng̃a matalíuis ug maháit caáyo, sa paglíloc sa mg̃a tombága.
Burilada. = Pagcacádlit, pagcabádlis sa buril.
Burilar. = Pagcádlit, pagbárlis sa mg̃a tumbága sa buril.
Burla. = Tiao, yobit, yaoyao, yom-id, ng̃iao, oyat, limbong.
Burlador. = Ang nagatíao, tigyóbit, tigyám-id, ang nagayáoyao, nagaóyat, maólo olóhon.
Burlar. V. Burla. * Solog solog, sóod sóod, limbong, olo olo.
Burlería. V. Burla.
Burlesco. V. Burlador.
Burra. = Ang baye sa burro, burro ng̃a baye. * V. Borrico.
Burrada. = Panón sa mg̃a burro.
Burrajo. = Ta-i sa mg̃a caballo, &c.
Burrazo. = Burro ng̃a dagcó.
Burro. V. Borrico.
Burujo. = Ang opa sa mg̃a aceytunas sa napíga na ug guinacoháan na sa dogá, sa lána, sa guibadyétan na. * Ogdo sa yota ug sa bisan onsa.
Burujon. = Hobág sa olo, ogdo.
Burraca. = Poyo poyo ng̃a dagcó sa panit. [29]
Busca. = Pagpang̃íta.
Buscador. = Ang nang̃íta, ang nagabólong.
Buscapiés. = Bomba ng̃a sinódlan sa pólvora ng̃a oaláy tugdánan, ng̃a modalágan sa talioála sa mang̃a tíil sa mg̃a táuo.
Buscar. = Pagpang̃íta, pagbólong.
Buscaruido. = Maquigaoáyon, soquíhan, malalíson ang magatúyo, masinocuáhi.
Buscavidas. = Ang maquigsáyod caáyo sa quinabóhi sa isigcatáuo, ang naquigásoy, ang naquigsúsi sa mg̃a bóhat sa isigcaíng̃on. * Ang tigpang̃íta caáyo sa mg̃a quinahánglan sa pagcabóhi. * Tabían.
Buscon. V. Buscador. * Ang mang̃ang̃áhas, ang magaticás.
Busilis. = Caculían, ang himotáng̃an sa caculían, bisan onsa ng̃a macóli.
Busto. = Ladáoan sa táuo cutub sa háoac sa oaláy bocton, maíng̃on sa guibótang sa salapí.
Butaca. = Lingcodánan ng̃a dagcó ug hamóbo.
Butifarra. = Soriso. (Chorizo.)
Buz. = Haloc sa timáan sa pagtáhod.
Buzo. = Tigsálom, ang mosálom.
Buzon. = Alaguían sa tóbig sa mg̃a danao. * Ang bohó ng̃a pang̃abotáng̃an sa mg̃a sulat sa correo. [29]
Cabal, justo. = Toman, songcad, topóng.
Cabalgada. = Mang̃a soldados con láin ng̃a mg̃a táuo ba ng̃a nanagcabayo.
Cabalgador. = Tigcabayo, ang magacabayo.
Cabalgadura. = Ang mananáp ng̃a paggabalsáhan, ng̃a pagacabayóan.
Cabalgar. = Pagcabayo.
Cabalgata. V. Cabalgada.
Cabalmente. = Sa pagcatúman, gayód, máo man gayód, sa igo, sa pagcahíngpit.
Caballa. = Isda sa mg̃a dagat sa España ug sa Filipinas, hagomáa.
Caballar. = Ng̃atanán canhic cabayo, ng̃a nanong̃ód sa mang̃a cabayo.
Caballería. V. Cabalgadura.
Caballeriza. = Logar ng̃a pagapóy-an sa mang̃a cabayo.
Caballerizo. = Ang nagabántay ug magabáton sa mg̃a cabayo.
Caballero. = Ang nagacabayo. * Ang dato ng̃a lioat sa mg̃a guinacánan ng̃a mg̃a dágcong táuo. * Ang salapían, sa maáyong batásan.
Caballerosamente. = Sa pagcalólot.
Caballeroso. = Ang ang̃ay sa táuo ng̃a dato ug sa maáyong gaoi sa maáyong batásan.
Caballete de tejado. = Ybobóng̃an. * Ang yota ng̃a nagalabáo sa talioála sa mg̃a todlis sa yota ng̃a guidaróhan.
Caballo. = Cabayo. * Capandáyan ng̃a guitagána sa canhing tiempo sa pagpasáquet sa mg̃a táuo.
Cabaña. = Baláy ng̃a diótay sa mg̃a cabalánan, payág.
Cabecear. = Toad toad, ling̃ó ling̃ó, ling̃iu ling̃io, doca doca.
Cabeceo. = Paglíhoc sa olo sa loyo ug sa loyo.
Cabecera. = Olóhan.
Cabecilla. = Ponóan sa mg̃a soquíhan. * Ponóan sa mg̃a nagacaláin láin ng̃a mg̃a tapoc sa mg̃a báta sa [29]escolahán ug sa mang̃a cristan. * Magbalántay sa mang̃a bohat.
Cabellera. = Cadaghánan sa mg̃a bohóc, bohóc ng̃a guisáblay sa licód, donghay. * Postiza. = Talagábong, tagbong.
Cabello. = Bohóc.
Cabelludo. = Bochan, ang táuo ng̃a may bohóc ng̃a hatáas.
Caber. = Arang, hodót, himo.
Cabestro. = Pisi ng̃a guihócot sa olo sa mg̃a mananáp sa paggóyod caníla.
Cabeza. = Olo. * Sinógdan sa bisan onsa.
Cabezal. = Onlánan, olnan, olónlan ng̃a diótay, olúgnan.
Cabezo. = Catapúsan, casalpóng̃an sa mg̃a caboquílan.
Cabezon. = Padron, camatoódan ng̃a sinolátan sa mg̃a táuo ng̃a nagbóhis ug ng̃a managtámpo sa bisan onsa. * De camisa, chaqueta, &c. = Asintos. * Abertura de cualquiera ropaje para poder sacar la cabeza. = Liab.
Cabecero. = Olo ng̃a dagcóan.
Cabezudo. = Táuo sa dágcong olo. * Táuo ng̃a soquíhan, malalíson, sa magáhing olo, matinománon sa íang cabobót-on.
Cabezuela. = Olo ng̃a diótay. * Binócboc sa trigo ng̃a dagcó dagcó, sa guiágag ug guicóha na an pino. * Tanóm sa España. * Bólac ng̃a guing̃álan ug rosa, sa poyós pa.
Cabida. = Ng̃atanán ng̃a árang botáng̃an sa bisan onsa ng̃a bótang.
Cabildo. = Catilíngban sa mg̃a Padre ng̃a may ting̃og ug mahilábot sa mg̃a pagsolosámbag sa mg̃a Singbahán ng̃a catedral. * Catilíngban sa mg̃a dagcong táuo sa longsod.
Cabimiento. V. Cabida.
Cabizbajo. = Ang nagadong̃ó, nagadocó, nagayang̃ó, dong̃óy, sacmoló. [30]
Cable. = Pisi ng̃a dagcóan ug mabagá, ng̃a icaláoig sa mg̃a sacayán, dandan, buli búli, talícol.
Cabo, extremo, punta. = Tomóy, catadmán. * Fin, término. = Catapúsan, casangpútan. * Punta de tierra. = Catarmán, dauis, lauis. * Punta de tabaco, candela, &c. = Opús. * Puño de toda arma. = Polóan. * Astil de azuela, azadon, &c. = Patoc, polóan. * Palo de lanza, de fisga, &c. = Togdánan. * Orilla, extremo de ropa ó vestido. = Hang̃ítan, sidsid. * Orilla, de tabla, mesa, &c. = Daplin, ng̃ilit.
Cabotaje. = Ang pagcomercio ug pagsacáy sa dagat ng̃a hingmotáng̃an sa mg̃a capopód-an, díli ang pagsacáy ug pagtabóc sa dagcong lauod.
Cabra. = Canding.
Cabrería. = Cadaghánan, panón sa mg̃a canding.
Cabreriza. = Toril, alad, lugar ng̃a pagadángpan ug pagasódlan sa mg̃a canding.
Cabrestante. = Capandáyan sa pagsácoat sa mg̃a mabóg-at.
Cabrilla. = Isda sa mg̃a dagat sa España. * Mang̃a tápoc sa mg̃a bitóon ng̃a guing̃álan siete cabrillas, hadóol sa timáan sa Lang̃it ng̃a guihing̃álan ug Tauro.
Cabrío. = Ang nanong̃ód sa mg̃a canding.
Cabriola. = Paglógso, pogógpo ug pagsádsad sa nagasabáy.
Cabriolé. = Bísti ng̃a hatáas ug manggásan, ng̃a guinabísti sa mg̃a laláqui ug mg̃a babáye.
Cabrita. = Nati, anac sa canding.
Cabritero. = Ang nagabalígya sa mg̃a anac ng̃a diótay sa canding.
Cabrito. = Anac ng̃a laqui ug diótay sa canding.
Cabron. = Canding ng̃a láqui, láqui sa mg̃a canding, lambáyan. * Táuo ng̃a magapaságad sa íang asáoa ng̃a somápao sa ílang pagtiáyon, ng̃a macasala sa lain, ng̃a moobán obán sa camaáyo.
Caca. = Ta-í, hugao.
Cacao. = Cacao.
Caoatal. = Cacáoan.
Cacareador. = Manóc ng̃a tigtaláog.
Cacarear. = Pagtaláog sa mg̃a manóc, potac, ogtac, togáoc.
Cacerola. = Tacho.
Caceta. = Idem.
Cacique. = Ponóan sa mg̃a provincia ug sa mg̃a longsod sa mg̃a indio.
Caco. = Caoatán, maninicás, mang̃ang̃áhas. * Ang táuo ng̃a maharlócon, taláoan ug sa masígpit ng̃a cásing cásing.
Cachamarin. = Sacayán sa duruhá ca taládoc.
Cacharro. = Bisan ónsang panonódlan ng̃a baol ng̃a árang botáng̃an sa mánggad pa dihá ng̃a botang, con ang tipic lámang sa máong sodlánan.
Cachas. = Ang dohá ca sápao ng̃a cáhoy, bocóg, &c., sa mg̃a polóan sa mg̃a labaja, cuchillo, &c.
Cachaza. = Pagcahínay.
Cachera. = Panápton ng̃a hinábol sa balahíbo sa mang̃a carnero.
Cachete. = Aping, sagpá, tagpá, tampalíng.
Cachetero. = Cuchillo ng̃a hamóbo ug matalínis caáyo sa tomóy ng̃a guidála sa mg̃a caoatán ug mg̃a mamomonó, sa pagsámad. * Pocpoc, sontoc. * Ang táuo ng̃a magatibáoas sa mg̃a toro sa máong capandáyan, sa máong hing̃aníban.
Cachetudo. = Táuo sa dágcong aping.
Cachican. = Batid, malaláng̃on. * Ponóan sa mang̃a mamomóo, ang magbalántay sa mg̃a nanagbóhat sa yota.
Cachidiablo. = Ang nagapacayáoa sa íang pagbísti.
Cachigordete. = Táuo ng̃a supang, matámboc ug hamóbo, su dagcong pagcahósog. [30]
Cachillada. = Pagánac sa mananáp sa daghánan ng̃a mg̃a ánac sa usá ca pagánac.
Cachiporra. = Cáhoy ng̃a dagcó sa usá ca tomóy.
Cachivache. = Tipic sa vaso, tadyao, pinggan, &c., ng̃a nabóong. * Guinamíton ng̃a dáan, ug bisan onsa ng̃a oalá nay sílbi.
Cacho. = Tipac, tipic, pinótol sa bisan onsa. * Isda sa mg̃a sobá sa España.
Cachonda. = Iró ng̃a báye ng̃a guipang̃asáoa.
Cachorrillo. = Tocoy, itoy, idong diótay.
Cachorro. = Idem. * Anac ng̃a diótay sa lobo, sa leon, &c. * Posil ng̃a diótay ng̃a guidála sa bolseta, pistola.
Cachucha. = Sones ng̃a pagasabáyan sa mang̃a castila, ug hasta ng̃áni sa mg̃a indio.
Cachupin. = Táuo sa España ng̃a mapoyó sa América.
Cada. = Tagsa.
Cadalecho. = Higdáan ng̃a binóhat sa mg̃a sang̃á ug mg̃a sagbot.
Cadalso. = Bitáyan, pagapátyan, palátyan sa táuo, lugar ng̃a guigáma sa mg̃a saoang sa mg̃a calongsódan, ug pagaboháton sa mg̃a papán ug hatáas, arón quít-on ug tan-áuon sa cadaghánan ang táuo ng̃a papátyon tong̃ód sa mg̃a salá nía ng̃a dagcóan, ug arón tomagám ang obán.
Cadañera. = Ang babáye ng̃a magánac sa túig ng̃atanán, ng̃a guing̃álan sa mg̃a bisaya: yayong sa túig.
Cadejo. = Palós ng̃a diótay sa hilo con sa igagáma, ug ang bohóc ng̃a nagobót.
Cadena. = Talicalá.
Cadencia. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon.
Cadeneta. = Bóhat ng̃a guibóhat sa hilo con sa igagáma maíng̃on sa dágoay sa talicalá ng̃a manípis.
Cadenilla. = Talicalá ng̃a manípis ug haíctin ng̃a icadáyan dáyan.
Cadenita. = Idem.
Cadente. = Ang maholólog, ang may catáhap ng̃a mahólog, ng̃a magobá.
Cadera. = Balát-ang, payód.
Caderillas. = Bisti sa panápton ng̃a magáhi, sa úgpac, &c., ng̃a guinabísti sa mg̃a babáye arón domagcó ang mg̃a saya sa ibábao sa lugar ng̃a hingtóngdan ug nadápit sa mg̃a payód.
Cadete. = Soldado ng̃a líoat sa dagcong táuo.
Cadí. = Hocom sa mg̃a moro.
Cadillo. = Tanóm, ducut.
Caducamente. = Sa pagcalóya, sa pagcaoaláy gahóm ug cosóg.
Caducar. = Pagpamólong ug pagbóhat sa oaláy húna húna, sa oalá húna hunáon ug maáyo, guícan sa pagcalóya ug sa hatáas ng̃a edad sa hingtúngdan ng̃a táuo. * Pagoalá sa gahóm sa mg̃a sugo ug mg̃a pagbaláod, tong̃ód cáy oalá gamíton ug oalá sogton cútob sa dógay na.
Caduco. = Tigúlang caáyo, oliánon. * Ang madalí matápus, matibáoas, ang díli madúgay. * Ang̃o ang̃óhon.
Caedizo. V. Cadente. * Ang guihólog pagtúyo ug guipacaíng̃on ng̃a oalá tuyóa.
Caer. = Holog, pocan, ambac. * V. Aplastar, aplastarse, y arruinarse algo, arruinar. * Arroz ú otro grano de cesto, salirse líquido de vasija. = Agas, yabó. * Hoja agostada, y aunque sea rama de árbol, arbusto ó planta. = Tagas, polac, lagas, latac, data. * Fruta. = Idem. * De bruces. = Socámod, dagpá. * De espaldas. = Hayang, haya, ticáy-ang. * Algo de las manos. = Botáoan. * Pelo, barbas, &c. = Ladot, lagdog.
Café. = Capé.
Cafetal. = Yota ng̃a guitámnan sa capé.
Cafetera. = Sodlánan ng̃a pagalotóan sa capé. [31]
Cáfila. = Cadaghánan, catilíngban sa mg̃a táuo, sa mg̃a mananáp, con sa obán pa ng̃a mg̃a botang ng̃a managcasónod sónod.
Cafre. = Táuo ng̃a bodong caáyo, mabáng̃is ug mamomógos, sa daútan ug malágsot ng̃a batásan.
Cagaaceite. = Langgam. * Ang ta-i nía lanáhon man, ug máo caná ang guinicánan sa íang ng̃alan.
Cagachin. = Namóc ng̃a diótay.
Cágada. = Ta-i. * Bóhat ng̃a sinohí, ng̃a oalá macaígo sa guitúyo.
Cagadero. = Calibáng̃an, pamos-ónan.
Cagado. = Táuo ng̃a oaláy polós, sa diótay ng̃a cásing cásing ug mahadlócon sa oaláy hingtóngdan, taláoan.
Cagahierro. = Ta-i, tayá sa pothao.
Cagajon. = Ta-i sa caballo, sa burro, &c.
Cagalera. = Hibólos, calíbang.
Cagada de niño muy pequeño aun. = Camándag, igguit. * De raton, culebra y otros animales, reptíles y volátiles. = Iti.
Cagar. = Pagcalíbang, caólo. * En los calzones ó en las sayas. = Lopot, iggit.
Cagarruta. = Ta-i sa mg̃a carnero ug mg̃a canding.
Cagatorio. V. Cagadero.
Cagon. = Ang malíbang sa masóbsob, tigcalíbang, malibáng̃on.
Caida. = Pagcahólog, pagcapócan, pagcaámbac.
Caido. = Malóya, ang magasobó.
Caiman. = Boáya, balanghítao, balang̃ítao.
Caimiento. = Pagcalóya.
Cairel. = Bohócan, talagábong, tagbong.
Caja. = Caban, panonódlan sa bisan onsa.
Cajero. = Ang táuo ng̃a modáoat sa salapí sa mang̃a baláy sa mg̃a comerciante ug ang mobáyad sa mang̃a baláydon.
Cajista. = Ang táuo sa imprenta ng̃a macaípon ípon ug magahúsay sa mg̃a letras, sa paggáma sa mang̃a letras, sa paggáma sa mg̃a polong.
Cajon. = Panonódlan sa bisan onsa, honos, bálay bálay ng̃a papán ng̃a pagabaligyáan sa mg̃a calán-on.
Cal. = Apog.
Cala. = Ang tipac con pedazo ng̃a nacóha sa mang̃a bóng̃a sa pagtiláo niána. * Lóoc lóoc ng̃a diótay sa mg̃a baybáyon. * Bohó sa mg̃a dingding ng̃a cota sa pagsolóng sa ílang cabalágon, sa cadacóon nila, sa guibág-on. * V. Calilla.
Calabacera. = Tanóm.
Calabacero. = Ang nagbalígya sa mang̃a calabasa.
Calabacin. = Tabayág. * Calabasa ng̃a diótay.
Calabacino. = Tabayág. * Calabasa ng̃a ogá na ug ng̃a oalá nay solód, ng̃a maáyo pagasódlan sa vino, sa tobig, &c.
Calabaza. = Calabasa, bong̃a sa calabacera.
Calabazar. = Yota ng̃a guipogásan sa mang̃a calabasa.
Calabazote. = Matám-is sa calabasa.
Calabobos. = Olan ng̃a taílgbos, binabáye.
Calabozaje. = Hinángtang, salapí ng̃a ibáyad sa guipreso sa magbalántay sa mang̃a preso, sa alguasil.
Calabozo. = Bilanggóan, lugar ng̃a malíg-on ug usáhay sa ilálom sa yota, ng̃a pagsódlan ug pagabilanggóan sa mg̃a táuo ng̃a guipreso tong̃ód sa dágcong salá.
Calabrote. = Pisi ng̃a dili dagcó caáyo, ug magamáy sa cable, ng̃a guinagámit sa mg̃a sacayán.
Calada. = Paglopád ng̃a matúlin caáyo sa mg̃a lánggam ng̃a manágit.
Calado. = Mang̃a paglabra ug paglíloc sa mg̃a tombága. * Pagbóhat sa mg̃a labra sa mg̃a panápton.
Calafate. = Manonolót.
Calafatear. = Pagsolót, dotdot.
Calaje. = Honus. [31]
Calaluz. = Sacayán sa india.
Calamar. = Tabógoc, coguíta.
Calambre. = Binhod, banhod, quioi, quimay.
Calambruco. = Cáhoy sa España.
Calamento. = Tanóm.
Calamidad. = Calisód, cayógot, cagóol.
Calamite. = Baquí.
Cálamo. = Tolónggon maíng̃on sa plauta.
Calamocano. = Ang nahobóg hobóg, ang̃o ang̃óhon.
Calandrajo. = Ang tinábas ng̃a nabítay sa bisti sa táuo.
Calaña. = Gaoi, batásan.
Calar. = Honób, soyóp. * Togcad, toquib, habaló, sayod. * Olan, homod, basá.
Calavera. = Ang mg̃a bocóg sa olo, sa oalá nay onód, clavera. * Boang boang.
Calaverada. = Bóhat sa táuo ng̃a boang boang, ng̃a oalá húna honáon ug maáyo, bohat sa táuo ng̃a colang sa pagtáhod ug pagsógot.
Calcañar. = Ticúd, bool bool.
Calceta. = Bisti ng̃a isóol sa páa ug magatábon sa téil ug sa maong páa hasta sa tohod.
Calcetin. = Calceta hamóbo ng̃a moábot lámang sa bagtac.
Calcina. = Sinácot sa ápog ug sa mg̃a batong magamáy.
Calcinar. = Pagbálhin ug bisan onsa sa pagcaápog, sa pagcaáguen.
Cálculo. = Pagísip, paghúsay sa mg̃a cuenta, pagcuenta.
Caldear. = Pabagá sa puthao, caínit ng̃a dagcó sa adlao con sa caláyo, pagcaínit sa mg̃a baláy con sa yota, guícan sa caínit sa adlao con sa caláyo ba.
Caldera. = Caoa.
Calderería. = Baláy con lugar ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mg̃a caoa.
Calderero. = Ang maghobóhat ug ang mobalígya sa mg̃a caoa.
Caldereta. = Solódlan, bolotáng̃an sa tóbig ng̃a bendito.
Calderilla. = Idem. * Ang salapí ng̃a tombága, ang mg̃a cuarta.
Caldero. = Caoa ng̃a diótay ng̃a guibotáng̃an sa duruhá ca caláptan con gálong gálong sa ng̃abil, sa bába, ug diha niána guícan ang lain ng̃a caláptan con gálong ng̃a dagcó, sa pagbítay sa máong caoa sa calayóhan con sa dapóg. * Timba.
Caldo. = Sabáo.
Caldoso. = Ang mg̃a calán-on ng̃a may dághan ng̃a sabáo, ang guisáboan caáyo.
Calducho. = Ang sabáo ng̃a guilabíhan ug oaláy lamí.
Calefaccion. = Pagcaínit.
Calefactorio. = Lugar ng̃a pagainítan sa mg̃a táuo.
Calendario. = Isípan, ilisípan, tuígan.
Calentador. = Sorlánan sa caláyo sa pagínit sa mang̃a habol sa higdáan sa tiempo sa túgnao, quiní mao ang usá ca panonódlan ng̃a tumbága ug malíng̃in ng̃a pagataclóban sa usá ca taclób sa tombága opód ng̃a guinabohó bohóan.
Calentar. = Pagínit.
Calentarse ó secar algo al fuego. = Dangdang, panálang.
Calentura. = Hilánat.
Calenturiento. = Ang táuo ng̃a guiholohilántan.
Calera. = Horno ng̃a pagasonógan sa mg̃a bató ng̃a apógon, ng̃a boloháton ug ápog.
Calero. = Mang̃a bató ng̃a guitápoc ug guibotáng̃an sa mg̃a cáhoy sa pagbóhat sa ápog. * Ang táuo ng̃a magacóha sa mg̃a bató ng̃a boloháton ug ápog.
Calesa. = Coche ng̃a diótay sa usá lamang ca lingcodánan ng̃a guitabónau sa pánit, sa oaláy tábon sa atubáng̃an, ang guitóngtong sa duruhá ca cáhoy ug sa duruhá ca rueda. [32]
Calesin. = Coche diótay pa sa calesa.
Caletre. = Húna húna, ilisípan sa táuo.
Calibre. = Ang pagcadagcó sa mg̃a bohó sa mang̃a lóthan, pagcadagcó sa mg̃a bala ng̃a isolód sa mg̃a lóthang.
Calidad. = Quinala, caogalíng̃on.
Calidísimo. = Ang maínit oyámot.
Cálido. = Ang maínit, ang macaínit.
Caliente. = Maínit.
Califa. = Dacong táuo sa mg̃a moro ng̃a ílis ni Mahoma, ponóan sa mg̃a moro, ílis ni Mahoma.
Califato. = Cahímtang sa pagcaponóan sa mg̃a moro ug ang pagcadúgay, ang túig, ang tiempo sa ílang pagcahócom, sa ílang pagcaponóan.
Calificar. = Pagásoy, pagtúg-an con maáyo ba con daútan ba ug bisan onsa ng̃a bóhat, polong con botang.
Calilla. = Mecha ng̃a binóhat sa sabon, lana, asín, &c., con ang tocóg ba sa tabaco ng̃a isóol ug isolód sa alaguían sa ta-i sa táuo ng̃a masaquéton, ng̃a díli macacalíbang, ug bale caná sa geringa.
Calina. = Gabon, alísng̃ao ng̃a nagáma sa tiempo ng̃a maínit caáyo.
Caliz. = Cális, vaso sa salapí con sa boláoan ng̃a pagabotáng̃an sa vino sa pagmisa sa mg̃a Padre.
Calizo. = Yota ng̃a guinatódcan sa mg̃a bató ng̃a apógon, yota ng̃a may sacot sa ápog.
Calma. = Linao.
Calmante. = Mang̃a tambal sa paghínay hinay sa mg̃a maól-ol, sa pagcóha sa cahápdos sa mg̃a samad ug sa mg̃a hobág.
Calmar. = Paglínao. * Paghínay hínay, pagarang adang.
Calmoso. = Tiempo, túig sa pagcalínao. * Dagat ng̃a mahósay, ng̃a mapoyó, ng̃a oaláy balód, bácat.
Calofriarse. = Pagtolotáquig, pagtógnao.
Calofrío. = Tolotáquig, tognao.
Calor. = Init, pagcaínit.
Calumnia. = Butang butang.
Calumniador. = Tigbótang bótang, mabótang botáng̃on.
Calumniar. = Pagbótang botang.
Calumniosamente. = Sa dagcong pagbótang bótang, sa pagcabótang botang.
Calurosamente. = Sa pagcaínit.
Caluroso. = Maínit.
Calva. = Caópao.
Calvario. = Buquid, lugar ng̃a guidóphan cang Jesucristo sa cruz.
Calvatrueno. = Caópao ng̃a nagalócop sa tibúoc ng̃a olo.
Calvez. = Pagcaópao.
Calvo. = Opáoon.
Calza. = Bistí ng̃a nagatábon sa páa.
Calzada. = Dalan ng̃a dagcó. * Embaldosada. = Dalan ng̃a quinotáan, ng̃a sinálgan sa mg̃a bató con mg̃a ladriyo.
Calzado. = Ng̃atanán ng̃a ipahaáng̃ay sa tíil, sapín, sinelas, &c. * Ng̃atanán ng̃a itábon sa páa, medias, calcetas. &c.
Calzadura. = Ang pagbísti sa sapín, &c.
Calzar. = Pagtábon sa tíil ug sa páa sa sapín, sa medias, &c., soob.
Calzo. = Bang̃il.
Calzon. = Calsones, saloál, salooál, de largo.
Calzoncillos. = Salooál, ng̃a hamóbo ug halagpád ng̃a ibísti sa ilálom sa mg̃a calsones.
Callacallando. = Sa pagcahílom, sa tinágo.
Calladas. (á las). = Idem.
Calladamente. = Idem.
Callado. = Mahilómon.
Callandico, to. = Sa mahínay, sa pagcahónghong, sa pagcahalaoáhao. [32]
Callar. = Hilóm.
Calle. V. Calzada.
Callear. = Pagbóhat sa dálan sa mg̃a tanáman, sa mg̃a cabalánan.
Callejear. = Paglacát sa masóbsob sa mg̃a cadalánan sa oaláy tóyo, pagsódoy sódoy, paglíbod líbod.
Callejero. = Hilacáo, lomalacát, tíglacat, tigsódoy sódoy, maglalacáo, maglíbod líbod.
Callejon. = Dalan ng̃a hatáas ug haíctin.
Callejuela. = Idem, dalan ng̃a nagacúrus sa ubán ng̃a mg̃a dalan, ug nabalábag.
Callo. = Cobal, lopac.
Callosidad. = Pagcacóbal quinobálan, linopácan.
Calloso. = Idem.
Cama. = Higdáan.
Camada. = Ang mg̃a anac ng̃atanán, sa usá ca pagánac, sa iró, sa mg̃a lobo, mg̃a conejo, &c.
Camal. = Ang pisi ng̃a igahócot sa mg̃a mananáp.
Camaleon. = Mananáp maíng̃on íng̃on sa toco. * Ang paglacát nía mahínay caáyo, ug nabolobálhin ang color nía somála sa lugar ng̃a pagalácoan nía.
Camamila. = Rosas de papel, rosas del Japon, mansaniya.
Camándula. = Cuentas con rosario sa usá con sa toló ca tinagpólo.
Camandulero. = Táuo ng̃a tampalásan ug bacácon.
Cámara. = Lasalas, solód ng̃a labíng maáyo sa mang̃a cabaláyan. * Ang solód ng̃a pagsódlan lamang sa mang̃a dágcong táuo sa mg̃a baláy sa mg̃a hari. * Ang mg̃a solód sa dapit sa olín sa mg̃a sacayán. * Hocmánan ng̃a labí ug alaguían sa mg̃a pagbóot ug mg̃a sógo sa hari. * Ang tá-i sa táuo.
Cámaras de sangre. = Calíbang sa dugó, hibólos, caólo, pagcaótol.
Camarada. = Obán, caobán. * Ang mg̃a táuo ng̃a nagalóon, nagaípon ug pinoy-ánan. * Ang mg̃a táuo ng̃a nagasálo síla sa pagcáon.
Camaraje. = Abang sa solód ng̃a guisódlan ug guitipígan sa trigo, humáy, maís, &c.
Camaranchon. = Paga.
Camarera. = Ang babáye ng̃a labíng talahóron ng̃a nagaalágad sa mg̃a baláy sa mg̃a dagcong táuo. * Ang babáye ng̃a labíng maámbong ug gahóman ng̃a nagasílbi ug nagaalágad sa haring babáye con sa asáoa sa hari.
Camarería. = Ang cahímtang sa pagcacamarera.
Camarero. = Ang laláqui sa pagcabótang ng̃a guiíng̃on na cadón, sa tong̃ód sa camarera.
Camarilla. = Catilíngban sa mg̃a dágcong táuo sa baláy sa hari.
Camarin. = Solód ng̃a guidáyan dayánan ug maáyo sa licód sa mg̃a altal, ng̃a pagabotáng̃an sa bisan ónsang santósa con sa mg̃a hias sa mg̃a Singbahán. * Camálig.
Camarista. = Dágcong táuo sa hocmánan ng̃a labí sa hari. * V. Camarera.
Camaron. = Olang, handilític, banágan, oyábang.
Camarote. = Solód, higdáan dapit sa olín sa mang̃a sacayán.
Camasquince. = Táuo ng̃a mahilábot sa díli íang catongdánan, mahilabtánon.
Camastro. = Higdáan sa mg̃a pobres.
Camastron. = Malaláng̃on ng̃a mang̃íta sa mg̃a cahigayónan sa pagtúman sa íang cabobót-on.
Cambiable. = Ang árang itagílis, itagáilo, ibáilo.
Cambiamiento. = Pagcabálhin, pagcatagáilo.
Cambiante. = Ang magatagílis, ang magabáilo.
Cambiar. = Ilis, tagílis, baylo, poli, sobli.
Cambio. = Pagcatagílis, pagcabáilo, pagcatagáilo. * Pagdáoat sa salapí sa usá ca longsod ug pagdála sa [33]láin ng̃a longsod tong̃ód sa sóhol ng̃a pagasabótan. * Pagsócli sa salapíng tibóoc, sa pisos, sa caháte, &c., sa salapíng dógmoc, sa sicápat, sa mg̃a sicaoálo con sa mg̃a cuartas.
Cambista. = Ang táuo ng̃a modáoat sa salapí sa usá ca longsod ug magadála sa láin ng̃a longsod, tong̃ód sa sóhol.
Cambray. = Panápton ng̃a manípis ug pino.
Camello. = Mananáp ng̃a dagcó ug hatáas.
Camero. = Magbobóhat sa mg̃a bítay bítay sa mg̃a catre ug mg̃a higdáan. * Ang nagapaábang sa mg̃a higdáan ug mg̃a catre.
Camilia. = Doyan.
Caminador. = Ang nagalacát, ang nagabiaje.
Caminante. = Idem.
Caminar. = Lacát, lacáo. * Por montes ó laderas. = Taláytay, tagáytay. * V. Andar, todos.
Caminata. = Paglacáo ng̃a hatáas.
Camino. V. Calzada.
Camisa. = Sinína, en Iloilo, bado, bayo.
Camisola. = Bísti, ng̃a hatáas sa panápton ng̃a manípis, ng̃a ibísti sa ibábao sa sinína.
Camison. = Sinína ng̃a dagcó ug hatáas.
Camorra. = Pagáoay, paglális lális, pagsolosóqui.
Camorrista. = Táuo ng̃a magaáoay sa masóbsob sa oaláy hingtúngdan, táuo ng̃a madalí saquétan.
Camote. = Camote.
Campamento. = Paghónong, pagpoyó, paghóay sa mang̃a soldados. * Yota con lugar ng̃a guihonóng̃an sa mang̃a soldados.
Campana. = Ling̃ánay. * Bisaya y de moros. = Agong mangmang.
Campanada. V. Badajada.
Campanario. = Lantáoan, ilíhan ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a ling̃ánay.
Campanear. = Pagbágting sa mg̃a ling̃ánay.
Campaneo. = Pagbágting sa mg̃a ling̃ánay sa masóbsob.
Campanero. = Magbobóhat sa mg̃a ling̃ánay. * Mababágting sa mg̃a ling̃ánay.
Campanilla. = Campaniya. * Gallillo. = Campana.
Campante. = Ang nagalabí, nagalabáo sa ubán, ang magasíha.
Campanudo. = Bisti sa mg̃a babáye ng̃a dagcó ug halagpád. * Pagpamólong ng̃a palábi labíhon, matámay tamáyon.
Campaña. = Datág, patag. * Túig ng̃a pagadogáyan sa mg̃a soldados sa pagpang̃óbat sa ílang mg̃a caáoay. * Pagcadógay sa mg̃a sacayán ng̃a andam sa pagáoay, cutub sa pagguícan sa pondóhan hasta sa pagdónggo pagopód.
Campar. = Paglabí, paglabáo sa obán, pagsíha.
Campear. = Pagsódoy sa mg̃a yota, paghíling, pagtimáan con may caáoay con oalá ba.
Campeon. = Táuo ng̃a nagabóhat sa mg̃a bóhat ng̃a cating̃aláhan, dalayégon ug hibólng̃an sa pagpang̃óbat, maíng̃on sa guibóhat ni anhing Padre Pascual Ibañez ni Sta. Filomena sa pagpang̃óbat sa Sólog, ug ang ubán pang mg̃a soldados.
Campero. = Bisan onsa ng̃a anáa sa dáyag, sa díli magsalípod, sa oaláy pagasalípdan. * Ang magbalántay sa mg̃a tanáman.
Campiña. = Yota ng̃a halagpád, ng̃a datág caáyo.
Campo. = Banua ng̃a patag.
Camuesa. = Bong̃a ng̃a malalím caáyo, sa España.
Camueso. = Cáhoy ng̃a magabóng̃a sa mg̃a camuesa. * Táuo ng̃a hong̃og ug oaláy quinaádman, obós.
Canal. = Saoang, bong̃álos.
Canalon. = Sandayóng.
Canalla. = Mg̃a táuo ng̃a tampalásan, sa mang̃íl-ad ng̃a batásan, matámas tamáson. [33]
Canana. = Panonódlan sa mg̃a cartuchos ng̃a ponó sa pólvora.
Canape. = Lincodánan ng̃a maáyo ng̃a may sandígan.
Canario. = Langgam ng̃a matahóm, sa mamíng̃ao ug maáyong tíng̃og, sa España.
Canas. = Oban.
Canasta. = Alát, bocág, tacópes, batólan.
Canastillo. = Alát, bocág, &c., ng̃a diótay, tagácan.
Canasto. V. Canasta.
Cancel. = Ganháan sa mg̃a Singbahán ug sa mang̃a solód.
Cancelar. = Pagcóha sa gahóm ug sa bali sa mang̃a camatoódan.
Cancelaria. = Hocmánan sa Roma ng̃a mao ang alaguían sa mg̃a pagtógot ug mg̃a pagpanghing̃alóoy sa Santos ng̃a Papa.
Cancer. = Hobág ng̃a daótan caáyo ng̃a macamatáy con díli ugáling toltólan sa ígong támbal.
Cancerarse. = Pagbáti sa cancer.
Cancion. = Sones, pagcanta, paggóya góya.
Candado. = Candaro, yaoíhan ng̃a dili pirme sa mang̃a tacop.
Candela. = Candela.
Candelabro. = Candelero ng̃a dagcó ng̃a arang botáng̃an ug taólan sa dághan ng̃a mg̃a candela con sugá.
Candelaria. = Piesta sa paghátod, sa pagpatóngha, sa pagpaquíta ni María Santísima sa íang Santos ng̃a Anac sa Singbahán sa Jerusalém. * Piesta sa pagólay ni María Santísima.
Candeleria. = Baláy con lugar ng̃a pagabohátan ug pagbaligyáan sa mg̃a candela.
Candelero. = Candelero, sanggáan sa mang̃a candela, bolotáng̃an, tolpócan sa mg̃a candela.
Candelica. = Calilla ng̃a batáas sa panápton ng̃a pino ng̃a liníquit, ang guihílog sa talo ug sa obán ng̃a mg̃a sacót, ng̃a guinagámit sa mg̃a mananámbal sa pagtámbal sa mg̃a táuo ng̃a mobáti sila sa alaguían sa íhi.
Candente. = Tombága ng̃a guibága.
Cándidamente. = Sa pagcapótong.
Candidato. = Ang nagapatigáyon sa pagdáoat sa hatáas ng̃a opicio con cahímtang.
Candidez. = Caputí. * Pagcapótong sa húna húna.
Cándido. = Táuo ng̃a pótong.
Candiel. = Calán-on con ilímnon ng̃a nagáma sa vino ng̃a maísog ug maáyo, ng̃a pagasáctan sa ítlog ug sa asúcal ng̃a mapotí, ng̃a pagalotóon sa batidól hasta ng̃a magabóla ug maáyo. * Socolate plamenco.
Candil. = Lamparahán, cándil.
Candilada. = Ang lana ng̃a mahodót sa lamparahán hasta sa pagcaponó.
Candileja. V. Candil.
Candilon. = Cándil ng̃a dagcó.
Candonga. = Pagólo olo sa isigcatáo, pagdáyeg canía sa paglímbog canía, pagtíao sa isigcatáo, pagsólog sólog canía sa masóbsob, sa canónay. * Paño ng̃a itáod ug isáblay sa mg̃a babáyeng bisáya sa abága, sa pagtábon sa doghan.
Candongo. = Táuo ug parayégon. * Táuo ng̃a maálam magpatigáyon sa paglícay sa bohat, tapólan, maólo olóhon.
Candor. = Capotí ng̃a dagcó. * Pagcaólay, pagcapótong pagcahúsay, pagcaháoan sa bóot, sa húna húna.
Candoroso. = Ang maháoan sa bóot, ang táuong pótong.
Canela. = Canila.
Canelo. = Cahoy ng̃a pagacoháan sa canela, ng̃a mao ang icadúhang pánit nía, ang pánit sa itálom. [34]
Canelon. = Matam-is ng̃a tibúoc, magahí ug hatáas, ng̃a nagalibót, nagasápao, ug guilóbng̃an sa usá ca sihá ng̃a diótay ug manípis sa canela. * Ang tubig ng̃a tibóoc guican sa catúgnao, ng̃a naholohatáas ug molomalíng̃in. * Ang mg̃a tomóy sa mg̃a saplina, sa mg̃a ihalámpac. * Ang mg̃a bítay bítay sa boláoan con sa salapí ng̃a tinóyoc tóyoc ug guican sa mg̃a golpe con sa mg̃a saretera ng̃a guitáod sa mg̃a soldados sa abága.
Canje. = Pagbáilo, pagtagílis sa preso sa usá ca Guinharían sa preso sa lain ng̃a Guinharían.
Canjear. = Idem.
Canjilon. = Sodlánan sa tombága, sa yota, &c., sa pagbótang sa vino, tobig, &c., bang̃a.
Cangrejo. = Olang, ománg, casag, langbay, asbao, calas calas, mang̃iláuod, alagócoy, catang, layágay, calodlóng̃an, locob locob, &c. * Alimáng̃o, &c.
Canícula. = Bitoon sa timáan sa lang̃it ng̃a guing̃álan ug can mayor.
Canijo. = Masaquéton, maloyáhon, maníoang.
Canilla. = Bitíis, tol-an. * Balíchao. * Ang pinótol ng̃a bagácay, tangbo, &c., ng̃a pagaborbódan sa maghahábol sa hilo, seda, &c., ng̃a ihólog sa iang pagahabólon, ug ng̃a ipahaáng̃ay sa lanzadera. * Sandadayóng ng̃a diótay ug hamóbo ng̃a itáod sa bohó sa bariles, sa táryao, &c., ng̃a alaguían sa vino, lana, tobig, &c.
Canillero. = Ang bohó sa bariles, táryao, ng̃a pagataólan ug pagasop-ótan sa canílla.
Canina. = Tá-i sa iró.
Caninamente. = Sa pagcabáng̃is, sa dagcóan uyámot ng̃a casocó ug capong̃ót.
Caninero. = Ang nagapólot ug nagadagínot sa tá-i sa mg̃a iró sa pagcórti sa mg̃a pánit.
Caninez. = Caíbog ng̃a guilabíhan sa pagcáon.
Cano. = Obánon, obánan.
Canóa. = Balóto.
Canoero. = Ang nagapiloto, ang nagaolín sa balóto.
Canon. = Tolománon ng̃a guigáma sa mg̃a ponóan sa Singbahán sa ilang mg̃a pagcabildo, ug mg̃a concilio, ng̃a nahatong̃ód sa santos ng̃a Pagtóo ug sa boloháton sa mg̃a cristianos. * Listáhan sa mg̃a libro ng̃a sinolátan sa santos ng̃a Súlat. * Abang ng̃a ibáyad sa táuo ng̃a nagabóhat ug nacacóha sa pólos sa yota, sa tagía sa maong yota.
Canonesa. = Babáye ng̃a mopoyó sa mg̃a baláy sa mg̃a binócot, ápan díli sía pagahíctan sa mg̃a pagsáad ng̃a dagcó sa pagsógot, sa pagcacastos ug sa pagcapobres.
Canonical. = Ang canhic canónigo.
Canónicamente. = Ang moáng̃ay sa mg̃a tolománon sa santa Iglesia.
Canonicato. V. Canonjía.
Canónico. = V. Canónicamente. * Ang mang̃a libro sa santos ng̃a Sólat.
Canónigo. = Ang Padre ng̃a may opicio sa mg̃a Singbahán ng̃a catedral.
Canonista. = Táuo ng̃a quinaadmánon sa tong̃ód sa mg̃a tolománon sa Singbahán.
Canonizable. = Ang táuo ng̃a tacós ng̃a ilhan sía sa pagcasantos.
Canonizacion. = Ang pagtúg-an ug pagbaláod sa Santos ng̃a Papa sa pagcasantos sa bisan cansang táuo ng̃a sa bóhi pa sía nagaalágad sa hingpit sa Dios.
Canonizar. = Idem.
Canonjía. = Cahímtang sa mg̃a Padre ng̃a guing̃ánlan ug canónigo.
Canoro. = Pagcasáyod, pagcaáng̃ay ug pagcamíng̃ao sa ting̃og sa mg̃a lánggam. [34]
Cansadamente. = Sa pagcabódlay, sa pagcasámoc, sa pagcacápoy.
Cansadísimo. = Ang guibódlay, ang guicápoy caáyo.
Cansado. = Ang guibódlay, ang guicápoy, ang mahínay hínay, ang guicótas. * Táuo ng̃a samócan.
Cansancio. = Cabódlay, pagcacápoy, pagcacótas.
Cansar, cansarse. = Bodlay, capoy.
Cantable. = Calantáhon, golóya, goyáon.
Cantaleta. = Casabá, banha sa mg̃a tíng̃og ug mg̃a tolónggon. * Pagópod ópod sa máong mg̃a pólong, sa pagyóbit sa isigcatáuo. * Pagsónglog, pagsóol-sóol, pagsólog sólog, pagtíao.
Cantar. = Pagcanta, paggóya góya. * Las aves. = Honi honi, agómod. * Para entretener á niños. = Holó, bo-á, hi-a. * La lechuza. = Caocao, bocáocao. * Los que reman, &c. = Holó, salóma.
Cántara. = Bang̃a.
Cantarera. = Ang tongtóng̃an sa mg̃a bang̃a.
Cantárida. = Lang̃ao ng̃a malónhao ng̃a pagabolálon ug maáyo ug dodocdócon: quining binócboc maísog caáyo ug magalábtog, magalótob, magapabítlig ug magalibótoy sa báhin sa láoas ng̃a pagabotáng̃an ug pagdapátan.
Cantarillo. = Bang̃a ng̃a diótay.
Cantarin. = Ang nagacolocanta sa masóbsob, ang nagacanta sa mg̃a dóla.
Cántaro. V. Cántara.
Cantatriz. V. Cantarin.
Cantazo. = Pagbonó sa bató.
Cantera. = Yota con lugar ng̃a pagacoháan ug pagacalían sa mg̃a bató.
Cantería. = Quinaádman sa pagsáp ap sa mg̃a bató ng̃a boloháton sa mg̃a cota.
Cantero. = Tigsápsap, somalápsap, ang nagasápsap sa mg̃a bató.
Cántico. = Paggóya góya, pagdáyeg sa Dios sa pagsómay sa obán ng̃a mg̃a salmos sa santos ng̃a Solat.
Cantidad. = Pagcadagcó, pagcabóg-at ug socod sa bisan onsa. * Bahin ng̃a dolodagcó sa bisan onsa. * Idológan sa pagponó sa bisan onsa ng̃a colang sa usá ca pagísip sa salapí.
Cantillo, to. = Bató ng̃a diótay.
Cantimplora. = Solódlan, panonódlan ng̃a tombága, sa tíngga con sa salapí, ng̃a pagabognáoan sa tobig.
Cantina. = Lugar sa ilálom sa yota ng̃a pagatipígan sa vino sa gasto sa matagádlao sa baláy. * Lugar, tiendahán ng̃a pagabaligyáan sa vino ug sa mg̃a calán-on. * Sodlánan sa mg̃a ilímnon ug sa mg̃a calán-on sa balon sa magalacát.
Cantinela. V. Cantaleta.
Cantinero. = Ang magbalántay ug ang magabalígya sa mg̃a ilímnon.
Canto. = Bató. * Ang pagcanta ug paggóya góya. * Ang daplin sa bisan onsa ng̃a díli panápton.
Canton. = Guinharían, longsod.
Cantonada. = Pagyóbit, pagtíao sa isigcatáuo, pagtistis.
Cantonera. = Tombága, pothao, salapí, &c., ng̃a ipahaáng̃ay sa mg̃a dáplin ug mg̃a esquina sa mg̃a lamesa, mg̃a solatánan, &c., arón malíg-on.
Cantor. = Cantores, ang comalánta, ang nagagóya góya.
Caña alta y gruesa. = Caoáyan, botong. * Como las de pescar. = Bagácay. * Especie de carrizo. = Tangbo. * Dulce. = Tobó, pinalína. * De timon. = Caling. * Para guardar agua, vino, &c. = Sagob, soquí, paligalón, caó-it. * (Pedazo de) para guardar cualquier cosa. = Sogong, longgánan, lolónggan. * Maciza, sin agujero. = Balocáoi.
Cañada. = Sapa, oálog, yota ng̃a calang sa talioála sa dohá ca boquid.
Cañafístola. = Canyapístola, baláyon, capichola. [35]
Cañal. = Alad, lúgar ng̃a guilibótan sa caoáyan con sa bagácay, bongsod.
Cáñama. = Tampo.
Cañamar. = Yota ng̃a guitámnan sa cáñamo.
Cáñamo. = Tanóm ng̃a pagacoháan sa mg̃a lugas ng̃a maíng̃on íng̃on sa lánot ng̃a guing̃álan osáb ug cáñamo.
Cañamon. = Ang bong̃a ug bínhi sa cáñamo.
Cañaveral. = Caoayánan, yota ng̃a guitobóan sa mang̃a caoáyan, ug mg̃a bagácay.
Cañaverero. = Ang nagabalígya sa mg̃a caoáyan, ug mg̃a bagácay.
Cañazo. = Pagbónal ng̃a guibónal sa caoáyan.
Cañería. = Sandayóng ng̃a pagaaguían sa tobig.
Cañizo. = Langcápan, palágpag.
Caño. = Capandáyan sa tombága, tíngga, salapí, &c., ng̃a malíng̃in ug bohóan: guinláyon, guinláoas.
Cañon. = Idem. * Balahíbo sa mg̃a pacó sa mg̃a langgam, ng̃a dagcó, ng̃a igasólat: pamódyong.
Cañonear. V. Acañonear.
Cañoneo. V. Acañonear.
Cañonería. = Cadaghánan, pagcadághan sa mg̃a lothang.
Cañuela. = Caoáyan, bagácay ng̃a diótay, lípac sa caoáyan ug sa bagácay, salása, lag-i, tolásoc, coguing, cogit.
Cañutería. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a cañon sa organo.
Cañuto. = Halásam, loca, sogong, solpa, caóit, guinláyon, guinláoas, tayhop, atagán, salod.
Caoba. = Cahoy ng̃a poláhon, matíga, maníndot ug mahál, maáyo sa pagbóhat sa mg̃a casangcápan sa baláy.
Caos. = Ang pagcabótang sa ng̃atanán ng̃a nahimótang sa calibótan, sa nahióna, sa ianámpa pa, dihá dihá sa pagbóhat sa Dios sa máong calibótan, ug sa oalá pa ipahósay sa Guinóo.
Capa. = Bisti ng̃a hatáas ng̃a igabisti sa mg̃a laláqui sa Europa. * Ang tábon sa ibábao sa bisan onsa. * Ang bisti sa mg̃a Padre sa pagsáblig sa tobig ng̃a bendita, ug sa obán pa ng̃a pagaboháton sa Singbahán.
Capacidad. = Pagcadagcó sa bisan onsa ng̃a lugar ng̃a pagabotáng̃an ug pagasódlan sa bisan onsa, luang.
Capacha. = Batólan, andólan. * V. Canasta.
Capacho. = Idem.
Capador. = Ang nagahibóto.
Capadura. = Ang samad ng̃a nahímo sa paghibóto.
Capar. = Paghibóto.
Caparazon. = Ang mg̃a bocóg ng̃a nahatála sa nacóha na ang onód sa mg̃a lánggam.
Caparosa. = Yota ng̃a molomalágon ng̃a maáyo sa pagbóhat ug sa pagtína sa maítom.
Capataz. = Pang̃ólo, magbalántay sa mg̃a magbobóhat, sa mg̃a mamomóo.
Capaz. V. Capacidad. * Ang dagcó caáyo ug igo arón mahodót dihá bisan onsa ng̃a ibótang. * Tao ng̃a batid, ng̃a may quinaádman.
Capciosamente. = Sa pagcalaláng.
Capcioso. = Malaláng̃on, malimbóng̃on.
Capelo. = Ang calo ng̃a mapolá pola ng̃a guicálo sa mg̃a Cardenal sa santa Iglesia. * Ang cahímtang sa pagcacardenal.
Capellan. = Pareng sacerdote. * Ang Padre ng̃a magamisa sa solosingbahán con oratorio sa mg̃a dágcong táuo. * Ang padre ng̃a nagacanta sa mg̃a misa sa mg̃a alampóan, mg̃a singbahán con oratorio sa mg̃a hári.
Capilla. = Panápton ng̃a guinaconót ug guiáng̃ay sa pagtábon sa olo. * Bahin sa bisti ng̃a guinabísti [35]sa obán ng̃a mg̃a Padre, ng̃a icatábon opód sa olo, ug nagacaláin lain ug dágoay. * Salód solód ng̃a diótay sa solód gayód sa mg̃a Singbahán, ng̃a guibotáng̃an sa altal ug pagamisáhan. * Mang̃a baláy ng̃a alampóan ug mg̃a Singbahán ng̃a diótay sa mang̃a calongsódan ug sa holohílit sa mg̃a longsod. * Lamesáhan ug mg̃a casangcápan sa pagmisa sa mg̃a sacayán, ug ng̃a guidála dala opód sa mg̃a pang̃obátan.
Capillo. = Panápton ng̃a igatábon sa olo. * Panápton ng̃a potíon ng̃a icatábon sa mg̃a Padre sa olo sa mg̃a báta sa óbus na síla guiboñágan. * Panápton ng̃a potíon ng̃a saláhan sa vino, tóbig, &c.
Capitacion. = Pagbáhin báhin ug pagtódlo sa támpo ug baláydon sa tagsa tagsa.
Capital. = Puhónan sa salapí ug sa manggad sa bisan cansa. * Puhónan ng̃a guidála sa laláqui con sa bana sa pagcamíño nía. * Longsod ng̃a ponóan con cabecera sa tágsa ca Guinhadían con provincia. * Sala ng̃a dagcóan con ponóan sa obán ng̃a mg̃a salá. * Bisan onsa ng̃a dagcóan oyámot.
Capitalista. = Táuo ng̃a guitígom ang íang pohónan sa lónlon ng̃a salapí.
Capitan. = Táuo ng̃a pang̃ólo, maghohópot ug magbobóot sa pila ca táuo. * Pang̃ólo sa mg̃a momomonó. * Ang magabóot sa usá ca longsod, ang hocom, ang gobernadorcillo. * Ang magahópot ug magabóot sa mg̃a sacayán, ang may catongdánan, sa pagtódlo ug pagbántay sa ílang pagadolóng̃an. * Ang magabántay sa laoígan con pondóhan, ug mang̃áyo sa pinondóhan con sa bayad sa pagláoig. * Ang magabóot ug magsógo sa mang̃a soldados ng̃atanán sa tágsa ca pang̃obátan, ug ang ponóan sa mang̃a provincia. * Capitan general.
Capitanear. = Pagsógo ug pagbóot sa mg̃a soldado, sa mg̃a calongsódan ug sa mg̃a caoatán.
Capitanía. = Cahímtang sa pagcacapitan.
Capitel. = Ang olo cong catapósan, dapit sa itáas, sa mg̃a columna, sapitel.
Capiton. = Isda ng̃a motobó sa yánang, ang olo nía dagcóan caáyo.
Capitulacion. = Pagáng̃ay, pagsábot, pagpólong polong, pagcaámpo.
Capitular. = Idem. * Táuo ng̃a may ting̃og sa mang̃a pagcabildo. * Pagámpo.
Capítulo. = Bahin. * Bolos. * Pagcabildo, pagsábot sa mang̃a Padre, ug sa mg̃a canónigo, sa paghing̃ánlan sa ílang ponóan ug sa bisan onsa ng̃a quinahánglan ng̃a boháton.
Capon. = Hingbót-an, guibóto.
Caporal. = Pang̃ólo sa pila ca táuo. * Ang magabántay sa mg̃a magbobóhat ug mg̃a mamomóo.
Capote. V. Capa. = Ápan quiní may mangas ug díli mahalagpád caáyo. * Guing̃álan apód capote con díli macacóha sa bazas ang obán sa nanagsogál, ang nagapíldi.
Capotillo. = Capote ng̃a diótay.
Capricornio. = Timáan sa usá ca tápoc sa mg̃a bitóon sa Láng̃it.
Capricho. = Paghúna húna ng̃a caugalíng̃on ng̃a guican usáhay sa catáhap lámang. * Caogalíng̃on ng̃a pagbóot. * Pagcamáo máo.
Caprichoso. = Ang mosócod sa íang boboháton sa íang lamang ng̃a caugalíng̃on ng̃a pagbóot, ug mosonód niána sa díli gayód pasámbag. * Ang magamáo máo.
Caprichudo. = Como el anterior.
Captar. = Pagcáhig, pagcábig sa pagbóot ng̃a caogalíng̃on sa bisan cansa, tong̃ód sa mg̃a pólong ng̃a malómo, sa maáyong pagábi ug sa pagálam alám.
Captura. = Pagcadácop, pagdácop sa saláan. [36]
Capturar. = Pagdácop pagsácop.
Capuchina. = Monja, binócot sa caparían ni san Francisco.
Capuchino. = Padre sa maong caparían, may bong̃ot ng̃a hatáas.
Capullo. = Balay bálay ng̃a pagaboháton sa olod ng̃a nacagáma sa igagáma. * Ang bolac sa poyos pá, sa oalá pa magbócad, sa oalá pa gomóa sa íang balay bálay, sa íang potót.
Capuzar. V. Chapuzar.
Cara. = Nauong. * Atubáng̃an sa bisan onsa.
Caraba. = Sacayán.
Carabela. = Sacayán ng̃a hatáas ug haíctin. * Bocág, tagácan.
Carabina. = Pusil ng̃a hamóbo.
Carabinazo. = Ang pagbotó ug pagtónog sa carabina con guibohían na.
Carabinero. = Soldados ng̃a nagacabayo.
Caracoa. = Balóto.
Caracol de mar. = Quinháson. = De tierra. = Tabángcay. * Hagdanán ng̃a nagatóyoc tóyoc.
Caracola. = Quinháson.
Caracolear. = Pagtóyoc tóyoc.
Caracolero. = Ang mang̃ing̃íhas, ang mang̃íhas ug magabalígya sa mg̃a quinháson.
Caracolillo. = Quinháson ng̃a diótay. * Tanóm.
Carácter. = Quinaía sa mg̃a táuo ug sa mg̃a botang. * Gaoi, batásan. * Calig-ónan sa búot. * Dong̃og ng̃a macóha sa táuo tong̃ód sa íang hatáas ng̃a opicio ug cahímtang. * Timáan ng̃a espirituhánon.
Caracterizado. = Táuo ng̃a dato tong̃ód sa íang pagcahímtang.
Caracterizar. = Pagláin láin sa tagsa ca bótang sa íang caogalíng̃on ng̃a timáan. * Paghátag sa gahóm sa mg̃a táuo sa paghátag opód caníla sa hatáas ng̃a opicio con cahímtang.
Caramba! = Pástilan, pástilan odóy!
Carámbano. = Tipac sa tubig ng̃a tibúoc tong̃ód sa tognao.
Caramel. = Isda maíng̃on íng̃on sa tamban.
Caramelo. = Matám-is ng̃a magahí ug matagó.
Caramente. = Sa pagcamahál.
Caramillo. = Tolónggon ng̃a maíng̃on íng̃on sa usá ca plauta ng̃a manípis. * Tapoc sa bisan onsa ng̃a díli maáyo ang pagcabótang, ng̃a nagobót. * Bacac, polong ng̃a quinóti cóti.
Carantoña. = Babáye ng̃a malágsot ug tigúlang, ng̃a padíhog ug padáyan, arón pagaíngnon ng̃a maáyo sía ug náuong, ug sa pagtolotábon sa íang calágsot. * Pagálam álam sa bisan cansa sa pagdáng̃at sa búot dadang̃áton.
Carantoñero. = Ang tigálam álam, ang nagaálam álam.
Caraña. = Tagoc sa cahoy.
Carapacho. = Balay bálay sa mg̃a paoícan ug mg̃a oláng, mg̃a ománg, &c.
Caravana. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanagobán síla sa paglacát, sa pagbiaje.
Carbon. = Oling, aguipó ng̃a guipáing̃an sa caláyo.
Carbonear. = Pagbóhat sa oling.
Carbonera. = Horno ng̃a pagasonógan sa mg̃a cahoy sa pagbóhat sa oling. * Lugar ng̃a pagatipígan sa oling.
Carbonería. = Lugar ng̃a pagabaligyán sa oling.
Carbonero. = Ang magabóhat con magabalígya sa oling.
Carbunclo. = Bató ng̃a mahal. * Hobág ng̃a may tomóy tomóy ug masaquét caáyo sa pagnána na.
Carbúnculo. = Bató ng̃a mahál.
Carcaj. = Taláng̃an, panonódlan ng̃a halagpád dapit sa itáas ug haíctin dapit sa óbus, ng̃a pagatipígan sa mg̃a paná. [36]
Carcamal. = Dangga ng̃a ang̃ay sa mg̃a tigúlang.
Carcañar. V. Calcañar.
Cárcel. = Bilanggóan, presóhan.
Carcelaje. = Hinángtang.
Carcelería. V. Cárcel.
Carcelero. = Ang magbalántay sa bilanggóan, alguasil.
Carcoma. = Bocboc, anay, agay ay.
Carcomer. = Pagbógboc, pagagáy ay.
Cardar. = Pagámdam sa balahíbo sa mg̃a carnero sa paggáling. * Pagbósog sa gapas.
Cardenal. = Padre sa dágcong cahímtang, somalámbag sa Santos ng̃a Papa.
Cardenalato. = Pagcahímtang sa cardenal.
Cardenillo. = Binócboc ng̃a berde ng̃a guícan sa tayá sa mg̃a tombága.
Cárdeno. = Ang may color ng̃a molomaítom, malágom.
Cardinal. = Guinicánan, sinógdan.
Cardo. = Tanóm, catang cátang.
Cardúmen. = Cadaghánan sa mg̃a isda. * Panón.
Carear. = Pagatóbang, pagpaatóbang, pagtándig, pagíndig, pagtándi.
Carena. = Pagcaáyo sa mg̃a sacayán, pagbólit, pagsólot ug pagbóhat sa obán ng̃a quinahánglan ng̃a icaáyo sa mg̃a sacayán.
Carencia. = Pagcaoalá sa bisan onsa.
Carenero. = Lugar ng̃a guitagána sa pagáyo sa mang̃a sacayán.
Careo. = Pagatóbang, pagcaatóbang.
Carestía. V. Carencia. * Pagoalá, pagdáot sa panóig sa humáy, maís, &c. * Tiempo sa gotom.
Careta. = Nauong nauong sa papel con sa láin ng̃a hilimóon ng̃a igatábon sa náuong ng̃a túod.
Carey. = Sisic, balay bálay sa paoícan.
Carga. = Lolan, bala. * Catongdánan sa tagsa tagsa ca táuo, somála sa íang opicio con cahímtang.
Cargadero. = Lugar ng̃a guitagána sa pagbótang sa mg̃a lólan ng̃a guiháoas sa mg̃a sacayán ug sa guipanagbála sa mg̃a táuo, ug sa paggámit opód sa maong lúlan ug bisan onsa ng̃a babaláon.
Cargador. = Ang naggalólan sa íang manggad sa mang̃a sacayán. * Ang táuo ng̃a may opicio sa pagbála bála sa bisan onsa ng̃a ipabála canía con ipapás-n ba.
Cargamento. V. Carga.
Cargar. = Paglólan, pagbála, pagyáyong, pagpás-an. * Pagtábo, pagting̃ób, pagtámbong sa dághan ng̃a táuo sa bisan díin.
Cargazon. V. Carga. * Pagcabóg-at, pagcalóya sa olo con sa bisan ónsong báhin sa láoas. * Pagcadáot sa banua, cadaghánan sa mg̃a pang̃ánod ug mg̃a dag-om ng̃a maítom ug mabagá.
Cargo. = Catongdánan sa tagsa tagsa ca táuo. * Ng̃atanán ng̃a guidáoat sa bisan cansa ng̃a táuo ng̃a quinahánlan ng̃a timaánan. * Pagcoaláy pagtóman sa caogalíng̃on ng̃a catongdánan. * Salá, sayóp.
Cariacontecido. = Táuo ng̃a masolób-on, sa maming̃áuon ng̃a náuong, ang nagasobó.
Cariaguileño. = Táuo sa hatáas ng̃a náuong.
Cariancho. = Táuo sa halagpád ng̃a náuong.
Caribe. = Táuo ng̃a mabáng̃is, mamomógos.
Caricatura. = Ladáoan ng̃a piníntal sa malágsot ng̃a náuong.
Caricia. = Pagálam álam, polong ng̃a maáyo, malómo, matám-is.
Cariciosamente. V. Cariñosamente.
Caricioso. V. Cariñoso.
Caridad. = Calóoy, paghigógma. * Paglímos sa naquiglímos.
Carifruncido. = Táuo sa náuong mg̃a maísog.
Carigordo. = Táuo sa matámboc ng̃a náuong.
Carilargo. = Táuo sa hatáas ng̃a náuong. [37]
Carilucio. = Táuo sa náuong ng̃a masínao.
Carilla. V. Careta.
Carilleno. = Táuo sa masópang ng̃a náuong.
Carillo. = Bisan onsa ng̃a molomahál.
Carinegro. = Táuo so náuong ng̃a maítom.
Cariño. = Gugma, maáyong boot, timáan sa pagpalángga.
Cariñosamente. = Sa malómo ug maáyong cabobót-on, sa dagcóng gugma.
Cariñoso. = Ang mahagúgma, ang magapalángga.
Cariraido. = Táuo ng̃a oaláy caólao.
Cariredondo. = Táuo sa náuong ng̃a malíng̃in.
Carísimo. = Ang mahál uyámot. * Ang hinigógma caáyo.
Carísima. = Hatag ng̃a guilólot sa Dios sa táuo ng̃a guibóot nía.
Carita. = Nauong ng̃a diótay.
Caritativamente. = Sa pagcalóoy, sa calóoy.
Caritativo. = Táuo ng̃a mang̃iloóyan, tigcalóoy, ang nalóoy.
Carmen. = Bisti ug Escapulario ng̃a guing̃álan ni María Santísima sa Cármen.
Carmenador. = Ang magaándam sa lana sa mg̃a carnero sa paggáling. * Ang nagabósog sa gapas.
Carmenar. = Pagbósog.
Carmesí. = Panápton ng̃a mapóla caáyo ug maníndot.
Carnada. = Paon sa pagcóha sa mg̃a isda ug sa obán pag mg̃a mananáp.
Carnal. = Táuo ng̃a calibotánan, sa maláo-ay ng̃a batásan.
Carnalidad. = Pagcaláo-ay.
Carnalísimo. = Maláo-ay oyámot.
Carnalmente. = Sa pagcaláo-ay.
Carnaval. V. Carnestolendas.
Carnaza. = Ang panit dápit sa solód, dápit sa onód. * Pagcadághan sa onód, sa carne.
Carne. = Onód.
Carnero. = Carnero.
Carnestolendas. = Ang toló ca adlao ng̃a guisóndan sa barlis, sa miércoles sa abó.
Carnicería. = Lugar ng̃a pagbaligyáan sa carne, ng̃a pagapátyan sa mg̃a mananáp.
Carnicero. = Ang nagabalígya sa carne. * Mananáp ng̃a mucáon sa isigcamananáp ug hasta sa mg̃a táuo. * Táuo ng̃a mabáng̃is.
Carnívoro. = Mananáp ng̃a mocáon sa mg̃a laoas ng̃a minatáy.
Carnosidad. = Onód ng̃a motóbo sa libót sa mang̃a samád, ug ang motóbo ug labí sa ubán ng̃a mang̃a bahin sa laoas.
Carnoso. = Ang may onód, ang matámbec caáyo.
Carnudo. = Idem.
Carnuza. = Pagcadághan sa carne ng̃a magasóm-ol sa guinháoa.
Caro. = Ang mahal. * Guipalángga, hinigógma.
Carpeta. = Tabon sa panápton con sa panit ng̃a quinórti sa mg̃a lamesa, mg̃a caban, &c., arón díli hológan sa hogao. * Solódlan sa mg̃a papel. * Ang hanig sa pagsólat, ug ang pagabotáng̃an sa papel ng̃a pagasolátan.
Carpintear. = Pagpánday, pagbóhat sa bisan onsa ng̃a casangcápan sa cahoy.
Carpintería. = Lugar ng̃a pagabohátan sa bisan onsa sa cahoy.
Carraca. = Palacópac. * Sacayán ng̃a dagcó ug mabóg-at, ng̃a colang sa católin.
Carraco. = Tigólang, maloyáhon, bacól tong̃ód sa hatáas ng̃a edad.
Carraspera. = Arat, pagcaárat sa totónlan, pagcaádao.
Carrear. = Pagdalágan. * Dalan ng̃a halagpád.
Carreta. = Galíng̃an. [37]
Carretada. = Ang lolan ng̃a guidála sa usá ca carreta.
Carretela. = Coche ng̃a pagaátpan ug pagacoháan sa atóp somála sa pagbóot sa nagasacáy dihá niána.
Carretera. = Dalan ng̃a halagpád, ng̃a arang pagaaguían sa mg̃a carreta ug mg̃a coche.
Carretilla. = Capandáyan sa pagtóon sa paglacát sa mg̃a bátang diótay. * Pagbóhat sa bisan onsa tong̃ód lamang sa batásan, sa oalá huna hunáon ug maáyo. * Cohete. = Pinótol ng̃a bagácay ng̃a sinódlan sa pólvora. * Pagsaólo ug maáyo sa guibása, ug pagsómay sa guisaólog.
Carricoche. = Galíng̃an ng̃a may atóp maíng̃on sa coche.
Carril. = Timáan ng̃a nahabílin sa yota ng̃a guiaguían sa mg̃a galíng̃an, sa mg̃a carro ug mg̃a coche.
Carrillera. = Ang icabáat sa mg̃a soldados sa ilang calo sa ilálom sa solang.
Carrillo. = Aping, apapáng̃ig, ipipíng̃ig.
Carrilludo. = Táuo ng̃a may dagcóng aping.
Carrizal. = Yota ng̃a guitódcan sa daghan ng̃a mang̃a tangbo ug mg̃a sagbot.
Carro. = Galíng̃an.
Carronada. = Lothang ng̃a hamóbo.
Carroza. = Coche ng̃a dagcóan, ng̃a guidáyan dayánan ug maáyo. * Atop átop ng̃a pagaboháton sa mg̃a sacayán dapit sa olín.
Carruaje. = Cadaghánan sa mg̃a nanagcaláin lain ng̃a mg̃a carro, mg̃a coche, &c., ug bisan usá lamang ca coche, &c.
Carta. = Solat, dahon sa baraja.
Cartabon. = Escoála.
Cartazo. = Solat ng̃a may tuyo sa pagcasába ug pagsáoay.
Cartel. = Papel ng̃a sinolátan sa mg̃a pagbaláod ug pagmantalá sa mg̃a ponóan ug sa obán pa ng̃a quinahánglan ng̃a hisáydan ug hibalóan sa cadaghánan, ng̃a ipamílit, ng̃a itápot sa cadaygánan.
Cartera. = Sodlánan sa panápton con sa panit ng̃a pino, sa pagsolód ug pagtípig sa mg̃a solat ug ubán pang mg̃a camatoódan ng̃a may quinahánglan ng̃a batónan ug tipígan ug maáyo.
Cartero. = Táuo ng̃a nagapáhat sa mg̃a solat sa higtúngdan ng̃a tagía.
Cartilla. = Librong diótay ng̃a gagamiton pagóna sa mg̃a báta ng̃a nanagtóon sa pagbása. * Camatoódan ng̃a ipanghátag sa mg̃a Obispo sa mg̃a Padre ng̃a guiordináhan nila.
Carton. = Cadaghánan, pagcaípon sa daghánan ng̃a mg̃a papel, ng̃a napílit sa atóle con sa cola, arón mahiósa ug mabagá.
Cartuchera. = Sodlánan, panonódlan sa mg̃a cartucho ng̃a ponó sa pólvora, ng̃a guidála dála sa mg̃a soldados.
Cartucho. = Pinótos sa pólvora ng̃a igo sa tagsa ca pagbóhi sa posil.
Casa. = Baláy. * Cadaghánan sa mg̃a anac, mang̃a binatónan ug mg̃a sologóon ng̃a solód sa tagsa ca baláy. * Ng̃atanán ng̃a mg̃a táuo lioat sa usá ca guinicánan ug ng̃a guing̃álan sila sa magsáma ng̃a icadúhang ng̃alan.
Casaca. = Bisti sa mg̃a laláqui, ng̃a maíing̃on sa supa, ng̃a guibitáyan sa duruhá ca tomóy dapit sa licód, ug guiboctónan.
Casadero. = Táuo ng̃a may edad ng̃a igo adón mamíño.
Casamata. = Lugar ng̃a obos sa mg̃a cota ng̃a guibotáng̃an sa mg̃a lothang ng̃a icasócol sa mang̃a caáoay.
Casamentero. = Táuo ng̃a magapatigáyon sa pagcasál, sa pagmíño sa mg̃a olitáo ug sa mg̃a dalága, tigpamaláye, ang nagapamaláye. [38]
Casamiento. = Pagcasál, pagcamíño.
Casapuerta. = Ganháan sa baláy, alaguían sa pagsolód sa baláy.
Casaquilla. = Casaca ng̃a hamóbo, holohatáas lamang sa sopa, apan may duhá ca tomóy dapit sa licód.
Casar. = Cadaghánan sa mg̃a baláy sa banua ng̃a dili macagáma ug longsod. * Pagcasál, pagmíño. * Pagpatigáyon sa bisan cansa ng̃a táuo arón mamíño ang mg̃a táuo ng̃a anáa sa ilálom sa iang gahóm, pagpamálaye caníla.
Casca. = Ang opá, ang panit sa mang̃a uvas, sa mg̃a paras, sa obus ng̃a guipígan ug guicoháan sa doga.
Cascabel. = Cólong cólong, códong códong.
Cascada. = Ambácan sa tobig, caoasán.
Cascado (estar). = Táuo ng̃a tigúlang na caáyo, malóya, ng̃a díli na macáscog.
Cascajal. = Lugar, yota sa daghánan ng̃a mg̃a batóng diótay.
Cascajo. = Cadaghánan sa mg̃a bató ng̃a diótay, magamáy.
Cascajoso. V. Cascajal.
Cascamiento. = Pagcalótac, pagcabóong, balána, pagcabásag.
Cascar. = Basag, booac, balána, lotac, boong.
Cáscara. = Panit. * De coco, (fruta) estoposa. = Bonot. * De idem, interior y dura. = Bagól. * De paláy. = Tahóp.
Cascarilla, ta. = Panit ng̃a diótay. * Panit ng̃a guing̃álan ug quina panit. * Dahon ng̃a pino ug manípis sa tombága ng̃a icatábon sa bisan onsa.
Cascaron. = Panit sa itlog.
Cascarron. = Baol, maháit. * Ting̃og sa táuo con sa mananáp ng̃a dagcó, hagáohao, ng̃a dili maáyo patalinghógan.
Cascarudo. = Bisan onsa ng̃a may panit ng̃a dagcó ug mabagá.
Casco de la cabeza. = Bagol bagol. * De coco (chireta). = Bagól. * Pedazo de cualquier vasija quebrada. = Tipic, tipac. * Buque de cualquier navío sin palos ni járcias. = Sacayán. * Capas de cebolla, &c. = Panit, sapao sapao. * Uña de los piés y manos de los caballos, carabaos, &c. = Cocó.
Cascudo. = Manapáp ng̃a may dagcóng cocó.
Casera. = Babáye ng̃a nagaalíma ug nagasílvi sa usá ca laláqui con sa daghan ng̃a mg̃a laláqui.
Caseramente. = Sa oaláy coti coti, sa pagcasáyon.
Casería. = Baláy sa banua ng̃a pagapóy-an sa mang̃a magbalántay sa mg̃a cabalánan.
Caserío. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a baláy ng̃a nagahímo sa mg̃a longsod.
Casero. = Ang tagía sa baláy. * Ang magbalántay ug maálam magalíma sa iang baláy. * Mg̃a cahoy ng̃a guialimáhan ug guibantáyan, dili ihálas ug todocbánua.
Caseta. = Baláy ng̃a baol baol, payág.
Casi. = Hapit, didiót da, colang ug diriót.
Caso. = Pagsodíl, paghitábo, cahigayónan.
Casorio. = Pacasál, pagcamíño ng̃a díli maáyo, cay oalá huna hunáon ng̃a daan sa mahínay ng̃a paghúna húna.
Caspa. = Dalícdic, daquí.
Caspita. = Pastilan.
Casposo. = Ang may daghan ng̃a caspa, dalícdic, daquí, dalicdícon, daquíhon.
Casquete. = Calo calo sa panit con sa panápton ng̃a igatábon sa olo. * Tabon sa olo ng̃a guibólit ug guidíhog sa salong ug lain pa ng̃a mg̃a tambal, sa pagtámbal sa mg̃a nuca ng̃a guing̃álan ug tiña.
Casta. = Lioat, pagcacaobánan.
Castamente. = Sa pagcaólay. [38]
Castaña. = Bong̃a sa España.
Castañeta. = Castañetas.
Castañetear, sonar las choquezuelas de las rodillas, los artejos de los dedos, &c. = Loto, lito.
Castañuela. = Castañetas.
Castellano. = Pinamólong ng̃a quinatsíla sa mg̃a catsíla, casíla. * Ang magbalántay sa mg̃a cota. * Ang táuo ng̃a molópio sa castilla, ang natáuo sa castilla. * Ang nanong̃ód sa castiya.
Castidad. = Pagcaólay, pagcacastos.
Castigador. = Maghalámpac, homalámpac, tigsáoay, tigbárlong.
Castigar. = Hampac, gaid, bonal, saoay, barlong, sáquet, yogot.
Castigo. = Idem.
Castillo. = Bantayán, ilíhan, lantáoan ng̃a dagcóan ug malíg-on. * Ang atóp sa mg̃a sacayán dapit sa olin.
Castísimo. = Ang olay caáyo.
Castizo. = Ang may guinicánan ng̃a maáyo. * Pagpamólong ng̃a hingpit, ng̃a díli salicoáoot, ng̃a díli pagasáctan sa mg̃a polong ng̃a díli mao, ng̃a díli macaígo.
Casto. = Olay, potli.
Castor. = Mananáp sa opat ca tiil, maíng̃on íng̃on sa usá ca iríng, mabóhi sa yota ug sa tobig.
Castrar. V. Capar.
Castron. = Canding ng̃a laqui ng̃a guihibótan.
Casual. = Como el siguiente.
Casualidad. = Polong con bohat, pagsodíl ng̃a oalá húna honáon, ng̃a ahat, tagcoláhao, ng̃a oalá ipaábot, ng̃a oalá holáton sa mg̃a táuo.
Casualmente. = Idem.
Casucha. = Baláy ng̃a diótay, ng̃a oaláy bale, payág, balong balong.
Casulla. = Bisti ng̃a guibisti sa mg̃a Padre, sa pagmisa.
Cata. = Pagdímdim sa mg̃a ilímnon. * Pagtagámtam.
Cataclismo. = Pagcagobót sa calibótan, maíng̃on ng̃a sa tiempo sa paglonóp.
Cataplasma. = Haclop, hampol.
Catar. = Pagtílao, pagdímdim, pagtagámtam.
Catarata. = Bolog sa mg̃a matá.
Catarro. = Sip-ón, obó.
Cataviento. = Casicási.
Catecismo. = Libro ng̃a sinolátan sa tocso, sa pang̃adyéon.
Catecúmeno. = Ang táuo ng̃a boótan na ng̃a guitódlo ug guiándam sa pagdáoat sa boñag.
Cátedra. = Lugar ng̃a maíng̃on ing̃on sa dagoay sa oalihánan, ng̃a pagalingcódan sa mg̃a magtotóon, sa pagtóon ug pagásoy sa ilang mg̃a tinón-an.
Catedral. = Singbahán ng̃a ponóan sa obán ng̃a mang̃a Singbahán, ng̃a guibotáng̃an ug guihóptan sa Obispo con sa Arzobispo.
Catedrático. = Magtotóon sa hatáas ng̃a quinaádman.
Catequismo. = Ang pagtóon ug pagtódlo sa quinahánglan ng̃a hibalóan sa táuo ng̃a pabóñag.
Catequista. = Ang magatóon sa táuo ng̃a pabóñag.
Catequizar. V. Catequismo.
Caterva. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a táuo.
Católicamente. = Sa pagcaáng̃ay sa guitóon sa santa Iglesia.
Catolicismo. = Ang pagcadághan sa mg̃a cristianos, cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a sacop sa Religion ni Jesucristo. * Ang pagtóo sa Iglesia católica.
Católico. = Camatoódan ng̃a oaláy duha duha. * Ang matúod cay guipamólong man sa Dios, busa tacós gayód ng̃a pagatoóhan sa mang̃a táuo. * Táuo ng̃a sacop sa Religion cristiana. * Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a hari sa España. [39]
Catorce. = Napólo ug opát.
Catorcena. = Cadaghánan sa napólo ug opát ca táuo, mananáp, &c.
Catre. = Lancápan ng̃a tinóyo pagbóhat, arón homígda dihá ang mg̃a táuo, catre.
Cauce. = Alaguían ng̃a halálon sa tobig.
Caucion. = Camatoódan ng̃a guihátag sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo, sa pagtúman sa guisógo canía, sa guisáad nia, &c.
Caudal. = Pohónan, catigayónan, manggad, dona.
Caudalosamente. = Sa pagcadagcó, sa pagcadághan.
Caudaloso. = Sobá ng̃a guibaháan sa daghan ng̃a tobig.
Caudillo. = Pang̃ólo, ang magabóot ug magasógo, sa mg̃a soldados, ponóan.
Causa. = Hingtóngdan, guinicánan, tong̃ód. * Guilioátan. * Ang mg̃a papel ng̃a sinolátan ng̃a gihing̃ánlan ug proceso, tong̃ód sa saláng dagcó ng̃a guibóhat sa bisan cansa ng̃a táuo.
Causal. = Hingtóngdan, hinóngdan.
Causar. = Paghímo. * Guinicánan, hingtóngdan sa bisan onsa.
Cáustico. = Tambal, haclop, hampol, hilog ng̃a maísog, ng̃a magapáso ug magapalábtog sa panit sa laoas ng̃a guidapátan ug guibotáng̃an.
Cautamente. = Sa pagcatagána.
Cautela. = Pagcatagána, pagcaándam. * Pagcalímbong pagcalaláng, pagándam, pagtagána.
Cautelosamente. V. Cautamente.
Cauteloso. = Táuo ng̃a magaándam, magatagána. * Ang matáhap, matahápon. * Soab, loib.
Cauterizar. = Pagpáso, pagsónog sa onód sa mang̃a samad ng̃a daútan ug nadonot.
Cautivar. = Pagbíhag, pagpamíhag.
Cautiverio. = Cabihágon, cabihágan.
Cautividad. = Idem.
Cautivo. = Bihag.
Cauto. V. Cauteloso.
Cavador. = Tigcále, comalále, magcacále, ang nagacále.
Cavadura. = Pagcále, quinále, quinalían.
Cavar. = Cale, cotcot.
Caverna. = Lang̃ob. * Bohó ng̃a guigáma sa nana sa mg̃a sámad.
Cavernoso. = Lugar, yota ng̃a may daghan ng̃a mang̃a lang̃ob, lang̃óban caáyo.
Cavidad. V. Capacidad.
Cavilar. = Paghúna húna sa bisan onsa sa dagcóng pagcóti coti, sa oaláy hingtúngdan.
Cavilosidad. = Idem.
Caviloso. = Ang nagahóna húna sa bisan onsa, guican lamang sa íang catáhap. * Ang matahápon.
Cayado. = Sogcod ng̃a balicó sa tomóy, ng̃a guinagámit sa mg̃a baquero sa mg̃a carnero ug mang̃a canding. * Sogcod, sa mg̃a Obispo.
Cazabe. = Mang̃a torta, maroya ng̃a pagaboháton sa mg̃a indio, sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a gamót.
Cazador. = Tigpang̃áyam, tigposíl, tiglít-ag sa mang̃a langgam ug mg̃a mananáp, sa pagcóha caníla.
Cazcarria. = Pisac, yánang ng̃a napílit sa sidsid sa mg̃a saya ug sa mg̃a bisti ng̃a hatáas. * Ang sip-on, ang cogmo ng̃a nagahí sa talambóan, sa mang̃a bohó sa ilong.
Cazar. = Pagpang̃áyam, pagposíl sa mg̃a langgam ug sa mg̃a mananáp, paglít-ag caníla.
Cazo. = Tacho.
Cazuela. = Sodlánan ng̃a malíng̃in, sa yota.
Cebadera. = Layág ng̃a itáod sa mg̃a sacayán, sa baupres. [39]
Cebar. = Pagpacáon sa mg̃a mananáp, sa mang̃a baboy, &c., sa mg̃a calán-on ng̃a piníli, arón tomámboc sila. * Pagláming.
Cebo. = Ang mang̃a calán-on ng̃a ipacáon sa mang̃a mananáp, arón managtámboc sila. * Pólvora ng̃a ibútang sa bohó sa mg̃a lothang con sa mg̃a posil sa pagbóhi caníla. * Para pescar ó cazar. = Paon.
Cebolla. = Seboyas.
Cebon. = Lináming.
Cecear. = Pagyóng̃it, pagtóna tóna.
Ceceo. = Idem. * Pagcayóng̃it, pagcatóna tóna.
Ceceoso. = Tao ng̃a yong̃it, tigtóna tóna.
Cecina. = Tapa, tasajos, carne ng̃a inasínan ug binólad.
Cedazo. = Agágan sa binócboc, ayágan.
Ceder. = Paghátag, pagtógot. * Paghínay hinay, pagádang arang, pagoloóndang.
Cedro. = Laníbga.
Cédula. = Papel ng̃a diótay ng̃a pagasolátan sa bisan onsa ng̃a quinahánglan, ug ng̃a ihátag sa táuo ng̃a hingtúngdan. * Papel ng̃a pagasolátan sa mang̃a sogo sa mg̃a hari ug sa ilang pagbóot ug ng̃a guibotáng̃an sa sinógdan ug ing̃on niíni. * Aco ang Hari.
Céfiro. = Hang̃in ng̃a mahínay hinay.
Cegar. = Pagbotá. * Pagláin sa húna húna guícan sa mg̃a cailíbgon ng̃a mang̃íl-ad.
Cegato. = Ang dili macaquíta ug maáyo, halap halap.
Cegatoso. = Idem.
Ceguedad. = Pagcabotá. * Pagcaláin sa boot ug sa húna húna tong̃ód sa pagdáog sa mg̃a cailíbgon ng̃a daótan.
Ceguera. = Idem.
Ceja. = Quilay.
Cejar. = Pagsíbog, pagisíos. * Pagárang ádang, paghínay hinay, pagísol.
Cejijunto. = Ang guitódcan sa daghan ng̃a balahíbo sa mg̃a quilay.
Cejudo. = Idem.
Celada. = Pagcaátang sa lugar ng̃a tinágo, sa pagtágbo ug pagsógat sa bisan cansa ng̃a táuo sa calit, sa oaláy catáhap, ug sa oalá magtagána ug magándam ang guiatáng̃an. * Limbong, laláng. * Pagháb-on.
Celador. = Ang nagabántay, magbalántay, ang nagaátang, omalátang.
Celaje. = Pang̃ánod, dag-om.
Celar. = Atang, bantay. * Pagtimáan sa mg̃a paglíhoc, paglacát ug pagbóhat sa bisan cansa ng̃a táuo.
Celda. = Solód ng̃a guimpóy-an sa tagsa ca Padre ug sa mg̃a binócot, sa mg̃a monja, sa mg̃a convento.
Celebrante. = Ang Padre ng̃a nagamisa ug magamisa pa.
Celebrar. = Dayeg, bantog. * Pagtáhod sa cadaigánan, pagsíngba sa mg̃a toloóhan sa atong santos ng̃a Pagtóo. * Pagpiesta sa dagcóng pagcabántog. * Pagmisa sa mg̃a Padre.
Célebre. = Ang bantog caáyo, ang cating̃aláhan, banságon. * Táuo ng̃a matístis, sa maáyong boot, malipáyon.
Célebremente. = Sa pagcabántog.
Celebridad. = Dong̃og, bantog, bansag. * Ng̃atanán ng̃a guitagána ug guidóng̃an sa pagbóhat sa mg̃a piesta.
Celebro, coronilla. = Alimpólo. * Sesos. = Otoc. * Salabótan, caboótan.
Celemin. = Tacsánan maíng̃on íng̃on sa gantang.
Celeridad. = Pagcadalí, pagcalágmit.
Celeste. = Ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa Lang̃it. * Ang nanong̃ód sa cabolahánan, sa pagnimayáan sa Lang̃it. * Ang may color ing̃on sa color sa Lang̃it.
Celestial. = Idem. * Ang hingpit, toman, maáyo oyamot.
Celestialmente. = Sa pagcabóot sa Lang̃it, sa pagbóot sa Dios. * Sa pagcahíngpit, sa pagcatóman. [40]
Celibato. = Ang cahímtang sa pagcaolitáuo. * Táuo ng̃a oalá pa mamíño, apan ng̃a arang sia mamíño ug boot.
Celo. = Pagbántay sa masingcámot caáyo, pagbántay sa dong̃og ug sa paghimáya sa Dios. * Pagabobhó, pagaboghó.
Celoso. = Maaboghóon, ang magaboghó, aboghóan. * Ang nagabántay ug maáyo. * Sacayán ng̃a maquílas, ng̃a magataquílid, malíngga lingga.
Celosía. = Linála sa mg̃a papán ng̃a manípis ug haíctin ng̃a pagacúrus curúson, ng̃a guibínlan sa mang̃a bohó ng̃a diótay, sa pagsólong con ibútang na sa atubáng̃an sa mg̃a bentana ug con sa lain ba ng̃a lugar.
Celsitud. = Pagcahalángdon, pagcatáas, pagcadagcó.
Cementerio. = Lobóng̃an, lobng̃ánan, lolóbng̃an.
Cena. = Panihápon.
Cenáculo. = Solód ng̃a guipanihapónan ni Jesucristo ubán sa íang mg̃a guintón-an sa catapúsan ng̃a pagpanihápon, sa guisóndan ng̃a adlao sa íang Santos ng̃a Pagpasáquit.
Cenador. = Tigpanihápon, ang manihápon. * Lugar ng̃a malíng̃in sa mg̃a tanáman, ng̃a guitabónan ug guilandóng̃an sa mg̃a balágon, sa mg̃a paras con sa mang̃a cahoy.
Cenagal. = Pisácan, cayanáng̃an.
Cenagoso. = Ang naponó sa pisac, sa yánang.
Cenar. = Pagpanihápon.
Cencerrada. = Pagpatónog sa mg̃a bodyong, pagtáihop sa mg̃a song̃ay, pagbásal sa mg̃a caláha ug sa mang̃a tolotombága, pagbágting sa mg̃a ling̃ánay ng̃a diótay ug sa malágsot ug ting̃og, sa pagtíao sa mg̃a tigólang ng̃a namíño, sa nahaónang gabíy sa pagcasál caníla.
Cencerrear. = Idem.
Cencerro. = Ling̃ánay ng̃a diótay sa puthao ng̃a manípis, con sa tombága ba, ng̃a guinabítay sa liog sa mg̃a baca, sa mg̃a carnero, &c.
Cenefa. = Tinábas ng̃a panápton ng̃a ibótang ug ibalábag, dapit sa itáas, sa mg̃a cortina, sa mg̃a tabil, sa mg̃a pabellon, &c.
Ceniciento. = Ang may color sa abó.
Cenit. = Ang lugar sa Lang̃it ng̃a natónton ug atúbang sa atong mg̃a olo.
Ceniza. = Abó.
Cenizoso. = Bisan onsa ng̃a sináctan sa abó.
Censatario. = Omalábang.
Censo. = Abang.
Censura. = Ang paghúna húna ug pagásoy sa pagcaáyo con sa pagcadaótan sa mg̃a libro, sa obos na guibása. * Castigo sa mg̃a saláan ng̃a ibótang sa mg̃a ponóan sa santa Iglesia, ng̃a ang̃ay ug ing̃on sa nahamótang sa mg̃a tolománon ng̃a guing̃alan ug cánones.
Censurar. V. Censura.
Centella. = Linti. * Biti ng̃a caláyo, aligáto.
Centellear. V. Brillar.
Centelleo. V. Brillo.
Centena. = Usá ca gatús.
Centenario. = Ang tiempo sa usá ca gatús ng̃a túig. * Táuo ng̃a may edad sa usá ca gatús ca túig.
Centeno. = Tanóm ng̃a maíng̃on íng̃on sa trigo.
Centésimo. = Ang macatúman ug macajusto sa isip sa usá ca gatús.
Centinela. = Bisan quinsa ng̃a táuo ng̃a nagabántay, bantay, magbalántay, ang nagaátang sa bisan díin.
Central. = Ang nahatong̃ód sa talioála sa bisan onsa.
Centro. = Ang talioála sa bisan onsa.
Centurion. = Ang ponóan, ang pang̃ólo, sa cánhing tiempo, sa usá ca tapoc sa mg̃a soldados, sa pila ca soldados.
Ceñidor. = Bacos. [40]
Ceñír. = Pagbácos, pagsángbod.
Ceño. = Pagcabolíng-it, pagcaísog sa nauong sa táuo.
Ceñudo. = Táuo sa maísog ug bolíng-it ng̃a nauong.
Cepa, tronco de plátano. = Olo. * Tronco de vides, árboles, &c. = Ponóan.
Cepillo para cepillar madera. = Sipiyo. * Para limpiar ropa. * Escoba. * Para echar ó poner limosna. = Alcansía, sodlánan, bolotáng̃an sa salipí, sa limos.
Cepo. = Bilanggóan. * Capandáyan, lit-ag sa pagdácop sa mg̃a mananáp. * Caban ng̃a diótay ng̃a yinaoíhan, ng̃a bolotáng̃an sa salapí, sa limos, sa mg̃a Singbahán, sa mg̃a preso, &c.
Cera. = Talo. * De los oidos. = Atóle.
Cerato. = Pasta, sinácot sa talo ug salong ng̃a igapílit sa papel.
Cerbatana. = Sop-ot, lothang ng̃a hatáas.
Cerca. = Alad, siclat. * Dapit, hadóol, hapit.
Cercado. = Lugar, tanáman, laoerta, &c., ng̃a guilibótan sa mg̃a cahoy con mg̃a caoáyan, ng̃a guiálad.
Cercanía. = Cadoólan, cadóol.
Cercano. = Hadóol, hapit.
Cercar. = Paglibót, paglípot, pagalídong. * Pagsíclat, pagálad, licos.
Cercenar. = Pagpótol, pagtábas sa daplin sa bisan onsa, paghinolíbis. * Pagdolodagínot, pagpótol potol sa gasto.
Cerciorar. = Pagmatúod.
Cerco. V. Cerca y Cercar. * De sol ó luna. = Alídong, payong, alíding.
Cerda. = Balahíbo sa baboy, sa cabayo, &c., balócag.
Cerdo. = Baboy.
Cerdoso. = Ang may daghan ng̃a mg̃a balahíbo.
Cerdudo. = Idem. * Táuo ng̃a guitódcan sa daghan ng̃a balahíbo sa dughan.
Cereal. = Humáy, maís, &c.
Cerebelo. = Tingcoy.
Ceremonia. = Ang mg̃a bohat ng̃a nagacaláin lain ng̃a pagaboháton sa Singbahán ug sa bisan díin, sa pagsíngba sa ng̃atanán ng̃a canhic Dios, ug sa pagtáhod sa canhic calibótan.
Ceremonial. = Libro ng̃a sinolátan sa ng̃atanán ng̃a arang boháton sa cadaygánan.
Cerería. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa talo, ug sa mang̃a candela, ug hasta sa matám-is.
Cerero. = Táuo ng̃a nagabóhat ug nagabalígya sa talo. * Táuo ng̃a tigsóroy sódoy lamang sa oaláy bohat.
Cerilla. = Candela ng̃a diótay ug manípis caáyo.
Cerner. = Agag, ayag.
Cernidillo. = Olan ng̃a binabáye, talígbos.
Cernido. = Inágag, ináyag.
Cernidura. = Inagágan, inayágan.
Ceroferario. = Ang nagadála ug nagatábiog sa incensario.
Cerote. V. Cerato. * Cahádloc, catálao.
Cerradero. = Bisan onsa ng̃a sinararáhan ug ang igasára.
Cerradura. = Yaoíhan.
Cerraja. = Idem.
Cerrajería. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagabaligyáan sa mg̃a yaoíhan, salsalán.
Cerrajero. = Ang nagabóhat sa mg̃a yaoíhan, mananálsal.
Cerrar. = Sara, yaoi, locob, tabon. * Cerrarse la boca. = Tac-om, ong̃ot, picot. * Los ojos. = Pióng. * El puño. = Comó, comcom.
Cerrarse el orificio. = Quilpot. * El tiempo, oscurecerse. = Ng̃iob, dag-om, ng̃it ng̃it. * Herida. = Olat, pilot. [41]
Cerrazon. V. Cerrarse el tiempo, &c.
Cerril. = Yota ng̃a capangpáng̃an, cabatóan. * Táuo ng̃a borong, boquídnon, ihaláson, loog, simaron.
Cerro. = Boquid, bang̃ílid, baquílid.
Cerrojo. = Pothao ng̃a igatranca sa mg̃a tacop ug mg̃a talambóan.
Certeza. = Pagsáyod, casayódan.
Certidumbre. = Idem.
Certificacion. = Camatoódan sa bisan onsa.
Certificado. = Idem.
Certificador. = Ang nagapamatúod.
Certificar. = Pagmatúod.
Cervato. = Anac ng̃a diótay sa osa.
Cerveza. = Ilímnon ng̃a nagáma sa tobig ng̃a hinolóman sa trigo con sa cebada ug sa dagámi ng̃a guihing̃álan ug lúpulo.
Cerviguillo. = Tingcoy, tangcógo.
Cerviz. = Idem.
Cesar. = Adang, ondang, poyo, honóng.
Cesta. = Bocág ng̃a diótay, tagácan.
Cesto. = Bocág. * V. Canasta.
Cetáceo. = Isda ng̃a dagcóan, sa dagat.
Cetrino. = Color ng̃a molomaítom ug boloberde.
Cetro. = Cahoy sa salapí con sa boláoan, ng̃a linabráhan ug maáyo, ng̃a timáan sa pagcahalángdon sa mg̃a hari.
Cia. = Bocóg sa payod.
Ciaboga. = Ang pagtóyoc sa mg̃a sacayán ng̃a may gayóng, sa paggáod sa mg̃a gomaláod sa luyo ug sa pagsía, sa pagsíbog.
Ciar. = Sía, sibog, isol, isíos.
Cicatería. = Pagcahícao, pagcacáguis.
Cicatero. = Hicaoán, daginótan, caguísan.
Cicatriz. = Olat.
Cicatrizar. = Pagólat, pagpílot sa mg̃a samad.
Cidra. = Bong̃a ng̃a matng̃on ing̃on sa limon, sa soá, sooá.
Ciegas (a). = Sa pagcaoaláy huna huna, sa pagcaoaláy boot, sa oaláy sugá.
Ciego. = Botá, bolag.
Cielo. = Lang̃it. * Paghimáya sa lang̃it, capaládan, cabolahánan, caolgánan, paholáyan. * De pabellon. = Lang̃it lang̃it.
Ciempies. = Olahípan, tipál-o.
Cien. = Usá ca gatús.
Ciencia. = Quinaárman, caálam.
Cieno. = Yánang, pisac, yota ng̃a mahágcot, lapoc.
Ciento. V. Cien. * Pies. V. Ciempies.
Cierne. = Bolac sa mg̃a cahoy.
Ciertamente. = Sa pagcamatúod, matúod.
Ciertísimo. = Matúod oyámut, caáyo.
Cierto. = Matúod, sayod, dayág.
Cierva. = Osa ng̃a baye.
Ciervo. = Osa ng̃a laqui.
Cifra. = Pagsólat, solat ng̃a dili pagabotáng̃an sa mg̃a letra ng̃atanán, dinalíng polong.
Cigarra. = Gang̃ís.
Cigarrero. = Ang nagabóhat ug nagabalígya sa mg̃a tinóstos ng̃a tabaco.
Cigarro. = Tinóstos ng̃a tabaco, dahon ng̃a tabaco ng̃a liníquit, tabaco ng̃a tinádtad ng̃a pino ug magamáy caáyo ng̃a pinótos, liníquit con binódbod sa papel.
Cigüeña. = Langgam sa España ng̃a dagcó sa manóc: nagasálag sa mg̃a campanario.
Cilicio. = Bisti ng̃a maháit caáyo ng̃a guibisti sa mg̃a táuo ng̃a mapenitenciáhon. * Bacos ng̃a guitaólan sa [41]mg̃a talicalá ng̃a toncan con sa mg̃a balabíbo sa baboy con sa cabayo, ng̃a ibácos ng̃a dapat sa onód sa buot magpasáquet sa laoas.
Cilindro. = Bisan onsa ng̃a cahoy, puthao, &c., ng̃a hatáas ug malíng̃in.
Cima. = Catapúsan, casalpóng̃an sa mg̃a caboquílan, quinabontólan. * Catapúsan sa bisan onsa.
Cimarron. = Loog, ihaláson, simarón.
Cimbalillo. = Ling̃ánay ng̃a diótay.
Cimborrio. = Atóp sa mg̃a Singbahán ng̃a nahatong̃ód dapit sa altal mayor con ponóan, ug magasácop sa mg̃a arco sa mg̃a capilla con sa crucero.
Cimbra. = Tináod ng̃a binóhat sa mg̃a cahoy, sa paggáma sa mang̃a arco sa bató.
Cimbrar. = Boyoc, patoc patoc.
Cimentar. = Pagbóhat sa mg̃a cimientos con mang̃a tilindógan sa bisan onsang baláya, cota, baluarte, &c.
Cimiento. = Cotang malíg-on ng̃a pagaboháton sa ilálom sa yota, ng̃a pagatódcan ug pagatindógan sa baláy, muralla, cota baluarte, &c., ng̃a buot boháton.
Cinamomo. = Cahoy: ang íang bolac mahomót man.
Cincel. = Sinsel, puthao ng̃a capin sa usá ca dang̃áo ang cahitáson, sa matalinis ug maháit sa tomóy: bale sa paglabra sa mg̃a bató ug mg̃a tombága, ug sa paglíloc niána. * Patic.
Cincelar. = Paglabra ug paglíloc sa mg̃a bató sa mg̃a tombága ug sa pothao.
Cinco. = Limá.
Cincuenta. = Calím-an.
Cincha. = Bacos sa panit con sa lain pa ng̃a hilimóon ng̃a ibácos sa mg̃a cabayo sa ilálom sa ílang tian, ug igabáat sa siya ng̃a guibótang sa ílang bocó bocó arón dili mahólog. * Baghot.
Cinchar. = Paghógot sa bacos, sa sinsa, (cincha) sa mg̃a cabayo, &c., arón dili mahólog ug madál-os ang siya.
Cincho. = Bacos ng̃a panit ng̃a igabácoo sa laoas sa mg̃a mamomóo ug sa magbobóhat sa yota, arón maínit ang ilang cotó cotó.
Cíngulo. = Pisi, sagioálo, cordon con sinta sa hilo, igagáma, &c., ng̃a igabácos sa mg̃a Padre sa ilang haoac sa ibábao sa alba, may mg̃a ponpon sa isigcatomóy.
Cinta. = Hinábol sa hílo, igagáma, &c., ng̃a hatáas ug haíctin, nanagcaláin lain ang ilang color. * Encinta. = Babáye ng̃a samcon, mabdos.
Circuito. = Ang nahasácop sa bisan onsa ng̃a guilibótan, calíbot, calibótan.
Circulacion. = Paplacát sa libót, pagcalibót.
Circular. = Libót, lipot, licos. * Solat ng̃a guican sa bisan cansa ng̃a ponoána, ng̃a guipaágui agui sa daghan ng̃a mg̃a sacop, arón managtóman sa guisógo dihá. * Ang salapí ug ang mg̃a balíta, mang̃a polong ug mg̃a soguílon ng̃a nanagágui sa daghánan ng̃a mg̃a táuo.
Círculo. = Malíng̃in, alíndong, alíding.
Circuncidar. = Pagtóli.
Circuncision. = Idem, pagcatóli. * Piesta, adlao sa pagquíta ug pagdála ni María Santísima can Jesucristo ng̃a Guinóo ta sa Sinbahán sa Jerusalém, sa pagtóli canía.
Circunferencia. V. Círculo.
Circunspeccion. = Pagcalígdong, pagcaboótan, pagcaámbong.
Circunspecto. = Malígdong, maámbong, boótan.
Circunstancia. = Cahigayónan. * Quinahánglan sa bisan onsa.
Circunstanciadamente. = Sa pagcatóman, sa oaláy colang ug bisan onsa. [42]
Circunstanciado. = Ang guiásoy, ug hingsáydan ug maáyo, sa toman.
Circunstante. = Ang nagalibót sa bisan onsa. * Ang nagaatóbang, ang nagaátang, ang nagatámbong, tomalámbong, omatóbang, tigátang.
Circunvalacion. = Pagcalibót, pagcalípot, pagcalícos.
Circunvalar. = Lipot, libót, licos.
Circunvecino. = Ang nagapoyó sa hadóol, hapit, tong̃ód, silíng̃an.
Cirial. = Candelero ng̃a hatáas, bolotáng̃an sa candela ng̃a guidála sa mg̃a cristan sa mg̃a piesta sa Singbahán.
Cirineo. = Tomalábang, ang nagatábang sa bisan onsang bohat.
Cirio. = Candela ng̃a dagcó, hatáas ug mabagá. * Candela labing mabagá ng̃a guitolpócan sa limá ca tipac, pedazo ng̃a diótay, sa insienso, sa pagcadágoay sa cruz, ng̃a pagbendicionan sa Singbahán sa Sábado santo, ug pagadagcótan sa tiempo sa pagmisa, hasta sa adlao sa pagsáca ni Jesucristo sa mg̃a Lang̃it.
Cirro. = Hobág ng̃a daútan caáyo, bisan ng̃a díli maól-ol sa canónay.
Ciruela. = Bong̃a sa España, siriela, siriuela.
Ciruelo. = Cahoy ng̃a magabóng̃a sa ciruelas, sa mg̃a sirioelas.
Cirujia. = Quinaádman sa pagcamananámbal.
Cirujano. = Mananámbal.
Clavado. = Ang guilánsang. * Ang moátang sa horas ng̃a catongdánan, sa bisan díin, ang díli magasálang, ang díli mocólang sa iang catong̃ód.
Clavar. = Paglánsang.
Clavazon. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a lansang.
Clave. = Bató ng̃a igasángcap, igasára sa mg̃a arco, ang catapásan ng̃a bató ng̃a itáod sa mg̃a arco.
Clavel. = Bolac.
Clavera. = Bohó sa pagsóol sa mg̃a lansang ug sa pagbóhat ug pagbácbac sa mg̃a olo.
Clavero. = Táuo ng̃a nagabáton sa yaoe sa bisan diin ng̃a tacús pagabantáyan.
Clavetear. = Pagdáyan dáyan sa bisan onsa sa mang̃a lansang sa boláoan, sa salapí con sa tombága.
Clavija. = Clavijas.
Clavijero. = Pothao con cahoy ng̃a hatáas ug haíctin, ng̃a guitaólan sa mg̃a clavijas sa mang̃a tolónggon ng̃a may coldas.
Clavo. = Lansang. * Cobal. * Panácot ng̃a guing̃álan ug clavo, ng̃a maíng̃on ing̃on sa dagoay sa lansang.
Clemencia. = Pagpoáng̃od.
Clemente. = Mapoang̃ódon, tigpoáng̃od.
Clementísimo. = Mapoang̃óron oyámot.
Clerecía. = Cadaghánan, pagcadághan, catilíngban sa mg̃a Padre ng̃a díli Religioso, ng̃a díli managpoyó sa mg̃a convento.
Clerical. = Ang nanong̃ód sa mg̃a clérigo.
Clericato. = Cahímtang sa mg̃a clérigo.
Clérigo. = Padre ng̃a díli mapoyó sa convento. * Táuo ng̃a guioldenáhan, ug nagasílbi sa Singbahán.
Clerizonte. = Padre ng̃a clérigo sa malágsot ng̃a bisti, ug ng̃a díli maáyo ang iang pagatúbang.
Clero. = Cadaghánan sa mg̃a táuo, ng̃a nanagsílbi sa Singbahán, ng̃a guioldenáhan.
Cliente. = Tinabáng̃an, linabánan, ang guilabánan, guitabáng̃an, guitogótan sa dalángpan.
Clientela. = Pagcalában, pagcatábang, pagtógot ug dalángpan sa mg̃a salapían, sa mg̃a adonáhan ug [42]mg̃a gamhánan, sa mg̃a hang̃ol ug mg̃a macalolóoy.
Clin. V. Crin.
Cloaca. = Alaguían, lugar, sandayóng ng̃a pagabaháan ug pagaaguían sa tobig ng̃a mahógao sa mg̃a calongsódan.
Cloquear. = Pagpótac sa mg̃a manóc ng̃a baye, ug labí pa sa mg̃a lomlom.
Clueca. = Manóc ng̃a lomlom, ug ang ubán pang mg̃a langgam.
Clueco. = Táuo ng̃a tigúlang ug malóya na caáyo.
Coaccion. = Pagpógos, paglógos, pagpílit sa bisan cansa ng̃a táuo, arón magbóhat con mamólong sa bisan onsa.
Coacervar. = Ipon, ting̃ób, tapoc, ogdo.
Coadjutor. = Tomalábang, tabang, loyo loyo, ubán, ang nagatábang.
Coadyuvar. = Tabang. * Atang. * Tampo. * Obán.
Coagulacion. = Pagcatibúoc sa tobig, dogó, nana, &c.
Coagular. = Pagtibúoc sa vino, gatas, tobig, &c., hagcot, bonol.
Coartar. = Pagbósong, díli pagtógot sa toman sa bisan onsa.
Cobarde. = Taláoan, maharlócon, matahápon.
Cobardemente. = Pagcatálao.
Cobardía. = Catálao, cahárloc.
Cobertera. = Taclob, simpi, totob.
Cobertizo. = Balong balong, atop atop.
Cobertor. = Habol, tabon, taclap.
Cobertura. = Tabon, taclap.
Cobija. = Pandong, mantiya.
Cobijar. = Pagtábon pagtáclap, paghábol.
Cobrador. = Maniníng̃il.
Cobranza. = Pagtíng̃il, pagcatíng̃il.
Cobrar. = Ting̃il, sing̃il.
Cobre. = Tombága.
Cobro. V. Cobranza.
Cocar. = Pagparáyeg.
Coccion. = Pagcalóto, pagcahílis.
Cocear. = Tindac. * Pagsócol, paglális.
Cocer. = Paglóto, paglatá.
Cocido. = Ang laolla, loto.
Cocimiento. = Linóto, liná-ga, linatá.
Cocina. = Pagalotóan sa mg̃a calán-on, abó, dapóg, pang̃alayóhan.
Cocinar. = Pangpang̃aláyo.
Cocinero. = Cocinero, ang nang̃aláyo.
Coco, palma y fruta. = Lobí. * Fruta tierna. = Botong.
Cochambre. = Bisan onsa ng̃a mahógao ug mabahó.
Cochambroso. = Táuo ng̃a mabahó, hogáoan.
Coche. = Coche, galíng̃an.
Cochero. = Ang magabántay ug magahópot sa mg̃a mananáp ng̃a managgóyod sa coche.
Cochina. = Baboy ng̃a baye. * Parendera. = Anáyon.
Cochinería. = Hugao, cahogáoan.
Cochinillo. = Bactin.
Cochino. = Baboy. * Cebon. = Lináming.
Codaste. = Ang bahin ng̃a catapósan sa onáyan sa mg̃a sacayán, ng̃a dapit sa bansálan, pamálong.
Codazo. = Pagpócpoc ng̃a guipócpoc sa sico.
Codear. = Idem. * Paglihoc sa mg̃a sico.
Códice. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a solat ng̃a daan, caráan.
Codicia. = Cahícao, pagcadaginot, cacáguis.
Codiciable. = Ang tacós ng̃a angcónon, ng̃a higogmáon, ng̃a boóton, ng̃a ibgan. * Mailíbgon. [43]
Codiciante. = Hicáoan, maibógon, daginótan, caguísan, sinacóan.
Codiciar. = Hicao, daguínot, ibog, caguis.
Codicilo. = Camatoódan ng̃a guisolátan sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot sa bisan cansa sa tong̃ód sa íang cabílin.
Codiciosamente. = Sa cahícao, sa pagcadagínot.
Codiciosísimo. = Ang hicáoan caáyo, ang daginótan oyámot, ang maibógon ng̃a tood.
Código. = Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a batásan, mang̃a leyes, ng̃a guipabaláod ug guipabántog sa mg̃a hari.
Codo. = Sico. * Socod ng̃a hatáas maíng̃on sa cahitáson cotob sa sico hasta sa tomóy sa mg̃a todlo, sa binóclad ang camót.
Codorniz. = Langgam sa España.
Coepíscopo. = Isigcaobispo.
Coercion. = Pagcapogóng, pagcaháoid.
Coercitivo. = Ang nagapógong, ang nagaháoid.
Coetáneo. = Dong̃an, talidóng̃an.
Cofa. = Salog salog ng̃a guibótang sa olo con sa tomóy sa mg̃a taládoc sa mg̃a sacayán.
Cofin. = Bocág. * V. Canasta.
Cofrade. = Táuo ng̃a nahasácop sa bisan onsa ng̃a cofradía.
Cofradía. = Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a maampóon ng̃a nanaghiósa síla sa pagtóman sa mg̃a bohat ng̃a maáyo ug sa calóoy.
Cofre. = Caban, panonódlan sa bisti ug sa bisan onsa, guisápao sa goa sa panit, ug sa solód sa panápton con sa papel ng̃a binólac bolácan ug malíg-on.
Cogedero. = Coloháon, ang masáyon macóha.
Cogedizo. = Idem.
Cogedor. = Comolóha, ang magacóha.
Coger. = Coha. * V. Agarrar, agarrarse. * Pagdaguínot sa mg̃a bong̃a, pagsápi, pagcótlo, pagáni. * Sangcap.
Cognacion. = Pagcacaobánan ng̃a guican sa maong mang̃a tigúlang.
Cognomento. = Bansag.
Cogollo. = Odlot.
Cogote. = Tingcoy, tangcógo.
Cohabitacion. = Pagcaípon, pagcalóon, pagpoyó sa usá ca baláy, duhá ca táuo, babáye ug laláqui, mang̃a miño con camaáyo ba.
Cohabitar. = Pagpuyó maíng̃on sa pagpuyó sa mang̃a miño.
Cohechar. = Paghópo, pagcúha sa maáyong paghócom con sentencia, tong̃ód sa mg̃a hatag, mg̃a regalo ug mg̃a gasa ng̃a ihátag sa mg̃a testigos, sa hocom, con sa lain táuo.
Cohecho. = Ang pagábi abi, pagregalo ug paggása sa hocom con sa lain táuo, tong̃od sa iang pagaboháton, ug arón magalában, bisan ng̃a díli mahamótang sa casadáng̃an, sa maong táuo ng̃a nagaregalo.
Coheredero. = Dong̃an sa pagdáoat sa cabílin.
Coherencia. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon sa mg̃a botang.
Coherente. = Bisan onsa ng̃a moóyon, moáng̃ay sa bisan onsa.
Cohete. = Pinotol sa bagácay con postánan sa papel ng̃a guibódbod ug maáyo sa quilis ug binólit sa salong, dapit sa gao, ng̃a pagasódlan sa pólvora ug ipalópad sa obos na guisilsílan sa caláyo.
Cohibir. = Pagpógong, pagháoid.
Coime. = Magbalántay sa bolang, ang modáoat sa baláidon tong̃ód sa pagsábong ug pagláboc sa mang̃a manóc.
Coincidir. = Pagáng̃ay, pagóyon sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.
Cóito. = Pagcaípon, pagcadóol sa duhá ca táuo, laláqui ug babáye, pagcahiósa, pagcahiláoas, pagpacasalá. [43]
Cojear. = Pagpíang, pagquíang quíaug. * Pagcólang sa catadóng̃an.
Cojera. = Pagcapíang, pagcaquíang quíang.
Cojijoso. = Táuo ng̃a madalí sasaquétan, ang madalí mahagáoad, ug guióbsan sa boot.
Cojin. = Onlánan ng̃a dagcó ug sa mapóla ng̃a sapao, ng̃a ibótang sa mg̃a Singbahán arón lodhan sa mg̃a Padre, sa mg̃a Obispo ug sa Capitan General.
Cojo. = Táuo ug piáng, ng̃a nagaquíang quíang, ang nagaquíhod.
Col. = Coles.
Cola. = Icog. * Cola ng̃a ipil lit.
Colaborador. = Ang nagatábang, ang loyo loyo, ang miobán sa pagbóhat sa bisan onsa.
Colacion. = Pagcatándig, pagcatándi. * Pagdáoat sa mg̃a Padre sa ilang pagcacura, sa guitagáan na sila sa camatoódan ng̃a guican sa Sr. Vice-Patrono Real ug sa Sr. Obispo, ug ing̃on ng̃a nahamótang sa mg̃a tolománon sa Singbahán. * Pagcáon ng̃a igo sa casadáng̃an, sa mg̃a calán-on ng̃a magáan, sa pagcagabíy sa adlao ng̃a guipoasáhan.
Colada. = Pagbacá sa mg̃a panápton ug ang panápton ng̃a guibáchan.
Coladero. = Saláhan.
Colador. = Idem.
Coladura. = Pagcasála, pagsála.
Colar. = Idem. * V. Colacion hasta sa pagcáon.
Colateral. = Ang bahin sa mg̃a baláy sa mg̃a Singbahán, &c., ng̃a anáa sa loyo ug sa loyo, ang mg̃a solód, ang mg̃a altal, &c., ng̃a nahamótang dapit sa toó ug dapit sa oála. * Caobánan ng̃a díli gomícan sa maong guinicánan, ing̃on sa mang̃a bayáo, &c.
Colcha. = Tabon sa higdáan, habol ng̃a mabóg-at, silbi sa pagdáyan dáyan sa catre ug sa tiempo sa tugnao.
Colchon. = Onlánan ng̃a dagcó ng̃a nagasángcap sa tibúoc ng̃a catre con higdáan, ang guisódlan sa lana sa mg̃a carnero, sa gapas con sa balahíbo ng̃a diótay, mahómoc ug magamáy sa manóc. * Cama.
Colear. = Paglíhoc sa icog.
Coleccion. = Pagcaípon, pagcatápoc, pagcating̃ób sa bisan onsa.
Colecta. = Mg̃a pagámpo con mg̃a pang̃adyéon ng̃a guibása ug guipang̃ádye sa mg̃a Padre ng̃a nanagmisa.
Colectivamente. V. Coleccion.
Colector. = Ang nagatápoc, ang magapating̃ób. * Maniníng̃il, ang nagatíng̃il sa mg̃a paninínglon.
Colega. = Isigcatinón-an, caobán sa escolahán, sa pagestudio.
Colegial. = Táuo ng̃a sacop sa colegio.
Colegio. = Cadaghánan, catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a nanagpoyó sa baláy ng̃a pagatón-an sa mg̃a quinaádman. * Ang maong baláy ng̃a pagatón-an, escolahán. * Convento sa mg̃a Padre ng̃a pagatón-an sa mg̃a báta.
Cólera. = Laoay ng̃a mahágcot, ng̃a nagacaláin lain ug color, ng̃a magáma sa atáy. * Casocó, caligótgot, caáquig, capong̃ót. * Morbo. = Soca ug calíbang. * Saquét ng̃a maháit ug macálit caáyo, ng̃a guiobánan sa pagsóca, sa pagcalíbang, sa pagbánhod ug pagquíoi sa mg̃a tíil ug mg̃a camót, ug sa mabáscog ng̃a hilánat.
Colérico. = Táuo ng̃a pongtánon, ng̃a madalí ug masáyon masocó, manoyó ug maligótgot.
Coleta. = Bohóc ng̃a paságdan arón tomóbo dapit sa tangcógo.
Colgadero. = Bisan onsa ng̃a bibitáyon. * Lugar ug bisan onsa ng̃a pagabitáyan.
Colgadizo. = Atop atop, balong balong. [44]
Colgador. = Papán ng̃a manípis ng̃a may togdánan ng̃a hatáas, sa pagbítay sa mg̃a pisi ng̃a sablayán sa mg̃a papel ng̃a guican sa imprenta, hinólma na, arón mamalá.
Colgadura. = Tabil, bitay bitay.
Colgajo. = Bisan onsa ng̃a tinábas, panápton con nóog ng̃a nabítay, bitay bitay.
Colgante. = Ang nabítay.
Colgar cortinas, pabellones, &c. = Sablay, tabil, bitay. * Ropa, &c., para que se enjugue ó seque. = Sablay, bulad, hulaybay. * Cuadro ú otra cosa arrimada á la pared. = Sab-ong, sad-ong. * Globo ó cosa semejante. = Bitay.
Colgarse alguno. V. Ahogar, ahogarse alguno, colgarse.
Cólica. V. Cólico, &c.
Cólico, dolor cólico. = Sool, saquét ng̃a maháit ug mabáscog sa tian.
Colicuar. = Pagtónao sa bisan onsa.
Coliflor. = Otan maíng̃on ing̃on sa coles.
Coligacion. = Pagcahiósa, pagcaípon, pagcasábot.
Coligante. = Ang may capolong̃ánan contra sa lain, ang magalális sa lain.
Coligarse. = Ipon, ting̃ób, sabot, pagpólong polong, paghiósa.
Colina. = Bang̃ílid, baquílid, bongtod, handig.
Colirio. = Tobig ng̃a sináctan sa nagacaláin ng̃a mang̃a tambal ng̃a italámbal sa mg̃a matá.
Coliseo. = Lugar ng̃a pagabohátan sa mg̃a dola ng̃a pagaanháan ug tambóng̃an sa cadaghánan.
Colision. = Pabcadósdos, pagcabáng̃os. * Pagcalónlon.
Colmadamente. = Sa pagcaólong, sa pagcaótong ótong.
Colmar alguna medida de áridos. = Olong, otong otong, ponó caáyo. * Paghátag sa pagcalólot.
Colmena. = Lugar ng̃a pagabotáng̃an sa odlan sa mang̃a potiócan.
Colmenar. = Idem.
Colmillazo. = Pagtang̃ág, pagsámad sa tang̃ó.
Colmillo. = Tang̃ó.
Colmilludo. = Tang̃óhon, ang may dagcóng tang̃ó.
Colmo. = Caólong, caótong ótong. * Catapósan, pagcatóman, pagcatibáoas sa bisan onsa.
Colocacion. = Pagcabótang, pagcahósay, pagcalíngcod, pagcaáng̃ay.
Colocar. = Botang, lingcod, ang̃ay. * Pagbótang sa bisan cansa ng̃a táuo sa estado, sa pagcamíño, sa pagcapadre, con sa bisan onsa ng̃a opicio.
Colodrillo. = Tigcoy, tangcógo.
Colonia. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a guisógo arón managpoyó sa usá ca lugar ng̃a halayó sa ilang guicataóhan, ug ang maong lugar ng̃a guiadtóan. * Tobig ng̃a mahomót, ng̃a guing̃álan ug colonia.
Colono. = Ang nagapuyó sa colonia. * Ang táuo ng̃a nagaábang sa yota sa pagbóhat niána.
Coloquíntida. = Tanóm sa mapáit ng̃a bong̃a.
Coloquio. = Soiti, soguílon, pagpólong, cagóla.
Color. = Color.
Colorado. = Mapolá. * Mang̃a soguílon ng̃a molomaláo-ay, molomang̃íl-ad.
Colorante. = Bisan onsa ng̃a itilína icatína.
Colorar. = Pagpíntal, pagtína. * Pagpolá sa nauong sa táno, guican sa saquét con sa caólao ba.
Colorear. = Pagsománg̃il, pagsáng̃il. * Pagpolá polá.
Colorido. = Pagcasacót sa daghánan ng̃a mg̃a color.
Colorin. = Langgam. * Color ng̃a maáyo ug ng̃a molabáo sa obán ng̃a mg̃a color.
Colosal. = Bisan onsa ng̃a labíng dagcó sa obán ng̃a isigcaíng̃on.
Coloso. = Idem.
Columbrar. = Quita, tan-ao, solóng. * Tahap, taghap. [44]
Columna. = Haligue sa cota con sa cahoy ng̃a malíng̃in, con sa lain ng̃a dagoay.
Columpiar. = Doyan, tabog, tabiog.
Columpio. = Idem.
Colla. = Hang̃in ng̃a mahorós ng̃a madógay toló, opát, oaló ug capin, osáhay, ca adlao.
Collado. V. Colina.
Collar. = Culentas, cuentas, rosario, talicalá sa boláoan, &c., ng̃a ibítay sa liog.
Collera. = Liógan.
Comadre. = Mare. * Mananábang.
Comadreja. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃ón sa ilagá, apan dagcó.
Comadron. = Laláque ng̃a manábang sa mg̃a babáye sa ilang pagánac.
Comandancia. = Pagcacomandante.
Comandante. = Pang̃ólo, magbolóot, ang magasógo ug magabóot sa pila ca táuo ng̃a nahasácop sa iang gahóm. * Ang magasógo ug magabóot sa obán ng̃a mg̃a ponóan ng̃a obus canía. * Ang magabóot ug magahópot sa mg̃a sacayán sa hari.
Comandar. = Pagsógo sa mg̃a soldados.
Comarca. = Cootlánan, pagcanáyon.
Comarcano. = Silíng̃an, táuo ng̃a mapoyó sa hadóol.
Comarcar. = Pagnáyon ang usá ca yota sa lain ng̃a yota. * Pagtánom sa mg̃a cahoy sa pagcataláy, sa pagcaatúbang.
Combar. = Liquiob, quióom, ticóco, balíquig.
Combatir. = Pagáoay, pagpang̃óbat, sangcay, damag, dosmog.
Combes. = Lugar sa ibábao sa salog con sa cubierta sa mg̃a sacayán, cutob sa taládoc ng̃a guing̃alan ug mayor hasta sa dolong.
Combinar. = Pagípon, pagáng̃ay, paghúsay. * Pagtándig, pagtándi, pagíndig.
Combustible. = Ang masáyon sosonógon.
Combustion. = Pagcasónog.
Comedero. = Calán-an. * Bisan onsa ng̃a macaón.
Comedia. = Comedya, dola.
Comediante. = Táuo ng̃a apil sa dola.
Comedido. = Ang táuo ng̃a maábi abíhon, tigtáhod, ang maálam magatóbang, ang mohátag sa toman ng̃a pagtáhod sa mg̃a talahódon, mataháon.
Comedio. = Talioála, catong̃ánan sa bisan onsa.
Comedor. = Ang hing̃áon caáyo. * V. Comedero.
Comendador. = Táuo ng̃a nahasácop sa catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a donggánon tong̃ód sa paghátag ug paglólot canía sa Guinóong hari sa Cruz ng̃a timáan sa iang cahímtang.
Comentar. = Asoy, sayod, saysay.
Comento. = Pagcaásoy, pagcasáyod, pagcasáysay.
Comenzar. = Sogod, ona.
Comer. = Caon. * Con otro ó con otros. = Salo. * Carne ó pescado crudo. = Quilao, hilap. * Algo para beber. = Somsom. * Las aves. = Toca, toctoc. * Los animales, las sementeras. = Pahit. * Tragando enteros los bocados. = Lamoy. * Un animal á otro. = Sobad.
Comerciante. = Magbalilígya, domolóong.
Comerciar. = Pagbalígya sa bisan onsa arón mahabílin ang tobo con ganancia.
Comercio. = Pagbalígya, pagpang̃íta sa quinabóhi, sa cabohían, sa pagbolobalígya sa mg̃a manggad ng̃a guipálit ng̃a daan, sa mg̃a calán-on con sa bisan onsa.
Comestible. = Bisan onsa ng̃a macáon, calán-on, cán-on.
Cometa. = Bitóon ng̃a dagcó ng̃a paquíta usáhay sa Lang̃it, ug may icog ng̃a hatáas caáyo. * Doláan sa mg̃a báta ng̃a ipalopád sa hang̃in ug guing̃álan ug talabánog. * Banog banog. [45]
Cometer. = Pagtógot ang usá sa táuo sa íang gahóm sa lain ng̃a táuo, pagtógon. * Pagsógod sa bisan onsa. * Pagsayóp, pagbóhat ug salá.
Comezon. = Pagcacatól, pagcagíloc.
Cómico. V. Comediante.
Comida. = Can-on, calán-on. * De solo morisqueta, camote, ube, &c. = Can-on, loto. * De carne ó pescado. = Sod-an, solá, soda.
Comido. = Bosog, ang micáon na.
Comienzo. = Sinógdan guinicánan.
Comilon. = Hing̃áon, tigcáon caáyo, ang macaón sa mabáscog, ang mocáon ug labí sa cusadáng̃an.
Comilona. = Pagcáon, panihápon, paniódto, paniága con pamáhao ng̃a guibotáng̃an sa daghánan ug sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a calán-on.
Comino. = Dagámi ng̃a magabóng̃a sa mg̃a liso ng̃a magamáy pa sa humáy ug magámit sa panácot sa mg̃a calán-on.
Comisario. = Comisario, táuo ng̃a magatóman sa mg̃a sugo ng̃a guitógon canía. * Sologóon sa mg̃a gobernadorcillo ug táuo ng̃a guinatagáan ug baras, ug may gahóm sa pagbólong ug pagdácop sa mang̃a saláan.
Comision. = Togon ng̃a guitógon sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo.
Comisionar. V. Cometer hasta pagsógod.
Comistrajo. = Pagcasacót ng̃a díli ang̃ay sa mang̃a calán-on.
Comitiva. = Cadaghánan sa mg̃a sologóon ng̃a nanagobán obán sa mg̃a dagcóng táuo.
Cómitre. = Magbalántay sa mg̃a preso ug mg̃a boang.
Como. = Ing̃on, maníng̃on, dao, somála.
Cómoda. = Panonódlan ng̃a cahoy ng̃a guitaólan sa mg̃a honos honos, sa pagtípig ug pasolód sa mg̃a bísti ug sa bisan onsa pa.
Cómodamente. = Sa pagcamasáyon, sa maáyong pagcabótang.
Comodatario. = Ang moólos sa isigcatáuo sa bisan onsa, ug may catungdánan sa pagóli sa guiólos con guibáilo.
Comodidad. = Maáyong pagcabótang. * Cadaghánan sa quinahánglan sa pagcabóhi, sa quinabóhi, sa cabohían.
Cómodo. = Polos, caposlánan. * Ang̃ay, oyon, maáyo.
Como quiera. = Bisan onsa. * Sa bisan onsa ng̃a pagcabotáng̃a, sa bisan onsa ng̃a pagbóhat. * Somála.
Compacto. = Libon, madásoc.
Compadecerse. = Looy, hinóclog, poáng̃od.
Compadre. = Pare, ang nagacódcod sa pagbóñag con sa pagpirma sa anac sa lain.
Compaginar. = Hosay, sohay, ang̃ay, pagbótang ug maáyo.
Compañero. = Obán, caobán, dapig.
Compañía. = Pagobán, pagcaobán, caobánan. * Pagsábot, pagóyon, paghiósa sa pila ca táuo sa ílang pagcomercio. * Tagsa ca tapóc sa mg̃a soldados ng̃a guinahóptan sa ílang caogalíng̃on ng̃a capitan.
Compañon. = Itlog sa mg̃a táuo ug sa mg̃a mananáp.
Comparable. = Bisan onsang botang ng̃a adang itándig sa lain ng̃a botang.
Comparacion. = Pagcatándig, pagtándi.
Comparar. = Tandi, tandig, sanglit.
Comparecencia. = Pagcaatóbang, pagpaquíta pagtóngha.
Comparecer. = Tongha, atóbang, pagpaquíta.
Comparsa. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanagobán obán sa nagapacadágcong táuo sa mg̃a dola, ug pacaíngnon ng̃a íang mang̃a sologóon con mang̃a sacop.
Compartir. = Bahin, pahat.
Compas. = Capandáyan sa mg̃a panday sa cahoy ng̃a magámit nila sa ílang pagsócod sócod. * Paghósay [45]ug pagáng̃ay sa mg̃a tolónggon sa música sa pagdóyog na. * Pagsádsad sa mg̃a táuo ng̃a nanagsabáy ng̃a macaígo sa pagdóyog sa mg̃a músico.
Compasar. = Pagsócod sa compás.
Compasion. = Poáng̃od, calóoy, pagcahinóclog.
Compasivo. = Mahinoclógon, mapoang̃ódon, malolóy-on mang̃iloóyan.
Compatriota. = Isigcataguilóngsod.
Compeler. = Pogos, logos.
Compendiar. = Pagláctod, pagdináclit.
Compendioso. = Lináctad, dinalí, dináclit.
Compensar. = Balos, bayad.
Competencia. = Pagcalális, pagcasócol socol, pagcaílog. * Tong̃ód, catongdánan.
Competente. = Igo, tacós.
Competer. = Tong̃ód.
Competir. = Lalis, solosócol, ilog.
Compilar. = Pagtígom, paghiósa.
Compinche. = Abian, higála, dapig.
Complacer, complacerse. = Pagsílbi ug maáyo sa lain, pagáng̃ay, pagóyon sa iang cabobót-on. * Lipay, himóot. * Saya saya, sayág.
Complemento. = Pagcatóman, catapúsan.
Completamente. = Sa pagcatóman, sa pagcaígo.
Completar. = Toman, tapos, tibáoas, ponó.
Completas. = Catapúsan ng̃a pang̃adyeón sa mg̃a Padre, sa matagádlao.
Completo. = Toman, ponó.
Complexion. = Quinaía sa tagsa ca táuo sa pagcatámboc, sa pagcamasaquíton con sa pagcamaáyong laoas.
Complicacion. = Pagcaípon, pagcating̃ób sa daghánan ng̃a mg̃a botang ng̃a nagcacaláin lain.
Complicar. = Pagípon, pagsacót pagting̃ób sa mang̃a botang ng̃a nanagcaláin lain.
Cómplice. = Masigcamacasasála, obán caobán sa salá.
Componer. = Hosay, sohay, ang̃ay, pagbótang ug maáyo, ayo.
Comporta. V. Canasta.
Comportable. = Alantóson.
Comportamiento. = Batásan.
Comportar. = Ilob, antos, aco.
Compostura. = Pagáyo sa nagadáot. * Pagdáyan dáyan sa bisan onsa. * Paghósay sa láoas.
Compra. = Pagcapálit.
Comprador. = Pomalálit, tigpálit.
Comprar. = Palit, bacal. * Vino ú otra bebida. = Tang̃oay.
Comprender. = Locob, sacop. * Sabot, toquib.
Comprensible. = Ang masáyon sabóton, pagatoquíbon.
Comprension. = Salabótan, ihibaló, húna húna.
Comprensivo. = Ang macatóquib, ang macasábot.
Comprensor. = Idem. * Ang macalócop, macasácop.
Compresivo. = Ang macapogós, macalógos, macapigós.
Comprimir. = Logos, pogos, pigós.
Comprobar. = Pagmatúod. * Pagtánding ang usá ca botang sa lain ng̃a botang.
Comprofesor. = Ang isigcamagsáma sa opicio.
Comprometer. = Pagbótang sa bisan cansa ng̃a táuo sa cahigayónan ng̃a catahápan, ng̃a may catáhap. * Pagbótang sa ilálom sa catongdánan sa bisan cansa ug bisan onsa.
Compromiso. = Caculían, samoc, casamócan, catáhap, doha doha, calisód.
Compuerta. = Pacas sa pultáhan, sa tacop, ang usá ca dahon sa doróha ng̃a macahímo sa tibúoc ng̃a pultahán con tacop. * Mg̃a papán ng̃a macasámpong ug macatábon sa alaguían sa tobig sa mg̃a canal.
Compuestamente. = Sa pagcahósay, sa pagcaáyo, sa pagcaáng̃ay.
Compulsa. = Hinúad sa bisan onsa ng̃a camatoódan. [46]
Compulsion. = Pagcalógos, pagcapógos.
Compuncion. = Paghinólsod, casáquet tong̃ód sa salá ng̃a guibóhat.
Compungir. = Hinólsol, sáquet, tapat.
Computar. = Pagcuenta, pagíhap, pagísip.
Cómputo. = Cuenta, ihap, isip.
Comulgar. = Caláoat, pagcaláoat sa mahál ng̃a laoas sa atong Guinóong Jesucristo.
Comulgatorio. = Calaoátan.
Comun. = Bisan onsa ng̃a ang̃ay ug oyon sa daghan ng̃a mg̃a táuo, mg̃a mananáp con mg̃a botang. * Bisan onsa ng̃a dili mahál, ng̃a dili bilírhon. * Cadaghánan sa mg̃a táuo sa usá ca Guinharían, provincia con longsod. * Cadaghánan sa mg̃a principales, sa mang̃a dato, sa mg̃a longsod. * Pamos-onan, calibáng̃an.
Comunal. = Ang nahatong̃ód sa tibúoc ng̃a longsod.
Comunicable. = Ang madaláhig, ang matácod sa daghan ng̃a mg̃a táuo.
Comunicacion. = Pagcadaláhig, pagcatacód.
Comunicar. = Daláhig, tacód. * Sombong, asoy, sayod. * Sabot, pagpólong. * Paquigsámbang, paquitámbag.
Comunidad. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a nanaglóon ug nanagípon sa pagpoyó sa usá ca baláy. * V. Comun desde cadaghánan.
Comunion. = Pagcacaláoat, pagcaambítan, pagcaámbit.
Comunmente. = Sa masóbsob, sa masócot, sa macadághan, sa masábog.
Con. = Sa, can, cang. * Obán, apil, dong̃an.
Conato. = Toyo, pagcasingcámot.
Concausa. = Tong̃ód ng̃a dong̃an.
Concavidad. = Loang, loyac, siclob. * Yahong.
Concebir. = Samcon, mabdos. * Sabot, habaló, alam.
Conceder. = Togot. * Oyon, ang̃ay.
Concejo. = Ting̃ób, pagcabildo sa gobernadorcillo ug sa mg̃a dagcóng táuo sa longsod.
Concepcion. = Pagcasámcon.
Concepto. = Paghúna húna, pagsábot.
Conceptuar. = Idem.
Concernir. = Tong̃ód.
Concertadamente. = Sa pagcahósay, sa pagcaáng̃ay.
Concertar. = Hosay, ang̃ay, pagpahamótang sa maáyo. * Sabot, pagpólong pólong, amóma.
Concesion. = Pagcatógot, pagtógot.
Conciencia. = Paghibaló, pagálam, pagsábot ng̃a guican sa atong caogalíng̃on ng̃a húna húna ug cásing cásing, sa daútan ng̃a tacós pagalicáyan, ug sa maáyo ng̃a adang ta unta boháton.
Concierto. = Pagcahósay, pagcabótang ng̃a maáyo sa bisan onsang botang. * Pagcasábot, pagcaóyon, pagpólong sa pila ca táuo sa bisan onsa ng̃a pagaboháton nila.
Conciliar. = Paghósay, pagáyo sa mg̃a cabobót-on ng̃a nanagbíquil biquil. * Pagcábig sa bisan cansang táuo sa maáyong boot sa lain.
Concilio. = Catilíngban sa mg̃a Obispo ug sa mang̃a Padre, sa pagsábot ug pagpólong sa tong̃ód sa mg̃a tolománon sa santa Iglesia ug sa mg̃a toloóhan sa mg̃a cristianos.
Concisamente. = Sa pagcaláctod, sa pagcadáclit.
Conciso. = Ang guipamólong, ang guiíng̃on, ang guisólat sa pagcaláctod, sa pagcadináclit.
Concitar. = Paghópo.
Conciudadano. = Isigcataguilóngsod.
Conclave. = Lugar ng̃a pagatíngban sa mg̃a Padre ng̃a Cardenales, sa paghing̃álan sa bag-ong Santos ng̃a Papa.
Concluir. = Tapos, obus, tibáoas, homan, camhan, tiboas.
Conclusion. = Catapósan, pagcatibáoas, pagcahóman.
Concofrade. = Isigcacofrades. [46]
Concolega. = Isigcacolegial.
Concordancia. V. Concierto.
Concordar. V. Conciliar. * Pagáng̃ay, pagóyon.
Concordato. = Pagsábot sa mg̃a haring cristianos ug sa Santos ng̃a Papa, sa tong̃ód sa obán ng̃a mang̃a tolománon sa Singbahán.
Concordia. V. Concierto. * Paghiósa. * Camatoódan ng̃a guisolátan sa guisabótan sa pila ca táuo.
Concretar. V. Conciliar y Concordar.
Concubina. = Sandil, bigáon, camaáyo, honag.
Concubinario. = Ang laláqui ng̃a may camaáyo.
Concubinato. = Pagpoyó, paglóon, pagípon sa laláqui ug babáye ng̃a díli miño.
Concúbito. V. Cóito.
Conculcar. = Pagtonób.
Concuñado. = Bilas, ang igsóon sa bayáo.
Concupiscencia. = Cailíbgon ng̃a daútan, mang̃íl-ad.
Concurrencia. = Ting̃ób, tagbo, pagtámbong sa daghan táuo sa bisan diin.
Concurrente. = Ang moting̃ób, ang motágbo, ang motámbong.
Concurrir. = Tagbo, ting̃ób, tambong, doong, tabo.
Concurso. V. Concurrencia. * Pagcatábang.
Concusion. = Pagcalíhoc, pagcatándog ng̃a ahat, mabáscog, sa bisan onsa.
Concha. = Baláyan sa mg̃a quinháson.
Concha-carey. = Sisic.
Concha-nácar. = Tipay.
Conchabar. = Paghiúsa, pagdóol. * Pagípon, pagobán.
Conchudo. = Mananáp ng̃a may baláyan ng̃a maíng̃on sa quinháson. * Matahápon, batid.
Conde. = Táuo ng̃a bilídhon tong̃ód sa cahímtang ng̃a guitógot canía sa hari.
Condecorar. = Paghátag sa táuo sa maáyong dong̃og, pagtógot canía sa hatáas ng̃a opicio con cahímtang.
Condenado. = Ang toa sa impierno, sa espierno, madáot.
Condenar. = Paghócom sa mg̃a hocom, sa mg̃a ponóan. * Paghócom sa Dios sa mg̃a daútan ng̃a táuo sa impierno, sa mg̃a casaquétan ng̃a dayon, ng̃a dili matápus.
Condensa. = Lugar, solód ng̃a pagatipígan, tipigánan, pagabotáng̃an ug pagasódlan sa bisan onsa.
Condensar. = Pagtibúoc, paghágcot sa bisan onsa, sa dogó, sa tubig, sa vino, sa nana, &c.
Condesa. = Ang asáoa sa conde.
Condescendencia. = Pagpaságad, pagcaóyon, pagcatángdo, pagcabóot.
Condescender. = Sagád, pasagád, ayon, oyon, boot, tangdo, angdo, togot.
Condicion. = Pagcaquinaía sa mg̃a botang, hingtóngdan, tong̃ód, quinahánglan.
Condicional. = Ang guiobánan sa bisan onsa ng̃a hingtóngdan con quinahánglan ba.
Condignamente. = Sa pagcatacús, maíng̃on, ing̃on, somála sa mg̃a pahanóngdan.
Condigno. = Casáquet, castigo, balos ng̃a maáyo con daútan, somála sa mg̃a pahanóngdan.
Condimentar. = Pagbótang ug panácot sa mg̃a calán-on.
Condimento. = Mg̃a panácot sa paghátag ug lalím ng̃a maáyo sa mg̃a calán-on.
Condiscípulo. = Isigcatinón-an.
Condolerse. V. Compadecerse.
Condonar. = Pasáylo.
Conduccion. = Paghátud, pagdála. * Pagmando, pagóna.
Conducente. = Bisan onsa ng̃a ang̃ay sa maáyong pagbóhat ug pagpamólong.
Conducir. = Hatud, dala, mando, oyon, ang̃ay, pagóna.
Conducta. = Batásan, gaoi, cagaoían.
Conducto. = Canal ng̃a alaguían ug baháan sa tobig.
Conductor. = Ang nagamando, magoóna. [47]
Coneja. = Conejos ng̃a baye.
Conejera. = Baláyan sa mg̃a conejos. * Lang̃ob ng̃a hatáas ug haíctin, maíng̃on sa baláyan sa mang̃a conejos.
Conejo. = Mananáp ng̃a maíng̃on ing̃on sa dagoay sa iríng, apan hatáas ugáling ang íang dalónggan.
Conexion. = Pagpalang̃áquit, pagcabáat, pagcatácgos, pagcaíng̃on.
Confabulacion. = Solti. * Sogílon, cagóla, pagpólong pólong.
Confabular. = Idem.
Confeccion. = Tambal ng̃a mahímo sa mg̃a nanagcaláin lain ng̃a mg̃a dahon, gamót con lindog ng̃a guibócboc: usáhay mahomót.
Confeccionar. = Pagbóhat sa mg̃a tambal.
Confederacion. = Pagcaábian, pagcahigála, paghiósa, pagcadápig, pagsábot.
Confederarse. = Hiósa, sabot, dapig.
Conferencia. V. Confabulacion.
Conferenciar. = Idem.
Confesar. = Tug-an, suguílon, sombong.
Confesion. = Pagtóg-an sa táuo ng̃a mocompisál sa iang mg̃a salá, sa Padre ng̃a guicompisálan nía.
Confeso. = Ang táuo ng̃a nagatóg-an sa hingbalóan nia.
Confesonario. = Compisálan, lugar ng̃a pagatug-ánan ug pagasoguilánan sa mg̃a salá.
Confesor. = Ang Padre ng̃a pagacompisálan sa mang̃a táuo, ang guitog-ánan, guisogínlan sa mg̃a salá. * Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa mg̃a santos ng̃a oalá omági sila sa pagcamartir.
Confiable. = Ang tacús ng̃a paglaóman, ng̃a salígan.
Confiado. = Táuo ng̃a palábi labíhon, ng̃a nagasálig sa ia lamang ng̃a caogalíng̃on ng̃a gahóm ug quinaádman.
Confianza. = Calaóman, casalígan, pagpalábi labi, pagcatúgyan.
Confiar. = Laom, salig, tugyan.
Confidente. = Ang guilaóman, ang guitugyánan, ang sinalígan.
Configuracion. = Ang dagoay sa bisan onsa.
Configurar. = Paggáma, paghímo, paghátag sa dagoay sa bisan onsa ng̃a guibóhat.
Confin. = Caotlánan, canayónan. * Guinharían, provincia con longsod ng̃a nayon sa lain Guinhadían, &c.
Confinar. = Nayon. * Hing̃ílin, halin.
Confirmacion. = Pagmatúod, pagcamatúod, camatoódan sa bisan onsa. * Pagpirma, paglíg-on sa Pagtóo ng̃a guicaláoat sa mg̃a cristianos sa pagbóñag caníla: ang icadóha ca sacramento sa atong Inahán santa Iglesia.
Confirmar. = Paglíg-on. * Pagpirma sa mg̃a cristianos sa pagdíhog caníla sa señor Obispo sa santos ng̃a lana, ug sa pagtóman osáb sa obán ng̃a mg̃a tolománon niíning sacramento.
Confiscar. = Pagcóha sa hocom sa mg̃a salapí, mang̃a manggad ug mg̃a dona sa mg̃a saláan.
Confitar. = Paghílog, pagdíhog sa asúcar con sa calámay sa mg̃a bong̃a ug bisan onsa ng̃a calán-on ng̃a pagatam-íson. * Paglóto sa sabáo sa asúcar con sa calámay sa bisan onsa ng̃a bóot ng̃a boháton ug matám-is.
Confite. = Matám-is ng̃a diótay ug malíng̃in.
Confitería. = Baláy ng̃a pagabohátan ug pagbaligyáan sa mg̃a matám-is.
Confitura. = Matám-is.
Conflicto. = Pagcabáscog sa pagáoay, sa pagpang̃óbat. * Casáquet, cagóol, cayógot, calisód sa húna húna ug sa cásing cásing, cabalísa.
Confluencia. = Pagcatágbo sa dohá ca sobá.
Confluir. = Pagtágbo sa dohá ca sobá. * Ting̃ób, tabo, tambong. [47]
Conformar. = Pagáng̃ay, pagóyon sa usá ca táuo sa mg̃a polong ug sa guihúna húna sa lain ng̃a táuo, con ang usá ca botang sa lain ng̃a botang. * Pagántos, pagílob, pagáco.
Conforme. = Magsáma, topóng, ang̃ay. * Ang magaílob.
Conformidad. = Pagcaóyon, pagcasonód. * Pagcasáma, pagcaíng̃on ing̃on. * Maáyong pagsábot, pagáng̃ay, pagpólong sa pila ca táuo. * Pagílob, pagántos sa mg̃a casáquit ug mg̃a calisdánan.
Confortar. = Paglíg-on, paghátag ug gahóm ug cosóg.
Confricar. = Hilot, comó, comos.
Confrontar. = Acob, atóbang. * Confinar.
Confundir. = Sacót, boloc, gobót. * Sayóp, ala, balíng̃ag. * Olao. * Obus, paóbos.
Confusamente. = Sa pagcabóloc.
Confusion. = Cabóloc, cagobót, casacót. * Doha doha sa húna húna, pagpaóbus sa boot. * Caólao.
Confuso. = Ang nagobót. * Ang nabóloc. * Ang nasacót. * Ang naólao. * Ang hióbsan sa boot. * Ang dili madáyag, dili maquíta, dili masáyod, díli maásoy caáyo.
Confutar. = Paglális sa bisan cansa arón madáyag ang matóod, pagíndig indig.
Congelar. V. Condensar.
Congeniar. = Pagáng̃ay sa gaoi, sa cagaoían.
Conglobar. = Ipon, tapoc, ting̃ób, ogdo.
Conglutinar. = Pagpílit, pagpadápat sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.
Congoja. = Pogdao. * Aoa, cotas, cogtas, cabódlay. * V. Conflicto desde casáquet.
Congojar. = Idem. * V. Acongojar, oprimir.
Congojoso. = Ang nagapasáquet, ang nagapalisód. * Quinayógtan, gurcalísdan, guicasaquítan, pologdáoon.
Congraciar. = Pagpatigáyon sa pagcóha sa maáyong boot sa isigcatáuo, pagpalángga, paghigógma.
Congratular. = Pagpaquíta sa bisan cansa ng̃a táuo sa calípay sa iang cásing cásing, tong̃ód sa maáyong palad sa isigcatáuo.
Congregacion. = Caltilíngban sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a táuo, sa pagsábot ug pagpólong polong sa bisan onsa ug ibótang sa ilang pagcabildo.
Congregar. = Ting̃ób, tambong, tabo, tagbo. * Tapoc, ipon.
Congreso. V. Congregacion. * Catilíngban sa mang̃a dagcóng táuo sa mg̃a Guinhadían, sa paghúsay sa mg̃a holosáyon ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a hari.
Cóngrio. = Isda ng̃a oaláy tonóc, maíng̃on ing̃on sa dagoay sa catsile.
Congruente. = Tacús, igo, ang̃ay.
Cóngruo. = Idem.
Conjetura. = Catáhap, húna húna ng̃a macaígo tong̃ód sa mg̃a timáan, ng̃a nadayág, caháng̃op.
Conjeturar. = Paghúna húna, pagtáhap sa bisan onsa, tong̃ód sa mg̃a timáan, hang̃op.
Conjuez. = Isigcahócom.
Conjuncion. = Pagcaípon, pagcaláquip.
Conjunto. = Tinápoc, tiníng̃ob, inípon. * Ang higála, ang abian, ang caobánan, haóp.
Conjuracion. = Pagcaálsa, pagsócol sa mg̃a ponóan, pagdilí sa pagsogót.
Conjurador. = Ang nagapaálsa sa obán, ang nagasámbag sa pagsócol sa mg̃a ponóan ug sa pagdilí caníla sa pagsogót.
Conjurar. = Alsa, socol, pagdilí sa pagsogót, pagáoay, pagpang̃óbat sa mg̃a ponóan. * Pagpang̃ádye, sa may gahóm, sa mg̃a pang̃adyéon ng̃a guitagána sa santa Iglesia, sa pagbógao, sa pagpaháoa sa mg̃a dagútan, sa mg̃a yaoa, sa mg̃a laoas sa mg̃a táuo.
Conjuro. = Pang̃adyéon ng̃a icapagóa sa mg̃a yaoa sa laoas sa mg̃a táuo, ug icapaháoa, igapahalayó, sa [48]mg̃a onós, sa mg̃a mananáp ng̃a nang̃adáot sa mang̃a cabalánan, ug sa bisan onsa contra sa mang̃a táuo. * Pang̃adyéon ng̃a bacácon ng̃a igapang̃aníto, icadioáta.
Conmemoracion. = Pagdúmdum, paghándom, paghísgot sa toa sa halayó. * Fiesta sa mg̃a minatáy, adlao ng̃a guitagána sa santa Iglesia sa pagpang̃ádye tong̃ód sa mg̃a calág sa purgatorio.
Conmemorar. = Soguílon, handom, domdom, hisgot.
Conmensal. = Sólod bálay, sologóon, táuo ng̃a mocáon ug mapoyó sa baláy.
Conmensuracion. = Pagcasáma, pagcatopóng sa mang̃a botang, pagcaíng̃on.
Conmensurar. = Pagsócod sa pagcatopóng.
Conmigo. = Canáco, canáho.
Conminar. = Paghólot, paghómot, pagágda sa hocom sa táuo ng̃a may catáhap, ng̃a guicatahápan ng̃a nacasalá, arón mamólong sa matúod.
Conmiseracion. = Calóoy, poáng̃od, pagcahinóclog.
Conmixtion. = Pagcasacót, pagcagóbot, pagabóloc.
Conmocion. = Cabóloc, cabórong sa húna húna. * Pagálsa. * Cagóbot sa Guinharían, sa provincia con sa longsod.
Conmover. = Gobot, samoc, lihoc.
Conmutacion. = Pagcabáilo, pagcatagáilo, pagcailís, pagcatagílis.
Conmutar. = Ilis, bailo, tagáilo, tagílis, poli, sobli.
Connatural. = Ang quinaía sa tagsa ca botang, ang caogalíng̃on sa iang pagcamáo.
Connaturalizarse. = Anad, ang̃ay.
Connivencia. = Pagpaságad, pagpasáilo sa mg̃a ponóan sa mg̃a sayóp ug mg̃a saláng diótay sa ilang mang̃a guinsacópan.
Connumerar. = Soguílon, hisgot. * Isip, ihap.
Conocedor. = Ang macaíla, ang macatóquib, ang macahúna húna.
Conocer. = Ila, habaló, húna húna, toquib, togcad, togcal.
Conocidamente. = Sa pagcadayág, sa pagcaháyag, sa pagcaásoy, sa pagcaoaláy doha doha.
Conocido. = Caíla, Ila. * Bilídhon, halángdon.
Conocimiento. = Ihibaló, húna húna.
Con qué? = Sa onsa?
Conquista. = Pagpang̃óbat. * Ang guipang̃obátan. * Longsod, Guinharían, &c., ng̃a guiángcon sa harí con sa táuo ng̃a dili onta tagía, tong̃ód sa iang dagcóng gahóm, sa iang mg̃a soldados, ug sa iang pagáoay ug pagpang̃óbat.
Conquistar. = Pagpang̃óbat, pagángcon. * Pagcóha sa maáyong boot sa isigcatáuo, paghópo.
Consagrar. = Pagdaláng̃in. * Pagsángpot ug pagpamólong sa Padre ng̃a nagamisa sa mg̃a polong ng̃a guipamólong ni Jesucristo sa catapúsan ng̃a pagpanihápon nía obán sa iang mang̃a guintón-an, arón magáma ug mahímo ang bilídhon ug mahál ng̃a laoas ug dogó sa maong Dios, sa tinápay ug sa vino. * Pagtíndog sa ladáoan, columna, &c., arón mahabílin hasta sa cadogáyan sa panomdóman sa mang̃a táuo ng̃a nanagbóhat sa mg̃a bohat ng̃a cating̃aláhan ug bantógon.
Consanguíneo. = Caobánan.
Consanguinidad. = Pagcacaobánan ng̃a guican sa usá lamang ca guinicánan, sa maong tigúlang.
Consecucion. = Pagcóha, pagdáng̃at sa guitúyo.
Consecuencia. = Camatóod ng̃a mosonód sa bisan onsa ng̃a camatoódan. * Bisan onsang bohat ng̃a mosonód sa lain ng̃a bohat.
Consecutivo. = Ang mosonód sa lain.
Conseguir. = Coha, dáng̃at.
Conseja. = Soguílon ng̃a bacácon. [48]
Consejera. = Asáoa sa consejero.
Consejero. = Somosámbag, somalámbag, ang nagasámbag, nagatámbag. * Ang nagaoáli, nagasáoay, nabárlong.
Consejo. = Tambag, sambag. * Oáli, laygay. * Hocmánan ng̃a labáo, dagcóan. * Badlong.
Consentido. = Báta ng̃a padayégon, ng̃a dili pagabarlóng̃on ug saoáyon sa íang mg̃a tigúlang, matinománan sa íang malágsot ng̃a cabobót-on. * Bana ng̃a magapaságad sa íang asáoa ng̃a macasalá sa laín, ng̃a moántos ug magaílob sa caólao ng̃a guibótang canía sa íang asáoa ug sa camaáyo nía.
Consentidor. = Ang magapaságad.
Consentimiento. = Pagángdo, pagtángdo, pagbóot, pagpaságad.
Consentir. = Boot, angdo, tangdo, ságad, oyon, ang̃ay, ando.
Conserva. = Bisan onsa ng̃a matám-is ng̃a linóto sa sabáo sa asúcar con sa calámay, ng̃a magáhi gahi ug mahágcot.
Conservacion. = Pagcadáyon, pagcadógay.
Conservador. = Ang nagatípig, ang nagabántay ug nagabáton sa bisan onsa, hasta sa dogay.
Conservar. = Pagbántay, pagpadáyon, pagbáton, pagcógi, pagtípig sa bisan onsa hasta sa dogay.
Considerable. = Ang tacós ng̃a palandóng̃on, hunahunáon, pamatng̃ónon, timaánan.
Considerar. = Palándong, matng̃on, húna hóna, timáan.
Considerado. = Táuo ng̃a mamólong ug magabóhat sa maáyong húna húna. * Ang nagapalándong, nagamátng̃on ug nagahúna húna ng̃a dáan sa oalá pa sía mahanáyac sa pagpamólong ug sa pagbóhat.
Consiervo. = Isigcaolípon, taláp-od. * Isigcabíhag, isigcasologóon.
Consignar. = Pagtimáan, pagtódlo.
Consigo. = Canía.
Consiliario. V. Consejero.
Consistencia. = Pagcadógay, pagcamáo. * Pagcalíg-on, pagcagáhi, pagcatíga.
Consistente. = Ang may calig-ónan.
Consistir. = Pagguícan ang usá ca botang sa lain ng̃a botang, paglíngcod, pagtíndog ang usá ca botang sa lain ng̃a botang: ang cahoy sa iang gamót ang baláy sa iang cimientos ang salog sa soleras, &c.
Consistorio. = Cabildóhan. * Catilíngban sa mg̃a Cardenales sa atobáng̃an sa Santos ng̃a Papa, sa pagpahibaló ug pagbaláod sa ng̃alan sa mg̃a Obispo ng̃a guibóhat nia, ug sa pagsábot sa bisan onsa ng̃a tacós boháton, sa tong̃ód sa mg̃a tolománon ug holosáyon sa santa Iglesia.
Consorcio. = Obán, caobán.
Consolable. = Ang arang lipáyon.
Consolablemente. = Sa pagcalípay.
Consolacion. = Paglípay. * Santísima Vírgen sa calípay.
Consolador. = Ang nagalípay, polong ug bohat ng̃a igacalípay.
Consolante. = Idem.
Consolar. = Lipay, pagsámpag sa mang̃a polong ng̃a malómo, matám-is ug maáyo.
Consolidar. = Paglíg-on pagsómpay, pagáyo sa nabalí con nabóong.
Consonancia. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon.
Consorcio. = Pagcaobán sa mg̃a nanaglóon ug nanagípon sa maong pinoyánan, pagcaonóng.
Consorte. = Ang nahaonóng sa palad sa lain. * Ang asáoa, ang bana.
Conspiracion. V. Conjuracion.
Conspirador. V. Conjurador.
Conspirar. V. Conjurar hasta pagpang̃ádye.
Constancia. = Calig-ónan, pagcadáyon, pagpadáyon. [49]
Constante. = Ang malíg-on, ang may calig-ónan.
Constantemente. = Sa pagcalíg-on, sa malíg-on.
Constar. = Matúod, dayág.
Constelacion. = Tapoc, cadaghánan sa mg̃a bitóon ng̃a nagdóol.
Consternacion. = Calísang, pagcalísang sa húna húna, sa boot, sa cásing cásing.
Consternar. = Lísang, cogmat.
Constipacion. = Sip-on.
Constipado. = Idem, sip-ónon, guisíp-on.
Constipar. = Sip-on.
Constitucion. = Pagcamáo. * Dagoay, quinaía ng̃a caogalíng̃on sa bisan onsa. * Batásan.
Constituir. = Gama, himo, bóhat, tocod.
Constitutivo. V. Constitucion. * Ang nagapaláin sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.
Constreñir. = Logos, pogos, pigós, hogot. * Songsong.
Constructor. = Ang magagáma ug magabóhat sa bisan onsa.
Construir. = Bohat, gama, himo, tocod. * Paghóad, pagmáymay, paglóas sa usá ca pinamólong sa lain ng̃a pinamólong, hobar.
Construpador. = Ang macasalá sa usá ca dalága, sa linogsánay, sa paglógos canía.
Construpar. = Paglógos sa usá ca dalága sa pagpacasalá canía, pagcasalá sa usá ca dalága sa linogsánay.
Consuegro. = Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa amahán ug inahán sa bana, ug sa amahán ug inahán osab sa asáoa, sa mg̃a tigólang sa usá ca magtiáyon.
Consuelo. = Calípay.
Consuetudinario. = Táuo ng̃a may batásan sa pagapamólong con sa pagbóhat sa bisan onsa, ng̃a naánad na.
Consulta. = Paquigsámbag, pagquitámbag, pagquigásoy, pagquisáyod, pagpang̃ótana.
Consultante. = Ang naquigsámbag, naquigásoy, naquigsáyod, naquigtámbag, nang̃otána.
Consultar. V. Consulta. * Pagsábot, pagpólong polong sa bisan onsa ng̃a arang pagaboháton.
Consultor. = Táuo ng̃a quinaadmánon, mang̃ialáman, ng̃a motóbag sa guipang̃otána canía sa tong̃ód sa bisan onsa ng̃a halálom.
Consumacion. = Catapúsan, pagcahúman, pagcatibáoas pagcaopús, pagcaóbus.
Consumado. = Bisan onsa ng̃a hingpit, toman, ug maáyo uyámot.
Consumar. = Toman, hingpit, pagbóhat ug maáyo, caáyo, sa bisan onsa. * Pagtúman sa pagcamagtiáyon, sa nahaóna pa, sa mang̃a bag-ong miño.
Consumido. = Táuo ng̃a maníoang uyámot, masaquíton, malúspad, sa mamála ng̃a panit.
Consumir. = Hodot, homan, tapos, tibáoas, obos, opús, laglag, oalá. * Pagcaláoat sa laoas sa atong Guinóong Jesucristo sa mg̃a Padre, sa pagmisa nila.
Consumo. = Ang mg̃a calán-on ug bisan onsa pa ng̃a mahorót, mahóman, matibáoas.
Consuncion. V. Consumir desde pagcaláoat. * Pagcaníoang.
Consuno (de). = Sa pagcahiósa, bisan onsa ng̃a pagaboháton sa maáyong pagsábot sa pila ca táuo.
Consustancial. = Pagcamáo ng̃a magsáma ug topóng sa totoló ca Personas sa Santísima Trinidad.
Consustancialidad. = Paghiósa, pagcamáo ng̃a diósnon sa totoló ca Personas sa Santísima Trinidad.
Contacto. = Pagcadápat, pagcasígpit, pagcadóol sa mg̃a botang.
Contador. = Ang magaísip, ang magaíhap, ang magacuenta.
Contaduría. = Baláy ng̃a pagabatónan ug pagahóptan sa nagacaláin lain ng̃a mg̃a cuenta. [49]
Contagiar. = Tacód, docot.
Contagio. = Salot, saquét ng̃a matacód, madócot. * Mang̃a salá, mg̃a batásan ng̃a daótan ng̃a motacód, modaláhig sa lain. * Pagcadaótan, cadáot, pagcahagálam ng̃a guican sa mg̃a salá ug sa batásan ng̃a mang̃íl-ad sa obán.
Contagioso. = Idem.
Contaminar. V. Contagiar. * Pagtalápas sa mg̃a sogo sa Dios ug sa santa Iglesia.
Contar. = Isip, ihap. * Soguílon, íng̃on.
Contemplacion. = Pagpalándong, paghúna húna, pagmátng̃on.
Contemplar. = Palándong, húna hona, matng̃on. * Solong, quita, tan-ao, híling, li-li.
Contemplativo. = Táuo ng̃a tigpalándong, ang nagahúna húna, ang namátng̃on.
Contemporáneo. = Talidóng̃an, dong̃an.
Contemporizar. = Pagáng̃ay, pagóyon, sa cabobót-on sa lain.
Contencion. = Pagcalális, pagílog.
Contender. = Lalis, aoay, damag, dosmog, pagpang̃óbat, ilog.
Contener. = Sacop, locop. * Haoid. * Pagpogóng sa mg̃a cailíbgon.
Contenido. = Ang maálam magpogóng sa mg̃a cailíbgon, boótan.
Contenta. = Gasa, gala, regalo.
Contentar. = Lipay, pagóyon sa pagbóot sa lain, pagtóman sa íang cabobót-on.
Contento. = Calípay. * Ang malípay, malipáyon. * Ang guilípay.
Contestacion. = Pagtóbag.
Contesto. = Tobag, balíbad. * Pagmatúod sa guiíng̃on sa obán.
Contextura. V. Configuracion.
Contienda. = Aoay, paglális, pagdámag, pagpang̃óbat.
Contigo. = Canímo.
Contiguamente. = Sa pagcadóol, sa pagcatopál, sa pagcanáyon.
Contiguo. = Ang nagatopál, ang midóol.
Continencia. = Pagcapogóng, pagpogóng sa mg̃a cailíbgon, casadáng̃an.
Continente. V. Contenido. * Dagoay, báihon sa tagsa ca táuo. * Bisan onsa ng̃a macasácop sa lain botang. * Yota ng̃a dagcóan caáyo, ug labing dagcó sa yota sa mg̃a polo.
Contingente. = Ang arang magtúman, ug ang dili opód cahá matúman. * Tampo, bahin, &c., ng̃a baláydon sa tagsa ca táuo, tampa.
Continuacion. = Pagcadáyon, pagdáyon.
Continuadamente. = Sa pagcadáyon.
Continuar. = Dayon, paráyon, pagnáyon.
Continuo. = Ang guibóhat sa oaláy honong, sa oaláy lang̃an, sa canónay. * Bisan onsa ng̃a bahin sa bisan onsa. * Nayon.
Contonearse. = Quiling quiling, líqui líqui, líquid líquid, pagpadáyeg sa paglacát.
Contornear. = Toyoc, libod, libót, licos.
Contorno. = Bisan onsa ng̃a macalibót ug macasácop sa lain.
Contra. = Batoc.
Contrabando. = Pagcomercio, pagbalígya sa mang̃a manggad ng̃a guidilí sa hari ug sa batásan.
Contraccion de nérvios. = Pagcaquíoi, pagcabínhod, pagcabánhod.
Contracosta. = Sa luyong dagat.
Contradanza. = Sayáo, sabáy ng̃a guisabáy sa daghánan ng̃a mg̃a táuo ng̃a nanagpárang pagdáng, ug nanagsigcápot capot sa ilang mg̃a camót, nanaglibót libót ug nagsigbolobalígtos sila. [50]
Contradecir. = Pagdilí, pagbátoc sa guimatóod sa lain, paglális.
Contradiccion. = Idem.
Contradictor. = Ang nagadilí sa guimatóod sa lain, ang nagalális.
Contraer. = Dool, sigpit, dapat, topál. * Quíoi, binhod, banhod. * Pagláctud sa soguílon, pagdáclit.
Contrahacer. = Pagbóhat sa bisan onsa ng̃a botang maíng̃on ing̃on sa lalin ng̃a botang, pagmáo mao.
Contrahecho. = Táuo ng̃a boctot ug sa balíquig ng̃a laoas.
Contrarestar. = Paglális, pagsócol.
Contrariedad. = Pagcabátoc.
Contrario. = Aoay, caáoy. * Batoc.
Contrastar. V. Contrarestar.
Contraste. = Táuo ng̃a may opicio sa paghíling sa salapí ug sa pagíla con maáyo ba con daótan, ug sa pagtímbang ug paghíling sa mg̃a hyas sa boláoan con sa salapí, ug sa pagmarca ug pagtimáan caníla. * Paglális, pagáoay. * Pagcábalhin ng̃a ahat sa hang̃in.
Contratacion. = Pagcomercio, pagbalígya sa mang̃a manggad.
Contraer. = Idem.
Contratiempo. = Calisdánan. * Casáquet, cayógot, cabalísa.
Contratista. = Coyme.
Contrato. = Pagsábot. * Pagbalígya, pagpálit.
Contravencion. = Paglápas, paglípas sa mg̃a sogo, pagpasipála.
Contraveneno. = Tambal ng̃a batoc sa hiló, ng̃a icaáyo sa táuo ng̃a nahiló, ng̃a guihilóan.
Contravenir. V. Contravencion.
Contraventor. = Malipáson, malapáson.
Contribucion. = Tampa, amot, tampo.
Contribuidor. = Ang nagaámot, tomalámpo, ang nagatámpa.
Contribuir. = Pagbáyad sa tampa, sa amot ng̃a hingtúngdan ng̃a ipabáyad sa tagsa tagsa. * Pagtábang sa pagdáng̃at sa bisan onsa.
Contribuyente. V. Contribuidor.
Contricion. = Paghinólsod, casáquet sa mg̃a salá ng̃a guibóhat sa atobáng̃an sa Dios tong̃ód canía lamang, tong̃ód lamang cay Dios man sia, ng̃a guiobánan sa malíg-on ng̃a pagsáad ng̃a dili na pagaópdon ug pagabalícan ang mg̃a salá.
Contrincante. = Ang magaílog sa pagailógan sa obán, sa lain.
Contristar. = Pagpasáquet, pagpasobó, pagpasocó.
Contrito. = Ang nagahinólsod, ang mibásol, ang nasáquet sa mg̃a salá, ang nagatápat.
Controversia. = Pagíndig, paglális lalis sa polong, arón maháyag ang camatoódan sa bisan onsa ng̃a quinaádman.
Controvertir. = Idem.
Contumacia. = Pagcasóqui, pagcalális, pagcagáhi sa caogalíng̃on ng̃a húna húna.
Contumaz. = Soquíhan, malalíson.
Contumelia. = Caólao.
Contumelioso. = Maoólao, macaólao, ang macacóha sa dong̃og.
Contundir. = Pagsó-so, pagpalo, pagdócdoc.
Conturbacion. = Pagcabóloc, pagcagobót.
Conturbado. = Ang nabóloc.
Conturbador. = Ang macabóloc, ang macagobót.
Conturbar. = Boloc, gobót.
Contusion. = Pagcabónol.
Convalecencia. = Pagcaáyo ayo, pagcaádang adang, pagcaárang arang na sa saquét ng̃a guibáti sa bisan cansa. [50]
Convalecer. = Pagádang arang na, pagbálic sa hinay hinay sa cosóg, sa gahóm ug sa maáyong quinabóhi ng̃a daan, sa obos na ang saquét, paghiúli uli.
Convecino. = Silíng̃an, ang nagapoyó sa dool, sa cadoólan sa lain.
Convencer. = Pagdáog sa lain sa matóod, sa camatoódan.
Convencion. = Pagsábot, pagpólong polong.
Convenible. = Ang masáyon moáng̃ay, moóyon sa lain.
Conveniencia. = Pagcaáng̃ay, pagcaóyon. * Polos, caposlánan. * Mg̃a bahándi, catigayónan, maáyong pagcabútang.
Conveniente. = Maáyo, ang may polos. * Ang moóyon. ang moáng̃ay.
Convenir. = Ang̃ay, oyon, angdo, tangdo. * Tong̃ód. * Ting̃ób, tigom, tagbo, tabo.
Convento. = Baláy ng̃a pagapóy-an sa mg̃a Padreng religioso, con sa mg̃a monja, mg̃a binócot. * Catilíngban sa mg̃a Padre con sa mg̃a monja.
Conventual. = Ang nanong̃ód sa convento. * Padre ng̃a nagapoyó sa convento.
Conversable. = Ang tacós ng̃a cagoláon, cagoláan, pagasoltíhan, pagpólong polóng̃an, pagsogilánan.
Conversacion. = Cagóla, solti, soguílon, soguir.
Conversar. = Idem.
Conversion. = Pagbálhin, pagbálio.
Converso. = Ang moros con judíos ng̃a mobálic sa pagcacristianos ug mobía sa iang daan ug daútan ng̃a mg̃a tinoóhan.
Convertir. V. Conversion. * Pagpabálic sa matúod ng̃a Pagtóo sa táuo ng̃a dili cristianos, ug sa naánad sa mg̃a batásan ng̃a daótan ug contra sa mang̃a cristianos.
Convexo. = Siquiáong.
Convicto. = Táuo ng̃a guihingmatód-an sa guibóhat nia ng̃a salá.
Convidador. = Domalápit, ang nagadápit.
Convidar. = Dapit, alap, agda.
Convite. = Combida.
Convocar. = Taoag, habaló. * Anhi, anha, adto.
Convocatoria. = Solat ng̃a icatáoag, icatígom sa mang̃a táuo, sa bisan onsang tuyo.
Convoy. = Abay, obán, caobán.
Convoyante. = Ang moábay.
Convoyar. V. Convoy.
Convulsion. = Pagcaquíoi, pagcabínhod, pagcabánhod ng̃a calit, ahat.
Convulsivo. = Ang guiquioían.
Conyugal. = Ang nahatong̃ód sa pagcamiño, sa pagcamagtiáyon, sa mg̃a quinasál.
Conyugalmente. = Sa pagcamíño.
Cónyuges. = Ang bana ug ang iang asáoa.
Cooperacion. = Pagcatábang.
Cooperante. = Tomalábang, ang nagatábang.
Cooperar. = Tabang.
Coordinar. = Hosay, sohay, ang̃ay, pagbótang ug maáyo.
Copa. = Copa, ilimnánan sa vino. * De árbol. = Osbong, otbong, dabong. * Brasero. = Bagahán. * De sombrero. = Bohó sa calo ng̃a pagasódlan sa olo. * Palo de los naipes. = Copas.
Copera. = Logar ng̃a pagabotáng̃an ug pagatipígan sa mg̃a copa.
Copete. = Lambóng̃ay, tarong.
Copetudo. = Langgam ng̃a taróng̃an, táuo ng̃a lambong̃áyan, ng̃a may lambóng̃ay.
Copia. = Pagcadághan, cadaghánan. * Hinóad sa mang̃a solat.
Copiador. = Libro ng̃a pagahoálan sa mg̃a solat.
Copiante. = Homolóad, maghohóad, ang nagahóad.
Copiar. = Hoad.
Copilar. = Pagtígom, pagting̃ób sa usá ca libro sa mg̃a solat ng̃a nanagcaláin lain. [51]
Copiosamente. = Sa pagcadághan.
Copioso. = Ang guidaghánan.
Copla. = Gaday, pagcanta.
Copo. = Loli.
Cópula. = Pagcahícot, pagcahócot, pagcaípon, pagcalang̃áquit, pagcahiósa. * V. Cóito.
Copular. = Hicot, hocot, hiósa, lang̃áquit, balígtos, balíghot. * Paghiláoas.
Coqueta. = Babáye ng̃a boot ng̃a higogmáon sa daghánan ng̃a mg̃a laláqui, tong̃ód lamang sa iang pagpadáyeg.
Coquina. = Quinháson ng̃a diótay.
Coquito. = Hagoa, yaoyao, ying ying, pagláin lain sa nauong, ug bisan onsa ng̃a pagboháton, arón comatáoa ang mg̃a bátang diótay.
Coracha. = Poyo poyo ng̃a panit ng̃a pagapóstan sa tabaco.
Coraje. = Cosóg, caísog. * Pong̃ot.
Corajudo. = Pongtánon, ang guipong̃ót.
Coral. = Corales, tanóm, cahoy cahoy sa oaláy dahon ug diótay, ng̃a mutodóc sa mg̃a bató sa cahiládman sa dagat. * Tohog, tinóhog, bogoay, cuentas sa corales.
Corambobis. = Táuo sa maáyong dagoay, sa maáyong baihon, sa dagcóng hosog, sopang, maámbong.
Corascora. = Sacayán.
Coraza. = Batong batong.
Corazon. = Cásing cásing, tagiposóon. * De madera. = Lobas, as as.
Corazonada. = Hinónghong sa cásing cásing, pagcatágna, pagcatághap.
Corbata. = Paño con cintas ng̃a ibórbod ug idáyan dáyan sa mg̃a laláqui sa liog.
Corbatin. = Idem.
Corbeta. = Sacayán sa toló sa taládoc.
Corcova. = Boctot.
Corcovado. = Boctóton.
Corcovear. = Pagtolotíndac, paglógso, hiood, hioid.
Corcovo. = Idem.
Corcheta. = Sab-ítan, cao-ítan.
Corchete. = Sab-it, cao-it. * Ang magadácop.
Corcho. = Panit sa ibábao sa cahoy ng̃a guing̃álan ug alcornoque. * Songsong sa corcho sa mg̃a botellas, sa mg̃a damajuana, &c.
Cordaje. = Jarcia sa sacayán.
Cordal. = Bag-ang sa bába ng̃a motodóc sa catapósan sa apapáng̃ig, sa pagcadagcó na sa tauo.
Cordel. = Pisi. * De atarraya ó chinchorro. = Baháyan. * De pescar. = Tonda, lambo.
Cordelazo. = Paglámbos sa pisi.
Cordelejo. = Pisi ng̃a magamáy. * Pagsóod sood, pagsólog solog, pagtíao tiao.
Cordelería. = Logar con baláy ng̃a pagabohátan sa mg̃a pisi.
Cordero. = Anac ng̃a diótay sa carnero, hayop.
Cordial. = Ang guican sa casing casing. * Ang macabáscog ug magapacosóg sa malúya.
Cordialmente. = Sa gogma ng̃a guican sa casing casing.
Cordillera. = Mang̃a boquid, caboquídan ng̃a nanagcasómpay sompay, nagacanáyon nayon.
Cordon. = Sagioálo, sigioálo, cordones.
Cordura. = Caboótan, salabótan.
Corifeo. = Pang̃ólo.
Corion. = Panit sa ibábao sa dorohá ca postánan sa báta, sa dihá pa sa tian sa inahán.
Corista. = Ang Padre ng̃a motámbong, ng̃a moádto, ng̃a moátang sa masóbsob sa coro. * Ang religioso ng̃a oalá omábot sa pagcapadre, ng̃a oalá pa ordenáhan. [51]
Corma. = Colma, singsing ng̃a cahoy ng̃a pagasoólan sa mg̃a tiil sa mg̃a preso.
Cornada. = Pagsong̃áy, pagsóng̃ag.
Cornamenta. = Song̃áy.
Corneador. = Mananáp ng̃a nagasóng̃ag, ng̃a nagasámad sa song̃áy.
Cornear. V. Cornada.
Corneja. = Langgam ng̃a maíng̃on ing̃on sa ooác.
Cornejo. = Cahoy.
Cornerina. = Batong mahál, masíhag ug mapóla póla.
Corneta. = Táuo ng̃a nagataíhop sa tolónggon ng̃a guing̃álan ug corneta. * Tolónggon sa tombága. * Bandera ng̃a may dohá ca tamóy maíng̃on ing̃on sa icog sa banog.
Cornisa. = Cornisa, bahin sa mg̃a cota ng̃a nanagcaláin lain ng̃a dagoay, ng̃a nagalípot ug nagalibót, sa mg̃a Singbahán ug sa obán ng̃a mg̃a cota, dapit sa goa, sa solód ug sa itáas.
Cornucopia. = Casangcápan sa cahoy con sa lain ng̃a hilimóon, ng̃a guitaólan sa mg̃a candelero ng̃a pagatolpócan sa mg̃a candela, sa pagíoag sa mang̃a solód, sa mg̃a Singbahán, &c.
Cornudo. = Mananáp ug bisan onsa ng̃a may song̃áy. * Ang bana ng̃a guilimbóng̃an sa iang asáoa sa pagpacasalá sa lain.
Coro. = Cadaghánan sa mg̃a táuo ng̃a naning̃ób sa pagcanta, sa pagpang̃ádye sa mg̃a pang̃adyéon sa mg̃a Padre. * Lugar sa mg̃a Singbahán ng̃a pagatíngban sa mg̃a cantores.
Corona. = Corona. * Porong porong. * Fin de alguna obra. = Catapúsan.
Coronacion. = Pagpórong porong.
Coronar. = Idem. * Paghíngpit, pagtápus sa bisan onsang bohat.
Coronel. = Ponóan sa mg̃a soldados.
Coronela. = Asáoa sa coronel.
Corpanchon. = Ang laoas sa mg̃a langgam, sa nacúha na ang onód sa doghan ug sa mg̃a paa.
Corporacion. = Catilíngban sa mg̃a táuo.
Corporal. = Ang nahatong̃ód sa lauas, sa canhic laoas. * Paño ng̃a pino ug mapotí ng̃a pagabocládon sa mg̃a Padre ng̃a magamisa, sa ibábao sa batong ara, ng̃a pagabotáng̃an sa calis ug sa hostia.
Corpóreo. = Ang may laoas, laoásan.
Corpulento. = Ang may dagcóng laoas.
Córpus. = Pólong ng̃a linatín ng̃a guicahing̃álan sa adlao ug sa procesion sa santos uyámot ng̃a laoas sa atong Guinóong Jesucristo.
Corral. = Alad, amátong, siclat, tranca. * De pescados. = Bongsod.
Correa. = Corea, tinábas ng̃a haíctin ug hatáas sa panit.
Correccion. = Badlong, pagsáoay, pagáoay.
Corrector. = Somaláoay, bomaládlong, ang nagabárlong, nagasáoay, nagaáoay.
Corredera. = Lugar ng̃a pagadalagánan sa mg̃a cabayo. * Tacop con bentana, talambóan ng̃a honus honus. * Pisi ng̃a guibotáng̃an sa usá ca tomóy sa usá ca papán ng̃a guipalótao sa olín sa mg̃a sacayán, arón hibalóan sa nagasacáy sa guitolínan nila.
Corredizo. = Balígtos ng̃a masáyon hohobádon, baló.
Corredor. = Ang modalágan caáyo. * Táuo ng̃a may opicio sa pagbolobalígya ug sa pagpálit sa bisan onsa. * Sologóon sa mg̃a comerciante ng̃a nagadála dala sa mg̃a potus, sa mg̃a manggad ng̃a ibalígya.
Corregible. = Táuo ng̃a masáyon motóo sa mg̃a pagsáoay ug pagbádlong canía.
Corregidor. = Ang nagasáoay, ang nagabádlong. * Hocom, ponóan sa provincia.
Corregidora. = Asáoa sa corregidor. [52]
Corregimiento. = Cahímtang, opicio sa pagcacorregidor, ug ang yota con mg̃a longsod ng̃a hingsácpan sa iang gahóm. * Baláy ng̃a pinoy-ánan sa corregidor.
Corregir. = Saoay, barlong, aoay, toon, matng̃on, todlo, oáli.
Correlacion. = Pagcasáma, pagcaíng̃on ing̃on.
Correncia. = Hibólos, calíbang, caólo.
Correnton. = Tigsódoy soroy, tiglíbod líbod.
Correo. = Táuo ng̃a may opicio sa pagdála dala sa mg̃a solat. * Cadaghánan sa mg̃a solat ng̃a guidáoat sa bisan cansa. * Baláy ng̃a pagadaoátan ug pagapahátan sa mg̃a solat.
Correoso. = Honit, háloot.
Correr. = Dalágan, tolin, agui. * Agua. = Bahá.
Correrse, avergonzarse. = Olao, taphao.
Correría. = Paghágmil, paghílay, pagláglag, pagdáot, pagpang̃áoat sa cadaghánan sa mg̃a táuo, con sa pang̃obátan ba, sa mg̃a cabalánan ug mg̃a longsod ng̃a ilang paghiagían.
Correspondencia. = Pagcaóyon, pagcaáng̃ay, maáyong buot. * Pagcaábian, pagcahigála sa mg̃a táuo. * Pagsigdála sa mg̃a solat.
Corresponder. = Pagbálos. * Tong̃ód. * Pagsighigógma.
Corretear. = Sodoy soroy, paglacát sa oaláy tuyo, paglíbod líbod.
Corrida. = Pagdalágan. * Pagbahá, pagágui sa tobig, dogó, &c. * Pagcalágmit, pagcadalí sa tiempo, sa túig.
Corrido. = Ang maólao. * Táuo ng̃a batid ng̃a nacaíla na sa calibótan.
Corriente. = Ang modalágan, ang magatólin. * Pagcabahá sa tobig. * Sológ.
Corrientemente. = Sa pagcasáyon.
Corrillo. = Alídong, alíding.
Corrimiento. = Pagcadalágan. * Pagcabahá, pagcasológ. * Caólao.
Corro. = Alídong, libót, alíding.
Corroboracion. = Pagcacosóg, pagcabáscog. * Pagmatóod sa bisan onsa.
Corroborante. = Tambal ng̃a magapabáscog, magapacasóg sa táuo ng̃a malóya.
Corroborar. = Pagcosóg, pagbáscog, paghátag ug gahóm.
Corroer. = Cotcot, bocboc, hilis, linis.
Corrompedor. = Ang magadáot.
Corromper, alterar algo. = Pagláin, paggobót, pagbóloc. * Seducir á alguna mujer. = Dahong dahong, limbong, pagdáog sa pagháng̃io, ali ali, coha. * Viciar las buenas costumbres. = Pagdáot, pagtampálas. * Sobornar al juez ó á otra persona. = Hopo, pagálam alam. * Oler mal. = Bahó, anghit, lang̃og.
Corromperse, podrirse algo. = Donót.
Corrosion. = Pagcacágod, pagcahílis, pagcacótcot, pagcalínis.
Corrosivo. = Ang macacágod, ang macahílis, ang macacótcot, ang macalínis.
Corroyente. = Idem.
Corrupcion. = Pagcadonót. * Pagcadáot.
Corruptela. = Idem: batásan ng̃a daútan, mang̃íl-ad.
Corruptibilidad. V. Corrupcion.
Corruptible. = Ang arang madonót, ang adang madáot.
Corrupto. = Ang nadonót, ang nadáot. * Daútan, madáot, mang̃íl-ad.
Corruptor. V. Corrompedor.
Corsario. = Capitan, magbobóot sa sacayán ng̃a andam sa pagbángga ug pagáoay, ug ang maong sacayán.
Corso. = Pagpang̃óbat sa dagat sa mang̃a caáoay.
Cortadera. = Pothao ng̃a maháit ng̃a igapótol sa masigcapóthao.
Cortadilla. = Vaso ng̃a diótay.
Cortado. = Bisan onsa ng̃a ang̃ay, ng̃a oyon, ng̃a mahamótang, ipahamótang ug maáyo. [52]
Cortador. = Ang magapótol, magatábas, icatábas, icapótol.
Cortadura. = Pagcasí-si, pagcabólag, pagcahíoa.
Cortafrio. V. Cortadera.
Cortante. = Ang hing̃aníban ng̃a maháit. * Tauo ng̃a magapatáy sa mg̃a baca, mg̃a calabao, &c., ug magabalígya sa onód.
Cortaplumas. = Labaja ng̃a italája sa mg̃a plumas.
Cortar. = Tabas, potol.
Corte. = Soláb sa mg̃a hing̃aníban, sa mg̃a labaja, &c. * Pagtácbas, pagtígbas.
Cortedad. = Pagcahamóbo, pagcadiótay. * Pagcacábos, pagcaoaláy quinaárman. * Pagcapobres, pagcaháng̃ol.
Cortejante. = Maábi abíhon, ang magaáli ali, ang moábi abi.
Cortejar. = Abi abi, ali ali, obán.
Cortejo. = Pagcaábi abi, pagcaáli ali. * Pagobán. * Paggása, pagregalo, pagmoral sa mg̃a babáye. * Camaáyo.
Cortés. = Maábi abíhon. * V. Afable.
Cortesanamente. = Sa pagcaábi abi. V. Afabilidad.
Cortesanía. V. Afabilidad y Afable.
Cortesano. = Maábi abíhon. V. Afable.
Cortesía. V. Afabilidad y Afable. * Pagcacomostá, pagpang̃omostá.
Cortesmente. V. Cortesanamente.
Corteza. = Panit. * Exterior del coco, fruta. = Bonot, interior de idem. = Bagól.
Cortijo. = Yota ng̃a guinabohátan ug ng̃a guitindógan sa caogalíng̃on ng̃a baláy.
Cortina. = Tabil. * Cota sa talioála sa dohá ca baluarte sa mg̃a lantáoan.
Cortinaje. = Cadaghánan sa mg̃a cortina, sa mg̃a tabil.
Corto. = Hamóbo, diótay. * Malágmit, madágmit, dili madógay. * Cabós.
Coruscante. V. Brillante.
Corva de la pierna. = Locon locon, loco loco.
Corvadura. = Pagcalíad, pagcabalicó.
Corvina. = Isda.
Corvo. = Ang nalíad, ang nabóctot, balicó.
Corzo. = Osa.
Cosa. = Onsa, botang.
Cosecha. = Panúig, panuígan.
Cosechero. = Ang pagaabóton sa panúig.
Coser. = Tahí.
Cosible. = Ang arang tahíon.
Cosido. = Talahíon, tinahí.
Cosmogonía. = Quinaádman sa tong̃ód sa pagbóhat sa Dios sa calibótan.
Cosmografía. = Quinaádman sa tong̃ód sa pagásoy sa ng̃atanán ng̃a nahamótang sa calibótan.
Cosquillas. = Guilóc.
Cosquilloso. = Guidcan, maguilócon, guilídcan.
Costa. = Bili sa bisan onsa ng̃a guipálit. * Báibay, baibáyon, yota sa daplin sa dagat.
Costado. = Quilid, loyo.
Costal. = Poyo poyo ng̃a dagcó, balóyot.
Costalada. = Pagcahágbong con madál-os ug madalín-as ang magalacát.
Costanero. = Bisan onsa ng̃a nahatong̃ód sa baybáyon sa dagat.
Costar. = Pagbíli.
Coste. = Bili.
Costear. = Pagsacáy ug hadóol sa yota, sa baibáyon. * Pagbáyad sa quinahánglan sa pagcáon, sa pagbisti, &c.
Costera. = Ang quilid, ang luyo sa too con sa oála sa bisan onsa.
Costilla. = Gosóc. * Ang caugalíng̃on ng̃a asáoa, licód. * Mg̃a ligazon sa mang̃a sacayán. [53]
Costillar. = Ang cadaghánan sa mg̃a gosóc.
Costilludo. = Táuo ng̃a may licód ng̃a halagpád, sa dagcóng hosog.
Costo. = Bili, bayad, paggasto.
Costosamente. = Sa pagcamahál.
Costosísimo. = Mahál caáyo.
Costoso. = Mahál, sa dagcóng bili.
Costra. = Cogan.
Costroso. = Ang may cogan.
Costumbre. = Gaoi, batásan. * Ang batásan sa bulan bulan ng̃atanán sa mg̃a babáye, saquít sa pagcababáye.
Costura. = Tinahí, tinahían, talahíon. * Lotac sa mg̃a papán sa mg̃a salog, ug sa mg̃a sacayán, pagcang̃áng̃a sa mang̃a papán ng̃a dili managdápat ug maáyo.
Costurera. = Babáye ng̃a mananáhi.
Costuron. = Ang guitahí sa daótan ng̃a pagtahí; olat sa mg̃a samad.
Cota. = Batong batong.
Cotejar. = Tandi, tandig, sanglet. * Pesos y medidas. = Sibo.
Cotejo. = Pagcasíbo, pagcatándig, pagcatándi, pagpanánglet.
Cotilla. = Solosinína, ng̃a guibísti sa mg̃a babáye, arón masígpit ug mamanípis ang ilang laoas.
Coto. = Timáan ng̃a ibótang sa caotlánan sa mg̃a yota sa mg̃a longsod, sa mg̃a tanáman, sa mg̃a cabalánan, &c.
Coton. = Panápton sa gapas ng̃a linabráhan.
Cotonía. = Idem.
Cotorra. = Loro, perico ng̃a diótay, abócay.
Covacha. = Lang̃ob ng̃a diótay.
Coy. = Doyan.
Coyunda. = Corea, panit holohalágpad ng̃a guicahígot ug guicalang̃áquit sa mg̃a torong baca, sa mg̃a baca, sa mg̃a calabao, &c., sa yogo, liógan. * Paghiósa sa mg̃a miño.
Coyuntura, articulacion de un hueso con otro. = Loha loha. * Ocasion de decir ó hacer algo. = Cahigayónan.
Coz. = Tindac, sindol. * Pagcasíbog sa mg̃a lothang sa pagbóhi caníla.
Cráneo. = Bagol bagol sa olo.
Crápula. = Pagcahobóg.
Crapuloso. = Hing̃ínom caáyo, hobgánon, palailínom.
Crasamente. = Sa pagcaoaláy quinaárman, sa pagcaoaláy boot.
Crascitar. = Pagtíng̃og sa ooác.
Craso. = Matámboc, mahágcot, espeso, sa daghan ng̃a manteca, tamboc.
Cráter. = Bába sa mg̃a bolcan ng̃a aguían sa caláyo, sa asó, &c.
Cratícula. = Talámboan ng̃a diótay, ng̃a pagcalaoátan sa mang̃a monja sa santos oyámut ng̃a laoas sa atong Guinóong Jesucristo.
Crea. = Panápton ng̃a potíon.
Creable. = Ang arang boháton, himóon.
Creacion. = Ang pagbóhat sa Dios sa ng̃atanán ng̃a guibóhat nia. * Sinógdan sa bisan onsang bag-ong cahímtang. * Pagbóhat ug paghing̃álan sa Santos ng̃a Papa sa mg̃a Cardenal.
Crear. = Pagbóhat, paggáma, paghímo sa bisan onsa: ang̃ay lamang sa Dios.
Crecedero. = Tomolóbo, ang arang magtobó.
Crece. = Tobó, pagdagcó, dogang, sopang. [53]
Creces. = Tobo, capin. * V. Crecedero.
Crecida. = Bahá, bon-og.
Crecidamente. = Sa pagcatobó, sa pagcacápin.
Crecido. = Dagcó. * Daghan, daghánan. * Hamtong.
Creciente. = Ang motobó, ang modagcó, ang madághan. * Pagcatibúoc sa bulan, pagcatáob sa dagat, taob.
Credencia. = Lamesa ng̃a diótay ng̃a natopál sa altal ng̃a pagamisáhan, ng̃a pagabotáng̃an ug pagatongtóng̃an sa bisan onsa ng̃a quinahánglan sa pagmisa.
Credencial. = Camatoódan.
Crédito. = Pagtóo. * Otang. * Maáyong dong̃og.
Credo. = Mitóo acó.
Credulidad. = Pagcasáyon sa pagtóo.
Crédulo. = Ang motóo sa madalí. * Ang masáyon motóo, matoóhon.
Creedero. = Ang arang toóhan, tolohóan, toloóhan, toóhan.
Creedor. V. Crédulo.
Creencia. = Pagtóo. * V. Creedero.
Creer. = Too. * Paghúna huna, pagtáhap.
Creible. V. Creedero.
Crema. = Tamboc sa gatas. * Atóle ng̃a pagaboháton sa gatas, sa binócboc sa trigo, sa itlog ug sa asúcar, ng̃a pagasacóton ug maáyo ug paglotóon.
Crémor tártaro. = Tambal maíng̃on ing̃on sa binócboc con sa apog, sa pagcapóti, ng̃a magámit sa purga ng̃a mahómoc.
Crepúsculo. = Caaláman dáman, calámdag cutub sa caadláuon hasta sa pagsobáng sa adlao, ug cotob sa pagcasálop sa maong adlao hasta sa gabíy, hasta sa cagabihíon.
Cresa. = Binhi sa mg̃a lang̃ao, olod ng̃a guican sa iang itlog.
Crespo. = Colóng̃on.
Cresta. = Pasong, parong. * Tapay. * Tadong.
Creyente. = Ang mutóo.
Criada. = Babáyeng sologóon. * Binatónan.
Criado. = Sologóon ng̃a laláqui, binatónan. * Táuo ng̃a guitodlóan ug guitoónan ug maáyo.
Criador. = Magbobóhat, magbolóhat: mahatong̃ód lamang sa Dios.
Crianza. = Pagcabáton, binatónan.
Criar. V. Crear: nahatong̃ód lamang sa Dios. * Pagbáton, pagbóhi. * Pagtóon, pagtódlo. * Pagalíma.
Criatura. = Binóhat. * Bag-ong báta, báta ng̃a bag-ong táuo, ng̃a guiánac ug bag-o.
Criba. = Nigo ng̃a binohóan, alig-ígan.
Cribar. = Alíg-ig.
Cribo. V. Criba.
Crímem. = Salá, sayóp ng̃a dagcó.
Criminal. = Saláan, masaláipon.
Criminoso. = Idem.
Crin. = Cadaghánan sa mg̃a balahíbo ng̃a motodóc sa ibábao sa liog sa mg̃a cabayo, &c.
Criollo. = Ang táuo ng̃a anac sa mg̃a Europeo, sa mg̃a catsila, ng̃a natáuo sa América.
Crisis. = Pagcaáyo con pagcadólog sa saquét ng̃a guibáti sa táuo ng̃a masaquét.
Crisma. = Santos ng̃a lana ng̃a sináctan sa bálsamo ug guibendicionan sa Señor Obispo sa Jueves santo. * Mao ang icadíhog sa mg̃a táuo sa pagbóñag ug pagpirma caníla, ug sa mg̃a Obisbo ug sa mang̃a Padre, sa pagconsagra ug pagordenal caníla.
Crismera. = Vaso, sodlánan sa santos ng̃a lana.
Crisol. = Sodlánan sa yota ng̃a pagatonáuan sa mg̃a tombága, sa bolánan, sa salapí ug sa cristal, sa salamín.
Crisólito. = Bató ng̃a mahál.
Cristal. = Salamín. [54]
Cristalino. = Bisan onsa sa salamín. * Ang maíng̃on íng̃on sa salamín.
Cristianamente. = Sa pagcacristianos.
Cristiandad. = Catilíngban sa mg̃a binoñágan. * Pagcatóman sa batásan ni Jesucristo.
Cristianismo. = Pagcacristianos, Pagtóo, religion ni Jesucristo. * V. Cristiandad.
Cristiano. = Cristianos, binoñágan. * Ang miángcon sa pagtóo cang Jesucristo, sa pagbóñag canía.
Cristo. = Ang Anac sa Dios ng̃a nagpacatáuo.
Criterio. = Timáan sa pagíla sa matóod, ihibaló ng̃a maáyo.
Crítica. = Paghóna hóna sa bisan onsa tong̃ód sa mg̃a timáan.
Criticar. = Idem.
Crítico. = Ang maálam maghóna hona, ang macaígo sa iang paghúna huna sa bisan onsa ng̃a botáng̃a.
Criticon. = Ang macatimáan, ang matimaánon sa mang̃a sayóp bisan ng̃a diótay caáyo, ug sa bisan onsa dihá.
Crónica. = Librong sinolátan sa ng̃atanán sa canhing tiempo ug ng̃a ipacasonód sonód ng̃atanán ng̃a nahatábo sa túig túig.
Cronista. = Táuo ng̃a nagasólat sa crónica, sa historia.
Crucero. = Lugar sa dapit sa oalá ug sa toó sa mang̃a Singbahán, hadóol sa altal mayor, ng̃a guibotáng̃an opód osáhay sa mg̃a altal ng̃a pagamimisáhan. * Dagat ng̃a pagabotáng̃an, pagaláoang laoáng̃an sa mg̃a sacayán sa pagátaug ug pagbántay sa mg̃a caáoay.
Crucífero. = Ang may cruz, con ang magadála sa cruz. * Tagsa ca Padre sa caparían sa santa cruz.
Crucificado. = Si Jesucristo ng̃a guidopá sa cruz.
Crucificar. = Pagdopá, paglánsang sa cruz.
Crucifijo. = Si Jesucristo, ang ladáoan ni Jesucristo ng̃a atong Guinóo ng̃a linánsang sa cruz.
Crucifixion. = Ang paglánsang, ang pagpadopá sa cruz.
Crucifixor. = Ang nagapadopá ug nagalánsang sa cruz.
Crudeza. = Pagcahílao, pagcagáhi.
Crudo. = Magáhi, ang oalá malóto ug maáyo. * Bong̃a ng̃a oalá pa mahínog, ng̃a hilao pa. * Quináon ng̃a dili mahílis sa cotó cotó. * Táuo ng̃a mabáng̃is, mamomógos, ng̃a oaláy calóoy. * Mang̃a hobág ng̃a magáhi, ng̃a oalá bomóto, ng̃a oalá pa nomána.
Cruel. = Mabáng̃is, mamomógos, daótan, mang̃íl-ad, malágsot, colang sa calóoy, sa poáng̃od.
Crueldad. = Pagcabáng̃is, pagcadaótan, pagcaoaláy calóoy.
Cruelmente. = So pagcabáng̃is.
Cruento. = Bohat ng̃a guiyabóhan, guiagásan sa dogó.
Crujir. = Agotíot, cagáscas, hagónos, hagódos.
Cruz. = Cruz, timáan sa mg̃a binoñágan. * Casáquet, calisód. * Cabóg-at. * Cayógot, cabalísa.
Cruzada. = Pang̃obátan, cadaguánan sa mg̃a táuo ng̃a magaáoay ug managsócol sa mg̃a moros, ug sa obán pa ng̃a dili cristianos, ng̃a guitogótan sa Santos ng̃a Papa sa daghánan ng̃a mg̃a indulgencia con pagpasáilo sa mg̃a casáquet ng̃a icabáyad sa mang̃a salá.
Cruzar. = Balábag, Pagcúrus. * Brazos. = Coyópos, cológpos. * Piernas. = Quipi, bilíbid.
Cuadernal. = Moton.
Cuadernillo. = Limá ca pliego ng̃a papel. * Ilisípan, tuígan ng̃a Pagagamíton ug pagatágdon sa mang̃a Padre sa ilang Pagpang̃ádyo. [54]
Cuaderno. = Pagcadághan sa mg̃a pliego, mg̃a dahon ng̃a papel ng̃a tinahí sa pagcadágoay sa libro.
Cuadra. = Lasalas ng̃a dagcó, maháoay. * Bolotáng̃an sa mg̃a cabayo ug obán pang mg̃a mananáp.
Cuadrado. = Bisan onsa ng̃a laro, sa opát ca esquina con nauong.
Cuadragenario. = Ang may con nadógay ug capat-án ca túig.
Cuadragesimal. = Ang nanong̃ód sa cuaresma.
Cuadragésimo. V. Cuadragesimal.
Cuadrante. = Horasán sa adlao, ng̃a nagatódlo sa horas tong̃ód sa landong sa adlao.
Cuadrar. = Pagláro. * Pagóyon, pagáng̃ay, gayón, doag.
Cuadriena. = Bisan onsa ng̃a nadógay ug opát sa túig.
Cuadrienio. = Idem.
Cuadrilla. = Cadaghánan sa mg̃a táuo sa pagbóhat sa bisan onsa.
Cuadrillero. = Pang̃ólo sa tagsa ca cuadrilla con tapoc sa mg̃a táuo. * Ang magabólong ug magaápas sa mg̃a caoatán.
Cuadrimestre. = Pagcadógay, cadogáyan sa opát ca bolan.
Cuadriple. = Ang nahímo sa opát ca botang.
Cuadro. V. Cuadrado y Cuadra. * Ladáoan ng̃a piníntal.
Cuadrúpedo. = Mananáp ng̃a may opát ca tiil.
Cuajada. = Gatas ng̃a natibóoc.
Cuajar. = Cotó cotó. * Balónan. * Pagtibúoc sa vino, sa tobig, sa dogó, &c.
Cuajaron. = Apol.
Cual. = Onsa? quinsa?
Cualquiera. = Bisan quinsa, bisan onsa.
Cuando. = Cun, ug.
Cuando? pretérito. = Anós-a? * Futuro. = Canosa?
Cuantioso. = Daghan, daghánan.
Cuanto? = Pila?
Cuarenta. = Capat-án.
Cuarentena. = Cadugáyan, pagcadúgay sa capat-án ca adlao, bolan con túig. * Cuaresma, cay hisácpan sa capat-án ca adlao sa pagpoása.
Cuaresma. = Tiempo, túig ng̃a calang cutub sa miércoles sa barlis, sa abó, hasta sa Domingo sa pagcabánhao, sa pagcabóhi osáb sa atong Guinóong Jesucristo. * Capat-án ca adlao sa pagpoása. * Cadaghánan sa mg̃a oáli ng̃a itagána sa pagoáli sa cuaresma. * Alta. = Cuaresma ng̃a hatáas, cuaresma ng̃a macaígo ug holohalayó sa sinógdan sa túig. * Baja. = Cuaresma ng̃a obus, cuaresma ng̃a macaígo sa hadóol dool sa sinógdan sa túig.
Cuarta. = Dang̃ao. * Ang icaópat ca bahin sa bisan onsa.
Cuartana. = Hilánat ng̃a mosógod sa taquig, sa icaópat ca adlao, sa tagsa ca tagópat ca adlao.
Cuartanario. = Ang hitaquígan sa tagópat tagópat ca adlao.
Cuartear. = Pagbáhin sa opát ca bahin, sa tagópat, sa tinagópat. * Paglápa. * Pagbalí, paglíqui, paglótac, pagbásag ug bisan onsa.
Cuartel. = Ang icaópat ca bahin. * Mang̃a bahín con mg̃a barrio ba sa mg̃a longsod. * Baláy ng̃a pagapóy-an sa mg̃a soldado.
Cuarteron. = Ang icaópat ca bahin sa bisan onsa ng̃a arang bahínon ug boot. * Anac sa mestiso ug sa babáyeng catsíla, con sa laláqui catsíla ug babáyeng mestiso.
Cuartilla. = Talágsan sa vino sa España. * Ang icaópat ca bahin sa usa ca pliego ng̃a papel.
Cuartillo. = Talácsan sa vino, sa soca, sa lana, &c., sa España. * Ang icaópat ca bahin sa sicápat, cuartiyo. [55]
Cuarto. = Icaópat ca bahin. * Moneda. = Cuarta. * Aposento. = Solod sonogán.
Cuatrero. = Caoatán ng̃a mang̃áoat sa mg̃a cabayo, mg̃a calabáo, &c.
Cuatriduano. = Ang nadógay ug opát ca adlao.
Cuatrinca. = Paghiosá, catilíngban sa opát ca táuo.
Cuatro. = Opát.
Cuatrocientos. = Opát ca gatús.
Cuba. = Solódlan, sodlánan ng̃a dagcó sa cahoy, tináod sa mg̃a papán ng̃a guilíg-on sa mg̃a baclao con bacolóng ng̃a pothao, sa pagbótang dihá sa vino, aguardiente, &c.
Cubeta. = Cuba ng̃a diótay.
Cubeto. = Idem.
Cubierta. = Tabon. * Mg̃a salog sa mg̃a sacayán. * Papel ng̃a sapao, ng̃a postánan sa mg̃a solat. * Hapin, salánig.
Cubiertamente. = Sa pagcatinágo.
Cubierto. = Ang guitabónan. * Cuchillo, cuchara ug tenedor ng̃a igasílbi sa lamesa ng̃a calán-an, laquip opód ang tinápay, ang servilleta ug ang usá ca pinggan. * Ang atop sa mg̃a baláy ug ang baláy ng̃a guiátpan. * cadaghánan sa mg̃a calán-on ng̃a ibótang ug dong̃an sa lamesa.
Cubil. = Dalángpan sa mg̃a mananáp ng̃a ihálas.
Cubo. = Timba.
Cubrir. = Tabon, tago, salípod. * Ponó. * Pagpang̃asáoa sa mg̃a mananáp.
Cuca. = Olod ng̃a diótay.
Cucaña. = Bisan onsa ng̃a madáng̃at sa táuo sa oaláy cabórlay.
Cucañero. = Ang macadáng̃at sa guitóyo nía sa oaláy cabódlay, guican lamang sa iang pagcamalaláng̃on, sa iang pagpatigáyon.
Cucar. = Pagyobit.
Cucaracha. = Oc oc, ipus.
Cuclillas (en). = Pongco, pióngco, poc-ong.
Cuclillo. = Langgam. * Ang bana sa babáye ng̃a nacasalá sa lain ng̃a laláqui, sa camaáyo.
Cuco. = Maníndot, sisirico.
Cuculla. = Tabon sa panápton sa olo.
Cucurucho. = Papel ng̃a liníquit ug tomóyan sa luyo, ng̃a pagapóstan ug pagasódlan sa mg̃a matám-is ng̃a sico, ng̃a magáhi, ug sa bisan onsa.
Cuchara. = Loag, cosara, looag, sandoc.
Cucharada. = Bisan onsa ng̃a nagaponó sa cosara, sa loag, ang macóha sa looag. * Paghilábot sa mg̃a sogilon sa isigcatáo, sa oaláy ug catungdánan ug quinahánglan.
Cucharero. = Ang magbolóhat ug magabalígya sa mg̃a looag.
Cucharita. = Looag looag, looag ng̃a diótay.
Cucharetear. = Pagcabó, pagcóha sa bisan onsa sa loag. * paghilábot sa mg̃a bohat sa isigcatáuo sa oaláy ug quinahánglan.
Cucharon. = Looag ng̃a dagcó.
Cuchichear. = Paghónghong, paghalaoáhao.
Cuchicheo. = Pagcahónghong, pagcahalaoáhao, sa pagcahínay ng̃a ting̃og.
Cuchilla. = Sondang, bolo.
Cuchillada. = Pagtígbas, pagtácbas, pagsóntoc.
Cuchillería. = Lugar ng̃a pagabohátan ug pagbaligyáan sa mg̃a sondang.
Cuchillero. = Ang nagabóhat sa mg̃a sondang.
Cuchillo. = Sondang, sipol.
Cuellicorto. = Ang may liog ng̃a hamóbo.
Cuellilargo. = Ang may liog ng̃a hatáas.
Cuello, parte del cuerpo. = Liog. * De camisa, &c., abertura. = Liab. * Lista de paño, lienzo, &c., que se pone en la abertura de las camisas, chaquetas, [55]&c. = Asintos. * Parte superior y mas angosta de alguna vasija. = Liog.
Cuenca. = Sodlánan sa yota ng̃a pagabotáng̃an sa cán-on. * Bohó sa nauong ng̃a guisódlan ug guibotáng̃an sa mg̃a matá.
Cuenco. = Sadlánan sa yota ng̃a halálom, sa oaláy ng̃abil.
Cuenta. = Pagcuenta, pagísip, pagíhap. * Tagsa ca malíng̃in sa salamín, sa corales, sa boláoan, &c., ng̃a itohog sa mg̃a cuentas, mg̃a rosarios.
Cuentista. = Táuo ng̃a may daótan ng̃a batásan sa pagdála dala sa mg̃a soguílon, arón managbolobiquil ang mg̃a cabobót-on sa íang mg̃a isigcatáuo, tabían.
Cuento. = Soguilon, pananglitan.
Cuerda. = Pisi ng̃a tinóyoc, ng̃a guigáma sa daghan ng̃a mg̃a pising magamáy, sa daghánan ng̃a mg̃a labid.
Cuerdamente. = Sa pagcaboótan, sa pagcaálam, sa quinaádman.
Cuerdo. = Ang boótan, ang may boot, ang may salabótan, ang nagahúna huna sa maáyo.
Cuerna. = Vaso, ilimnánan ng̃a pagaboháton sa usá ca pinótol sa song̃áy sa mananáp, sa baca con sa calabáo. * Song̃áy ng̃a libon, ng̃a oaláy ug bohó, ng̃a dili bohóan.
Cuerno. = Song̃áy.
Cuero. = Panit.
Cuerpo. = Laoas. * Catilíngban sa mg̃a táuo ng̃a nanaghiósa sila sa bisan onsa ng̃a ilang boboháton.
Cuerva. = Langgam ng̃a maíng̃on ing̃on sa ooác.
Cuervo. = Ooác.
Cuesco. = Lisó sa mg̃a bong̃a. * Otot.
Cuesta. = Bang̃ílid, baquílid, hanáyhay.
Cuestion. = Pagsolosámbag sa pagásoy sa matúod, arón maháyag ang camatúod. * Pagcaáoay, pagcalális.
Cuestionable. = Ang mag doha doha, ang guidóha doháan ang tacús ng̃a pagasolosambágan.
Cuestionar. = Pagsolosámbag, pagíndig indig.
Cueva. = Lang̃ob. * Baláy ng̃a pagadángpan sa mg̃a táuo ng̃a daútan.
Cuévano. V. Banasta, banasto y canasta.
Cuezo. = Dolang.
Cuidado. = Cacógui, pagbántay, pagsingcámot.
Cuidadosamente. = Sa pagcacógui, sa pagcasingcámot.
Cuidadoso. = Macógi, magasingcámot, magbalántay, bantay, maghohópot.
Cuidar. = Bantay, singcámot, hopot, alíma, cogui.
Cuita. V. Afliccion.
Cuitado. = Ang guicayógtan, guilísdan, guicasaquítan, ang nasobó.
Culada. = Pagcahágbong sa sampot, sa ililíngcod, ogsang.
Culantro. = Colantro, panácot.
Culata. = Ang catapúsan sa baláyan sa mg̃a posil ng̃a isándig ug idápat sa abága, sa pagbóhi na.
Culatazo. = Pagcasíbog sa mg̃a posil con pagabohían, sa pagpócpoc sa abága.
Culcusido. = Tinahí, tinahían ng̃a daútan.
Culebra. = Saoa, biting, halas. * De mar ó rio. = Taguioálo, tanquig.
Culebrear. = Paglíco lico, pagsíco sico.
Culebrina. = Lothang ng̃a hatáas ug sa diótay ng̃a bohó.
Culebron. = Táuo ng̃a malaláng̃on.
Culo. = Sampot, ililíngcor. * Lobót, boli, ilóhan.
Culpa. = Salá, sayóp.
Culpabilidad. = Pagpacasalá, pagcasayóp, pagsayóp.
Culpable. = Ang nacasalá, ang arung macasalá, macasasalá, masaláypon.
Culpablemente. = Sa salá, sa tinúyo sa buot.
Culpadamente. = Idem.
Culpado. = Macasasalá, ang nacasalá, ang nasayóp. [56]
Culpar. = Pagsáng̃il, pagsománg̃il.
Cultamente. = Sa pagcaáyo.
Cultivar. = Pagbóhat sa yota, pagdáro, pagcále, pagbónglay, &c.
Cultivo. V. Cultivar.
Culto. = Pagsíngba, pagtáhod. * Táuo ng̃a quinaadmánon, mang̃ialáman, batid.
Cultura. V. Cultivar. * Pagpamólong, pagsólte sa maáyo, sa oaláy pagcasalicoáoot, sa mg̃a polong ng̃a piníli.
Cumbre. = Casalpóng̃an, quinabongtólan. * Catapúsan sa pagcahigála, sa caálam, sa pagcabóang, &c.
Cumpleaños. = Adlao ng̃a hingtóngdan sa pagcatáuo sa bisan cansa.
Cumplidamente. = Sa pagcatóman, sa pagcahíngpit, sa pagcaáyo sa pagcamáo.
Cumplido. = Bisan onsa ng̃a hatáas, ng̃a capin. * Bisan onsa ng̃a igo, toman, hingpit. * Pagábi abi sa isigcatáuo. * Matinománon.
Cumplimentar. = Pagvisita, pagdóao. * Pagtóman sa mg̃a sogo.
Cumplimentero. = Táuo ng̃a maábi abíhon, coti cotíhan. * Matinománon ng̃a lacad na.
Cumplir. = Toman. * Paghátag sa isigcatáuo sa iang quinahánglan. * Pagtápus, paghóman, pagtibáoas.
Cumulador. = Ang nagatápoc, nagaípon, nagating̃ób, nagapóndoc.
Cumular. V. Acumular.
Cúmulo. = Tapoc, ogdo, pinóndoc.
Cuna. = Higdáan ng̃a diótay, ng̃a pagacolánan sa mg̃a báta. * Lugar ng̃a guicatauóhan sa bisan cansa. * Guinicánan, guiliuátan. * Sinógdan, sinogdánan sa bisan onsa.
Cundir. = Honób. * Pagdághan sa bisan onsa. * Pagdagcó. * Pagóna. * Tacód.
Cuña. = Sisip, badyet.
Cuñado, cuñada. = Bayáo.
Cuñete. = Bariles ng̃a diótay.
Cuño. = Imalárca, marca, patic.
Cupo. = Tampo, tampa, amot.
Cúpula. = Catapúsan sa mg̃a dagcóng baláy ug sa mg̃a singbahán, ng̃a malíng̃in dápit sa ibábao.
Cura. = Cura. * Pagbótang sa mg̃a tambal sa pagáyo sa mg̃a saquét. * Catungdánan sa mg̃a Padre cura.
Curable. = Ang arang ayóhon, ang omaláyo, ang arang tambálon.
Curacion. = Pagcatámbal, pagtámbal.
Curado. = Ang magáhi, ang quinórti.
Curador. = Ang nagabántay sa bisan onsa. * Magbalántay, ang magaalíma sa mg̃a báta ng̃a ilo ug sa ilang mg̃a dona.
Curar. = Pagtámbal, pagáyo. * Paghátag, pagbótang sa mg̃a tambal sa mg̃a masaquét. * Pagasín sa onód, sa carne con sa isda, arón gomáhi.
Curativo. = Tambal, bisan onsa, ng̃a igatámbal.
Curato. = Ang longsod, ang mg̃a sacop ng̃a pagabantáyan ug pagaalimáhan sa mg̃a cura. * Yota ng̃a hingtóngdan sa tagsa ca curato, longsod.
Cureña. = Capandáyan sa cahoy ng̃a pagatongtóng̃an ug pagataólan sa mg̃a lothang.
Cureñaje. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a cureña.
Curia. = Hocmánan sa mg̃a holosáyon sa mg̃a Padre.
Curioso. = Maquisayódon, ang mahagúgma magquisáyor, ang macógui, cacoguíhan, curiosos, macóti coti.
Currutaco. = Padayégon sa pagbísti.
Cursado. = Ang naánad, hingcaándan.
Cursar. = Pagádto, paglacát sa masóbsob sa bisan asa, sa bisan diin. * Pagátang, pagtámbong sa escolahán.
Curtidos. = Mg̃a panit ng̃a quinórti. [56]
Curtidor. = Ang nagacórti.
Curtir. = Corti, apog.
Custodia. = Bantay. * Casangcápan sa salapí con sa baláoan ng̃a pagabotáng̃an sa Santísimo Sacramento.
Custodiar. = Pagbántay.
Custodio. = Bantay. * Ponúan sa mg̃a Padre sa caparían ni san Francisco.
Cútis. = Panit sa laoas sa mg̃a táuo.
Cuyo. = Cansa.
Cha. = Sa, cha.
Chabacanería. = Pagcadaótan ng̃a pagbótang sa bisan onsa, pagcabáol.
Chabacano. = Baol, mabága.
Chacota. = Sabá, banha ng̃a sinácot sa mg̃a pagtíao tiao.
Chacotear. = Pagbánha, pagsabá, pagtíao tiao, pagtístis.
Chafarote. = Hing̃aníban ng̃a hamóbo ug halagpád.
Chal. = Paño ng̃a dagcó ng̃a guibísti sa mg̃a babáye.
Chaleco. = Sopa sa oaláy manggas.
Chalupa. = Sacayán.
Chambergo. = Calo sa pacó ng̃a halagpád ug malíng̃in.
Chamorra. = Ang olo ng̃a guigontíng̃an sa bohóc.
Chamorro. = Ang guigontíng̃an sa bohóc sa olo. * Ang natáo sa Marianas.
Chamuscar. = Salab, halob.
Chamusquina (oler á). = Angtod.
Chancear. = Tiao, tistis, solog solog, dola.
Chancero. = Tigtíao, matístis, tigsólog solog.
Chancillería. = Hocmánan ng̃a dagcó ug labí.
Chancletas (andar en). = Pagbísti sa sapín sa dili isóol ang ticód, sinelas.
Chanclo. = Sapín con sinelas ng̃a may cahoy sa tolónban, sa itolónob.
Chanza. = Pagcatíao, pagcatístis.
Chapa. = Pothao con tombága, salapí con boláoan ng̃a manípis, sa pagdáyan dáyan sa bisan onsa.
Chaparron. = Olan ng̃a mabáscog ng̃a masólog, ug ng̃a dili madógay.
Chapatal. = Pisácan, cayanáng̃an, lapoc.
Chapear. = Pagdáyan dáyan sa bisan onsa, sa mang̃a chapa.
Chapin. = Sapín.
Chapitel. = Sapitel, catapúsan sa mg̃a campanario ug sa mg̃a columna.
Chapodar. = Pagpótol sa mg̃a sang̃á sa mg̃a cahoy, sa mg̃a balágon ug mg̃a paras, saplong.
Chapuceramente. = Sa pagcabáol, sa pagcadíli hingpit.
Chapucería. = Pagcabáol, Pagbóhat sa bisan onsa sa pagcadíli maáyo, dili hingpit.
Chapucero. = Bohat ng̃a baol, ng̃a dili hingpit, ng̃a dili toman, ang táuo ng̃a dili macahingpit sa iang mg̃a bohat.
Chapurrar. = Simbog, sambog, sacót.
Chapuz. = pagcasálom.
Chapuzar. = Salom.
Chaqueta. = Sopa.
Charada. = Tigmo.
Charanguero. V. Chapucero.
Charca. = Danáo, tobígan, lam-áo, lanao.
Charco. = Idem.
Charla. = Sogid, soguílon ng̃a oaláy polos, ng̃a oaláy lamí.
Charlador. V. Charlatan.
Charlante. = Idem.
Charlar. = Pagsólti, pagsógid, pagsoguílon sa oaláy hingtóngdan ug lamí. [57]
Charlatan. = Tabían, hinoguílon, tigpólong, lasang, bosac, hinoguilánon.
Charlatanear. V. Charlar.
Charlatanería. = Idem.
Charol. V. Barniz.
Charolar. V. Barnizar.
Charro. = Táuo ng̃a boquídnon, ng̃a dili moánad sa batásan sa mg̃a táuo ng̃a longsolánon, bodong.
Chasco. = Pagtíao, pagsóod sood, pagsólog solog. * Paghitábo ng̃a contra ug dili oyon sa guipaábot, sa guihólat.
Chasquear. = Idem.
Chato, persona chata. = Pislat, pisláton. * Bolo, &c., de punta roma, chata. = Daya, sompo, songpo, sapia, sap-ya.
Chibato. = Ang anac ng̃a diótay sa canding.
Chibetero. = Alad ng̃a pagabilanggóan sa mg̃a anac ng̃a diótay sa mg̃a canding.
Chibo. V. Chibato.
Chicada. = Panón sa mg̃a anac ng̃a diótay sa mang̃a carnero.
Chico. = Diótay, didiót, hamóbo, báta.
Chicoleo. = Pagtíao, polong ng̃a matístis ng̃a ipamólong sa pagáli ali sa mg̃a babáye.
Chicolear. = Idem.
Chicote. = Táuo ng̃a báta pa, apan sopang, dagcó ug sa dagcóng hosog.
Chicozapote. = Bong̃a, ug ang cahoy ng̃a nagabóng̃a niána.
Chicha. = Ilímnon ng̃a pagaboháton sa maís ng̃a hinolóman sa tobig.
Chicharra. = Gang̃is. * Dagcóng caínit.
Chicharrero (ser un). = Lugar ng̃a maínit uyámot.
Chicharro. = Isda.
Chicharron. = Baboy ng̃a priníto, sa obus na guicoháan ug guipíga ang manteca, ang tambog, otos.
Chicheria. = Baláy con lugar ng̃a pagabohátan ug pagbaligyáan sa chicha.
Chichon. = Libótog, botóy, labtog.
Chifla. = Taghoy.
Chiflar. = Idem. * Pagtíao, pagyóbit, pagtámay. * Pagínom sa vino sa mabáscog.
Chifle. V. Chifla.
Chiflido. = Pagcatághoy, pagtághoy.
Chiflo. V. Chifla.
Chillador. = Ang nagaíac, nagapíac, nagaóit oit. * Ang nagasínggit nagatiábao, ang nagnagaígot, ang nagaoígic.
Chillar. V. Chillido.
Chillido. = Iac, iyac, piyac, piac, oit oit. * Singgit, tiábao. * Igot, oígic, agic ic, siyágit.
Chimenea. = Alasóhan, alaguían sa asó.
China. = Coro, batóng diótay. * Guinharían sa mg̃a insic.
Chinarro. = Batóng dolodagcó.
Chinazo. = Pagcabonó, pagbonó sa batong diótay.
Chinchorrero. = Lugar ng̃a may daghánan ng̃a mg̃a coting, dogho.
Chinche. = Coting, dogho. * Táuo ng̃a samócan.
Chinela. = Sinelas.
Chinesco. = Ang nahatong̃ód sa yota sa mg̃a insic.
Chino. = Insic, táuo sa Guinharían sa mg̃a insic.
Chiquillería. = Pagcadághan, cadaghánan sa mg̃a báta.
Chiquillo. = Diótay, diótan, diot.
Chiquirritico, ca, llo, lla. = Diótay oyámot, magamáy caáyo. [57]
Chiquirritin. = Idem.
Chiquito. V. Chiquillo.
Chiribitil. = Sooc, lugar ng̃a tinágo, hamóbo ug haíctin.
Chirimía. = Tolónggon ng̃a maíng̃on íng̃on sa clarinete.
Chirla. = Quinháson.
Chirlador. = Ang nagasínggit, nagatiábao caáyo.
Chirlar. = Pagsínggit, pagpamólong sa madalí caáyo.
Chirriar. = Conos, aroros. * V. Chillar.
Chirrido. = Ting̃ób sa mg̃a langgam ng̃a lain sa pagpatalínghog, ng̃a daútan.
Chisgarabís. = Táuo sa lauas ng̃a hamóbo ug sa dili maáyong dagoay, sa malágsot ng̃a pagatóbang.
Chisguete. = Usá ca pagínom sa vino.
Chismear. = Pagdála dala sa mg̃a soguílon, pagtábi.
Chismografía. = Mg̃a pagsógid, mg̃a balíta ng̃a guinasóguid sogid sa longsod.
Chispa. = Biti, aligáto, pisic, tolásic, tolas.
Chispear. = Piti piti, pisic, tolásic.
Chisporrotear. = Idem.
Chisposo. = Bisan onsa ng̃a nasónog ug nagapíti, piti, ng̃a nagapísic, nagatolásic.
Chistar. = Pagtíng̃og, pagsógod sa pagpamólong.
Chiste. = Pagcatístis, pagcatíao, pagcayóbit, pagcatámay.
Chistera. = Bocág ng̃a haíctin dapit sa itáas ug halagpád dapit sa obus, ng̃a guidála sa mang̃a mananágat sa pagsolód sa mg̃a isda.
Chistoso. = Matístis, tigtíao.
Chiticalla. = Ang mahilómon, ang dili magsogílon sa guitán-ao nía.
Chiticallando (andar ó ir). = Ang nagalacát sa maghínay caáyo, sa dili babatíon ang paglácang ug pagtónob nía.
Chiton. = Hilom, paghílom.
Chivo. V. Cabrito.
Cho. = Looá, polong ng̃a icapahonóng sa mg̃a mananáp.
Chocador. = Ang magapasocó sa isigcatáuo, ang magatúyo.
Chocante. = Idem.
Chocar. = Pagpasocó, pagáoay, pagdósmog, pagdámag.
Chocarrería. = Pagtíao, pagcatístis ng̃a mabóg-at ug dili macaígo.
Chocarrero. = Ang magtíao sa mg̃a pagtíao ng̃a dili macaígo, ng̃a mabóg-at.
Choco. V. Calamar.
Chocolate. = Socolate.
Chocolatera. = Batirol. * Sorlánan sa yota, sa tombága, &c., ng̃a pagabocálan ug pagalotóan sa socolate.
Chocolatero. = Ang magalígis sa cacao ug magabúhat sa socolate.
Chochear. = Pagáng̃o ang̃o, paghióli, pagóli sa pagcabáta.
Chochera. = Idem.
Chochez. = Idem.
Chocho. = Ang̃o ang̃óhon, hing̃oliánon, hing̃olían, oliánon.
Chofes. V. Bofes.
Chofeta. = Bagahán.
Cholla. = Bagól bagól.
Chopa. = Isda.
Chopo. = Cahoy ng̃a hatáas ug dagcó.
Choque. = Pagcadósmog, pagcadámag.
Choquezuela. = Bocóg sa tohod.
Choricero. = Ang magabóhat sa soriso. [58]
Chorizo. = Soriso, pinótol ng̃a hamóbo sa tináe ng̃a sinódlan sa tamboc ug sa onód sa baboy ng̃a tinádtad.
Chorlito. = Langgam. * Táuo sa magáan ng̃a búot, boang boang.
Chorrear. = Agas, tolo, agay, agáy-ay.
Chorrera. = Lugar ng̃a guiagásan sa tobig, vino, &c., balaháan sa tobig.
Chorretada. = Ang pagágas ng̃a tagcoláhao, ng̃a ahat, sa vino, tobig, nana, &c. * Pagpamólong sa madalí ug malágmit caáyo.
Chorro. = Ang tobig, vino, &c., ng̃a moágui sa mabáscog, sa bisan diin. * Tíng̃og ng̃a mabáscog ug dagcó.
Chotacabras. = Langgam.
Choto. = Ang nati, ang anac ng̃a diótay sa baca. * Ang anac ng̃a diótay sa canding.
Chotuno. = Cadaghánan sa mg̃a anac sa mg̃a cading ng̃a managsóso pa. * Bahó ng̃a maíng̃on sa bahó sa mg̃a canding.
Chova. = Langgam ng̃a maíng̃on ing̃on sa ooác.
Choza. = Payág, balong balong.
Chubasco. = Onós, olan ng̃a mabáscog, masólog, ng̃a guiobánan sa mahorós ng̃a hang̃in.
Chuchería. = Mang̃a tolotag dyot ng̃a molomaníndot, apan sa diótay ng̃a bili.
Chucho. = Iró. * Polong ng̃a igabógao sa mg̃a iró.
Chuchumeco. = Táuo ng̃a hamóbo ug sa molomalágsot ng̃a dagoay.
Chueca. = Bocóg sa mg̃a loha loha.
Chufleta. V. Chocarrería.
Chufletero. V. Chocarrero.
Chulear. V. Burlar.
Chuleta. = Gosóg sa baca, sa nati sa baca, ug sa baboy ng̃a prinito con iníhao.
Chunga (estar de). = Pagtíao, pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a magáan ug matístis.
Chupa. = Sopa.
Chupadero. = Ang magasópsop, ang magasóyop, ang mopáng̃os, ang magasalópsop.
Chupado. = Ang maníoang caáyo.
Chupador. V. Chupadero.
Chupadera. = Pagcasópsop, pagcasóyop, pagcapáng̃os, pagsóso, pagsalópsop.
Chupar. = Sopsop, soyop, pang̃os, salópsop.
Chupete. (ser alguna cosa de). = Bisan onsa ng̃a maáyo, matahóm ug manídot.
Chusco. = Bisan onsa ng̃a ang̃áyan, baihónan.
Chusma. = Cadaghánan, pagcadághan sa mg̃a táuo.
Chuzo. = Cahoy ng̃a guitaólan sa usá ca pothao ng̃a matalínis.
Dable. = Ang masáyong boháton, ang arang himóon, gamon, boloháton.
Dádiva. = Hatag.
Dadivosamente. = Sa pagcalólot.
Dadivoso. = Malólot, malolotón, ang mahagógma maghátag, homalátag, maghahátag.
Dador. = Idem. * Ang mohátag, ang molólot.
Daga. = Hing̃aníban sa doruhá ca soláb, hamóbo ug sa matalínis ng̃a tomóy.
Dale que dale. = Mao da guihápon, mao ng̃a mao. [58]
Dalmática. = Bisti ng̃a guibisti sa Diácono ug Subdiácono, sa mg̃a misa sa totoló ca Padre.
Dama. = Babáye ng̃a dato, bilídhon, lioat sa maáyo ug banságon ng̃a guinicánan. * Babáye ng̃a guiáli alíhan, guibólong ug guihigógma sa laláque. * Babáye ng̃a magaalágad sa haring babáye, sa asáoa sa hari, sa mg̃a anac, mg̃a apo ug mg̃a pagománcon sa mg̃a hari. * Babáye ng̃a nagapacadagcóng táuo sa mg̃a dola. * Sandil, camaáyo.
Damasco. = Panápton sa igagáma, con sa balahíbo sa mg̃a carnero, ng̃a mabága ug nagacaláin lain ug color, ug may mg̃a labra con mg̃a bolac bolac sa maong color sa panápton: bali sa pagbóhat sa mg̃a tabil sa mg̃a Singbahán con sa bisan diin pa.
Damasquillo. = Panápton ng̃a maíng̃on íng̃on sa damasco.
Damería. = Pagcóti coti ng̃a ang̃ay sa mg̃a dama.
Damisela. = Babáye ng̃a maáyo, matahóm ug malipáyon. * Babáye sa daótan ng̃a batásan, bigáon, sandil.
Damnificar. = Pagdáot.
Danza. = Sayáo, sabáy, magsalayáo, cadaghánan, tapoc caobán sa mg̃a táuo ng̃a nanagsayáo.
Danzante. = Tigsabáy, somalayáo, ang nagasabáy.
Danzar. = Sabáy, sayáo.
Dañable. = Ang macadáot.
Dañado. = Ang guihócman sa Dios sa mg̃a casaquétan sa impierno.
Dañador. = Ang magadáot, ang magaámong among.
Dañar. = Daot, among among.
Daño. = Cadáot, cadaótan.
Dañosamente. = Sa pagcadáot.
Dañoso. V. Dañador.
Dar. = Hatag, lolot. * Pagbónal, paghámpac, pagsómbag, pagsagpá, &c. * Tonol, tognol.
Dardo. = Sombilíng, sinampácan, odyong, paná.
Dares y tomares. = Pagtolotóbag.
Data. = Ang adlao ng̃a pagapirmáhan sa mg̃a solat con mg̃a camatoódan, ng̃a ibútang sa sinógdan con sa catapósan. * Ang ihátag cun ióna sa bisan cansa, ng̃a macóha sa iang guidáoat, sa baláidon nia con sa iang otang.
Datar. = Pagbótang sa arlao sa pagsólat sa mg̃a solat.
Dataría. = Hocmánan ng̃a dagcó sa Roma: mao ang alaguían sa obán ng̃a mg̃a pagtógot sa Santos ng̃a Papa.
Datario. = Padre ng̃a ponóan sa hocmánan sa dataría.
Dátil. = Bung̃a sa cahoy ng̃a guing̃álan ug palma, ng̃a maíng̃on ing̃on sa dagoay sa lobí con sa bong̃a.
Dato. = Camatoódan, hingtóngdan, arón masáyod ang táuo sa bisan onsa. * Dagcóng táuo, arunáhan, salapían.
De. = Sa, ni. * Cotob, guican sa.
Dean. = Ponóan sa mg̃a Canónigo.
Deanata. = Cahímtang con opicio sa Padreng Dean ug ang yota ng̃a hingsácpan sa iang gahóm.
Debajo. = Sa ilálom, sa obus, sa silong.
Debate. = Pagtóbag tobag.
Debatir. = Tobag tobag, pagíndig, pagáoay.
Debelar. = Pagdáog sa caáoay.
Deber. = Catongdánan, catong̃ód, tong̃ód.
Debidamente. = Sa pagcatóman, sa pagcahíngpit, sa pagcaáyo.
Débil. = Malóya, mahóyang, lopóg.
Debilidad. = Calóya, cahóyang, calopóg.
Debilitar. = Loya, hoyang, lopóg.
Débilmente. = Sa pagcalóya, sa pagcahóyang, sa pagcalopóg. [59]
Débito. = Otang. * Catongdánan sa pagtóman sa mg̃a quinasál sa ilang pagcamíño.
Decadencia. = Pagcadáot sa mahínay hinay sa bisan onsa. * Pagsógor sa calóya. * Sinógdan sa pagdáot, sa pagcopós.
Decaer. = Pagdáot daot, pagcopós. * Pagoalá sa cahímtang ng̃a maáyo ug hatáas ng̃a daan sa bisan cansa.
Decaimiento. V. Decadencia.
Decálogo. = Ang mg̃a napólo ca sogo sa Dios.
Decano. = Ang labíng daan, ang labíng tigúlang sa usá ca catilíngban sa mg̃a táuo. * Ang ponóan sa mg̃a hoemánan, sa mg̃a Chancillería, sa mg̃a Audiencia, &c.
Decantar. = Pagbaláod, pagpabántog. * Pagdagcó sa bisan onsa ng̃a guisóguid. * Pagtúang sa mahínay hinay sa usá ca panonódlan, arón ihóad ang vino, tobig, &c., sa solód sa lain panonódlan, sa dili moobán ang lalog.
Decena. = Ang usá ca napólo. * Tohóg sa napólo ca cuentas, tinagpólo.
Decencia. = Ang maáyong paghósay ug pagdáyan dayan sa bisan onsa.
Decenio. = Pagcadúgay sa napólo ca túig.
Deceno. = Icapólo.
Decentar. = Sogod. * Dosdos, pagsámad sa laoas sa masaquét ng̃a nadógay sa higdáan.
Decente. = Mataróng, tacós, maáyo. * Ang guidáyan dayánan sa dili guilabíhan, con dili sa casadáng̃an lamang. * Táuo ng̃a dili bilídhon caáyo, apan guican sa maáyong guinicánan.
Decible. = Ang arang ipamólong.
Decidero. = Idem.
Decidir. = Paghanáyac sa pagbóhat ug sa pagpamólong sa bisan onsa.
Decidor. = Matístis, tigpamólong sa mg̃a polong ng̃a tiao.
Décima. = Icapólo ca bahin.
Decimal. = Idem.
Décimo. = Icapólo.
Décimocuarto. = Icapólo ug opát.
Décimonono. = Icapólo ug siám.
Décimooctavo. = Icapólo ug oaló.
Décimoquinto. = Icapólo ug limá.
Décimoséptimo. = Icapólo ug pito.
Décimosexto. = Icapólo ug onóm.
Décimotercio. = Icapólo ug toló.
Decir. = Polong, pagpamólong, íng̃on.
Decision. = Pagcahanáyac. * Catapósan ng̃a paghócom.
Decisivamente. = Sa pagcahanáyac, sa minatúod.
Declamar. = Pagásoy, pagpamólong sa minatúod, sa mg̃a polong ng̃a maínit, ng̃a tinóod, ng̃a maháit.
Declaracion. = Pagcaásoy, pagcaháyag, pagcadayág. * Pagmatúod sa ilálom sa pagpanómpa, pagsáyod.
Declaradamente. = Sa pagcadayág, sa pagcaháyag, sa pagcasáyod.
Declarador. = Ang magaásoy.
Declarante. = Idem.
Declarar. = Asoy, sayod, dayág, hayag. * Pagmatúod sa pagpanómpa.
Declinacion. = Pagcacólang, pagcacábos. * Pagcahanáyhay.
Declinar. = Copos, cobos, colang, cabos. * Pagtaquílid sa loyo ug sa loyo. * Pagbálhin sa maáyo sa pagcadaótan, sa cabáscog sa pagcalóya, sa cahayag sa pagcang̃ítng̃it, &c.
Declive. = Hanáyhay, handig.
Declividad. = Pagcahanáyhay, pagcahándig.
Declivio. V. Declive.
Decoccion. = Pacalóto. [59]
Decorar. = Dayan dayan, pagtahóm. * Pagcadáyan dayan.
Decoro. = Pagtáhod, pagtahá, catahá, catahódan. * Pagcaólay, paglícay sa mg̃a calao-áyan ug calágsot.
Decoroso. = Ang may caólao. * Ang tacús boháton.
Decrecer. = Copós, cobos.
Decrépito. = Tigólang, ang̃o ang̃óhon, oliánon, hing̃olían.
Decrepitud. = Pagcatigúlang, pagcaáng̃o ang̃o.
Decretal. = Solat sa Santos ng̃a Papa sa bisan onsa. * Libro ng̃a guitíngban ug guitapócan sa mg̃a solat sa mg̃a Santos ng̃a Papa.
Decretar. = Asoy, sayod, pagsógo.
Decreto. = Sogo, pagásoy, pasáyod. * Pagbóot, pagsógo sa Santos ng̃a Papa.
Decurion. = Ang báta sa escolahán ng̃a nagapaleccion sa obán.
Dechado. = Panigíngnan, sanglétan, pananglétan, sanglet.
Dedada. = Bisan onsa ng̃a arang macóha sa usá ca todlo.
Dedal. = Capandáyan sa pothao, tombága, salapí, &c., ng̃a isóol sa torlo ng̃a lomalábao con sa casing casing, sa pagdóso sa mananáhi sa dagom.
Dedicar. = Pagtong̃ód sa bisan onsa sa Dios, cang María Santísima, sa mg̃a santos, ug bisan sa onsa ng̃a canhic calibótan, pagpahanong̃ód.
Dedicatoria. = Solat ng̃a ibótang sa sinógdan sa mg̃a libro, arón hibalóan ang táuo ng̃a guipahanóngdan.
Dedignar. = Pagáyad pagpasipála.
Dedo. = Torlo. * Pulgar. = Comalágco. * Índice. = Itolódlo. * Del medio. = Dalagáng̃an, lomalábao, sa cásing cásing. * Anular. = Torlo ng̃a pagasingsíng̃an, tamboásog. * Meñique. = Comalingquing, comaíngquing.
Deduccion. = Pagcópos, pagcóha.
Deducir. = Coha, copus. * Paghóna húna sa bisan onsa ng̃a mosonód sa mg̃a guinsóndan. * Pagásoy, pagsáyod.
Defeccion. = Pagcaoalá, pagcabólag. * Pagalsa, paggobót, pagdilí sa pagsógot.
Defecto. = Sayóp, salá. * Pagcacólang.
Defectuoso. = Ang saláan, ang masaláipon. * Ang dili toman, ang coláng̃an.
Defender. = Tabang, laban, laba.
Defensa. = Pagcalában, pagcatábang, dalángpan.
Defensivo. = Ang icalában, icatábang.
Defensor. = Tomalábang, manlalában, ang motábang, ang molában.
Deferencia. = Pagcapalángga. * Pagóyon, pagáng̃ay sa pagbóot sa lain.
Deferir. = Oyon, ang̃ay.
Déficit. = Pagcaoalá, pagcacólang.
Definicion. = Pagcaásoy, pagsáyod.
Definidor. = Ang macaásoy, ang magasáyod, ang magasógo. * Padre ng̃a somalámbag, ng̃a isigcahócom ug tabang sa mg̃a ponóan sa mg̃a caparían.
Definir. = Asoy, sayod, sogo.
Definitivamente. V. Decisivamente.
Definitorio. = Catilíngban sa mg̃a Padre ng̃a somalámbag sa mg̃a ponóan sa mg̃a caparían, ug ang solód con lugar ng̃a pagatíngban nila.
Deformacion. = Pagcaláin sa dagóay sa bisan onsa.
Deformar. = Paglágsot, pagdolodáot, pagobót.
Deforme. = Malágsot, mang̃íl-ad, ang oaláy caang̃áyan.
Deformidad. = Pagcalágsot, pagcang̃íl-ad, pagcaoaláy caang̃áyan. * Sayóp ng̃a dagcó.
Defraudador. = Malilímbong, malingbóng̃on, caoatán, maninícas.
Defraudar. = Limbong, caoat, ticas, cahas, lopig.
Defuera. = Sa gua, sa gaoas. [60]
Defuncion. = Camatáyon, pagcamatáy.
Degeneracion. = Pagcadáot.
Degenerar. = Daot, dili pagáng̃ay.
Deglucion. = Pagtolón, paglámoy.
Degollacion. = Pagpógot, pagpónggot.
Degolladero. = Pagaponggótan sa mananáp. * Lugar ng̃a pagapátyan ug pagponggótan sa mg̃a mananáp.
Degollador. = Ang magpoponggót, ang magapótol sa olo.
Degolladura. = Samad ng̃a mahímo sa totónlan con sa liog.
Degollar. = Pogót, ponggot, pol-ong. * Pagpótol sa olo.
Degradar. = Pagcóha sa bisan cansa ng̃a táuo sa cahímtang nía ng̃a hatáas ug sa iang dong̃og.
Dehesa. = Lugar, solóp ng̃a pagacán-an sa mg̃a mananáp.
Deicida. = Ang mg̃a táuo ng̃a nanagpatáy can Jesucristo ng̃a Guinóo ta.
Deicidio. = Pagpatáy can Jesucristo.
Deidad. = Pagcamáo ng̃a diósnon. * Polong ng̃a guicahing̃álan sa canhing tiempo sa mg̃a dios dios ng̃a bacácon.
Deificacion. = Pagcaípon sa Dios sa táuo ng̃a matárong, tong̃ód sa gahóm sa gracia.
Deífico. = Ang mahatong̃ód sa Dios.
Dejacion. = Pagcabía, pagcaóndang, pagcaárang, pagpaságad.
Dejadez. = Catacá.
Dejado. = Matalác-on. * Pagcamíng̃ao, pagcalóya sa huna hona, sa boot.
Decaimiento. V. Dejacion. * Calóya sa laoas, camíng̃ao sa hona hona, sa boot, sa casing casing.
Dejar. = Bia, ondang, arang, paságad.
Dejo. = Catapúsan, cahonóng̃an. * Lamí ng̃a mahabílin sa bába ug sa totónlan sa mg̃a calán-on ng̃a guipang̃áon. * Quinatíng̃og ng̃a caogalíng̃on sa mg̃a táuo sa tagsa ca longsod.
Dejugar. = Pagpíga sa bisan onsa, pagcóha sa doga.
Del. = Ia, nía.
Delacion. = Pagsómbong.
Delante. = Ona, sa nahaóna. * Sa atobáng̃an, sa onáhan.
Delantera. = Atobáng̃an, pagóna, ona.
Delantero. = Ang nahaóna, ang nanghióna.
Delatable. = Ang tacós ng̃a isómbong.
Delatante. = Magsosómbong, ang nagasómbong, ang magatóg-an.
Delatar. = Sombog, tog-an, soguid, paghibaló.
Delator. V. Delatante.
Delectacion. = Calípay, pagcatándog sa laoas, sa mg̃a balatían sa laoas.
Delegado. = Táuo ng̃a guitógnan ug guitagáan sa bisan onsa ng̃a gahóm.
Delegante. = Ang motógot sa lain sa iang gahóm.
Delegar. = Paghátag, pagtógot sa usá ca táuo sa lain mg̃a táuo sa iang gahóm, pagtógyan sa lain sa iang pagaboháton onta.
Delectable. = Ang macalípay, ang macatándog sa laoas.
Deleitar. = Lipay.
Deleite. = Calípay, calipáyan, paghimóot sa laoas.
Deletrear. = Pagsángpot ug paghing̃álan sa tagsa tagsa ca letras.
Deleznable. = Ang masáyon mabóong ug mabalí. * Ang masáyon madál-os, madánglog.
Delfin. = Isda ng̃a dagcó. * Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan niádtong tiempo sa anac ng̃a pang̃ánay sa mg̃a hari sa Francia.
Delgadez. = Pagcanípis. * Pagcatágpis, pagcayágpis.
Delgado. = Manípis, diótay, matágpis, mayágpis. * Maníoang. [60]
Deliberacion. = Pagcahanáyac. * Paghúna húna ng̃a dayon.
Deliberar. = Paghóna hona, paghanáyac, pagbóot sa minatúod.
Delicadez. = Calóya, caníoang.
Delicadeza. = Pagcahómoc. * V. el anterior. * Táuo ng̃a ang̃áyan, baihónan.
Delicia. V. Deleite.
Delicioso. = Bisan onsa ng̃a macalípay. * Mg̃a caboquílan, casólopan, capatágan, &c., ng̃a guitódcan sa daghan ng̃a mg̃a cahoy ng̃a malángbo, malónhao ug matahóm ng̃a pagasólng̃on.
Delincuente. = Saláan, masaláipon, matalapáson sa mg̃a sogo.
Delinquir. = Salá, sayóp, lapas, lipas.
Deliquio. = Pugdao, calóya, coyáp.
Delirante. = Tigyámyam, ang guialamóam, guialimoáng̃an, guisalimoáng̃an.
Delirar. = Yamyam, alamóang, alimóang, salimóang.
Delirio. = Idem.
Delito. = Salá sayóp.
Delusoriamente. = Sa limbong, sa laláng.
Delusorio. = Laláng, limbong.
Della, llo. = Ia, nia, niíto, niádto, niána.
Demanda. = Pagámpo, pangháng̃yo, pagpang̃aliópo, pagpang̃amóyo.
Demandadero. = Táuo ng̃a pagasogóon sa mg̃a monja, mg̃a binócot, sa pagbóhat sa boloháton sa gao sa convento.
Demandante. = Ang moháng̃io, ang magaámpo, ang mang̃amóyo. * Ang magasáca sa hócom sa iang isigcatáuo sa pagpang̃áyo ug catadóng̃an.
Demandar. = Cayo, pagpang̃áyo, ampo. * V. demanda. * Saca.
Demarcacion. = Timáan, caotlánan.
Demarcar. = Pagtimáan sa mg̃a yota sa tagsa tagsa ca longsod, pagúlot, paggáma, pagbóhat sa mg̃a mojon.
Demás. = Labí pa, labot pa. * Capin. * Sa caoang.
Demasía. = Pagcacápin, pagcalabí.
Demasiadamente. = Sa guilabíhan, sa pagcacápin.
Demasiado. = Capín, labí. * V. el anterior.
Demencia. = Cabóang, pagcacoliró, pagcacólang sa boot.
Demente. = Boang, bong̃og.
Demision. = Pagpaóbos.
Demoler. V. Arruinarse algo, arruinar.
Demoniaco. = Ang nahatong̃ód sa yaoa.
Demonio. = Yaoa, Ángeles ng̃a daótan.
Demora. = Pagcadógay, pagcaláng̃an lang̃an.
Demorar. = Dogay, lang̃an lang̃an.
Demostrable. = Ang arang paquíta, paháyag, ang masáyon masáyod, madayág.
Demostrablemente. = Sa pagcadayág, sa pagcaásoy, sa pagcaháyag.
Demostrar. = Asoy, sayod, dayág, hayag.
Demudar. = Pagláin, Pagbálhin sa báihon, sa dagoay, sa bisan onsa.
Denegacion. = Pagdilí sa guipang̃áyo.
Denegar. = Idem.
Denegrecer. = Pagítom sa bisan onsa, pagbóling, pagpánas, pagpápas.
Dengue. V. Damería.
Denigracion. = Pagcadáot sa dong̃og.
Denigrar. = Pagdáot sa dong̃og sa isigcatáuo.
Denigrativo. = Ang macadáot sa dong̃og, ang magapacaólao.
Denodadamente. = Sa pagcaísog, sa minatóod, sa tinúud.
Denominacion. = Bansag, ng̃alan.
Denominar. = Paghing̃álan, pagtimáan sa bisan onsa ng̃a táuo sa ng̃alan ng̃a banságon. [61]
Denostar. = Pagdáot sa isigcatáuo, pagtóyo canía sa mg̃a polong ng̃a mabóg-at.
Denotar. = Paghibaló, pagásoy, pagpatimáan.
Densidad. = Pagcatibóoc, pagcaespeso.
Denso. = Libon, dinásoc. * Matámboc, espeso.
Dentado. = Ang may ng̃ipon.
Dentadura. = Cadaghánan sa mg̃a ng̃ipon.
Dentar. = Paggínting guinting, pagbóhat sa mg̃a ng̃ipon sa mg̃a galab, sa mg̃a gabas, &c. * Pagtoróc sa ng̃ipon.
Dentellada. = Pináac, pinaácan.
Dentellado. V. Dentado.
Dentera. = Ng̃ílo.
Denticion. = Pagcatoróc sa ng̃ipon.
Denticular. = Ang may dagoay sa ng̃ipon.
Dentista. = Ang may opicio sa paghínis sa ng̃ipon, sa pagibót caníla, ug sa pagtáod sa mg̃a ng̃ipon sa bocóg, sa boláoan, &c.
Denton. = Táuo con mananáp ng̃a may dagcóng ng̃ipon. * Isda ng̃a dagcó.
Dentro. = Sa Solód.
Dentudo. V. Denton.
Denuedo. = Cosóg, caísog, pagcalaláqui.
Denuesto. = Polong ng̃a igatóyo sa isigcatáuo, polong ng̃a icaólao.
Denunciacion. = Pagsómbong, paghibaló, pagtóg-an.
Denunciar. = Habaló, tog-an, sombong, sayod, asoy, tagna, taghap, baláod, mantalá.
Deogracias. = Polong ng̃a ipamólong sa pagábi abi sa isigcatáuo, sa pagsolód ug pagsáca sa iang baláy. * Dayegon ang Dios.
Deparar. = Andam, tagána, pagtigáyon sa quinahánglan sa isigcatáuo, ug sa pagbóhat sa bisan onsa.
Departir. = Sogid, soguílon, solti, cagóla.
Depauperar. = Pagháng̃ol.
Dependencia. = Pagcasácop.
Depender. = Pasácop sa gahóm sa lain, guícan, sogod.
Dependiente. = Guisacópan, ang nasácop, ang nahasácop sa gahóm ug sa pagbóot sa lain.
Deplorable. = Anógon, ang oaláy palad, ang oaláy sompa, tambal.
Deplorablemente. = Sa pagcaanógon.
Deplorador. = Ang magaámong among, magaósic ug magadáot sa mg̃a cabalánan.
Deplorar. = Pagsáquet, paghinóclog, tong̃ód sa calisód, sa cayógot ng̃a miábot sa isigcatáuo.
Deponer. = Bia, ayad, pagcóha sa bisan cansa sa iang hatáas ng̃a cahímtang ug sa iang dong̃og ug maáyong ng̃alan. * Pagmatúod. * Pagcóha sa bisan onsa sa lugar ng̃a guibotáng̃an ng̃a daan.
Deportacion. = Paghing̃ílin.
Deportar. = Hing̃ílin, pagpaháoa, pagpahálin.
Deporte. = Caling̃áoan, dola.
Deposicion. = Pagpamatúod, paquigsáyod, pagsósi sa hócom, arón mamólong ang táuo sa matúod.
Depositar. = Pagtógyan sa bisan onsa sa isigcatáuo, papatípig sa bisan onsa sa lain, positál, pagbótang sa mg̃a dalága sa baláy ng̃a guitugyánan sa hocom, arón itóg-an nila con boot sila mamíño con dili ba.
Depositario. = Ang táuo ng̃a guitogyánan ug nagatípig, sa sogo sa lain, sa bisan onsa.
Depósito. = Ang guipatipígan sa lain, ang guipositál.
Depravacion. = Pagcadaótan, pagcang̃íl-ad.
Depravadamente. = Sa pagcadaótan, sa pagcang̃íl-ad.
Depravado. = Táuo sa daótan ng̃a batásan, sa malágsot ug mang̃íl-ad ng̃a gaoi.
Depravar. = Pagdáot.
Deprecacion. V. Demanda.
Deprecante. V. Demandante.
Depresion. = Pagpaóbos. * Pagpógos, pagpóyos.
Depresor. = Mamomógos.
Deprimir. = Pagpógos, pagpaóbos sa isigcatáuo.
Depuracion. = Pagcaólay.
Depurar. = Pagólay.
Derecha (la mano). = Camot ng̃a toó, sa toó.
Derechamente. = Sa pagcaláctod, sa oaláy licó licó. * Sa pagcadayág.
Derecho. = Matól-id, matános, matárong. * Ang sa dapit sa toó. * Libro ng̃a sinolátan sa mg̃a solat sa mang̃a Santos ng̃a Papa ug sa guisabótan sa mg̃a Concilio. * Batásan. * Divino. = Batásan ng̃a diósnon, ng̃a guihátag sa Dios. * Natural. = Batásan ng̃a onay sa pagcaquinaía sa táuo.
Derechura. = Dalan ng̃a lactod, ng̃a oaláy sico sico, licó. * Calactódan, lactod.
Derivacion. = Guinicánan, hingtóngdan, sinógdan.
Derivar. = Sogod, guican, tong̃ód.
Derogacion. = Pagcadíli, pagcaoaláy bali sa bisan onsa ng̃a may bale ng̃a daan, pagcaárang, pagcaóndang.
Derogar. = Arang, ondang, pagoalá sa gahóm sa may bale ng̃a daan.
Derrabar. = Pagpótol sa icog sa mg̃a mananáp, pagotód.
Derraigar. = Dipdip, tiptip, toptop.
Derramar. = Yabó, bo-bo, ola, agas, ayay, aoas, soáy, poay, dalígdig, taguínis, balóngbong, agay, agáy-ay. * Semilla, plata, &c. = Sab-oag, sabólac.
Derramarse, esparcirse gente, animales, &c. = Sala sala sohag, salag, bolag bolag.
Derrama. = Tampo, tampa, amot.
Derrame. = Ang maósic sa vino, lana, humáy, maís, &c., sa pagtácos.
Derredor. = Libót, lipot, sa libót.
Derrenegar. = Domót, paglícay sa bisan onsa.
Derretido. = Ang nagamorál, ang may gogma ng̃a dagcóay sa bisan cansang babáye.
Derretimiento. = Pagcatónao. * Gugma ng̃a dagcó ug tinóod. * Bisan onsa ng̃a tinónao.
Derretir. = Tonao. * Pagínit sa gogma sa Dios con sa lain. * Hinis, hilis.
Derribar. V. Arruinarse algo, arruinar.
Derrocadero. = Capangpáng̃an.
Derrocar. V. Arruinarse algo, arruinar.
Derrochar. = Osic.
Derrota. = Dolong, guidolóng̃an. * Dalan. * Pagdalágan sa mg̃a soldados ng̃a guipanagdáog.
Derrotero. = Casayódan ng̃a sinólat, arón hibalóan sa mg̃a táuo ng̃a managsacáy sa ilang onta ng̃a pagaaguían sa pagdónggo sa ilang guipanolóng̃an. * Alaguían sa pagdáng̃at sa toyo ng̃a guitóyo sa bisan cansang táuo.
Derrubiar. = Pagcáncan sa sobá ng̃a guibaháan sa yota sa loyo ug sa loyo sa iang guiaguían, sa balaháan nia.
Derrubio. = Ang yota ng̃a guicáncan sa mg̃a sobá, ang guicancánan.
Derrumbadero. = Capangpáng̃an, tolódan, ambácan.
Derrumbar. = Holog, tolód, ambac.
Desabarrancar. = Paggoá sa bisan onsa sa pisácan, sa lapoc, sa cayanáng̃an.
Desabastecer. = Pagóndang sa paghátag, sa pagpatigáyon sa quinahánglan sa pagcabóhi sa bisan cansa.
Desabollar. = Pagcóha, pagáyo sa mg̃a lopoc, yopoc, lopiac, sa mg̃a panonódlan sa tombága, sa salapí, &c.
Desabor. = Pagcaoaláy lamí, pagcatáb-an. * Casáquet, calisdánan, cagolánan.
Desaborar. = Pagcóha sa lamí, pagtáb-an sa bisan onsa.
Desabordarse. = Pagbólag sa sacayán ng̃a midóol, mibángga sa lain. [62]
Desabotonar. = Paggóa sa botones sa bohó ng̃a guisoólan.
Desabrido. V. Desabor.
Desabrigadamente. = Sa pagcaoaláy salipód, salípdan, sa pagcaoaláy tabón. * Tandag, tanyag, atbang sa init, sa tognao, sa olan, &c. * Pagcaoaláy dalángpan.
Desabrimiento. V. Desabor.
Desabrochar. = Pagtángtang pacóha sa cao-it, sa sab-it, sa cao-ítan, sa sab-ítan.
Desacalorarse. = Hoas, hooas, halayáhay.
Desacatadamente. = Sa pagcaoaláy pagtáhod, catahóran, catahá.
Desacatar. = Paglápas, paglípas sa catahódan, sa catahá, sa pagtáhor, sa maáyong pagábi abi.
Desaceitado. = Ang oaláy lana, ang dili lanáhon, lanáhan.
Desacertado. = Ang díli magatóltol, ang masayóp.
Desacertar. = Sayóp, díli pagtóltol.
Desacierto. = Sayóp, casayópan, casaypánan.
Desacobardar. = Pagcóha sa catálao, pagsámbag arón maoalá ang cahádloc.
Desacomodadamente. = Sa pagcaoaláy pagcabótang ng̃a maáyo.
Desacomodado. = Ang guicábsan sa mg̃a quinahánglan sa pagcababóhi. * Ang sologóon ng̃a oaláy agálon.
Desacompañar. = Pagbía sa obán, sa caobánan.
Desaconsejado. = Ang magabóhat ug mamólong sa díli pasámbag, sa oaláy salabótan, ing̃on lamang sa iang caogalíng̃on ng̃a pagbóot.
Desaconsejar. = Pagsámbag, sa bisan cansa, arón díli onta magatóman sa guihóna hona nía.
Desacordadamente. = Sa oaláy caang̃áyan.
Desacordado. = Ang díli ang̃ay, díli oyon, ang díli mahiósa.
Desacordar. = Pagbóloc sa mg̃a tolónggon. * Paglímot, pagoalá sa panomdóman.
Desacorde. V. Desacordado.
Desacorralar. = Pagbóhi, pagpagóa sa mg̃a mananáp sa alad, sa toril.
Desacostumbradamente. = Sa pagcaoaláy batásan.
Desacostumbrado. = Bisan onsa ng̃a pagaboháton ug ipamólong sa oaláy batásan.
Desacostumbrar. = Pagoalá, pagárang, pagóndang sa batásan.
Desacotar. = Pagbólag sa usá ca táuo sa guisabótan sa guicaoyónan sa lain ng̃a táuo.
Desacreditar. = Pagcóha, pagcópos sa dong̃og, sa maáyong ng̃alan sa isigcatáuo, ug sa bili sa bisan onsa ng̃a botáng̃a.
Desacuerdo. V. Desacordado. * Salá, sayóp. * Pagcaoalá sa boot, sa húna húna, sa guinháoa.
Desaderezar. = Pagcóha, pagtángtang sa mg̃a dayan dayan, paghóbo sa bisti, pagcóha sa mg̃a hias.
Desadeudar. = Paglocát sa otáng̃an.
Desadormecer. = Pagpócao.
Desadornar. V. Desaderezar.
Desadorno. = Pagcaoaláy pagdáyan, pagcaoaláy paghósay, cahosáyan.
Desadvertidamente. = Sa oalá húna honáon.
Desadvertido. = Ang díli magamátng̃on, ang díli magahúna húna.
Desafecto. = Ang oaláy gogma, ang díli mahagógma, ang díli mahináng̃op.
Desaferrar. = Pagleba, pagbótad sa sinípit, arón lomayág ang sacayán. * Paglóoat pagbóhi sa guibáat, sa guihógot, sa guihíctan. * Pagsámbag sa bisan cansa, arón bomía sa iang huna hona.
Desafiador. = Ang nagaáyat, nagatóyo sa isigcatáuo.
Desafiar. = Ayat, toyo, pagquigáoay.
Desaficionar. = Pagoalá sa maáyong boot, sa gogma, sa hináng̃op.
Desafinadamente. = Sa pagcabóloc, sa pagcaoaláy ang̃ay. [62]
Desafinar. = Pagbóloc.
Desafio. = Pagcaáyat, pagtóyo, pagquigáoay sa isigcatáuo.
Desaforadamente. = Sa pagcaísog, sa linogsánay, sa pagcapógos.
Desaforado. = Bisan onsa ng̃a dagcó caáyo, labí sa casadáng̃an. * Ang magabóhat sa oaláy huna hona, sa dili ang̃ay sa batásan.
Desaforrar. = Pagtástas, pagcóha sa sapao sa bisan onsa.
Desagarrar. = Pagbóhi, paglóoat sa guicoít-an, sa guicáptan.
Desagraciado. = Ang oaláy caang̃áyan.
Desagradar. = Pagpasobó, pagpasocó.
Desagradecer. = Dili pagtamód.
Desagradecidamente. = Sa pagcaoaláy pagtamód.
Desagradecido. = Ang dili magatamód, higalaódan.
Desagrado. = Pagcacólang sa pagábi abi. * Casobó, casocó.
Desagraviar. = Paghátag ug casayódan sa daótan ng̃a guibóhat, pagquigpasáylo.
Desagravio. = Pagquigpasáylo.
Desagregar. = Pagbólag sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.
Desaguadero. = Alaguían, balaháan sa tobig ng̃a dili quinahánglan.
Desaguador. = Alaguían, balaháan sa tobig ng̃a igabó-bo sa mg̃a tanáman.
Desahijar. = Pagbólag sa mg̃a mananáp ng̃a diótay sa loyo sa ilang mg̃a inahán.
Desahitarse. = Pagcóha sa calóod sa guinháoa.
Desahogado. = Táuo ng̃a díli maólao caáyo. * Lugar, solód, &c., ng̃a dagcó, ng̃a maháoay, ang díli pagasamócan sa bisan onsa.
Desahogar. = Pagoalá sa mg̃a calisdánan ug mg̃a cahágo ng̃a nacayógot sa húna húna ug sa casing casing sa táuo. * Pagbáyad sa mg̃a otang. * Pagásoy, pagsáyor sa isigcatáuo sa mg̃a casáquet. * Pagsógid sa isigcatáuo sa mg̃a calisód ug casaquétan ng̃a guibáti sa bisan cansa.
Desahuciado. = Ang masaquét ng̃a guicoháan sa pagláom ng̃a macóha ang saquét nia. * Ang táuo ng̃a guipapaháoa sa guipúy-an nia ng̃a baláy con yota.
Desahuciar. = Pagpaoalá sa pagláom sa bisan cansa. * Pagtáhap sa mg̃a mananámbal ng̃a dili mabóhi ang masaquét ng̃a guitambálan nila. * Pagpaháoa sa omalábang sa baláy, sa yota, &c., tong̃ód cay dili mobáyad sa hingtóngdan ng̃a abang.
Desahumado. = Vino, aguardiente ug bisan onsang ilímnon ng̃a natáb-an, ng̃a guicoháan sa caísog cay nahong̃áo.
Desahumar. = Pagcóha sa asó.
Desairadamente. = Sa pagcaoaláy caang̃áyan.
Desairado. = Ang oaláy caang̃áyan.
Desajustar. = Pagbótang ug bisan onsa ng̃a dili topóng, ng̃a dili macaígo sa lain ng̃a botang. * Pagsíbog, paggobá, pagláin, pagbálhin sa gicaoyónan, sa guisabótan ng̃a daan.
Desalar. = Pagcóha sa asín sa bisan onsa.
Desalentar. = Pagcótas, pagguinháoa ug molomalisód tong̃ód sa pagcacápoy. * Pagpahádloc, pagpatálao.
Desaliento. = Calóya, pagcacólang sa gahóm, sa cosóg.
Desaliño. = Cagobót, pagcaoaláy ang̃ay sa bisan onsa ng̃a dili maáyo ang pagcabótang.
Desalivar. = Paglóa, paglóda, pagláoay.
Desalmado. = Mabáng̃is. * Sa oaláy Pagtóo.
Desalojar. = Pagbía sa pinoyánan ng̃a daan.
Desalquilar. = Pagbía sa bisan onsa ng̃a guiabáng̃an. * Pagóndang sa pagábang.
Desalumbradamente. = Sa pagcabóloc. [63]
Desalumbrado. = Ang dili magatóltol sa iang pagaboháton.
Desamable. = Ang dili tacós ng̃a higogmáon, ng̃a palanggáon.
Desamar. = Pagóndang sa paghigógma.
Desamarrar. = Pagbóhi sa guihóctan, sa guibáat.
Desamistarse. V. Desamar. * Pagóndang sa pagcaábian sa bisan cansa.
Desamor. = Balos, pagbálos ng̃a daótan sa gogma sa isigcatáuo.
Desamorado. = Ang oaláy paghigógma.
Desamorar. V. Desamar.
Desamoroso. V. Desamorado.
Desamorrar. = Pagpaháng̃ad sa nagadocó, nagayang̃ó. * Pagpatíng̃og, pagpabalíbad, pagpatóbag sa nagahílom.
Desamotinarse. = Pagbólag sa mg̃a nanagpacaálsa.
Desamparar. = Bia, dili pagtábang, paglában, paglába.
Desamparo. = Pagcabía, pagcaoaláy tabang, pagcaoaláy magalában, dalángpan.
Desancorar. V. Desaferrar hasta paglóoat.
Desandar. = Pagsíbog, pagisíos, pagísol.
Desangrar. = Pagsangra, pagpagóa sa daghan dogó. * Pagtíti sa tobig sa atábay ug sa bisan díin.
Desanidar. = Pagbía sa mg̃a langgam sa ilang mg̃a salag.
Desanimadamente. = Sa pagcaoaláy guinháoa, cosóg, cásing cásing.
Desanimar. = Pagpahárloc, pagpatálao.
Desanudar. = Hobar, bochad, boscag.
Desañudadura. = Pagcahóbad sa mg̃a balígtos, balíghot.
Desapacible. = Ang macasobó, macasocó, ang dili maáyo sa mg̃a balatían.
Desaparear. = Pagbólag, pagláin sa bisan onsang botang sa iang pares, sa guiparáng̃an nía.
Desaparecer. = Pagoalá.
Desaparecimiento. = Pagcaoalá.
Desaparejar. = Pagcóha sa mg̃a siya ug mg̃a hapín sa mg̃a cabayo. * Pagcóha, paghípos sa mg̃a casangcápan sa mg̃a sacayán.
Desapasionadamente. = Pagbóhat sa bisan onsa ing̃on da sa catadóng̃an.
Desapasionar. = Pagcaoalá sa caíbog, sa gogma ng̃a guibótang sa bisan cansa ng̃a táuo ug sa bisan onsa mg̃a botang.
Desapego. = Pagcaoaláy cahícao, gugma ug caíbog sa mg̃a botang ng̃a calibotánon.
Desapercibidamente. = Sa pagcaoaláy pagtagána, pagándam.
Desapercibido. = Ang oalá magaándam, magtagána, maándam, matagána, ang guicalítan, ang guiahátan.
Desapestar. = Pagtámbal sa mg̃a masaquét sa peste, sa salot.
Desapiadadamente. = Sa pagcabáng̃is, sa oaláy calóoy.
Desapiadado. V. Desalmado.
Desaplicacion. = Pagcatapólan, catápol.
Desaplicadamente. = Sa oaláy cacógui.
Desapoderadamente. = Sa pagcadalí, sa pagcahanáyac.
Desapoderado. = Madalí dalíon, ang dili papogóng, ang dili capónggan.
Desapoderar. = Pagcóha sa bisan onsa ng̃a dihá nahamótang sa ilálom sa gahóm sa isigcatáuo.
Desapolillar. = Pagcóha sa bocboc. * Paglacát sa tiempo sa cahodós sa hang̃in.
Desaposentar. = Pagpaháoa sa bisan cansa sa solód, sa baláy.
Desapoyar. = Pagcóha sa sandígan.
Desapreciar. V. Desamar.
Desaprender. = Paglímot sa guisaólog ng̃a daan.
Desapretar. = Paglóag, paghóbad.
Desaprisionar. = Pagtángtang, paggóa sa bilanggóan, sa presohan. [63]
Desaprobar. = Dili pagóyon, dili pagáng̃ay.
Desapropio. = Pagdilí, pagáyad sa gahóm ng̃a ang̃ay sa táuo, tong̃ód sa mg̃a dona ng̃a caogalíng̃on nía.
Desaprovechado. = Ang oalá macóha sa polos sa pagestudio nía, sa iang opicio con sa guitón-an nía. * Ang dili macapólos ing̃on sa arang onta.
Desaprovechar. = Pagósic sa bisan onsa.
Desapuntar. = Tastas, bingcas.
Desarbolar. = Pagpócan, pagbalí sa mg̃a taládoc sa mg̃a sacayán.
Desarenar. = Pagcóha sa balás sa bisan díin ug sa bisan onsa ng̃a balasán.
Desarmar. = Pagcóha, pagágao sa mg̃a hing̃aníban sa mg̃a longsod, sa mg̃a cota, mg̃a baluarte, &c., con sa mg̃a táuo. * Pagdíli sa pagdála dala sa mg̃a hing̃aníban, ug pagcóha sa hocom sa mg̃a hing̃aníban ng̃a guidilí.
Desarraigar. = Ibot. V. Arrancar. * Pagaoalá sa mg̃a salá ug sa mg̃a saquét. * Pagpaháoa sa bisan cansa sa iang pinoyánan.
Desarropado. = Táuo ng̃a guibistíhan sa bisti ng̃a daan, noog ug guisi.
Desarrebozar. = Pagpaháyag, pagpadayág sa bisan onsa.
Desarrebujar. = Paghósay, pagsóhay sa nagobót, sa nabódbod.
Desarregladamente. = Sa oaláy cahosáyan, sa pagcaoaláy casadáng̃an.
Desarreglado. = Ang mocáon ug moínom labí sa casaráng̃an.
Desarreglar. = Pagbótang ug bisan onsa sa dili maáyo ng̃a pagcabótang, sa pagcagobót.
Desarrimar. = Pagírog, pagbólag, pagtolór sa nasán dig, sa nahadóol.
Desarrimo. = Pagcacólang sa sandígan, sa sal-ígan, sa dalángpan.
Desarrollar. = Pagbóclar sa liníquit, sa nalóco; pagdagcó sa mg̃a táuo, sa mg̃a mananáp ug sa mang̃a tanom.
Desarropar. = Pagcóha sa bisti, panápton.
Desarrugar. = Hinat, pagcóha sa mg̃a conót.
Desasado. = Bisan onsa ng̃a oaláy caláptan, coloptánan.
Desaseadamente. V. Desadorno.
Desasear. V. Desadornar.
Desasegurar. = Pagcóha sa calig-ónan.
Desaseo. V. Desadorno.
Desasimiento. = Pagcabóhi, pagcalóoat sa guicáptan.
Desasir. = Pagbóhi, paglóoat sa guicoítan, sa guicáptan.
Desasosiego. = Pagcadíli mahamótang.
Desastradamente. = Sa pagcaanógon, sa pagcaaláot.
Desastrado. = Anógon, aláot. * Ang guicalísdan. * Ang táuo ng̃a guiguisían sa bisti, ng̃a nagabísti sa mg̃a noog.
Desatar. V. Desamarrar. * Paglabí sa pagpamólong. * Pagoalá sa caólao.
Desatascar. = Paggóa sa lapoc, sa cayanáng̃an, sa pisácan.
Desataviar. V. Desadornar.
Desatavío. V. Desadorno.
Desate de vientre. = Calíbang, hibólos caólo.
Desatencion. = Pagcaoaláy pagmátng̃on. * Pagcacólang sa pagábi abi. * Pagpalábi labi, pagcapasipála.
Desatender. = Dili pagpamáti, dili pagpatalínghog, dili pagmátng̃on.
Desatentadamente. V. Desadvertidamente. * Sa oaláy pagcatóltol.
Desatentar. = Pagoalá sa boot, díli pagtóltol.
Desatento. = Ang dili magapamátng̃on, dili magapamáti. * Dili magapatalínghog. * Ang dili magaábi abi, ang magapasipála. [64]
Desatesorar. = Paggasto sa salapí ng̃a guitipígan, ng̃a guitagóan.
Desatiento. = Pagcaoalá sa boot, pagcaoaláy pagcatóltol.
Desatinadamente. = Sa oaláy paghóna hóna.
Desatinado. = Ang nagabóhat sa aoláy húna húna ng̃a maáyo.
Desatinar. = Pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a oaláy cahológan, sa mg̃a polong ng̃a daótan, díli pagtóltol.
Desatolondrar. = Pagbálic sa maáyong húna húna sa gincaoádan sa boot, paghióli.
Desatollar. V. Desatascar.
Desatontarse. = Pagcóha sa pagcahóng̃ong, sa pagcabóng̃og, pagbálic sa pagcaboótan.
Desatracar. = Pagbólag sa usá ca sacayán sa lain sacayán ng̃a guibangáan, ng̃a guidoólan, con sa lain ng̃a logar ng̃a guidonggóan.
Desatraer. = Pagbólag sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.
Desatrancar. = Pagcóha sa tranca sa mg̃a poltahán, mg̃a tacop ug mg̃a talambóan.
Desatrahillar. = Pagcóha sa tangcol sa mg̃a iró.
Desaturdir. V. Desatontarse.
Desautorizar. = Pagcóha sa opicio ng̃a hatáas ug sa gahóm sa bisan cansa ng̃a táuo.
Desavahar. = Pagpatigáyon arón macóha ang caalísng̃ao sa maínit caáyo.
Desavecindado. = Lugar con baláy ng̃a oaláy táuo, ng̃a guicahalínan sa mg̃a táuo.
Desavenencia. = Pagbíquil biquil sa cabobót-on, pagcaoaláy caoyónan, caang̃áyan.
Desavenido. = Ang dili moóyon, moáng̃ay sa pagbóot sa lain.
Desavenir. = Pagsóqui sa lain, dili pagáng̃ay, pagóyon, pagtándo, pagándo canía.
Desaviar. = Pagpasayóp sa lain sa dalan ng̃a tacús unta ng̃a pagalácoan nia. * Pagdíli, pagcóha sa balon sa táuo ng̃a magalacát con sa quinahánglan sa iang pagaboháton.
Desavío. = Pagcasayóp sa dalan, pagcaoalá sa balon con sa obán ng̃a mg̃a quinahánglan.
Desayudar. = Pagólang sa boot motábang, sa arang magtábang sa bisan cansa.
Desayunarse. = Pagcáon sa bisan onsa sa bontag, pagínit.
Desayuno. = Nahaónang pagcáon sa bisan onsa, sa bontag, pagínit.
Desazon. = Pagcaoaláy lamí sa guicáon tong̃ód sa pagcaláin sa bába. * V. Desabor. * Casaquét.
Desazonado. = Ang masaquét, ang nasáquet.
Desazonar. V. Desaborar. * Pagbáti sa saquét ng̃a dili dagcó. * Pagpasáquet, pagpasocó, pagpasobó.
Desbalijar. = Pagcáoat sa nagacalacát sa iang dala.
Desbaratado. = Táuo sa daótan ng̃a batásan. * Ang dili maálam maghópot sa iang panimaláy.
Desbaratamiento. = Pagcabóloc, pagcagobót, pagcagobá.
Desbaratar. V. Arruinarse algo, arruinar. * Paggobót, pagbóloc. * Pagósic. * Pagbóhat, pagpamólong sa dili macaígo, sa oaláy hingtóngdan.
Desbarate de vientre. V. Desate de vientre.
Desbarbado. = Ang oaláy bong̃ot.
Desbarbar. = Alot. * Paggónting sa mg̃a tomóy tomóy sa hilo ng̃a molábao sa mg̃a panápton. * Pagpótol sa mg̃a gamót ng̃a magamáy sa mg̃a tanom.
Desbarrigado. = Ang may diótay ng̃a tian.
Desbarrigar. = Pagsámad sa tian.
Desbarro. = Sayóp, bohat con hona hona ng̃a dili maáyo.
Desbastar. = Sapsap, pagbíngcong.
Desbocadamente. = Sa pagcaoaláy caólao, sa oaláy pagtáhod, catahá. [64]
Desbocado. = Capandáyan, paló, gobia, tiguíb, &c., ng̃a guiguibáng̃an, guicabalían sa bába, sa soláb. * Táuo ng̃a naánad sa pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a daótan.
Desbocar. = Pagcóha sa bába sa bisan onsa, sa saro, boteya, tinghoy, &c. * Ang cabayo ng̃a mahanáyac sa pagdalágan, sa oaláy tagád sa preno.
Desbravar. = Pagoalá sa pagcaísog, sa mg̃a ilímnon, pagpatáb-an.
Desbrazarse. = Pagtóyod sa linogsánay sa mg̃a bocton, paghíoid ug quinósog caáyo.
Desbriznar. = Pagbóhat sa bisan onsa ug maga tipac ng̃a diótay ug magamáy caáyo.
Desbrozar. = Pagcóha sa sagbot.
Desbulla. = Ang mahabílin sa baláyan sa quinháson, sa nacóha na ang onód.
Descabal. = Ang dili toman, dili topóng, dili igo.
Descabalgar. = Pagcanáog sa cabayo, sa calabáo, sa baca, &c.
Descabelladamente. = Sa pagcabóloc, sa oaláy cahosáyan, sa pagcahóng̃og.
Descabellado. = Ang oaláy cahosáyan.
Descabezadamente. V. Descabelladamente.
Descabezado. V. Descabellado.
Descabezar. V. Degollar. * Pagpótol sa mg̃a tomóy sa bisan onsa.
Descabritar. = Paglótas sa mg̃a anac sa mg̃a canding.
Descabullirse. = Pagbalíbad sa mg̃a polong ng̃a icalícay sa camatóod.
Descaderar. = Pagdáot sa bisan cansa ng̃a táuo sa payod.
Descaecer. = Pagoalá paghínay hínay sa maáyong quinabóhi, sa salapí, sa dong̃og, &c.
Descaecimiento. = Calóya, pagcacólang sa gahóm, sa cosóg.
Descalabrado. = Táuo ng̃a colang sa salabótan.
Descalabradura. = Samad ng̃a diótay sa olo.
Descalabrar. = Pagsámar sa olo.
Descalabro. = Casaquétan, calisdánan.
Descalcez. = Pagcahóbo sa tíil, pagcaoaláy sapín ug sinelas.
Descalzar. = Pagcóha, paghóso sa mg̃a sapín con mg̃a sinelas.
Descalzo. = Ang dili magamedias ug magasapin.
Descaminadamente. = Sa oaláy pagcatóltol, pagsayóp sa dalan, pagsaláag.
Descaminar. V. Desaviar.
Descamino. V. Desavío.
Descamisado. = Táuo ng̃a oaláy sinína, táuo ng̃a hang̃ol caáyo, macalolóoy.
Descampado. = Lugar ng̃a maháoan, ng̃a oaláy samoc, mg̃a sagbot, mg̃a cahoy, &c.
Descansadamente. = Sa oaláy cahágo, cabórlay.
Descansadero. = Lugar ng̃a pagahoáyan, ng̃a pahamodláyan.
Descansar. = Hoay, hooay, pagpahamódlay. * Paglíngcod, pagsándig sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.
Descanso. = Paghóay, pagpahamórlay, pagpoyó.
Descantar. = Pagcóha sa mg̃a bató sa bisan díin.
Descantillar. = Pagbóong, pagdócdoc sa bisan onsa, pagtípac, pagtípic.
Descañonar. = Bolbol, paghimólbol. * Pagálot pagopód sa human na ang pagálot ng̃a nahaóna, sa paghodót sa bong̃ot ng̃a nahabílin. * Paghorót sa salapí, sa sugal con sa lain ng̃a caling̃áoan.
Descaradamente. = Sa oaláy caólao.
Descarado. = Táuo ng̃a oaláy caólao.
Descararse. = Pagatóbang, pagpamólong, pagsoguílon sa oaláy caólao.
Descarga. = Pagcóha sa lolan sa mg̃a sacayán ug sa bisan onsa ng̃a guibála, guipás-an sa mg̃a táuo ug [65]guibalsa sa mg̃a mananáp. * Pagbóhi sa mg̃a lothang ug mg̃a posil.
Descargadero. = Lugar ng̃a guitagána sa pagbótang sa mg̃a lolan ng̃a guiháo-as sa mg̃a sacayán, ug sa bisan onsa ng̃a guibála, guipanagyáyong ug guipás-an sa mg̃a táuo, ug sa guipanagbálsa sa mg̃a mananáp.
Descargar. = Pagháo-as sa lolan sa mg̃a sacayán, pagdáoat ug pagcóha sa mg̃a guidála, guibála, guipás-an ug guiyáyong sa mg̃a táuo ug sa guibalsa sa mang̃a mananáp. * Pagbóhi sa mg̃a lothang, sa mg̃a posil, mg̃a paná, mg̃a bató, &c. * Paggóa sa mg̃a posil ug sa mg̃a lothang sa pólvora, taco ug bala ng̃a guisolód. * Pagbía sa opicio con catongdánan. * Pagtóman sa guitógon sa lain.
Descariñarse. V. Desamar.
Descariño. V. Desamor.
Descarnar. = Pagbólag, pagtáctac sa onód sa mang̃a bocóg, pagdiscárne.
Descaro. = Pagcaoaláy caólao.
Descarriar. = Pagbúlag, pagoalá sa bisan cansa sa íang caobán. * Pagbólag, díli pagóyon sa cataróng̃an.
Descarrillar. = Pagdáot, paggobá sa aping.
Descartar. = Pagáyad sa bisan onsa. * Pagbalíbag sa mang̃a dahon sa baraja ng̃a díli macaígo, ing̃on sa húna húna sa nagasogál * Pabalíbad sa bisan cansang táuo, arón díli ona nía pagaboháton sa guisógo canía.
Descarte. = Mang̃a dahon sa baraja ng̃a guipanagáyad sa mg̃a táuo ng̃a nanagsogál.
Descasamiento. = Pagcabólag sa mg̃a táuo ng̃a guicasál, tong̃ód cay guiásoy ug guisentencia sa hocom sa pagcaoaláy bale sa ilang pagtiáyon.
Descascar. = Palot.
Descaspar. = Pagpanhingáspa, pagcóha sa dalícdic, sa daquí.
Descastado. = Táuo ng̃a oaláy gogma ug colang sa paghináng̃op sa íang mg̃a tigúlang ug mg̃a caobánan.
Descaudalado. = Ang guicahódtan, ang hingcaoád-an sa iang pohónan, sa iang salapí.
Descendencia. = Guinicánan, guilioátan, sinogdánan.
Descendiente. = Ang gomícan sa lain. * Ang manáog.
Descender. = Canáog, naog, togbong. * Pagguícan sa bisan cansa ug sa bisan onsa, sa lain.
Descendimiento. = Pagcanáog, pagós-os, pagtógbong. * Paghógos sa mahal ng̃a laoas ng̃a pinatáy sa atong Guinóong Jesucristo, sa cruz.
Descension. = Idem.
Desceñir. = Paghóbad sa bacos, bagcos.
Descepar. = Pagíbot sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm obán ang mg̃a gamót.
Descercar. = Paggobá sa alad ug mg̃a cota ng̃a nagalibót sa bisan díin.
Descerrajado. = Táuo sa daútan ng̃a batásan, ng̃a andam sa pagbóhat sa bisan onsa ng̃a daútan ug mang̃íl-ad.
Descerrajar. = Pagíbot, pagtángtang, pagócal sa yaoíhan. * Pagbóhi sa mg̃a lothang ug mg̃a posil.
Descifrar. = Pagásoy, pagsáyor sa cahológan sa mg̃a polong ng̃a dinalí sa pagsólat, ng̃a oalá sangcápan sa mg̃a letra ng̃atanán.
Desclavador. = Capandáyan ng̃a pothao sa pagíbot sa mg̃a lansang.
Desclavar. = Pagíbot sa mg̃a lansang.
Descoagular. = Pogtúnao sa tobig, vino, &c., ng̃a natibúoc. * Paghínis, paglínis.
Descocadamente. = Sa pagcaoaláy caólao.
Descocado. = Táuo ng̃a díli maólao.
Descocar. = Pagpádpad, pagcóha sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm sa mg̃a olod ng̃a nang̃adáot caníla.
Descoger. = Pagbódbor, paghínat sa nalóco, sa nalíquit ug sa naconót. [65]
Descogotado. = Táuo ng̃a guialótan sa bohóc sa tingcoy, sa tangcógo.
Descolar. = Pagpótol sa icog sa mg̃a mananáp, pagótod.
Descolgar. = Palos, coha, abot, long̃at, dal-os, daliós-os. * Pagcóha, paghípos sa mg̃a tabil, mg̃a pabellon, &c.
Descolmar. = Pagcalés, pagcóha, sa olong.
Descolmillar. = Pagíbot, pagcóha ca tang̃o.
Descolorar. = Pagpalóbar, pagcóha sa color.
Descolorido. = Malospád, malopsád.
Descolorimiento. = Pagcalóbad sa color, pagcalospád.
Descollar. = Labáo, toybo, labí.
Descombrar. = Paghípos, pagcóha sa mg̃a botang ng̃a nasámoc sa bisan díin.
Descomedido. = Táuo ug bisan onsa ng̃a dagcó, ng̃a díli maíng̃on sa obán, díli ing̃on sa casadáng̃an.
Descomedimiento. = Pagcacólang sa pagtáhod ug sa pagábi abi, sa catahá.
Descomedirse. = Pagbóhat ug pagpamólong sa oaláy pagtáhod.
Descomer. = Libang, caólo.
Descompadrar. = Pagoalá sa pagcahigála, sa pagcaábian. * Pagbíquil biquil sa cabobót-on.
Descomponer. = Gobá. * V. Arruinarse algo, arruinar.
Descompostura. = Pagcaoaláy caang̃áyan. * Pagcaoaláy pagtáhor, ug caólao.
Descomulgado. = Daútan oyámot, mang̃íl-ad.
Descomunal. = Ang dagcóan caáyo ug labí sa obán ng̃a isigcaíng̃on.
Desconcertado. = Maosícon, sa daótan ng̃a batásan.
Desconcertar. = Pagbóloc, paggobót. * Pagbíquil sa mg̃a cabobót-on ng̃a nahósay ng̃a daan. * Paglisá sa bocton, sa paa, &c.
Desconcierto. = Pagcabóloc, pagcadáot. * Pagcaoaláy paghópot. * Hibólos calíbang.
Desconcordia. = Pagcabíquil, pagcaoaláy caang̃áyan.
Desconfiadamente. = Sa oaláy pagláom, sa may catáhap.
Desconfiado. = Matahápon, ang díli magaláom.
Desconfianza. = Catáhap, pagcaoaláy pagláom.
Desconfiar. = Tahap, díli pagláom.
Desconformar. = Díli pagáng̃ay, díli pagóyon, lalis, socol.
Desconforme. = Ang díli omóyon, ang díli ománg̃ay.
Desconformidad. = Pagcaoaláy caang̃áyan.
Desconocer. = Díli pagíla.
Desconocido. = Ang díli magatámod, ang díli matalámdon. * Ang oalá hiílhan, ang oalá hibalóan, ang oalá sabóton ug hisáydan.
Desconsentir. = Díli pagtángdo, díli pagándo.
Desconsideradamente. = Sa oaláy húna húna, sa oaláy boot.
Desconsoladamente. = Sa oalay calípay, sa pagcaming̃ao, sa pagcasobó.
Desconsuelo. = Cayógot, calisód, camíng̃ao.
Descontar. = Pagcópos, pagcóha sa obán sa guiísip, sa cuenta.
Descontentadizo. = Ang malisód pagalipáyon, ang masáyon saquétan.
Descontentar. = Pagpasocó, pagpasobó.
Descontento. = Casucó, casobó.
Descontinuar. = Paglápas sa pagcanáyon, sa canayónan.
Descontinuo. = Ang díli manáyon.
Desconvenir. = Díli pagáng̃ay, díli pagóyon sa húna húna, sa mg̃a cabobót-on, sa mg̃a pagbóot.
Descorazonadamente. = Sa calóya sa boot, sa húna húna, sa cásing cásing.
Descorazonar. = Pagíbot, pagócal, paggóa sa cásing cásing. * Pagpatálao, pagpahádloc sa bisan cansa.
Descordar. = Paghípos, pagtángtang, pagcóha sa coldas sa mg̃a tolónggon, sa mg̃a sesta, mg̃a rabel, &c. [66]
Descorderar. = Paglótas sa mg̃a anac sa mg̃a carnero, pagbólag sa mg̃a nati sa ilang mg̃a inahán, arón omóndang sa pagsóso.
Descornar. = Pagócal, sa mg̃a song̃áy sa mg̃a mananáp ng̃a song̃áyan.
Descorrer cortinas, &c. = Honos, hipos.
Descortés. = Táuo ng̃a colang sa pagábi abi, ng̃a, oalá torlóan ug maáyo.
Descortezar. = Palot, panit, pagócal sa panit sa bisan onsa.
Descosedura. = Tinástas, biníngcas, guisi.
Descoser. = Tastas, bingcas, bocdas.
Descosido. = Táuo ng̃a mahanáyac sa pagpamólong sa díli mao.
Descostillar. = Pagbónal ug maáyo sa licód. * Pagpócan sa pagcaháyang.
Descostrar. = Pagócal sa cogan.
Descoyuntamiento. = Pagcalisá sa mang̃a bocóg, paggóa sa ílang hingmotáng̃an.
Descoyuntar. = Lisá.
Descrecer. = Copos, cobos, pagdíot. * Honás.
Descrecimiento. = Pagcacópos, pagdíot, paghonás.
Descrédito. = Pagcaoalá, pagcadáot sa dong̃og, sa maáyong ng̃alan.
Descreer. = Pagbía sa Pagtóo. * Díli pagtóo sa isigcatáuo.
Descreido. = Ang díli motóo, ang colang sa Pagtóo.
Descrestar. = Pagpótol sa pasóng.
Describir. = Pagbárlis, pagpíntal sa bisan onsa, arón maásoy ang mg̃a bahin ng̃atanán. * Pagsógil sa bisan onsa sa macóti coti ng̃a pagásoy, pagsáyod.
Descrismar. = Pagbónal sa olo sa mabáscog. * Pagpacoyó ng̃a dagcóan.
Descuadernar. = Paggobá sa mg̃a libro ng̃a tinahían sa mg̃a dahon. * Paggobá sa bisan onsa.
Descuajar. = Pagtúnao sa vino, tobig, &c., ng̃a natihúoc. * Pagíbot sa mg̃a tanóm ug sa ubán ng̃a mg̃a gamót.
Descuartizar. = Lapa. * Pagbáhin bahin sa mg̃a calán-on, sa carne, sa isda, sa mg̃a bong̃a, &c.
Descubiertamente. = Sa pagcaháyag, sa pagcadayág, sa maásoy.
Descubierto. = Ang nadayág, ang oaláy taclob ug tabon. * Pagcadayág sa cadaygánan sa Santísimo Sacramento, sa mg̃a Singbahán.
Descubridor. = Ang macáplag, macabálag sa bisan onsa ng̃a tinágo, ng̃a oalá hiílhan. * Ang maquigsáyor, maquigásoy, maquisósi sa bisan onsa. * Maghihíling. * Ang guisógo pagóna, arón masáyor sa pagcabótang sa bisan onsa.
Descubrimiento. = Pagcáplag, paghibálag sa bisan onsa.
Descubrir. = Dayág, hayag, asoy, bocas, oas oas. * V. Descubrimiento. * Solóng, tan-ao, híling, li-li.
Descuello. = Pagcadagcó ng̃a labí sa ubán ng̃a isigcaíng̃on. * Paglabáo sa usá ca táuo sa lain ng̃a táuo, sa usá ca boquid sa lain ng̃a boquid, &c. * Pagpalábi labi.
Descuerno. = Caólao. * Pagcaáyad sa isigcatáuo.
Descuidadamente. = Sa pagcaoaláy pagbántay, sa pagláng̃ay lang̃ay, sa pagcalíng̃ao.
Descuidado. = Malapáson, malipáson, lang̃ay lang̃áyon. * Ang díli magaalíma sa iang bisti.
Descuidar. = Díli pagbántay, lipas, lapas, líng̃ao ling̃ao, lang̃ay lang̃ay.
Descuido. = Pagcalíng̃ao ling̃ao, pagcalimót, pagcalípas, pagcalápas.
Descular. = Pagcóha sa sampot sa bisan onsa.
Desde. = Cotub.
Desdecir. = Pagláin ug bisan onsa sa iang guinicánan, sa sinógdan nía. * Díli pagáng̃ay, díli pagóyon. [66]
Desden. = Pagpasipála, pagtámay, díli palagár sa isigcatáuo.
Desdentado. = Hing̃ó.
Desdentar. = Pagíbot, pagpagóa sa ng̃ipon.
Desdeñador. = Tigtámay. * Ang nagapasipála, ang díli mahagógma, ang díli motagád sa isigcatáuo, ang magpalábi labi.
Desdeñable. = Talamáyon, tacós ng̃a pasipád-an.
Desdeñar. = Pasipála, tamay.
Desdeñoso. V. Desdeñador.
Desdevanar. = Paghódad sa binódbod.
Desdicha. = Calisód, cayógot, cagóol. * Pagcapobres, pagcaháng̃ol ng̃a dagcó.
Desdichadamente. = Sa pagcalisód, sa pagcaanógon, sa pagcaaláot.
Desdichado. = Aláot, anógon, ang oálay palad.
Desdoblar. = Boclad, pagbóchad.
Desdonado. = Ang oaláy caang̃áyan sa pagbóhat ug sa pagpamólong.
Desdonar. = Pagcóha, pagbáoi, pagágao sa guihátag ng̃a daan.
Desdorar. = Pagcóha, pagócal sa boláoan ng̃a guipílit, guidócot sa bisan diin. * Paglóbad sa dong̃og sa bisan cansa.
Deseable. = Ang tacús panghinaóton, caíbgan, boóton, higogmáon.
Deseador. = Maibógon, ang maíbog, ang magapanghináot, ang boot mahagógma.
Desear. = Ibog, hináot, boot, gugma.
Desecante. = Ang macamalá, ang macaogá, ang macagáhi.
Desecativo. V. Desecante.
Desechar. = Ayad, bia. * Pasipála, tamay. * Balíbag, salibáy, yabó.
Desecho. = Ináydan, pinilían. * Bisan onsa ng̃a botang ng̃a pagbiáan cay oalá nay bale.
Desembalar. = Pagbóchad, pagbóscag, pagbalóscag sa bisan onsa ng̃a guipótus.
Desembanastar. = Paggóa sa bisan onsa sa bocág, sa tagácan, sa bacat. * Pagpamólong sa oaláy hingtóngdan. * Pagíbot sa mg̃a hing̃aníban sa mg̃a socób.
Desembarazadamente. = Sa oaláy casámoc, sa pagcamasáyon.
Desembarazado. = Ang masáyon magabóhat ug mamólong, ang díli maólao caáyo.
Desembarazar. = Pagcóha sa mg̃a casámoc, pagháoan.
Desembarcadero. = Caoásan, donggoánan, tomódan.
Desembarcar. = Caoas. * Pagháoas sa lolan sa mang̃a sacayán. * Pagcanáog sa coche, sa cabayo, sa calabáo, &c. * Pagánac sa mg̃a babáyeng mabdos.
Desembargar. V. Desembarazar. * Pagóli sa tagía ang guiembargo sa hocom.
Desembarque. = Pagháoas, pagcaháoas, pagcacáoas.
Desembarrar. = Pagcóha, pagtáctac sa yánang, sa pisac, sa bisan díin.
Desembaular. = Pagóa, pagcóha sa guisolód sa caban, sa caja, sa honos, sa poyo poyo, &c.
Desembebecerse. = Pagbálic, pahióli sa napógdao sa iang boot ng̃a maáyo, sa iang cabobót-on.
Desembelesarse. = Idem.
Desembocadero. = Bohó, alaguían, guiboáng̃an.
Desembocar. = Agui, goa, losot, boáng.
Desembolsar. = Paggóa sa bisan onsa sa poyo poyo.
Desembolso. = Pagbáyad, paghátag sa salapí.
Desemborrachar. = Papahóoas sa bisan cansa sa pagcahobóg.
Desemboscarse. = Paggóa sa solóp, sa cacahóyan, sa calibónan.
Desembravecer. = Pagtanód, pagpaánad, pagiháyop, pagpaághop. [67]
Desembrazar. = Pahóso sa bocton sa bisan onsa. * Pagtolód, pagdosó.
Desembriagar. V. Desemborrachar.
Desembrollar. = Hosay, dayág, sohay.
Desembuchar. = Paggóa sa mg̃a langgam sa guisolód nila sa balónan. * Pagásoy, pagtóg-an sa ng̃atanán ng̃a hingbalóan.
Desemejante. = Ang díli magsáma, ang díli ing̃on.
Desemejanza. = Pagcaláin.
Desemejar. = Díli pagíng̃on, díli pagsáma. * Pagláin, palbálhin sa dagoay sa bisan onsa.
Desempacar. = Paggóa sa mg̃a manggad sa mg̃a postánan. * Paglípay, paghóoas sa casocó. * Pagbóchad.
Desempachar. = Pagcóha sa calóod sa atáy sa cotó cotó, pagoalá sa empacho. * Pagoalá sa caólao.
Desempalagar. = Pagcóha sa pagcasóm-ol.
Desempañar. = Pagcóha sa mg̃a hapín ng̃a guipótos sa mg̃a báta ng̃a diótay. * Paghínis sa salamín ug bisan onsa ng̃a nasínao, ng̃a nasihág.
Desempapelar. = Pagcóha sa bisan onsa ng̃a guipótos sa papel.
Desemparentado. = Ang oaláy caobánan.
Desempatar. = Pagcóha sa pagcatopóng sa bisan onsa.
Desempedrar. = Pagócal sa mg̃a bató ng̃a guibótang sa mg̃a dalan, sa mg̃a saoang, sa mg̃a silong, &c.
Desempeñar. = Locát, baoi.
Desempeño. = Paglócat sa bisan onsa ng̃a guiprenda. * Pagcatóman sa catongdánan ng̃a caogalíng̃on.
Desempeorarse. = Pagáyo ayo, pagárang arang.
Desemperezar. = Pagyábyab sa catacá. * Hioid.
Desempolvar. = Pagyábyab sa bisan onsa arón macóha ang agbon.
Desemponzoñar. = Pagbáoi sa bisan cansa sa calála ng̃a guican sa hiló.
Desenalbardar. = Pagcóha sa mg̃a siya sa mg̃a cabayo, sa mg̃a borrico, &c.
Desenamorar. V. Desamar.
Desenastar. = Paghóso, pagíbot sa bangcao, salapáng, &c., sa togdánan, sa cahoy.
Desencadenar. = Pagcóha sa talicalá sa táuo ng̃a guipreso, ng̃a guihíctan niána, bohí, tangtang.
Desencajar. = Hoso, long̃at, otal, otng̃a.
Desencajonar. V. Desembaular.
Desencalabrinar. = Paoalá sa cabórong sa olo, sa húna húna ng̃a guihóna húna sa bisan cansa.
Desencalear. = Paglóag sa guibáat paghogót.
Desencallar. = Paglotáo sa sacayán ng̃a misánglad.
Desencaminar. = Pagsaláag, pagoalá sa dalan. * Paglápas sa catongdánan ng̃a caogalíng̃on.
Desencantar. = Pagoalá sa mg̃a pagdioáta, sa mang̃a pagbálio. * Paghióli sa dagoay ng̃a daan sa táuo ug sa bisan onsa ng̃a guibálhin sa lain ng̃a botang sa mg̃a balbal, sa mg̃a asoang, sa mg̃a dioatáhan.
Desencaprichar. = Pagsámbag arón maoalá ang toyo con ang guihóna hona ng̃a díli maáyo, sa bisan cansa.
Desencarcelar. = Bohi, tangtang, pagpagóa sa bilanggóan sa guipreso.
Desencarecer. V. Abaratar.
Desencastilar. = Pagpaháoa sa cota, sa lantáoan, sa baluarte, sa bantayán, &c., sa mg̃a táuo ng̃a nanagsócol.
Desencerrar. = Paggóa sa táuo con sa mananáp ng̃a guibilánggo. * Pagábli, pagócab sa guisara, sa guiyaoíhan. * Pagdayág, pagháyag sa tinágo.
Desencintar. = Paghóbar sa mg̃a cintas ng̃a guibáat sa bisan onsa.
Desenclavar. V. Desclavar.
Desenclavijar. = Pagíbot, pagócal, pagcóha sa mang̃a clavijas. [67]
Desencojer. = Boclad, hinat, toyod.
Desencolar. = Ocal.
Desencolerizarse. = Lipay, paghóoas sa casocó, sa caligótgot.
Desenconar. = Pagárang arang sa nang̃ótng̃ot, sa nahápdos, sa nacalamáyo, sa nahobág. * Pagpogóng sa casocó.
Desencordar. = Pagcóha sa coldas sa tolónggon, sa rabel, sa sesta, &c.
Desencordelar. = Paghóbad, pagcóha sa mg̃a písi sa bisan onsa ng̃a guihíctan, guibáat.
Desencorvar. = Pagtól-id sa nabalicó, sa nabalíquig.
Desencuadernar. V. Descuadernar.
Desendemoniar. = Pagpaháoa sa mg̃a yaoa sa laoas ng̃a guisódlan nila.
Desenfadado. = Ang díli maólao caáyo. * Lugar ng̃a dagcó, halagpád, maháoay.
Desenfadar. V. Desencolerizarse.
Desenfado. = Caling̃áoan sa boot.
Desenfardar. = Pagbóchad, pagbóscag sa mg̃a pardo, sa mg̃a potos.
Desenfrenar. = Pagcóha sa preno sa mg̃a cabayo. * Pagpaságad sa mg̃a salá ug mg̃a bohat ng̃a mang̃íl-ad.
Desenfurecerse. V. Desencolerizarse.
Desenganchar. = Pagpálos sa bisan onsa ng̃a nasáb-ong.
Desengañado. = Talamáyon, daótan.
Desengañar. = Oli, pagíla sa sayóp.
Desengaño. = Pagcaíla, pagíla sa matóod, sa camatóod. * Polong ng̃a icabóyboy sa isigcatáuo, sa matúod.
Desengarzar. = Paghónhon, paghóshos sa bisan onsa ng̃a nalang̃áquit sa pagcadágoay sa talicalá.
Desengastar. = Paggóa, pagcóha sa mg̃a motia, mg̃a batong mahál, &c., ng̃a guipanaglobóng sa boláoan, sa salapí, &c.
Desengrasar. = Pagcóha sa tamboc.
Desengrosar. = Pagníoang.
Desengrudar. = Pagcóha sa atóle.
Desenhebrar. = Paggóa sa lugás sa bohó, sa matá sa dagom.
Desenhornar. = Paggóa sa horno sa guisolód dihá.
Desenjaular. = Pagpagóa sa bisan cansa sa jaula, sa alad, sa tangcal.
Desenlutar. = Hubcas.
Desenmarañar. = Hosay, sohay.
Desenmohecer. = Pagcóha sa agóp-op.
Desenmudecer. = Pagtíng̃og sa mama. * Pagtíng̃og sa nagahílom.
Desenojar. = Pagpalípay sa nasocó.
Desenojo. = Pagbia sa casocó.
Desenredar. V. Desenmarañar.
Desensañar. V. Desencolerizarse.
Desensartar. = Paghónhon, paghóshos sa natohóg.
Desensillar. = Pagcóha sa siya sa cabayo con sa lain ng̃a mananáp.
Desensoberbecerse. = Pagóndang sa pagpalábi labi, pagóbos.
Desentablar. = Pagócal sa mg̃a papán sa mg̃a salog, &c.
Desentenderse. = Pagcaíng̃on ng̃a oalá sabóton ug bisan onsa ng̃a guipamólong.
Desenterrador. = Ang magapagóa, ang magacóha sa guilobóng. * Pagdómdom sa bisan onsa ng̃a tacós na ng̃a hingcalímtan onta.
Desentierramuertos. = Ang magalíbac ug magabótang botang sa mg̃a minatáy.
Desentoldar. = Paglóng̃at sa mg̃a panápton ng̃a guibótang sa paglándong, sa mg̃a tolda, mg̃a cayáng, &c.
Desentonar. = Boloc, dili pagáng̃ay. * Pagpaóbos sa palábi labíhon. * Pagtíng̃og sa mabáscog ng̃a ting̃og, sa masíngcang polong. [68]
Desentrañar. = Pagbósbos sa tian, pagpagóa sa mg̃a tináe. * Pagsábot, pagsósi sa labing halálom sa bisan onsa ng̃a quinaádman.
Desentumecer. = Pagcóha sa cabínhod, sa cabánhod.
Desenvainar. = Ibot, gabnot.
Desenvendar. = Paghóbad sa mg̃a baat sa mg̃a samad.
Desenvergar. = Pagcóha sa mg̃a layág sa mg̃a verga.
Desenvoltura. = Pagcaoaláy caólao. * Pagcasáyon sa pagcagóla, sa pagsólti, sa pagsoguílon. * Pagcaólag.
Desenvolver. = Boclar. * Pagdayág, paghósay sa nabóloc, sa oalá masáyor caáyo.
Desenvueltamente. = Sa pagcasáyon, sa oaláy caólao caáyo.
Desenvuelto. = Táuo ng̃a oaláy caólao. * Táuo ng̃a magabóhat ug mamólong sa pagcasáyon.
Deseo. = Ibog, caíbog, gogma, pagpanghináot.
Deseoso. = Ang nagaíbog, ang naíbog, ang nagapanghináot.
Desercion. = Pagcalágueu, pagcaoála, pagcabólag.
Desertar. = Lagueu, bia, bolag.
Desertor. = Ang nalágueu, ang mibólag.
Deservicio. = Salá, sayóp contra sa táuo ng̃a tacús onta ng̃a pagaalágdan ug sogton.
Deservidor. = Ang díli magatóman sa iang catongdánan.
Despaldar. = Pagsámar, pagbalí sa licód sa táuo con sa mananáp.
Desesperacion. = Pagcaoalá sa pagláom. * Casocó, caligótgot, capong̃ót, ng̃a dagcóan.
Desesperanzar. = Pagcóha, pagoalá sa pagláom.
Desesperar. = Idem. * Pagbóot sa pagcóha sa quinabóhi. * Socó, panoyó.
Desesterar. = Pagsácoat, pagcóha, paghípos sa mg̃a baníg.
Desestimacion. = Dili paghigógma, dili pagpalángga.
Desestimar. = Idem. * Pagáyad.
Desfajar. = Paghóbar, pagcóha sa bacos.
Desfalcar. = Pagcóha sa usá ca bahin sa bisan onsa.
Desfallecer. = Capoy, loya, pogdao.
Desfallecimiento. = Pagcalóya, pagcacápoy, pagcapóogdao, pagcaoalá sa boot, sa guinháoa.
Desfavorecer. = Pagáyad sa isigcatáuo, díli pagtábang, paglában canía.
Desfigurar. = Pagbálhin, pagláin, paglágsot sa pagcabáihon sa táuo. * Pagsóguid sa bisan onsa sa dili linao, sa pagcacólang con sa pagcacápin.
Desfijar. = Pagócal sa bisan onsa sa iang himotáng̃an.
Desfiladero. = Alaguían ng̃a haíctin, masígpit, malisód. * Dalan ng̃a masíot caáyo.
Desfilar. = Paglacát sa pagcataláy sa tinagórha con sa tinagótlo ba ca táuo.
Desflemar. = Paglóa sa laoay ng̃a mahágcot, colíhad.
Desfloramiento. = Pagpacasalá sa dalága sa linugsánay.
Desflorar. = Pagcóha sa casínao sa bisan onsa. * V. el anterior.
Desfollonar. = Pagháoan sa mg̃a cahoy sa mg̃a dahon ug mg̃a sang̃á ng̃a daútan.
Desfondar. = Pagbóong, pagcóha sa sampot sa bisan onsa ng̃a sodlánan, sa bocág, sa saro, &c. * Pagbóong, pagbohó se mg̃a sacayán dapit sa obos, dapit sa palcot.
Desgaire. = Pagcaoaláy caang̃áyan sa pagcabótang ug sa paglíhoc sa laoas.
Desgajar. = Guing̃i, sipi, tigpo. * Paglápa, pagbóong, pagtípac, pagtípic.
Desgalgadero. = Pagcabang̃ílid, pagcabaquílid.
Desgalgar. = Pagpaámbac cotob sa lugar ng̃a hatáas.
Desgalichado. = Táuo ng̃a díli ang̃áyan.
Desgana. = Pagcaoaláy ganas sa pagcáon. * Pagcaoaláy cacógui. * Pagcaoaláy gogma sa bisan onsa. * Pagdáo, coyap. [68]
Desgañitarse. = Singgit, siágit, tiábao.
Desgargantarse. = Pagpagáo sa pagsinggit, sa pagtiábao.
Desgaritar. = Anod, dagsa.
Desgarrado. = Táuo sa mang̃íl-ad ng̃a batásan, ng̃a oaláy caólao.
Desgarrar. = Guisi, si-si, quísi, lablab.
Desgarro. = Pagcagísi, pagcaláblab. * Pagcaoaláy caólao, pagcang̃íl-ad.
Desgastar. = Pagcóha, paghílis, paghodót pagánam anam. * Paglóya.
Desgobernado. = Táuo ng̃a díli maálam maghópot sa iyang caogalíng̃on ng̃a huna huna ug sa íang mg̃a catigayónan.
Desgobernar. = Gobá, boloc, gobót. * Pagsayóp sa nagahópot sa bansálan sa mg̃a sacayán.
Desgobierno. = Pagcagobá, pagcabóloc, pagcagobót.
Desgorrarse. = Pagbócas sa olo, pagcóha sa cálo, sa tacócong, &c.
Desgracia. = Casáquet, cagóol, cayógot, calisód. * Pagcaoaláy caang̃áyan sa pagbóhat ug sa pagpamólong.
Desgraciado. = Táuo ng̃a guiábtan sa casáquet, sa mg̃a cagóol ug mg̃a calisód, quinasaquétan, quinayógtan, guicalísdan, anógon, aláot.
Desgraciar. = Pagbólag, pagáoay sa mg̃a higála. * Pagoalá sa maáyong boot sa isigcatáuo. * Pagábot sa pagcaaláot, sa pagcaanógon. * Pagábot sa saquét.
Desgranar. = Losoc, guíoc, homo, lobo.
Desgranzar. = Alíg-ig.
Desgrañar. = Palpag.
Desguarnir. = Pagcóha sa mg̃a dayan dayan. * Paghóbad, pagbádbad sa mg̃a pagbódbod sa pisi, sa cable ng̃a nabódbod sa mg̃a cabrestante sa mg̃a sacayán.
Desguazar. = Pagbíngcong, pagsápsap.
Desguindar. = Pagóbos sa nahamótang sa itáas. * Dal-os, daliós-os.
Deshabitar. = Pagbía sa pinoyánan.
Deshabituar. = Pagoalá, pagpabía sa batásan.
Deshacer. V. Arruinarse algo, arruinar. * Badbad, hobad. * Tonao, hilis, linis.
Desharrapado. = Ang nagbisti sa bisti ng̃a noog ug guisi caáyo.
Deshebrar. = Pagbárbar sa panápton ng̃a hinábol, sa pagpagóa ug paghóso sa mg̃a logás.
Deshechizar. = Pagsómpa sa mg̃a bohat sa mg̃a balbal.
Deshelar. = Pagtúnao sa vino, tubig, &c., ng̃a natibóoc.
Desheredar. = Paggáoas sa bahin sa cabílin sa bisan cansa.
Deshermanar. = Pagcóha sa pagcatopóng sa bisan onsa ng̃a mg̃a botang ng̃a magsáma. * Pagbóngcag, pagtalápas sa pagcamagsúon.
Desherrar. = Pagtángtang sa mg̃a preso, pagcóha sa mg̃a talicalá ug mg̃a pothao ng̃a guipreso caníla.
Desherrumbrar. = Paghílis sa tayá.
Deshilachar. = Cascas.
Deshilar. = Idem.
Deshincar. = Ibot, long̃at, gabnot.
Deshinchar. = Copós, holpá.
Deshojar. = Pagcóha sa mg̃a dahon sa mg̃a cahoy ug mg̃a tanóm.
Deshollinar. = Pagcóha sa anóos.
Deshonestamente. = Sa pagcaólag, sa pagcaoaláy caólao, sa pagcang̃íl-ad, sa pagcaláo-ay.
Deshonestidad. = Pagcaólag, pagcahóca.
Deshonesto. = Maólag, mahóca, mang̃íl-ad, maláo-ay.
Deshonor. = Pagcaoaláy dong̃og. * Caólao.
Deshonra. = Idem.
Deshonrabuenos. = Malibácon, tigbótang botang sa mang̃a táuo ng̃a maáyo. [69]
Deshonradamente. = Sa pagcaoaláy dong̃og ng̃a maáyo.
Deshonrar. = Pagcóha sa dong̃og. * Paglógos, pagpacasalá sa linogsánay sa babáye sa maáyong dong̃og.
Deshonroso. = Maoólao, ang macaólao, ang díli ang̃ay sa táuo ng̃a boótan ug maáyo.
Deshora. = Tiempo, túig, horas ng̃a díli ang̃ay sa bisan onsa ng̃a arang pagaboháton. * Sa ahat, sa calit, tagcoláhao.
Deshuesar. = Pagcóha sa mg̃a bocóg.
Deshumedecer. = Malá, ogá.
Desiderable. = Ang tacós ng̃a caíbgan, higugmáon, panghinaóton, boóton.
Desidia. = Tacá, pagcaoaláy cacógui, calóya.
Desidiosamente. = Sa catacá, sa oaláy cacógui, sa pagcalóya.
Desidioso. = Matalác-on, matác-hon, maloyáhon, táuo ng̃a oaláy cacógui.
Desierto. = Caming̃áoan, cabaoánan. * Logar ng̃a oaláy baláy ug mg̃a tauo.
Designar. = Todlo, timáan.
Designio. = Húna húna, pagcahanáyac sa boot, ang guitúyo sa boot.
Desigual. = Díli magsáma, díli topóng, díli maíng̃on. * Yota ng̃a cabatóan, capangpáng̃an, ng̃a díli patag, dili datag.
Desigualar. = Pagcóha sa pagcatopóng.
Desigualdad. = Sa pagcadíli topóng, sa pagcadíli magsáma, sa pagcadíli maíng̃on. * Pagcadíli topóng, díli magsáma, dili ing̃on, hitod hitod, hoyot.
Desimaginar. = Pagoalá sa huna huna, sa boot.
Desimpresionar. = Oali, pagásoy sa isigcatáuo ng̃a ang guihóna hona nía díli mao.
Desinflamar. V. Deshinchar.
Desinteres. = Pagcaoaláy cahícao, sa oaláy húna húna sa mg̃a pagtóbo.
Desistir. = Ondang, arang, bia. * Bolag.
Desjarretar. = Pagpótol sa mg̃a paa. * Pagpalóya, pagcóha sa cosóg, pagquíting.
Desjugar. = Poga, piga.
Deslastrar. = Pagcóha sa lastre, sa mg̃a bató con sa onsa ng̃a mabóg-at, ng̃a ilólan sa mg̃a sacayán, arón macalayág sa oaláy catáhap sa pagcacólob.
Deslavar. = Pagbónac sa bisan onsa sa salingcápao lamang, sa dili maáyong pagcabónac. * Pagcóha sa cosóg, sa gahóm, sa caísog sa bisan onsa.
Desleal. = Borhíon, macálit.
Deslealmente. = Sa pagcabórhi, sa pagcacálit.
Deslealtad. = Pagcabórhi, pagcacálit.
Desleir. = Tunao, atóle, logao, hinis, linis.
Deslendrar. = Sicsic, salícsic, solod.
Deslenguado. = Ang mamólong sa mg̃a polong ng̃a mang̃íl-ad, tigpamólong ug daútan. * Tampalásan.
Deslenguar. = Pagíbot, pagpagóa, paglóng̃at, pagcóha sa dila. * Pagpamólong sa daótan, sa oaláy caólao.
Desliar. = Hobad, boscag, balóscag, bochad.
Desligar. = Hobar, pagcóha sa baat. * Hosay, sohay. * Pagpaháyag. * Pagtángtang sa mg̃a saláan ng̃a dagcó sa mg̃a castigo ng̃a guing̃álan ug mang̃a censura, ng̃a guibótang caníla sa mg̃a ponóan sa santa Iglesia.
Deslindar. = Olot, pagtimáan sa mg̃a caotlánan sa mg̃a Guinharían, sa mg̃a provincia ug sa mg̃a longsod, paggáma sa mg̃a mojon. * Pagpaháyag sa bisan onsa arón madayág ug maáyo.
Desliz. = Pagcadalín-as, pagcabaquínas, dolános, toládos, bolángsod. * Salá, sayóp.
Deslizar. = Dalín-as, baquínas. * V. el anterior. * Dal-os, os os, daliós os. * Pagpamólong sa oalá honahonáon ug maáyo, paghanáyac sa pagpamólong ug sa pagbóhat. [69]
Deslucidamente. = Sa oaláy pagdáyan dayan.
Deslucido. = Ang díli maálam magpatigáyon sa iang salapí, ang magaósic sa íang salapí sa oaláy polos. * Ang magaoáli, mamólong̃ ug magabóhat sa lain ng̃a bohat sa cadaigánan, sa oaláy caang̃áyan.
Deslucimiento. = Sa pagcaoaláy catahóman ug caang̃áyan.
Deslucir. = Pagcóha sa catahóman, sa caníndot sa bisan onsa.
Deslumbramiento. = Pagcasoláo. * Pagcacólang sa maáyong paghóna hona.
Deslumbrar. = Soláo.
Deslustrar. = Pagcóha sa casínao. * Paglíbac libac sa isigcatáuo. * Pagpacopós pagpacóbos sa pagcabilídhon sa bisan onsa.
Deslustroso. = Malágsot, mang̃íl-ad, maláo-ay.
Desmadejamiento. = Pagcalóya, pagcaoaláy cosóg.
Desmadejar. = Loya.
Desman. = Casáquet, calisód.
Desmandar. = Pagsíbog sa guisógo ng̃a daan, pagsógo sa batoc sa guisógo ng̃a daan. * Paghanáyac sa pagpamólong sa díli mao, sa díli tiempo. * Túig ng̃a igapamólong sa díli macaígo.
Desmantecar. = Pagcóha sa tamboc.
Desmantelado. = Baláy ng̃a oalá hoptan ug oalá pagdáyan dayánan sa mg̃a casangcápan.
Desmantelar. = Paggobá, pagláglag, pagbóngcag sa mg̃a cota ug sa mg̃a baluarte.
Desmaña. = Pagcaoaláy caálam.
Desmañado. = Táuo ng̃a colang sa caálam, borong caáyo.
Desmarrido. = Ang nalóya. * Ang nasobó, ang namíng̃ao. * Ang oaláy gahóm ug cosóg.
Desmatar. = Pagíbot sa mg̃a sagbot mg̃a tanóm ug mang̃a bongláyon obán ang mg̃a gamót.
Desmayado. = Color ng̃a obos, malospálon, ng̃a díli maáyo.
Desmayar. = Pogdao, pagoalá sa boot, sa mg̃a balatían.
Desmayo. = Capógdao, pagcaoalá sa boot.
Desmazalado. = Malóya. * Ang guipaóbsan sa boot.
Desmedidamente. = Sa oaláy pagcatopóng, sa oaláy caang̃áyan. * Ang oaláy socod.
Desmedirse. V. Descomedirse.
Desmedrar. = Pagcópos sa bisan onsa.
Desmedro. = Pagcacópos.
Desmelancolizar. = Pagoalá, pagcóha, sa casobó, sa camíng̃ao sa boot.
Desmelar. = Pagpíga, pagcóha sa dogos sa odlan sa potiócan.
Desmelenar. = Pagpálpag, paggobót sa bohóc.
Desmembrar. = Pagbólag sa bahin sa laoas, lapa.
Desmemoriado. = Ang colang sa panomdóman, malimóton, mang̃ilímtan.
Desmemoriarse. = Limót, díli pagdómdom.
Desmentir. = Pagpanghimácac, paghing̃álan ug bacácon sa isigcatáuo.
Desmenuzable. = Ang masáyon pagatípac tipácon, dogmócon.
Desmenuzar. = Tipac, tipic, dogmoc, gamáy, dogdog. * Pagsósi, pagquisáyod, pagquigásoy ug maáyo.
Desmeollar. = Pagcóha sa otoc, sa onód, sa solód sa bisan onsa.
Desmerecedor. = Ang díli tacós, ang oaláy pahanóngdan.
Desmerecer. = Pagoalá sa pahanóngdan. * Pagoaalá, pagcópos sa bili sa bisan onsa.
Desmesura. V. Descomedimiento.
Desmesurado. = Ang dagcóan caáyo ug labíng dagcó sa obán ng̃a isigcamagsáma, isigcaíng̃on.
Desmesurar. = Boloc, gobót. * V. Descomedirse.
Desmigajar. = Pagdógmoc, paggamáy sa bisan onsa, pagmómho. [70]
Desmigar. = Pagdógmoc sa tinápay.
Desmirriado. = Maníoang. * Ang nasobó, namíng̃ao.
Desmochar. = Pagpótol sa bisan onsa dapit sa itáas, dapit sa tomóy.
Desmogar. = Pagtáctac sa mg̃a song̃áy sa mg̃a osa.
Desmolado. = Ang oaláy bag-ang, hing̃ó sa mang̃a bag-ang.
Desmontar. = Tagá, caíng̃in. * Paggobá sa bisan onsang tapóca con ogdo ba. * Pagcanáog sa mananáp ng̃a guicabayóan.
Desmonte. = Como el anterior.
Desmoñar. = Paggónting sa pinángco.
Desmoralizacion. = Pagcang̃íl-ad, pagcalágsot, pagcadáot sa mg̃a batásan, sa mg̃a cagaoían sa mg̃a táuo.
Desmoralizado. = Táuo sa mang̃íl-ad, maláo-ay, malágsot ug daótan ng̃a batásan.
Desmoralizar. = Pagdáot sa batásan.
Desmoronar. = Paggobá sa pagcahínay hinay, sa anam anam, sa mg̃a baláy, mg̃a Singbahán, &c.
Desmurador. = Iring ng̃a manóbad, tigdácop sa mang̃a ilagá.
Desmurar. = Paghorót sa mg̃a ilagá.
Desnarigado. = Pong̃ag.
Desnatar. = Pagcóha sa gatas sa vino, &c., ang natolotibúoc dapit sa ibábao. * Pagpíli sa labíng matolotibúoc dapit sa ibábao. * Pagpíli sa labing maáyo sa bisan onsa.
Desnaturalizar. = Hing̃ílin, pagcóha sa mg̃a táuo sa mg̃a caposlánan ng̃a nahatong̃ód onta caníla, tong̃ód sa ilang pagcatagilóngsod.
Desnegar. = Pagdilí, paglimód, pasíbog sa guiíng̃on ng̃a daan.
Desnevar. = Pagtónao sa tobig ng̃a natibóoc guícan sa tugnao.
Desnivel. = Pagcaoaláy tonton, pagcataquílid.
Desnivelar. = Pagcaoalá, Pagcóha sa pagcatónton, sa pagcatádong.
Desnudador. = Ang nagahobó, ang nagapahócas.
Desnudamente. = Sa pagcadayág, sa pagcaháyag, sa oaláy licó licong polong.
Desnudar. = Hobó, hocas, pagcóha, pagágao sa bisti sa bisan cansa, ug sa tabon sa bisan onsa.
Desnudez. = Pagcaoaláy bisti.
Desnudo. = Hob-an, hinób-an, hinobóan. * Táuo ng̃a guitáptan sa laoas, ng̃a guibísti sa malágsot ug noog ng̃a bisti. * Táuo ng̃a oaláy pahanóngdan. * Ang oaláy tabang, ang oaláy dalángpan.
Desobedecer. = Soqui.
Desobediencia. = Casóqui, pagcasóqui.
Desobediente. = Soquíhan, masinoquíhon, masóquing táuo con mananáp, masinocoáhi.
Desobligar. = Pagóndang sa catongdánan.
Desocupacion. = Pagcaoaláy bohat.
Desocupadamente. = Sa oaláy samoc, sa oaláy macaólang, sa oaláy bohat.
Desocupar. = Pagháoan sa bisan onsa ng̃a logar, pagcóha sa mg̃a samoc ug sa bisan onsa ng̃a macaólang.
Desojar. = Bitas, botas. * Toctoc, totoc, pagsolóng sa oaláy lang̃an, sa oaláy calíng̃ao.
Desolacion. = Pagcaláglag, pagcahorót ng̃a tuod, pagcagobá, pagcabóngcag, pagcatápus, pagcatibóas, pagcatibáoas.
Desolado. = Quinayógtan, quinalísdan, guicasaquétan, ang oaláy calípay, ang namíng̃ao ug dacó.
Desolar. V. Arruinarse algo, arruinar.
Desolladamente. = Sa pagcaoaláy caólao.
Desollado. = Táuo ng̃a oaláy caólao.
Desollador. = Ang nagapánit. * Lugar ng̃a pagapanítan, pagacoháan sa panit sa mg̃a mananáp. [70]
Desollar. = Panit, pagpánit, pagcóha sa panit. * Pagdáot sa dong̃og sa bisan cansa, sa iang dona con sa iang laoas.
Desopinar. = Pagdáot, pagcóha sa dong̃og sa isigcatáuo.
Desoprimir. = Pagbáoi sa bisan cansa sa pagcapógos canía, sa pagcabíhag, &c.
Desórden. = Pagcabóloc, pagcagobót, pagcasinácot sacot.
Desordenar. = Boloc, gobót, sacot, pagbóhat sa oaláy casadáng̃an.
Desorejar. = Palong, pagpótol sa dalónggan.
Desorganizar. V. Desordenar hasta pagbóhat.
Desorganizacion. V. Desórden.
Desorillar. = Pagtábas sa mg̃a bocóg sa onód.
Desovar. = Pagdócloy, pagbílin sa bíhod sa mg̃a isda.
Desovillar. = Pagbárbad, paggobá sa mg̃a binódbod.
Despabiladera. = Isológui.
Despabilado, sin poder dormir. = Hocao, mahócao.
Despabilador. = Ang magasógui.
Despabilar. = Sogui.
Despacio. = Sa hínay hinay, hinay, sa mahínay.
Despacito. = Sa mahínay caáyo.
Despachaderas. = Pagtóbag, pagbalíbad sa mg̃a masíngcang polong, sa ting̃og ng̃a magáhi.
Despachar. = Tapos, homan, tibáoas, obos, camhan. * Pagsógo sa bisan cansa, sa bisan díin, sa bisan asa. * Pagpatáy, pagcóha sa quinabóhi. * Pagcóha sa mg̃a casámoc.
Despacho. = Pagcahanáyac. * Pagsógo, sinógo. * Pagcahóman, pagcatápos, pagcatibáoas, * Solód ng̃a pagahócman sa mg̃a hocom, ug ang pagabohátan sa bisan cansa sa íang boloháton.
Despachurrar. = Posdac, bosdac, bagsac.
Despajar. = Pagláin, pagcóha sa dagámi, sa tahóp.
Despaldillar. = Pagdáot sa bocó bocó sa táuo con sa mananáp.
Despanzurrar. = Bosbos, boslic, pagsámad sa tian.
Desparramado. = Halagpád. * Dagcó. * Quinátag.
Desparramar. = Catag, sabólac, sab-oag. * Pagósic sa bahándi, sa salapí. * Paglíng̃ao ling̃ao sa caling̃áoan ng̃a díli maáyo.
Despartir. = Pagbólag, pagbáhin.
Despatarrarse. = Toláros, pagdalín-as sa nabiláca ang mg̃a paa.
Despavoridamente. = Sa cahádloc, sa calisáng, sa cacógmat.
Despearse. = Paol, pagdáot sa tíil guican sa paglacát ug hatáas.
Despechadamente. = Sa caligótgot, sa capong̃ót.
Despechar. = Pagpapong̃ót, pagpasocó, pagpaligótgot.
Despecho. = Casocó ng̃a dagcó, capong̃ót, caligótgot.
Despechugar. = Pagíbot, pagtáctac, pagcóha sa aba sa mg̃a langgam, * Pagdayág sa doghan.
Despedazador. = Ang magalápa, ang magatípac, magatípic, magabáhin bahin sa bisan onsa.
Despedazar. = Lapa, tipac, tipic, gosbat, bahin. * V. Destrizar.
Despedida. = Pagpanamílit, panamílit, pagpaháoa.
Despedir. = Panamílit, paháoa. * Bohi, bia, balíbag, salibáy.
Despedregar. = Pagcóha sa mg̃a bató sa yota.
Despegable. = Ang arang maócal, ang maócal.
Despegadamente. = Sa pancaháit ng̃a ting̃og.
Despegado. = Ang dili maábi abíhon.
Despegar. = Ocal, bolag, ibot, tactac, acac, acnit, pacsi.
Despego. V. Desamor.
Despeinar. = Paggobót sa bohóc, pagpágpag, pagpálpag.
Despejado. = Batir, sa matín-ao ug matalínis ng̃a húna húna. * Táuo ng̃a maálam mamólong sa pagcaígo, ug ng̃a maálam magatóbang sa isigcaíng̃on. [71]
Despejar. V. Desembarazar. * Paglínao, pagpáoa, paglámdag.
Despelotar. V. Despeinar.
Despeluzar. V. Despeinar.
Despeluznar. = Idem.
Despellejar. V. Desollar. * Pacsi, lacsi.
Despenar. = Pagcóha sa casáquet, sa calisód, sa cayógot.
Despendedor. = Maosícon.
Despender. = Paggasto sa salapí.
Despensa. = Pinsa, lugar ng̃a pagabotáng̃an ug tipigánan sa calán-on ug sa bisan onsa.
Despensero. = Ang magahópot ug magabántay sa pinsa.
Despensadamente. = Sa pagcahanáyac.
Despeñadero. = Ambácan, capangpáng̃an, lugar ng̃a hatáas ug cabatóhan.
Despeñar. = Ambac, holog, balíbag. * Pagsámoc sa mg̃a cailíbgon.
Despeño. = Pagcaámbac. * Calíbang, hibólos, caólo.
Despepitarse. = Pagsínggit sa macosóg, sa mabáscog caáyo.
Desperdiciadamente. = Sa pagcaósic.
Desperdiciador. = Maosícon, ang magaósic.
Desperdiciar. = Osic, dagmal.
Desperdicio. = Pagcaoalá sa bahándi, sa salapí, con sa bisan onsa pa, pagcahodót. * Bisan onsa ng̃a oaláy polos, ng̃a biniáan.
Desperdigar. = Bolag.
Desperezarse. = Hioid.
Despernado. = Paol, ang guicápoy, ang guibódlay sa paglacát.
Despernar. = Pagpótol, pagdáot sa mg̃a paa.
Despertador. = Ang magapócao, magpopócao, magpolócao. * Ang macayógot sa hona hona.
Despertar. = Pocao, matá, mocag mocag, paghigmatá. * Pagdómdom sa bisan onsa ng̃a nabía ug hingcalímtan na onta. * Pagábot sa pagcabátir sa táuo ng̃a hong̃og ug borong ng̃a daan.
Despestañar. = Pagíbot sa piloc.
Despezonar. = Pagíbot, pagcóha sa doldógan sa mang̃a bong̃a.
Despicar. = Balos.
Despiertamente. = Sa pagcabátid.
Despierto. = Ang namatá, ang nahigmatá. * Ang táuo ng̃a batid.
Despilfarrar. = Pagbádbad sa bisan onsa sa oaláy caang̃áyan. * Paggasto sa salapí sa oaláy hingtóngdan.
Despintar. = Pagquías, pagpánas sa piníntal.
Despiojar. = Paghing̃óto. * Pagtábang sa isigcatáuo, arón macóha ug gomóa sa pagcaháng̃ol.
Despique. = Pagbalos.
Desplegar. = Hinat, boclar. * Pagháyag, pagdayág sa tinágo ng̃a daan.
Desplomar. V. Desnivelar.
Desplomo. V. Desnivel.
Desplumar. = Paghimólbol.
Despoblado. V. Desierto.
Despoblar. = Pagcaálsa sa mg̃a táuo ng̃a nanagpoyó sa longsod.
Despojar. = Coha, agao, caoat. * Hobó, hocas, pagcóha sa bisti.
Despojo. = Ang guibiáan sa mg̃a pang̃obátan, sa mang̃a sóldados ng̃a guipanagdáog sa ilang mg̃a caáoay.
Despolvar. = Yabyab.
Despolvorear. = Idem.
Desportillar. = Tipac, locab, longcab.
Desposado. = Ang guigápos sa iang camót sa singsing ng̃a pothao. * Ang bag-ong quinasál.
Desposar. = Pagcasál, pagatóbang ug pagtámbong sa Padac cura sa mg̃a táuo ng̃a buot mamíño ug pagdaláng̃in sa ilang pagcamíño. [71]
Desposeer. = Pagcóha, pagágao sa bisan cansa sa iang dona, sa iang pohónan, salapí, mg̃a mananáp, &c.
Desposorio. = Pagsáad sa babáye ug sa laláqui ng̃a mamíño sila, paghátag ug polong sa pagcamiño. * Pagángcon ug pagdáoat sa bana sa iang asáoa ug sa asáoa sa iang bana, sa pagcasál na caníla.
Déspota. = Hadi ng̃a magahópot sa mg̃a calongsódan ng̃a hingsácpan nia sa ia lamang ng̃a caogalíng̃on ng̃a pagbóot, sa oaláy batásan, mg̃a leyes ng̃a iang pagasóndan ug pagatágdon. * Mamomógos.
Despotismo. = Pagbóot ng̃a hariánon ng̃a díli motágad ug díli mosonód sa bisan onsa ng̃a batásan.
Despotricar. = Pagpamólong somála lamang sa caogalíng̃on ug húna húna, bisan díli macaígo.
Despreciable. = Talamáyon, tacós ng̃a pasipád-an.
Despreciador. = Tigtámay, ang nagatámay, nagapasipála.
Despreciar. = Tamay, pasipála.
Desprecio. = Pagpasipála, pagtámay.
Desprender. = Bolag, bohi, badbad, tactac, hobad, * Tonton, pagóbos.
Desprendimiento. = Pagcaoaláy tagad sa bisan onsa, pagcaoaláy caoíli.
Despreocupacion. = Paghúna húna ng̃a maáyo, sa díli pagaobánan sa bisan onsa dihá ng̃a magapasayóp. * Paghóna hona ing̃on da sa catadóng̃an.
Despreocupar. = Pagpaíla sa bisan cansa sa mg̃a sayóp ng̃a nagaobán sa iang guihóna hona.
Desprevenidamente. = Sa oaláy pagcatagána, pagcaándam.
Desprevenido. = Ang oalá magtagána, magaándam. * Ang coláng̃an sa mg̃a quinahánglan.
Desproporcion. = Pagcaoaláy pagcatopóng, pagcasáma, pagcaíng̃on, pagcaáng̃ay.
Despropósito. = Bohat con polong ng̃a díli macaígo, pagbóhat ug pagpamólong ng̃a díli mao.
Desproveer. = Pagcóha, pagágao sa bisan cansa sa iang mg̃a quinahánglan sa pagcabóhi, sa cabohían.
Desproveidamente. V. Desprevenidamente.
Desprovisto. = Ang coláng̃an sa mg̃a quinahánglan.
Después. = Oña, onya, sa toon toon, sa taod taod, sa tuod tood.
Despulsarse. = Pagíbog, pagpanghináot, pagbóot, paghigógma sa bisan onsa, sa mabáscog.
Despuntar. = Pagpótol, pagcóha sa mg̃a tomóy sa bisan onsa ng̃a tomóyan. * Paglípot sa mg̃a catárman sa mg̃a nanagsacáy. * Pagpóyos, pagbólac sa mg̃a cahoy. * Pagháyag, pagdayág sa pagcabátir sa bisan cansa ng̃a táuo, sa iang caálam. * Pagsógod sa pagcalámdag, pagaláman daman, pagdóol na ang cabontágon, ang caadláuon, pagcacaadláuon.
Desquejar. = Pagbólag sa mg̃a sahá sa ilang ponóan, arón itanóm sa lain ng̃a lugar.
Desquiciar. = Pagíbot, pagpagóa, pagcóha sa tacop con talambóan sa lugar ng̃a pagatoyócan, pagalisóan, sa iang quicióhan. * Paggobá sa bisan onsa sa pagcóha sa iang calig-ónan. * Pagpatigáyon arón maoalá sa bisan cansa ng̃a táuo ang maáyong cabobót-on, ang pagcapalángga sa isigcatáuo canía.
Desquijarar. = Pagcóha, pagdáot sa apapáng̃ig.
Desquitar. = Baoi, pagbálos sa daótan ng̃a bohat sa isigcatáuo. * Pagbáoi sa napildi sa sogál.
Desquite. = Pagcabáoi, pagcabálos.
Desrancharse. = Pagbía sa pinoyánan.
Desreputacion. = Pagcacólang, pagcaoaláy dong̃og ng̃a maáyo.
Desrizar. = Paggobá sa quinólong, paghínat sa naconót.
Desronar. = Pagtagá, pagpótol sa mg̃a sang̃á ng̃a malágsot sa mg̃a cahoy, arón somópang ug domagcó ang obán ng̃a maáyo ayo. [72]
Destacamento. = Ang tapoc sa pila ca táuo con sa mg̃a soldados ng̃a nabólag sa cadaghánan, sa pagátang sa lugar ng̃a pagaatáng̃an nila, ing̃on sa sugo sa ilang ponóan.
Destajar. = Pagsábot, pagpólong polong sa mg̃a tolománon sa bisan onsa ng̃a pagaboháton.
Destajo. = Paquiao, pacyao.
Destapar. = Bocas. * V. Descubrir y Descubrimiento.
Destapiar. = Paggobá sa mg̃a cotang hamóbo.
Destartalado. = Ang nagobót, ang nabóloc, ang nasácot, ang oaláy cahosáyan.
Destazar. = Pagtípac, pagtípic sa bisan onsa.
Destechar. = Tocas, tastas, tangcas.
Destejar. = Pagcóha sa mg̃a tesa sa mg̃a atóp.
Destejer. = Paghóbad, pagbádbad sa hinábol.
Destemplanza. = Paglabí sa bisan onsa, sa tognao, sa init, sa gotom, sa mg̃a caíbog, &c. * Pagláin sa pagcabótang sa laoas, pagsáquet saquet ug diríot, pagínit init. * Pagcahílao, pagcaoalá sa sobo sa mg̃a capandáyan. * Pagbóhat, pagpamólong, pagcáon, pagínon, &c., labí sa casadáng̃an.
Destemplar. = Boloc, pagcóha sa caang̃áyan. * Pagsógod sa hilánat, pogsáquet sáquet. * Paghílao sa soláb sa mg̃a capandáyan.
Destemple. = Pagcabóloc, pagcaoaláy caang̃áyan sa mang̃a tolónggon. * Pagcaláin sa laoas.
Desteñir. = Paglóbad, pagcóha sa tina, sa color sa guitína, pagpánas sa mg̃a color.
Desterrar. = Hing̃ílin, pagpaháoa. * Pagpahalayó.
Desterronar. = Pagdógmoc sa yota ng̃a natibúoc, sa mg̃a ogdo.
Destetadera. = Capandáyan ng̃a toncan ng̃a itáod sa bába sa mg̃a mananáp, ug labí pa sa mg̃a baca, sa pagpalótas caníla.
Destetar. = Lotas, pagóndang sa pagsóso. * Pagbólag sa mg̃a anac sa ilang tigúlang, con magaángcon sila sa bisan onsang opicio con cahímtang.
Destete. = Pagcalótas.
Destiempo (a). = Bisan onsang bohat con polong ng̃a díli macaígo sa maáyong tiempo.
Destierro. = Pagcahing̃ílin, pagpaháoa, pagpahalayó.
Destilacion. = Pagcatólo, pagcaágas, pagcadalígdig, pagcadahing̃ay.
Destiladera. = Honóban sa vino, tobig, &c.
Destilador. = Ang nagapadalísay.
Destilar. = Dalísay, paglóto sa vino, tobig, &c., sa binóhan. * Tolo, agas, dalígdig, dahíng̃ay.
Destinar. = Sogo, pagbóot.
Destino. = Pagbóot sa Lang̃it, sa Dios con sa mang̃a ponóan sa calibótan, somála sa boot ng̃a boháton. * Opicio, cahímtang, bohat.
Destitucion. = Pagcacóha sa opicio con sa cahímtang con sa bisan ansa pa, sa bisan cansa.
Destituir. = Pagcóha sa bisan onsa sa isigcatáuo.
Destorcer. = Badbad, solbad.
Destornillado. = Táuo sa magáan ng̃a boot, boang boang, coliró.
Destoserse. = Pagóbo sa oaláy quinahánglan, sa pagbóhat ug señas con sa lain tuyo ba.
Destrabar. = Pagbólag sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.
Destral. = Oásay, ooásay sa dohá ca bába con soláb.
Destraleja. = Ooásay ng̃a diótay.
Destramar. = Pagbádbad, paghóso sa holog sa mang̃a hinábol. * Pagoalá, pagpaháyag, pagpadayág sa mang̃a paglaláng ug mg̃a paglímbong ng̃a guilaláng sa obán ng̃a mg̃a táuo.
Destreza. = Caálam, quinaádman, pagcaníndot, pagcaáñag sa pagbóhat sa bisan onsa. [72]
Destripar. = Bosbos, pagpagóa sa mg̃a tináe. * V. Despanzurrar. * Pagcóha, pagpagóa sa onód sa solód sa bisan onsa.
Destripaterrones. = Táuo ng̃a mang̃íta sa iang pagcabóhi sa pagcále sa yota.
Destriunfar. = Paglógos sa obán ng̃a nanagsogál sa baraja sa ilang mg̃a contra arón ibótang nila ang mg̃a triunfo.
Destrizar. = Guisí, tabas, potol. * V. Despedazar.
Destrocar. = Pagbádbad sa pagbáilo ug pagtagílis ng̃a guibóhat sa mg̃a táuo, sa pagángcon sa tagsa tagsa sa iang caogalíng̃on ng̃a hias ug bisan onsa ng̃a guibáilo sa lain ng̃a botang.
Destron. = Ang nagaágac sa botá.
Destronar. = Pagcóba, pagpaháoa sa Guinharían sa mg̃a hari.
Destroncar. = Pagtagá sa mg̃a cahoy dapit ug haróol sa mg̃a gamót. * Pagpótol con paglisá sa bisan onsang bahín sa laoas sa mg̃a táuo. * Pagpótol, pagóndang, pagárang sa soguílon. * Pagbótang sa mg̃a cacolían, mg̃a caoláng̃an, sa isigcatáuro, arón díli macadáng̃at sa guitúyo nia.
Destrozar. V. Despedazar y Destrizar. * Pagdáot, paggobá, pagósic, pagámong among. * Paggobá, pagdáog sa mg̃a caáoay.
Destrozo. = Pagcagobá. * Pagcadáot. * Pagcaósic.
Destrozon. = Ang macaguísi, macadáot, macaósic ug dili magbántay ug maáyo sa iang guibísti ng̃a mg̃a panápton, mg̃a sapín, &c.
Destruccion. = Pagcaláglag, pagcatibáoas, pagcatápus, pagcagobá ng̃a oaláy sompa ug tambal.
Destrueque. = Ang pagóli sa tagsa ca tagía sa bisan onsa ng̃a natagílis, natagáilo, sa lain ng̃a botang.
Destruible. = Ang arang laglágon, ang arang gobon.
Destruidor. = Ang macagobá, ang macaláglag.
Destruir. V. Arruinarse algo, arruinar.
Destruvente. V. Destruidor.
Desudar. = Pagcóha, pagtó-ang sa sing̃ót.
Desuellacaras. = Ang magalálot ng̃a dili maálam magálot. * Táuo ng̃a oaláy caólao, sa daótan ng̃a báta san ug mang̃íl-ad ng̃a quinabóhi.
Desuello. = Pagpánit, pagcapánit. * V. el anterior desde Táuo.
Desunidamente. = Sa pagcabólag, sa oaláy paghiósa, pagcalang̃áquit.
Desunir. = Bolag, irog. * Pagbíquil sa mang̃a cabobót-on ng̃a nagacaóyon ng̃a daan. * Pagáoay sa mg̃a daan ng̃a higála.
Desuñar. = Paghing̃ocó, paggónting sa cocó.
Desusar. = Pagoalá, pagcóha sa batásan.
Desuso. = Pagcólang sa batásan, pagcaoaláy batásan, pagcaoaláy paggámit sa bisan onsa.
Desustanciar. = Pagcóha sa cosóg, sa caísog, la lamí, pagpatáb-an.
Desvahar. = Pagcóha, pagpótol sa mg̃a sang̃á ug mg̃a dahon ng̃a namalá ug naláya sa mg̃a tanóm.
Desvaido. = Táuo ng̃a hatáas ug dili ang̃áyan.
Desvalido. = Ang oaláy tabang, ang dili pagalabánan, ang oaláy dalángpan, ang biniáan sa ng̃atanán.
Desvalimiento. = Pagcaoláy paglában, pagtábang ug dalángpan, pagcaoaláy hihála, abian.
Desvan. = Paga.
Desvanecer. = Pala, hanap, taob, pagoalá sa bisan onsa. * Pagpadáyeg, pagpalábi labi.
Desvanecidamente. = Sa pagparáyeg, sa pagpalábi labi.
Desvanecimiento. = Paráyeg, pagpalábi labi.
Desvaporizadero. = Hong̃áoan, caalisng̃áoan.
Desvarar. V. Deslizar hasta pagpamólong. * Paglótao sa sacayán ng̃a nasánglad. [73]
Desvaríadamente. = Sa pagcaoaláy hingtúngdan ug cahológan.
Desvariado. = Ang salimoáng̃on, ang tigyámyam, ang nasalimóang, nagayámyam.
Desvariar. = Salimóang, yamyan. * Pagpamólong ug bisan onsa sa oaláy hingtóngdan ug cahológan.
Desvarío. = Polong cong bohat ng̃a oaláy hingtóngdan. * Pagcayámyam, pagcasalimóang. * Botang ng̃a dili ang̃ay sa isigcaíng̃on. * Pagcaoaláy calig-ónan sa boot. * Huna huna ng̃a paráyon bisan ng̃a dili onta macaígo sa cataróng̃an ug sa tacós ng̃a hona honáon.
Desvedado. = Ang guidilí ng̃a daan ng̃a dili na pagadid-an.
Desvedar. = Pagtógot sa guidíd-an ng̃a daan.
Desveladamente. = Sa pagcatócao, sa pagcaoaláy católog.
Desvelar. = Tocao, pocao hocao.
Desvelo. = Pagcatócao, dagcóng cacógui sa pagbóhat ug sa pagdáng̃at sa bisan onsa.
Desvencijar. = Pagbólag ug paglóag sa mg̃a bahin sa bisan onsa ng̃a nahiósa ug hinógtan onta. * Paglisá, pagdáot, pagbalí sa bisan onsa ng̃a bahin sa looas.
Desvendar. = Paghóbag, pagbádbad, paglóag sa mg̃a baat ng̃a guibáat ug guitábon sa bisan onsa.
Desventaja. = Ang pagcacúlang con pagcadíli ang̃ay, ng̃a guican sa pagtándig sa duhá ca táuo, mananáp con sa bisan onsa.
Desventar. = Pagpagóa sa hang̃in.
Desventuradamente. = Sa pagcaanógon, sa pagcaaláot, sa pagcalisód.
Desventurado. = Anógon, aláot, ang oaláy palad, ang guicasaquétan. * Pobres, hang̃ol. * Hicáoan, daguinótan uyámot.
Desvergonzadamente. = Sa pagcaoaláy caólao, pagtáhod ug pagtahá.
Desvergonzado. = Ang mamólong sa oaláy caólao, pagtáhod ug catahá.
Desvergonzarse. = Pagpamólong sa oaláy tagád sa pagtáhod ug pagtahá, sa oaláy caólao.
Desvergüenza. = Pagcacólang sa pagtáhod, sa caólao, sa pagtahá, tampálas.
Desviar. = Bolag, irog, pagpahalayó. * Pagsámbag sa bisan cansa arón dili parayónon ang guihóna hona nia.
Desvío. = Pagcabólag, paghalayó.
Desvirgar. = Pagcóha sa pagcaólay sa mg̃a dalága, pagpacasalá pasógod sa babáye ng̃a oalá pa aguían sa laláqui.
Desvirtuar. = Pagcóha sa caísog, sa cosóg, sa gahóm, sa lamí, sa bisan onsa.
Desvivirse. = Paghigógma, pagíbog, pagpanghináot sa bisan onsa sa dagcóng cacógui, sa dagcóng pagpatigáyon sa pagdáng̃at niána.
Deszumar. = Pagpíga, pagpóga, pagbádyet.
Detal (en). = Sa pagcaánam anam, sa pagcatinágsa, sa tagsa tagsa.
Detallar. = Pagsógid, pagásoy sa bisan onsa sa pagcasáyod caáyo, sapagcacóti coti.
Detencion. = Pagcadógay, pagcaláng̃an, pagcahínay.
Detenedor. = Ang macaháoid, ang magapaláng̃an, ang magapadógay.
Detener. = Pagpadógay, pagpaláng̃an, pagháoid. * Pagpreso, pagbilánggo. * Dogay, lang̃an. * Pagsólong, pagtán-ao sa mahínay sa pagcatinótoc.
Detenidamente. = Sa pagcahínay, sa pagcadógay, sa pagcaláng̃an.
Deterior. = Ang dolodaótan sa obán ng̃a isigcaíng̃on.
Deterioracion. = Pagcadáot sa bisan onsa.
Deteriorar. = Pagdógang sa cadáot sa bisan onsa.
Determinacion. = Pagcahanáyac. * Pagcaísog, pagcaoaláy catálao ug cahádloc. [73]
Determinado. = Maísog, casing casíng̃an, ang oaláy cahárloc ug catálao.
Determinar. = Hanáyac, pagbóhat ug pagpamólong sa guihóna huna ng̃a daan.
Detersion. = Pagcanósnos, paghínis sa bisan onsa, pagcapáhid. * Pagcahónal.
Detestable. = Dolómtan, ang tacós ng̃a pagadómtan.
Detonacion. = Tonóg ng̃a dagcó, dalógdog, botó.
Detraccion. = Pagbótang botang, pagsóguid, pagcagóla, ng̃a mang̃íl-ad, paglíbac ng̃a icacóha sa dong̃og sa isigcatáuo.
Detractor. = Tigbótang botang, tiglíbac, malibácon, ang macacóha sa dong̃og sa isigcatáuo sa iang pagpamólong.
Detraer. = Pagbólag, pagírog sa usá ca botang sa lain ng̃a botang, paghalayó. * Pagbótang botang, paglíbac.
Detras. = Sa licód, licód, so loyo, sa oláhi.
Detrimento. = Cadáot.
Deuda. = Otang.
Deudo. = Caobánan, pagcacaobánan.
Deudor. = Otáng̃an, ang may otang, ang nacaótang.
Deuteronomio. = Ang usá ca libro sa santos ng̃a Sulat.
Devanadera. = Galíng̃an, barbádan.
Devanador. = Tigbádbad, ang magabádbad.
Devanar. = Badbar.
Devanear. V. Delirar.
Devaneo. V. Delirar. = Bohat ng̃a caoang ng̃a oaláy polos.
Devantal. = Usá ca pedazo ng̃a panápton ng̃a ibótang ug ibisti sa mg̃a babáye sa ibábao sa mg̃a saya, dapit sa atobáng̃an, ng̃a guitágcos nila sa ilang haoac.
Devastar. V. Arruinarse algo, arruinar.
Devengar. = Pagángcon sa salapí ug sa bisan onsa ba dihá, ng̃a tacós ng̃a ihátag sa agálon con sa nagpamóo sa sológoon con sa namóo, tung̃ód sa iang pagalágad con trabajo.
Devocion. = Pagtáhod, pagsíngba sa Dios cang María Santísima ug sa mg̃a santos. * Pagatóbang ug maáyo, sa mahípos ng̃a laoas ug sa mahíngpit ng̃a casing casing sa mg̃a piesta ug mg̃a tolománon sa pagcacristianos, sa mg̃a Singbahán. * Pagándam sa pagtóman sa santos ng̃a pagbóot sa Dios.
Devocionario. = Libro ng̃a alampóan, ng̃a sinolátan sa mg̃a pagámpo ng̃a maáyo ug canhic calág.
Devolucion. = Pagóli, pagbálic sa bisan onsa sa iang pagcabótang ng̃a daan.
Devolver. = Oli, balic.
Devorador. = Hing̃áon caáyo, ang magalámoy, manonóbad.
Devorar. = Sobád, lamoy, caon, tolon.
Devoto. = Táuo ng̃a maampóon, mapoang̃ódon, ng̃a mahagógma magtóman sa mg̃a bohat sa pagcacristianos. * Laráuan, Singbahán con logar ng̃a tacós ng̃a pagaampóan.
Dia. = Adlao.
Diabla. = Pagbóhat sa bisan onsa sa daótan ng̃a pagbóhat.
Diablillo. = Táuo ng̃a batid, condátan, ng̃a malíhoc caáyo. * Ang nagapacayáoa sa mg̃a piesta ug mang̃a procesion.
Diablo. = Yaoa. * Táuo ng̃a maísog, ng̃a oaláy cahárloc. * Táuo ng̃a malágsot ug mang̃íl-ad caáyo.
Diabólicamente. = Sa pagcayináoa yaoa, sa pagcadaótan oyámot. [74]
Diabólico. = Ang ang̃ay, ang nahatong̃ód sa yaoa. * Ang daótan caáyo, ang mang̃íl-ad oyámot.
Diaconal. = Ang nahatong̃ód sa Diácono.
Diaconato. = Cahímtang sa Padre ng̃a guioldenáhan sa pagcadiácono.
Diaconisa. = Babáye ng̃a nagaalágad sa Singbahán.
Diácono. = Padre ng̃a oalá pa magamisa, ng̃a guioldenáhan sa pagcaorden ng̃a guisóndan sa pagcasacerdote.
Diadema. = Bacos, bogcos ng̃a mapotí ng̃a ibácos, ng̃a ibogcos sa mg̃a hari sa ilang olo. * Porong porong.
Diáfano. = Masíhag, matín-ao.
Dialéctica. = Quinaádman sa paghóna huna ug maáyo.
Dialecto. = Pinamólong ng̃a caogalíng̃on sa tagsa ca Guinharían, provincia con longsod, ng̃a maíng̃on ing̃on sa obán ng̃a pinamólong, apan ng̃a nagacaláin sa pagsángpot ug sa obán pa ng̃a mang̃a calaínan.
Diálogo. = Pagsólti con soguílon sa pila ca táuo ng̃a nanagcaólos olos sila sa pagpang̃ótana ug sa pagsabát, sa pagtúbag.
Diamante. = Bató ng̃a mahál oyámot, masíhag ug magíla gila caáyo.
Diamantino. = Ang ang̃ay ug nahatong̃ód sa diamante.
Diamantista. = Ang nagabóhat, nagahíngpit ug nagalobóng sa mg̃a diamante.
Diametralmente. = Cutob sa loyo hasta sa loyo, sa isigcadáplin.
Diámetro. = Ang talioála sa usa ca malíng̃in.
Diana. = Pagbágting sa tambol sa caadláuon.
Diario. = Ang nahatong̃ód sa matagádlao. * Soguílon con solat, ng̃a mahasácop sa nahatábo sa adlao adlao ng̃atanán. * Bisan onsang solat ng̃a pagasoláton sa matagádlao. * Ang quinahánglan, con ang gasto sa matagádlao sa tagsa ca panimaláy, sa pagcáon ug pagínom.
Diarista. = Ang magasólat sa gaseta ng̃a guing̃álan ug diario.
Diarrea. = Calíbang, hibólos, otol, caólo.
Dibujar. = Pagbárlis, pagpintal.
Diccion. = Polong, ang usá ca bahin sa mg̃a sogílon.
Diccionario. = Libro ng̃a guisolátan sa mg̃a casayódan ug cahológan sa mg̃a polong sa tagsa ca pinamólong, sa pagcasónod sonód sa mg̃a letra.
Diciembre. = Diciembre, ang catapósan ng̃a bolan sa tagsa ca túig.
Dictado. = Cahímtang sa mg̃a dagcóng táuo, bansag ng̃a igaásoy sa cahímtang sa mg̃a dagcóng táuo, maíng̃on ng̃a marques, consejero, &c.
Dictámen. = Paghóna húna sa bisan onsa, ug sa bisan cansa, caogalíng̃on ng̃a húna hona.
Dictar. = Pagpamólong, pagpólong sa mahínay hinay, pagsángpot sa maánam anam, sa mahínay hinay, sa mg̃a polong ng̃a buot sa bisan cansa ng̃a soláton sa lain. * Pagsámbag, pagtámbag.
Dicterio. = Polong ng̃a daótan ng̃a magatóyo, ng̃a magapasocó sa isigcatáuo.
Dicha. = Palad ng̃a maáyo, capaládan, cabolahánan, caolgánan.
Dicharacho. = Polong ng̃a díli piníli, ng̃a guipamólong sa mg̃a táuo ng̃a obos.
Dicho. = Polong. * Pagtaláy sa mg̃a táuo ng̃a boot mamiño, arón soquíton sila sa hocom con sa Padre. * Ang pagásoy sa testigos.
Dichoso. = Táuo ng̃a paládan, boláhan. * Ang macapálad, ang macaboláhan.
Diente. = Ng̃ipon.
Diestra. = Camót sa toó.
Diestramente. = Sa pagcabátid, sa quinaádman. [74]
Diestro. = Táuo ng̃a to-hon, ng̃a mogámit guihápon sa camót ng̃a toó. * Táuo ng̃a batid, ng̃a maálam magpatigáyon sa iang pagaboháton, ng̃a macadáog sa mang̃a cacolían. * Bisan onsa ng̃a maáyo, ng̃a oyon, ng̃a macalában ug macatábang. * Ang macapálad, ang macatábang, ang macaboláhan. * Pisi ng̃a icabótad ug icagóyod sa mg̃a mananáp.
Dieta. = Pagpogóng sa pagcáon sa obán ng̃a mg̃a calán-on ng̃a guisógo, guidilí ug guitódlo sa mg̃a mananámbal. * Catilíngban sa mg̃a dagcóng táuo sa obán ng̃a mg̃a Guinharían.
Diez. = Napólo.
Dieziseisavo. = Ang icapólo ug onóm ca bahin sa bisan onsa.
Diezmar. = Pagláin, pagbólag sa mg̃a icapólo ca bahin sa bisan onsa.
Diezmero. = Ang mobáyad sa mg̃a icapólo, ug ang modáoat.
Diezmesino. = Ang may napólo ca bolan, con ang nahatong̃ód niíning tuíga, tiempóha.
Diezmo. = Ang icapólo ca bahin sa bisan onsa.
Difamar. = Pagcóha sa dong̃og sa isigcatáuo, sa pagbántog sa bisan onsa ng̃a polong con sogílon contra canía.
Diferencia. = Calaínan, bisan onsa ng̃a magacaláin sa usá ca botang sa lain ng̃a botang. * Pagcacápin sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.
Diferenciar. = Pagláin. * Díli pagáng̃ay, díli pagóyon.
Diferente. = Lain, díli magsáma, díli topóng, díli maíng̃on.
Diferir. = Dogay, arang, ondang. * V. Diferenciar.
Difícil. = Macóli, malisód.
Difícilmente. = Sa malisód, sa macóli, macóli, malisód.
Dificultad. = Caculían, calisdánan. * Doha doha.
Dificultar. = Pagbótang ug mg̃a cacolían, paglisód sa bisan onsa.
Dificultosamente. V. Dificilmente.
Dificultoso. = Difícil. * Nauong, báihon, pagatóbang sa bisan cansa ng̃a díli maáyo.
Difidencia. = Pagcabódhi, paglímbong.
Difidente. = Borhíon, malimbóng̃on, malilímbong, macálit.
Difundir. V. Derramar, y Derramarse, &c. * Pagbántog, pagbaláod, pagmantalá.
Difunto. = Táuo ng̃a patáy, pinatáy, minatáy.
Difusion. = Pagcatáas sa soguílon, sa oáli, &c.
Difuso. = Dagcó, halagpád, hatáas.
Digerible. = Ang masáyon mahílis, malínis, malóto sa tian, sa cotó cotó, sa mg̃a calán-on, sa quináon.
Digerir. = Hilis, linis. * Pagpalándong, paghúna hona ug maáyo sa bisan onsa sa díli pa boháton con ipamólong.
Digestible. V. Digerible.
Digestion. = Pagcahílis sa quináon.
Digestivo. = Ang motábang sa paghílis sa quináon. * Tambal ng̃a ibótang sa mg̃a samad arón gomóa ang nana.
Dignacion. = Pagtógot sa mg̃a ponóan sa guipang̃áyo sa mg̃a guinsacópan. * Pagcapalángga. * Paglában, Pagtábang sa bisan cansa.
Dignamente. = Sa pagcatacús, sa pagcaígo sa mang̃a pahanóngdan.
Dignidad. = Hingtóngdan ng̃a magabóhat ug tacós sa bisan onsa. * Opicio, cahímtang ng̃a dagcó ug bantog.
Digno. = Tacós. * Ing̃on sa pagcaígo sa mg̃a pahanóngdan.
Digresion. = Pagsácot sa mg̃a soguílon con sa mang̃a solat sa mg̃a polong ng̃a díli onta macaígo.
Dije. = Dayan dayan, bitay ng̃a itáod sa laoas sa mg̃a báta. * Mang̃a dayan dayan, mg̃a hias ng̃a pagagamíton ug ibisti sa mg̃a babáye. [75]
Dilacion. = Pagcadógay, pagcaláng̃an.
Dilapidador. = Maosícon.
Dilapidar. = Osic.
Dilatacion. = Pagdagcó, pagónat sa bisan onsa. * Paghínay hinay sa mg̃a casáquet ug mg̃a calisdánan.
Dilatar. = Pagdagcó, pagónat, pagtáas sa bisan onsa.
Dileccion. = Gogma, palángga, maáyong boot.
Diligencia. = Cacógui, pagcasingcámot, pagbántay.
Diligenciar. = Pagpatigáyon sa pagdáng̃at sa boot dang̃áton.
Diligente. = Macógi, cacoguíhan, magbalántay, matinománon. * Ang madalí magabóhat sa bisan onsa.
Dilucidacion. = Pagcaásoy, pagcasáyor sa bisan onsa.
Dilucidar. = Asoy, sayod, indig indig.
Diluir. = Tonao, hilis, linis.
Diluvio. = Lonóp, pagcalonóp sa calibútan. * Lanao. * Cadaghánan sa bisan onsa, sa mg̃a táuo, mang̃a polong, &c.
Dimanacion. = Guinicánan, sinógdan.
Dimanar. = Guican, sogod.
Dimension. = Socod, pagcadagcó ug pagcalapád sa bisan onsa.
Dimes y diretes (andar en). = Paglális lalis, pagtolotóbag.
Dimidiar. = Pagpótol sa talioála, pagtong̃á.
Diminucion. = Pagcacópos, pagcacábos, pagcadíot diot sa bisan onsa.
Diminutamente. = Sapagcacólang, hapit dili moábot, dili paígo. * Sa tolotagídyot.
Diminutivamente. = Idem.
Diminutivo. = Ang macadíot, ang macacópos.
Diminuto. = Ang coláng̃an sa bisan onsa arón mahímo unta toman ug hingpit.
Dimision. = Pagbía, pagdíli, pagáyad sa bisan cansa sa iang caogalíng̃on ng̃a opicio, cahímtang, ug hasta sa iang salapí ug mg̃a dona, mg̃a manggad, &c.
Dimitir. = Bia, arang, ondang, dili.
Dinastia. = Cadaghánan sa mg̃a hari sa usá ca calioátan, sa usá ca guinicánan, sa usá ca pagcacaobánan, ug ang túig sa ilang pagcahári ug pagbóot.
Dinerada. = Cadaghánan, isip ng̃a dagcó sa salapí.
Dineral. = Idem.
Dinero. = Salapí, cuartas, salapíng boláoan.
Dineroso. = Salapían, salapiánon, adonáhan.
Dintel. = Ang bahin sa mg̃a tocop ug mang̃a talambóan ng̃a mohónong ug molíngcod dapit sa ibábao sa balábag, ng̃a nahatóngtong sa mg̃a marco con mg̃a pinatíndog sa luyo ug sa loyo.
Diocesano. = Ang nahatong̃ód sa diócesis. * Ang Obispo sa tagsa ca provincia.
Diócesi. V. el siguiente.
Diócesis. = Yota ng̃a hingsácpan sa gahóm sa tagsa ca Arzobispo con Obispo.
Dios. = Dios. * Díos dios ng̃a bacácon sa mg̃a dioatáhan.
Diosa. = Dios dios ng̃a babáye sa mg̃a dioatáhan, sa mg̃a táuo ng̃a oalá macaíla sa matúod ng̃a Dios.
Diploma. = Camatoódan ng̃a guícan sa pagbóot sa bisan cansa ng̃a hari.
Diplomacia. = Quinaádman ug ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a holosáyon sa mg̃a hari ug sa mg̃a Guinharían.
Diplomático. = Táuo ng̃a nahilábot sa mg̃a holosáyon sa mg̃a hari ug sa mang̃a Guinharían.
Diputacion. = Catilíngban sa pila ca táuo ng̃a mang̃a sinógo sa pagsábot ug paghósay sa bisan onsa.
Diputado. = Ang táuo ng̃a guing̃álan ug guitódlo sa usá ca ciudad con longsod, con sa usá ca catilíngban sa mg̃a táuo, ug guisógo sa bisan asa, orón mahímo ang ilang ilis sa pagsábot ug paghósay sa ilang mg̃a holosáyon. [75]
Diputar. = Pagpíli ug pagtódlo sa bisan cansang tauo, sa bisan onsang toyo, con sa bisan onsa ng̃a opicio.
Dique. = Casampóng̃an sa mg̃a tobig. * Cota ng̃a macapogóng sa cabahá sa tobig. * Lugar ng̃a guitagána sa pagsánglad, pagsolót, pagáyo ug pagcarena sa mang̃a sacayán.
Direccion. = Pagtóon, Pagtódlo, pagsámbag, pagtámbag.
Directamente. = Lactor, sa pagcaláctor, sa oalá licó, sico sico.
Directo. = Ang lactod. * Matól-id, matános. * Ang may tuyo ng̃a lactod sa bisan onsa.
Director. = Ang magaalíma ug magahópot sa bisan onsa. * Padre ng̃a magapacompisál sa bisan cansa ng̃a táuo, ug magahópot ug maáyo sa iang conciencia ug calág.
Dirigir. = Pagtól-id, toon, todlo, oáli, asoy. * Pagtódlo, paghátag ug timáan con señas sa dalan ng̃a pagaláctan onta sa bisan cansa. * Paghóna hona ug maáyo sa catapósan sa pagaboháton onta. * Paghópot sa conciencia, sa calág sa bisan cansang táuo.
Dirimir. = Gobá, badbad.
Dirruir. V. Arruinarse algo, arruinar.
Disceptar. V. Argüir.
Discernimiento. = Paghóna húna ng̃a maáyo, ng̃a icaíla sa boot ilhon.
Discernir. = Pagíla sa mg̃a calaínan sa mg̃a botang.
Disciplina. = Caálam sa mahatong̃ód sa calág. * Batásan ng̃a maáyo ug mahósay sa quinabúhi. * Saplina, ihalámpac.
Disciplinante. = Ang magahámpac sa iang laoas. * Táuo ng̃a ipagóa sa hocom sa cadaigánan arón maólao. * Ang guihámpac sa cadaigánan tong̃ód sa iang mg̃a salá.
Disciplinar. = Toon, todlo, asoy, sayod, oáli, sambag, tambag. * Hampac, pagpasáquet sa laoas.
Discipulado. = Cahímtang sa pagcatinón-an.
Discípulo. = Tinón-an, guintón-an, tinodlóan.
Díscolo. = Condatán, soquíhan, maggolobót, magboboruca.
Disconformidad. = Pagcadíli ang̃ay, dilí omóyon, díli topóng, díli magsáma, díli maíng̃on.
Discontinuo. = Ang nabólag, ang díli nayon, ang pinótol, ang bógto.
Discordancia. V. Disconformidad.
Discordar. = Díli pagáng̃ay. * V. Disconformidad desde díli omóyon.
Discorde. = Idem.
Discordia. = Pagcabíquil sa mg̃a cabobót-on. * V. Disconformidad.
Discrecion. = Salabótan, caboótan, paghóna húna ng̃a maáyo, matalínis. * Pagcabátid. * Polong ng̃a macaígo. * Pagtóman sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot.
Discrepancia. V. Disconformidad.
Discrepante. V. Discorde.
Discrepar. V. Discordar.
Discretamente. = Sa may salabótan, sa caboótan, sa maáyong paghúna húna.
Discreto. = Táuo ng̃a boótan, ng̃a may salabótan, batid.
Discrimen. = Catáhap, catahápan. * V. Disconformidad.
Disculpa. = Balíbad.
Disculpable. = Ang tacós balibádon, ng̃a ibalíbad.
Discurrir. = Lacáo, lacát, sodoy, dalágan sa bisan díin. * Paghúna huna. * Pagsolosámbag, pagíndig indig sa bisan onsa.
Discursar. = Paghúna húna.
Discursivo. = Ang magahúna huna, ang arang maghúna húna.
Discurso. = Húna húna, ihibaló. * Pagcabóot, pagcaboótan, boot. * Soguílon ng̃a hatáas sa tong̃ód sa bisan onsa. * Pagcadógay, cadogáyan sa tiempo, sa túig. [76]
Discusion. = Paghóna huna, pagsolosámbag, pagíndig sa bisan onsa.
Discutir. = Idem. * Pagásoy, pagsáyod ug maáyo sa bisan onsa.
Disecar. = Pagbólag, pagbáhin, paglápa sa mg̃a minatáy, arón hisáydan sa mg̃a mananámbal sa pagcabótang sa mg̃a bahin sa solód sa laoas, ug sa saquét ng̃a nacamatáy caníla.
Diseccion. = Pagcabólag sa mg̃a bahin sa laoas.
Disector. = Ang magalápa sa mg̃a minatáy, ang magabólag sa mg̃a bahin sa laoas.
Diseminar. = Pogas, sab-oag, catag.
Disension. V. Discordia.
Disenso. = Pagcadilí, pagdilí.
Disenteria. = Hibólos, calíbang sa dogó, otol.
Disentimiento. V. Disenso.
Disentir. = Pagdilí. * V. Discordar.
Diseñar. V. Dibujar.
Disertacion. = Pagíndig indig.
Disertar. = Idem.
Diserto. = Táuo ng̃a maálam mamólong ug guidaghánan sa mg̃a polong.
Disfamar. V. Difamar.
Disfavor. = Díli pagtagád sa bisan cansa, díli paglában, díli pagtábang canía.
Disforme. = Ang oaláy maáyong dagoay, maáyong báihon, maáyong pagatóbang. * Ang dagcóan caáyo ug labí sa isigcaíng̃on.
Disformidad. = Pagcadagcó, cadacóon ng̃a guilabíhan.
Disfraz. = Pagcabálhin sa dagoay sa bisan onsa, arón díli onta hiílhan. * Pagbísti ng̃a lain caáyo ug pagtábon sa nauong sa mg̃a pagsabáy, ug sa totólo ca adlao ng̃a guinsóndan sa barlis, sa miércoles sa abó, arón díli hiílhan ang mg̃a táuo ng̃a apil sa sabáy, ng̃a nanagdóla.
Disfrazar. = Pagláin, pagbálhin sa dagoay sa bisan onsa. * Pagpamólong sa mg̃a polong ng̃a díli ang̃ay sa guihúna húna.
Disfrutar. = Agom, polos.
Disgregar. = Bolag, ocal, irog.
Disgustado. = Táuo ng̃a guicasaquítan, ng̃a nasocó, nasobó.
Disgustar. = Pagsobó, pagpasocó. * Pasáquit, pagpanoyó. * Paglális lalis, pagáoay.
Disgusto. = Casocó, casobó, casáquit, pagláis, pagáoay.
Disidente. = Ang mosócol sa mg̃a ponóan, ang díli boot magsógot. * Ang nabólag sa guihúna húna sa cadaghánan ng̃a mg̃a caobán nia.
Disímil. = Díli magsáma, díli topóng, díli maíng̃on.
Disimilitud. = Pagcadíli magsáma, ing̃on ug topóng, pagcaláin, pagcahalayó.
Disimulado. = Ang díli magpaquíta ug díli magpasábot sa guihóna húna nía.
Disimular. = Pagtábon sa guihúna húna sa bisan cansa. * Pagpatigáyon arón díli hisáydan ug hibalóan sa obán sa anáa sa iang húna húna. * Díli pagtagád, pagpasáilo sa mg̃a ponóan sa mg̃a sayóp sa ilang mg̃a guinsacópan, cay guipacaíng̃on ng̃a oalá quit-on ug hingbalóan. * V. Disfrazar. * Pagtábon, pagsácot sa usá ca botang sa lain ng̃a botang, arón dilí hiílhan ug arón díli madayág. * Hanip. * Paligás, pagpaligás sa soguílon.
Disipacion. = Pagcaósic, pagcadágmal. * Pagcabáhin, pagcabólag sa mg̃a bahin sa bisan onsa. * Pagcaalísng̃ao, pagcahong̃áo. * Batásan ng̃a maláo-ay, mang̃íl-ad. * Pagcasámoc sa táuo sa mg̃a calipáyan sa calibótan.
Disipado. V. Disipador. * Táuo ng̃a mahagógma sa mang̃a calipáyan ng̃a calibotánon.
Disipador. = Maosícon sa bahándi, sa salapí, tigdágmal. [76]
Disipante. = Idem.
Disipar. = Bolag, bahin. * Hong̃áo, alísng̃ao. * Lao-ay, ng̃íl-ad. * Paghigógma sa calipáyan sa mg̃a caling̃áoan sa calibótan.
Dislocacion. = Pagcalisá.
Dislocadura. = Idem.
Dislocar. = Lisá.
Disminuir. = Cópos, cobos, coha, diot, colang.
Disociacion. = Pagcabólag, pagcabáhin.
Disociar. = Bolag, bahin.
Disoluble. = Ang arang mahínis, malínis.
Disolucion. = Pagcahínis, pagcalínis. * Pagcang̃íl-ad, pagcaláo-ay sa batásan, sa quinagaoían, sa quinabóhi.
Disolutamente. = Sa pagcang̃íl-ar, sa pagcamaláo-ay.
Disoluto. = Táuo sa batásan ng̃a maláo-ay, mang̃íl-ad.
Disolver. = Hobar, badbad. * Bolag, bahin. * Honóng, poyó, arang, ondang. * Hilis linis.
Disonancia. = Pagcadíli ang̃ay, pagcadíli oyon, pagcabóloc.
Disonante. = Ang díli ang̃ay, ang díli oyon, ang nabóloc.
Disonar. = Díli pagáng̃ay, díli pagóyon, pagbóloc.
Disono. V. Disonante.
Disparador. = Ang mabóhi sa mg̃a lothang, mang̃a posil, mg̃a paná, &c. * Honóng̃an sa pothao ng̃a macacaláyo sa mg̃a posil.
Disparar. = Bohi, lothang. * Balíbag, bonó, salibáy sa mabáscog, sa bisan onsa. * Pagdalágan sa oaláy toyo.
Disparatadamente. = Sa oaláy cataróng̃an, sa oaláy maáyong paghúna buna.
Disparatado. = Ang magabóhat ug mamólong sa oaláy húna huna ng̃a maáyo, sa pagcahanáyac.
Disparatar. = Pagpamólong ug pagbóhat sa oaláy húna húna ng̃a maáyo, sa pagcaoaláy boot.
Disparate. = Polong con bohat ng̃a díli ang̃ay sa maáyong húna húna.
Disparidad. = Pagcadíli topóng, díli magsáma, díli macaígo, pagcadíli ang̃ay, díli ing̃on, díli oyon. * Pagcaláin.
Disparo. = Pagcabóhi, pagcabonó, pagcasalibáy, pagcabalíbag.
Dispendio. = Paggastang dagcó, pagcaoalá, ng̃a guican sa boot, sa quinahóhi, sa dong̃og, &c.
Dispensa. = Pagtógot ng̃a guican sa caogalíng̃on ng̃a pagbóot sa may gahóm sa pagtógot, sa bisan onsa ng̃a guidilí sa batásan.
Dispensable. = Ang arang itógot.
Dispensador. = Ang magatógot.
Dispensar. = Tógot, pagbúot.
Dispersar. = Bolag, Sab-oag, catag. * Paggobá, pagpadalágan, pagpalágueu sa mg̃a tapoc sa mang̃a soldados, sa mg̃a caoatán, &c.
Dispersion. = Pagcabólag, pagcalágueu.
Disperso. = Ang nabólag. * Ang magalacát sa mang̃a calongsódan ug sa bisan diin sa oaláy tuyo, con sa pagcalágueu.
Displicencia. = Daútan ng̃a boot, casucó.
Displicente. = Ang magapabóg-at sa boot. * Ang guicabog-átan sa boot, ang nagasobó ug nasucó.
Disponedor. = Ang magatagána, ang magaándam, ang macahósay.
Disponente. = Idem.
Disponer. = Hosay, sohay, pagbótang ug maáyo, * Tagána, andam. * Pagbóot, pagsógo. * Pagbóhat ug testamento, pagpatigáyon sa paghing̃álan sa táuo ng̃a modáoat sa cabílin.
Disponible. = Ang arang ug masáyon magámit, galamíton. [77]
Disposicion. = Pagcahósay, pagcabótang ug maáyo. * Pagsógo, pagbóot, pagtagána, pagándam. * Pagcasáyon, pagcaálam sa pagbóhat sa bisan onsa, con sa pagpamólong. * Pagcabótang sa quinabóhi, pagcaáyo con pagcasaquét sa laoas.
Dispositivo. V. Disponedor.
Dispuesto. = Ang̃áyan, baihónan, táuo sa maáyong pagatóbang.
Disputa. = Pagcalális, pagcaíndig indig, pagsolosámbag. * Pagáoay.
Disputador. = Ang mahagúgma maglális lalis, magcontra sa polong sa isigcatáuo.
Disputante. = Idem.
Disputar. = Lalis, indig indig, solosámbag, aoay, socol.
Disquisicion. = Pagcasósi sa pagcacóti coti, paghíling ug maáyo, pagquigásoy, pagquisáyod.
Distantemente. = Sa halayó, sa pagcahalayó.
Distantísimo. = Halayó, oyámot.
Distar. = Halayó, hilayó. * V. Diferenciar.
Distincion. = Pagcaláin sa usá ca botang sa lain ng̃a botang. * Opicio con cahímtang ng̃a macahímo ug donggánon, donggan, sa bisan cansa ng̃a táuo. * Maáyong paghósay, pagháyag sa bisan onsa, maáyong pagcabótang.
Distinguible. = Ang arang paglaínon.
Distinguido. = Táuo ng̃a donggánon, mahál, bilídhon, halángdon, dacó.
Distinguir. = Lain, ila, bolag. * Dayág, hayag. * Tan-ao, solong, quita. * Paghigógma, pagpalángga sa obán ng̃a mg̃a táuo ug labí ng̃a sa obán. * Pagdáog, pagóna sa obán sa quinaádman, sa ihibaló, sa pagcaboótan, sa cacógui, &c.
Distintamente. = Sa pagcaláin.
Distintivo. = Timáan ng̃a magapaláin sa usá ca táuo, con botang sa láin ng̃a botang con táuo.
Distinto. = Lain, ang díli magsáma, díli topóng, díli maíng̃on. * Ang madayág, ang maháyag, ang maquíta caáyo.
Distraccion. = Caling̃áoan, pagláng̃ay lang̃ay sa boot, díli pagmátng̃on caáyo sa caogalíng̃on ng̃a catongdánan. * Batásan, cagaoían ng̃a díli mahósay caáyo.
Distraer. = Bolag. * Ling̃ao, lang̃ay lang̃ay.
Distraidamente. = Sa pagcalíng̃ao, sa pagcaoaláy cacógui.
Distraido. = Táuo ng̃a masámoc sa quinabóhi ng̃a díli mahósay, sa batásan ng̃a malágsot.
Distribucion. = Pagcabáhin, pagcapáhat. * Pagbótang sa tagsa tagsa ca botang sa hingtóngdan niang lugar con bolotáng̃an.
Distribuidor. = Ang magapáhat, ang magabáhin.
Distribuir. = Pahat, bahin. * Paggobá sa mg̃a marca, mg̃a molde sa mg̃a imprenta sa pagbótang sa tagsa tagsa ca letra sa iang caogalíng̃on ug hingtóngdan ng̃a sodlánan con cajon cajon.
Distributivo. V. Distribuidor. * Catadóng̃an ng̃a mohátag sa tagsa tagsa sa nahatong̃ód canía.
Distributor. V. Distribuidor.
Distribuyente. = Idem.
Distrito. = Yota ng̃a hisácpan sa logar sa mg̃a provincia con longsod.
Disturbar. = Pagbóloc, pagsámoc, paggobót.
Disturbio. = Pagcagobót, pagcabóloc, pagcasámoc. * Pagaoalá, paggobá sa cadáet.
Disuadir. = Pagsámbag sa bisan cansa arón díli onta padayónon ang guihóna húna nia.
Disuasion. = Idem.
Disuasivo. = Ang macasámbag, macatámbag.
Disyuncion. = Pagcabólag, pagcabáhin, pagláin.
Disyuntivamente. = Sa pagcabólag, sa pagcaláin.
Diurno. = Ang nahatong̃ód sa matagádlao. * Pang̃adyéan sa mg̃a Padre. [77]
Diuturnidad. = Pagcadógay, cadogáyan, túig ng̃a hatáas.
Diuturno. = Ang nadógay caáyo.
Divagar. = Pagláin sa soguílon sa nahaónang tuyo ng̃a guitóyo sa nagasoguílon, pagligás sa suguílon.
Divergencia. = Pagcabólag sa mg̃a casólao sa adlao.
Diversamente. = Sa pagcaláin.
Diversidad. = Pagcaláin, pagcadíli maíng̃on, díli magsáma, dili magtopóng. * Pagcadághan sa bisan onsa.
Diversificar. V. Diferenciar.
Diversion. = Caling̃áoan, dola, cadoláan.
Diverso. = Lain, ang díli magsáma, díli magtopóng, díli maíng̃on.
Divertido. = Malipáyon, táuo sa maáyong boot, matístis, tigtíao. * Táuo ng̃a malíng̃ao sa mg̃a paghigógma ug pagmoral sa mg̃a babáye, sa mg̃a pagsogál, sa mg̃a pagínom inom, &c.
Divertir. = Bolag, paghalayó. * Ling̃ao, dola.
Dividir. = Bolag, bahin, pahat, lapa. * Pagpabíquil sa mg̃a cabobót-on. * Pagoalá, pagbólag sa pagcaábian, sa pagcahigála, sa pagcaáyong boot.
Divieso. = Hobág ng̃a magáhi ug maól-ol uyámot.
Divinamente. = Sa pagcadiósnon. * Sa dagcong pagcating̃ála, sa dagcóng pagcahíngpit.
Divinidad. = Pagcamáo ug diósnon, pagcamáo sa Dios. * Pagcadios dios sa mg̃a dios sa mg̃a dioatáhan.
Divino. = Ang nahatong̃ód sa Dios. * Ang nahatong̃ód sa mg̃a dios dios ng̃a bacácon. * Bisan onsa ng̃a bilídhon, mahál ug halángdon, caáyo. * Manalágna magtatágna, ang magatágna.
Divisa. = Ang cabílin sa mg̃a amahán ng̃a guidáoat sa mg̃a anac. * Timáan sa pagíla sa mg̃a cahímtang sa mg̃a táuo.
Divisar. = Quita, tan-ao, solóng.
Divisible. = Ang arang bolágon, bahínon ug paháton.
Division. = Bahin, bolag, pahat. * Pagbíquil sa mg̃a cabobót-on. * Barlis ng̃a hamóbo ng̃a igacabólag sa mg̃a polong, sa pagsángpot caníla, ug sa mg̃a polong ng̃a natong̃á sa catapósan sa usá ca dalan sa solat ug sa sinógdan sa lain ng̃a dalan.
Divisivo. = Ang macabólag, ang macapáhat ug macabáhin.
Diviso. = Ang nabólag. * Ang díli moáng̃ay.
Divisorio. V. Divisivo.
Divorciar. = Pagbólag sa mg̃a magtiáyon arón díli maglóon pagpoyó sa usá ca baláy.
Divorcio. = Pagcabólag sa mg̃a táuo ng̃a miño, arón magláin sila sa pinoyánan.
Divulgable. = Ang arang magbántog, magbaláod ug magmantalá, ang icasoguílon.
Divulgacion. = Pagcabántog, pagcabaláod, pagcamantalá.
Divulgar. = Sogid, baláod, mantalá, bantog.
Dobladamente. = Sa pagcalímbong, sa pagcabódhi.
Dobladillo. = Bisan onsa ng̃a hamóbo ug halagpád. * Pico, piló. * Hilo ng̃a mabága ng̃a icabóhat ug medias.
Doblado. = Idem. * V. Disimulado.
Dobladura. = Piniló, piníco. * Conót.
Doblar. = Piló, pico. * Pagdohá sa bisan onsa, pagdógang niána arón mahímo sa dorohá ca maíng̃on sa pagcadagcó ng̃a daan. * V. Disuadir. * Pagbágting sa mg̃a ling̃ánay, sa minatáy.
Doble. = Ang may dohá ca maíng̃on sa pagcadagcó, sa pagcatímbang, &c., sa bisan onsa ng̃a botang ng̃a pagatandígan, ng̃a icatómbas ug icapanánglet. * Panápton, hinábol ng̃a mabága. * Pagbágting sa minatáy. * Táuo ng̃a sopang, sa dagcóng hosog. [78]
Doblegable. = Ang masáyon malicó, mabalíquig.
Doblegar. = Licó, balíquig, boyoc.
Doblemente. V. Dobladamente.
Doblez. V. Dobladura. * Pagcalímbong, pagcabódhi. * Timáan ng̃a nahabílin sa bisan onsa ng̃a guipiló guipíco.
Doblon. = Salapí ng̃a boláoan, ng̃a nagcaláin lain sa bili.
Doblonada. = Pagcadághan sa salapí.
Doce. = Napólo ug duhá.
Docena. = Usá ca napólo ug dohá.
Dócil. = Ang masáyon pagatón-an ug todlóan, matinománon. * Táuo sa maáyong gaui, ang masáyon cabigon sa cabobót-on sa lain. * Bató, pothao, tombága, &c., ng̃a masáyon sapsápon bacbácon ug pagaboháton.
Doctamente. = Sa pagcaálam, sa quinaádman.
Docto. = Quinaadmánon, mang̃ialáman, ang maálam.
Doctor. = Idem. * Magtotóon sa bisan onsa ng̃a quinaádman. * Ng̃alan ng̃a icahing̃álan sa ubán ng̃a mg̃a santos, ng̃a sa bohi pa sila nagalában sa mang̃a totoóhan sa atong Pagtóo, ug ng̃a nagatódlo sila sa nahatong̃ód sa mg̃a tolománon sa santa Iglesia. * Mananámbal.
Doctora. = Babáye ng̃a guipacaíng̃on nía ng̃a mang̃ialáman sia. * Ang asáoa sa mananámbal.
Doctoral. = Ang nahatong̃ód sa doctor. * Cahímtang, sa usá ca Padre ng̃a canónigo sa mg̃a Singbahán ng̃a Catedral.
Doctorando. = Táuo ng̃a haróol na mahímo sia ug doctor.
Doctorar. = Paghátag sa cahímtang sa doctor.
Doctrina. = Pagtolón-an, pagtóon. * Caálam, quinaádman. * Oáli, pagoáli.
Doctrinador. = Ang magatóon, ang magaoáli.
Doctrinante. = Idem.
Doctrinero. = Idem. * Padre religioso, ng̃a cura sa mg̃a indio.
Doctrino. = Báta ng̃a iló ng̃a guibáton, guihóptan, guialimáhan ug guitodlóan hasta sa iang pagcadagcó.
Documentar. = Pagásoy, pagsáyod sa bisan onsa, sa mg̃a camatoódan.
Documento. = Sambag, pagtámbag sa bisan cansa arón díli magabóhat sa mg̃a bohat ng̃a daótan. * Camatoódan sa bisan onsa. * Papel ng̃a sinolátan sa pagásoy sa bisan onsa.
Dogal. = Pisi ng̃a ihócot sa mg̃a mananáp, ug ang igabítay ug icapatáy sa mg̃a saláan ng̃a guipatáy sa justicia. * Lobid.
Dogma. = Camatóod, Pagtóo sa mg̃a cristianos sa ng̃atanán ng̃a guipamólong ug guitódlo sa Dios, ng̃a guipaháyag sa santa Iglesia ug guisógo nía, arón toóhan nila.
Dogmático. = Ang nahatong̃ód sa Pagtóo sa mg̃a binoñágan.
Dogmatista. = Ang magatóon, magtotóon. * Ang magatódlo sa mg̃a pagtolón-an ng̃a bag-o, contra ug batoc sa matúod ng̃a Pagtóo.
Dogmatizar. = Pagtóon ug pagtódlo sa mg̃a pagtolón-an ng̃a batoc sa Pagtóo sa mg̃a cristianos.
Dogo. = Yró ng̃a díli molóoat sa magatáng̃ag nía. * Yró ng̃a diótay.
Doladera. = Ooásay ng̃a igasápsap sa mg̃a papán ng̃a icabóhat sa mg̃a cuba, sa mg̃a panonódlan sa vino.
Doladura. = Sinápsap.
Dolar. = Bincong, sapsap.
Dolencia. = Saquét.
Doler. = Idem, ol-ol. * Sáquet, hinólsol, basol. * Looy, poáng̃od, hinóclog. [78]
Doliente. = Ang masaquét, ang maol-ol. * Ang masáquet, ang mahinólsol, mobásol. * Magpoang̃ódon, ang magahanóclog.
Dolo. = Limbong. * Paghúna húna ng̃a daótan, ng̃a contra sa cataróng̃an.
Dolor. = Casaquét, caólol. * Casáquet, paghinólsol, pagbásol, pagtápat.
Dolorido. = Ang guiol-ólan, ang guisaquítan, guicasaquétan. * Ang guicalísdan, guicayógtan, guigól-an. * Ang caobánan ng̃a labíng hadóol sa namatáy.
Dolorosa. = María Santísima sa mg̃a casáquet.
Dolorosamente. = Sa pagcasaquét. * Sa pagcasáquet. * Sa paghinólsol. * Sa caól-ol.
Doloroso. = Ang masáquet. * Ang masaquét, ang maól-ol.
Doloso. = Malilímbong, malimbóng̃on, borhíon, macálit.
Domable. = Ang arang maánad, ang icatanód, icaághop.
Domador. = Ang magapaánad, ang magatanód, ang magapaághop.
Domar. = Yháyop, tanód, aghop, anád. * Pogóng, haoid.
Domeñar. = Idem.
Domesticable. V. Domable.
Domésticamente. = Sa pagcaoaláy coti coti.
Domesticar. V. Domar.
Doméstico. = Ang mahatong̃ód sa baláy, sa panimaláy. * Mananáp ng̃a nagatóbo ug guibatónan sa baláy, hayópan, guimbóhi sa baláy, aghop.
Domestiquez. = Pagcaánad, pagcatanód pagcaághop.
Domiciliado. = Molópio, ang magapoyó sa bisan díin.
Domiciliario. = Idem.
Domiciliarse. = Pagpoyó sa bisan díin ng̃a longsóla.
Domicilio. = Lugar con baláy ng̃a guinpóyan sa bisan cansa, pinoyánan.
Dominacion. = Pagcatagía, pagcabóot sa mg̃a hari sa ilang mg̃a guinsacópan ug sa yota ng̃a hingsácpan sa ilang gahóm. * Mg̃a Ángeles sa icaópat ca coro sa Lang̃it, mg̃a espíritus ng̃a boláhan.
Dominante. = Ang magobóot. * Ang boot magpógos sa obán, ug ang díli boot ng̃a soclan ug pogson sa lain. * Ang magalabí, magalabáo ug motóybo sa obán ng̃a isigcaíng̃on.
Dominar. = Pagbóot. * Paghímo ug tagía ug guinóo sa bisan onsa. * Paglabáo, pagtóibo sa usá ca baláy, cahoy, boquid, &c., sa obán.
Dómine. = Ang magtotóon sa gramática ng̃a linatín.
Domingo. = Domingo, ang nahaónang adlao sa semana ng̃a nahatong̃ód ug labí sa Guinóo ug sa pagsíngba canía.
Dominguero. = Ang mahatong̃ód sa Domingo. * Táuo ng̃a mahagúgma magbísti ug maáyo ug sa mg̃a caling̃áoan, sa mg̃a Domingo ug sa mg̃a adlao ng̃a iglilíhi lamang.
Dominguillo. = Táuo táuo, ladáoan sa táuo.
Dominica. = Domingo.
Dominical. = Ang nahatong̃ód sa Domingo.
Dominicano. = Ang nahatong̃ód sa caparían sa mg̃a Padre ni santo Domingo.
Domínico. = Ang nahatong̃ód sa guinóo con sa agálon.
Dominio. = Pagbóot sa tagsa tagsa sa ng̃atanán ng̃a ia ug ng̃a anáa sa ilálom sa iang gahóm. * Pagcaponóan. * Ang mg̃a longsod ug yota ng̃a hingsácpan sa ilálom sa gahóm sa mg̃a hari ug mg̃a ponóan, ug ang mg̃a táuo ng̃a nanagpoyó niána. * Pagcatagía.
Don. = Hatag, gasa, regalo. * Caayóhan ng̃a laoásnon ug calágnon ng̃a guican sa Dios. * Quinaádman sa pagbóhat sa bisan onsa. * Guinóo.
Donacion. = Paghátag, paggása. [79]
Donado. = Laláque con babáye ng̃a nagasílbi sa mg̃a Padre con sa mg̃a monja ug magabisti sa hábito, apan ng̃a díli magabóhat sa mg̃a pagsáad sa pagsógot, sa pagcapobre ug sa pagcacastos.
Donador. = Ang mohátag, homalátag, ang magagása, magaregalo.
Donaire. = Pagcatístis sa pagpamólong, pagtíao tiao. * Caang̃áyan, baihon ng̃a maáyo, pagcagayón sa paglacát, sa pagsayáo, &c.
Donairoso. = Táuo ng̃a ang̃áyan, baihónan, gayón.
Donante. V. Donador.
Donar. = Hatag, gasa, regalo.
Donatario. = Ang táuo ng̃a guihatágan, guitagáan.
Donativo. = Ang guipanghátag sa hari sa iang mang̃a guinsacópan sa tong̃ód sa bisan onsa ng̃a quinahánglan ng̃a dinalían. * Tampo, tampa ng̃a hinátag guican sa caugalíng̃on ng̃a pagbóot.
Doncella. = Babáye ng̃a potli ug olay ng̃a oalá pa hilábtan sa laláqui. * Babáyeng sologóon sa mang̃a señora, sa mg̃a babáye ng̃a dato, bilídhon ug mahál.
Doncellez. = Pagcabótang, cahímtang sa doncella.
Doncellueca. = Doncella sa dagcóng edad, tolotigúlang na, hamtong.
Dónde? = Hain? asa? dis-a? díin?
Dondillero. = Sogaról ng̃a nagaábi abi, magahópo ug moágda sa obán, sa pagsogál.
Donosamente. = Sa pagcaang̃áyan, sa caang̃áyan, sa pagcabáihon.
Donosidad. = Caang̃áyan. * Pagtíao, pagcatístis.
Donoso. = Ang̃áyan, baihónan, matístis, tigtíao, matíao.
Doña. = Polong ng̃a ióna sa ng̃alan sa mg̃a babáye ng̃a dato, bilídhon ug mahál, sa paghing̃álan caníla.
Doñear. = Pagdúao sa masóbsob sa mg̃a babáye. * Pagsoguílon, pagcagóla caníla sa masócot.
Dorado. = Ang may color sa boláoan. * Isda.
Dorador. = Ang may opicio sa pagboláoan, sa pagtápot sa boláoan sa cahoy, sa pothao, &c.
Doral. = Langgam ng̃a potíon.
Dorar. = Pagboláoan, pagtábon ug patápot sa bisan onsa sa boláoan, halop.
Dormida. = Cadogáyan, pagcadógay sa pagóndang sa pagcáon sa olod ng̃a macagáma sa igagáma. * Lugar ng̃a pagahonóng̃an sa gabíy sa mg̃a mananáp.
Dormidera. = Pagcasáyon sa pagtólog.
Dormidero. = Ang nagapatólog. * Lugar ng̃a guicatólgan sa mg̃a mananáp.
Dormilon. = Táuo ng̃a matológon, ng̃a matólgon, ng̃a tigtólog, ng̃a matólog caáyo.
Dormir. = Tolog, nanoc. * Pagdógay sa bisan onsa ng̃a bohat ug sa bisan onsa ng̃a holosáyon.
Dormitar. = Docá, tolog tolog, calímot.
Dormitivo. = Ilímnon ng̃a may gahóm sa pagpatólog.
Dormitorio. = Solód ng̃a guicatológan, ng̃a guitagána sa pagtólog, ng̃a guibotáng̃an sa higdáan.
Dornajo. = Dolang ng̃a pagabotáng̃an sa mg̃a lalóg, sa can-on sa mg̃a baboy, pasáoan, pasóng̃an.
Dorso. = Licód.
Dos. = Dohá.
Dosañal. = Ang may dohá ca túig con nahatong̃ód ning tiempóha.
Doscientos. = Dohá ca gatús.
Dosel. = Sambong, sab-ong.
Dosis. = Pagcadághan sa tambal ng̃a ihátag sa mang̃a masaquét sa tagsa ca paghátag. * Pagdághan sa bisan onsa.
Dotar. = Paghátag sa usá ca babáye sa mg̃a hias con sa salapí ba sa pagdáoat nía sa bag-ong cahímtang con sa pagcasál canía. [79]
Dote. = Ang salapí, mg̃a hias, &c., ng̃a ihátag sa babáye ng̃a mamiño con mosolód sa pagcamonja. * Hatag ng̃a mahál, bilírhon. * Pagcahalángdon.
Dozavado. = Ang may napólo ug dohá ca nauong con loyo.
Dozavo. = Ang icapólo ug dohá ca bahin sa bisan onsa.
Dracma. = Ang icaoálo ca bahin sa usá ca onsa.
Drago. = Cahoy ng̃a hatáas ug dagcó.
Dragon. = Saoa ng̃a dagcó, bitin.
Dragona. = Golpe ng̃a guitáod ug guitóngtong sa abága sa mg̃a soldados ng̃a sargento, saretera.
Drino. = Saoa, halas ng̃a malála caáyo bisan tonban lamang.
Driza. = Pisi, lobid ng̃a igaitáas ug icapaóbos sa mg̃a layág sa mg̃a sacayán.
Droga. = Calaínan sa mg̃a panácot ng̃a isácot sa mg̃a calán-on.
Droguería. = Baláy ng̃a pagbaligyáan sa mg̃a panácot.
Droguero. = Ang magapatigáyon ug magbalígya sa mg̃a panácot. * Bacácon, malimbóng̃on.
Dubio. = Doha doha.
Dubitable. = Ang arang pagdóha doháon.
Dubitacion. V. Dubio.
Ducado. = Ang yota ng̃a nahatong̃ód sa dagcóng táuo ng̃a guing̃álan ug duque.
Dúctil. = Bisan onsa ng̃a sa díli mabóong, mabalí ug mabógto, mahímo ng̃a paganípson, pagalápdon ug pagdacóon.
Ductor. = Mando, magoóna, pang̃ólo, capitan.
Ducho. = Táuo ng̃a batid, ng̃a maálam.
Duda. = Duha doha. * Bisan onsang polóng̃a ng̃a ibótang arón pagaíndig indígon ug arón madayág ug maásoy ug maáyo.
Dudable. V. Dubitable.
Dudar. = Pagdóha doha.
Dudosamente. = Sa pagcadóha doha, sa may doha doha.
Dudoso. = Ang magadóha duha. * Ang guidúha duháan.
Duela. = Papán ng̃a boloháton, ng̃a icabóhat sa mang̃a pipa ng̃a panonódlan sa vino.
Duelista. = Ang mahibaló sa mg̃a tolománon sa mg̃a pagáyat con mg̃a pagáoay.
Duelo. = Pagáyat, pagáoay sa duruhá ca táuo ng̃a nagsigtúyo síla. * Bisan onsa ng̃a guipanagbóhat sa mg̃a táuo arón ipaquíta nila sa cadaygánan ang casáquet nila tung̃ód sa pagcamatáy sa bisan cansa. * Casáquet cagóol, calisód.
Duende. = Balbal, asoang, onglo.
Duendo. = Aghop, hayópan.
Dueña. = Babáye ng̃a tagía sa bisan onsang baláy, yota, &c. * Babáye ng̃a miño, ng̃a mahál dato ug bilídhon.
Dueño. = Laláque ng̃a tagía sa bisan onsa. * Polong ng̃a icapamólong sa mg̃a táuo, mg̃a laláqui ug mg̃a babáye, ng̃a nanagsighigógma sila, sa ilang pagatóbang, sa pagíng̃on nila: dueño mio. * Agálon ng̃a may sologóon con bihag.
Duerno. = Duhá ca pliego ng̃a minarcáhan con inimprenta, ng̃a nahasócsoc ang usá sa usá.
Dula. = Cadaghánan sa mg̃a guimbóhi, mg̃a hayópan, mg̃a mananáp, sa mg̃a molópio ng̃atanán sa usá ca longsod. [80]
Dulce. = Matám-is, catám-is, catam-ísan. * Ang tobig ng̃a matáb-an, sa sobá, sa atábay, sa toborán, &c., ng̃a díli maásgad. * Bisan onsa ng̃a may lalím ng̃a maáyo, ng̃a díli mapáit, díli maárat.
Dulcemente. = Sa pagcatám-is, sa pagcahómoc.
Dulcificante. = Ang magatám-is.
Dulcificar. = Pagtám-is. * Pagcóha sa capáit, sa caárat, sa caísog sa bisan onsa.
Dulcísimo. = Ang matám-is oyámot.
Dulcísono. = Ang moáng̃ay sa ting̃ug.
Dulero. = Baquero, bantay sa mg̃a hayópan, sa mg̃a mananáp.
Dulía. = Pagtáhor ug pagsíngba sa mg̃a santos.
Duliman. = Bisti ng̃a hatáas ng̃a guibistí sa mg̃a táuo ng̃a turco.
Dulzaina. = Tolónggon ng̃a pagataihópon.
Dulzarron. = Matám-is ng̃a macasóm-ol.
Dulzazo. = Ang matám-is caáyo.
Dulzura. V. Dulce.
Dulzurar. V. Dulcificar.
Duo. = Pagcánta, paggúya guya sa durohá ca táuo.
Duodécimo. = Ang icapólo ug duhá.
Duodenario. = Ang madúgay sa napólo ug duhá ca adlao.
Duodeno. V. Duodécimo.
Duomesino. = Ang nahatong̃ód sa dohá ca bolan.
Dupa. = Táuo ng̃a palímbong, ng̃a paólo olo. [80]
Duplicacion. = Pagdohá.
Duplicadamente. = Sa pagcadohá.
Duplicado. = Bisan onsa ng̃a pagaboháton sa icadóha na maíng̃on ng̃a sa nahaóna.
Duplicar. V. Duplicacion.
Duplicidad. = Pagcalímbong, pagcabódhi, pagcaólo olo.
Duplo. = Ang guiduhá.
Duque. = Ng̃alan ng̃a guicahing̃álan sa cahímtang se obán ng̃a mg̃a dagcóng táuo sa Guinharían.
Duquesa. = Ang asáoa sa duque. * Lingcodánan ng̃a may sandígan.
Durable. = Ang arang madógay.
Duracion. = Pagcadógay, cadogáyan.
Duraderamente. = Sa pagcadógay, sa pagcalíg-on.
Duradero. = Ang madógay caáyo. * V. Durable.
Durante. = Sa pagcagáhi, sa pagcatíga.
Durar. = Dogay, mao, poyó, dayon.
Dureza. = Pagcagáhi, pagcatíga. * Pagcaláin sa gaoi, caísog. * Pagdáyon sa caogalíng̃on ng̃a húna húna sa díli pagsámbag. * Hobág, cobal.
Durmiente. = Ang matólog. * Balábag, sabláyan sa mg̃a baláy.
Duro. = Matíga, quisol, bantoc, quinol, colínos, caguing, magáhi. * Mabáng̃is, mamomógos. * Daguinótan caáyo, hicáoan. * Maísog, táuo sa mabóg-at ng̃a boot ug gaoi. [80]
Ebanista. = Panday sa cahoy ng̃a magabóhat sa bantolínao.
Ébano. = Bantolínao.
Ébrio. V. Borracho.
Ebullicion. = Pagcabócal.
Eccehomo. = Ang laráoan ni Jesucristo ng̃a Guinóo ta, maíng̃on sa guipaquíta ni Pilatos sa mg̃a Judíos.
Eclesiásticamente. = Sa pagcaáng̃ay sa usá ca Padre.
Eclesiástico. = Ang nahatong̃ód sa Singbahán. * Padre.
Eclipsar. = Baconáoa.
Eclipse. = Pagcabaconáoa, pagcang̃ít ng̃it.
Eco. = Aníng̃al, lanog.
Economía. = Pagbáton, paghópot sa mg̃a bahándi ug sa mg̃a dona sa pagcaboótan, sa pagcaáyo. * Pagcahícao, pagcadaguínot.
Económico. = Hicáoan. * Ang malisód magagásta sa iang salapí, daguinótan.
Economizar. = Daguínot, caguis.
Ecónomo. = Ang ilis sa mg̃a Padre con sa mg̃a cura, sa ng̃atanán ng̃a nahatong̃ód sa Singbahán.
Ecuanimidad. = Pagcadáyon sa guihúna húna sa oaláy dóha doha.
Echacantos. = Táuo ng̃a pasipaláhon.
Echacuervos. = Cagon cagon. * Táuo ng̃a talamáyon ug bacácon. [80]
Echada. = Pagcasalibáy, pagbalíbag, pagbonó. * Lugar ng̃a guilócpan sa usá ca táuo ng̃a nagacalígad sa yota.
Echadero. = Lugar ng̃a pagaligádan ug pagahigdáan sa búot matólog.
Echadizo. = Táuo ng̃a guisógo sa pagsósi, sa pagpaquisáyod ug sa pagpaquigásoy sa bisan onsa. * Ang tacós ng̃a ibalíbag, iyabó, isalibáy, ng̃a pagaáidan.
Echador. = Ang nagabalíbag sa bisan onsa.
Echamiento. = Pagcabalíbag, pagcasalibáy, pagcayabó sa bisan onsa. * Pagcahing̃ílin, pagcalágueu, pagpaháoa, pagpahálin.
Echar. = Salibáy, balíbag, yabó, haoa, hing̃ílin. * Halin, igui, tolod.
Echazon. = Pagbalíbag sa dagat sa lolan sa mang̃a sacayán, tong̃ód sa pagcadáot sa tiempo ug cahorós sa hang̃in.
Edad. = Edad, túig, socad, cutob sa pagcatáuo sa bisan cansa. * Cadaghánan sa mg̃a túig con sa mang̃a catoígan.
Edicion. = Pagbaláod, ug pagimprenta sa bisan onsa ng̃a libro con bisan onsang solat.
Edicto. = Pagbaláod, pagmantalá, sogo, pagbóot sa mg̃a ponóan. * Papel ng̃a sinolátan sa mg̃a sugo sa mg̃a ponóan, ng̃a ipamílit sa cadaigánan, arón basáhon ug hibalóan sa cadaghánan.
Edificacion. = Pagbóhat, pagtócod sa mg̃a baláy, mang̃a cota, mg̃a baluarte, &c. * Pagtolón-an, pananglétan ng̃a maáyo, batásan ng̃a mahósay sa bisan cansa, ng̃a tacós pagaoátan sa obán.
Edificador. = Ang magabóhat con magapabóhat sa bisan onsa. [81]
Edificar. = Pagbóhat sa mg̃a baláy, &c. * Pagpaáoat sa maáyong batásan. * Pagsonód sa maáyo ug hingpit ng̃a quinabóhi, arón sondon ug aoáton sa obán.
Edificativo. = Ang magapaáoat sa maáyong batásan, ug mohátag sa panigíngnan ng̃a hingpit ug matárong.
Edificio. = Baláy, cota, &c.
Editor. = Ang magabaláod ug magapaimprenta sa mg̃a libro, &c., ng̃a guisólat sa lain.
Educacion. = Pagbáton, pagtódlo, pagtóon sa mg̃a báta.
Educando. = Ang guibatónan, guitodlóan, guinatón-an.
Educar. = Baton, alíma, toon, todlo.
Efectivamente. = Sa pagcamatúod, mao man gayód, mao man.
Efectivo. = Bisan onsa ng̃a guibóhat, guihúna húna con guipamólong ng̃a túod. * Salapí ng̃a túod.
Efecto. = Ang sonód sa bisan onsa ng̃a sinógdan, guinsóndan, guinicánan. * Manggad, catigayónan, dona, guinamíton, mg̃a gamit.
Efectuar. = Pagbóhat sa bisan onsa.
Efemérides. = Libro ng̃a pagasolátan sa ng̃atanán ng̃a nasoríl, ng̃a nahatábo sa matagádlao, sa adlao adlao ng̃atanán.
Efervescencia. = Pagcaínit ng̃a dagcó sa dogó. * Pagínit sa húna húna. * Pagbolobíquil sa mg̃a cabobót-on.
Eficacia. = Gahóm, cahámhan, cagahóman sa pagbóhat.
Eficaz. = Ang may gahóm sa pagbóhat, ang magabóhat sa minatóod, sa masingcámot.
Eficazmente. = Sa pagcamasingcámot, sa tinóod.
Eficiencia. = Gahóm, sa pagbóhat.
Eficiente. = Ang magabóhat sa bisan onsa. * Ang guinicánan, ang sinógdan sa bisan onsa.
Efigie. = Laráoan.
Efímera. = Hilánat ng̃a madógay sa usá ca adlao.
Efimero. = Ang madógay sa usá lang ca adlao.
Efugio. = Pagcalágueu, pagpaligás sa bisan onsa ng̃a caculían.
Efundir. V. Derramar.
Efusion. = Pagcayabó, pagcaágas, pagcaóla, pagcaágay, pagcaagáy-ay. * Paghigógma ng̃a guican sa casing casing.
Egida. = Tamíng. * Dalángpan. * Paglában, pagtábang.
Egoísmo. = Paghigógma ng̃a guilabíhan sa caogalíng̃on, sa díli magtagád sa obán.
Egoísta. = Táuo ng̃a magaatóbang lamang sa iang caogalíng̃on ug díli magatagád sa obán.
Eje. = Batang batang, cahoy con pothao ng̃a guitaólan sa isigcatomóy sa mg̃a rueda, mg̃a malíng̃in.
Ejecucion. = Ang pagbóhat sa bisan onsa. * Pagcóha sa hocom sa salapí ug mg̃a dona sa otáng̃an, sa pagbáyad sa mg̃a hiotáng̃an.
Ejecutable. = Ang arang boháton.
Ejecutante. = Ang magasáca sa hocom sa may otang canía, arón báydan sia.
Ejecutar. = Bohat. Pagbítay, pagpatáy sa mg̃a saláan, guican sa sogo ug sentencia sa matúod ng̃a hocom. * Paglógos, pagpógos sa bisan cansa, arón magbáyad sa iang otang, guican sa pagbóot sa hocom. * V. Ejecucion. [81]
Ejecutivamente. = Sa madalí caáyo. * Sa pagcalágmit.
Ejecutivo. = Ang díli magahólat. * Ang díli mahímo boháton sa lain ng̃a horas, ang quinahánglan ng̃a boháton dihá dihá. * Ang dinalían uyámot.
Ejecutor. = Ang magabóhat sa bisan onsa. * Táuo ng̃a maniníng̃il guican sa sugo sa hocom. * Berdugo, ang magapatáy sa mg̃a saláan ng̃a guihócman sa camatáyon.
Ejecutoria. = Opicio, cahímtang sa ejecutor.
Ejemplar. = Panigíngnan, sanglet, pananglétan. * Hinóad. * Catalágman. * Táuo sa maáyo, mahósay ug mataláid ng̃a batásan ug tacós ng̃a pagaaoátan. * Maampóon maáyong cristianos.
Ejemplarmente. = Sa mahósay ng̃a batásan, sa pagcabóhi ng̃a tacós ng̃a pagaaoátan. * Castigo ng̃a dagcó arón tomagám ang obán.
Ejemplificacion. = Pagdayág, pagháyag sa bisan onsa, tong̃od sa mg̃a pananglétan.
Ejemplificar. = Idem. * Pagbótang sa mg̃a pananglétan, pagpananglétan.
Ejemplo. V. Ejemplar. * Ang nahatábo sa canhing tiempo.
Ejercer. = Pagbóhat sa hingtúngdan ng̃a opicio con quinaádman.
Ejercicio. = Bisan onsa ng̃a opicio ng̃a guiángcon sa bisan cansa ng̃a táuo. * Pagbóhat sa bisan onsa. * Paglacát con pagcabayo arón mapíscay ang laoas. * Pagtóon sa mg̃a soldados sa paglacát, sa pagbáton ug pagbóhi sa posil, ug sa obán ng̃a mg̃a catongdánan nila. * Pagtóman sa mg̃a maampóon sa ilang mg̃a bohat sa canhic Dios ug sa canhic calág.
Ejercitacion. = Pagbóhat sa bisan onsa.
Ejercitado. = Táuo ng̃a batid, ng̃a naánad na sa bisan onsa.
Ejercitante. = Ang magabóhat sa bisan onsa. * Ang magatóman sa mg̃a tolománon sa canhic Dios ug sa canhic calág.
Ejercitar. = Pagbóhat sa bisan onsa. * Pagtóon sa bisan cansa, arón maálam sa guitóon canía. * Pagsómay somay sa masóbsob sa bisan onsa, arón hicádman ug saológon.
Ejército. = Pang̃obátan, cadaghánan sa mg̃a soldados.
El. = Sia, siya.
Elaboracion. = Pagbóhat sa maáyo, sa hingpit uyámot, sa bisan onsa.
Elaborado. = Ang guibóhat sa pagcatóman, sa pagcahíngpit.
Elaborar. V. Elaboracion.
Elacion. = Pagpalábi labi, pagtáas sa húna húna.
Elasticidad. = Pagcaónat onat, pagcasáyon sa pagónat sa bisan onsa, ug sa paghióli sa pagcabótang ng̃a daan sa maong guiónat.
Elástico. = Ang mahímo ng̃a onáton.
Ele. = Naá dihá, quitáa dihá, tan-áoa.
Eleccion. = Pagcahing̃álan, paghing̃álan, pagtódlo. * Pagbóot ng̃a caugalíng̃on.
Electo. = Táuo ng̃a guing̃álan, guitódlo, guipíli sa bisan onsa ng̃a pagaboháton.
Elector. = Ang magapíli, magatódlo, magapahing̃álan.
Elefanta. = Gadya ng̃a baye.
Elefante. = Gadya ng̃a laqui.
Elegancia. = Pagpamólong sa mg̃a piníling polong sa dili salicoáoot. * Pagcaáñag, pagcatahóm, pagcaníndot, caang̃áyan.
Elegante. = Ang guidáyan dayánan ug maáyo, piníli, ang̃áyan, baihónan. * Matahóm, maníndot, maáñag.
Elegible. = Ang arang pilíon, pililíon. [82]
Elegidos. = Ang mg̃a piníli sa Dios sa Guinharían sa Lang̃it.
Elegir. = Pili. * Tagána.
Elemental. = Ang nahaóna. * Guinicánan, sinógdan sa mg̃a quinaádman.
Elemento. = Idem.
Elevacion. = Pagcaósoag, pagcacáoan, pagcatáas. * Pagcaoalá sa boot, sa mg̃a balatían. * Pagpalábi labi.
Elevado. = Hatáas caáyo, halángdon.
Elevamiento. V. Elevacion.
Elevar. = Cauan, osoag, taas. * Pagualá sa boot, sa mg̃a balatián. * Pagpalábi labi.
Eliminar. = Díli pagtágad sa bisan onsa.
Eliseos (campos). = Lugar ng̃a matahóm ug ponó sa mg̃a caayóhan ng̃atanán, ang Lang̃it sa mg̃a dioatáhan.
Elixir. = Vino ng̃a pagasáctan sa mg̃a támbal. * Ipolórga.
Elocuencia. = Quinaádman sa pagcábig sa húna húna sa nagabása sa mg̃a libro, con sa nagapatalínghog sa soguílon.
Elocuente. = Táuo ng̃a maálam mamólong ug ng̃a magacábig sa húna húna ug casing casing sa nagapatalínghog canía.
Elogiador. = Ang nagadáyeg.
Elogiar. = Dayeg, olog.
Elogio. = Pagdáyeg, pagólog.
Elucidacion. = Pagdayág, pagháyag, pagásoy.
Eludir. = Pagpaligás, pagláguen sa mg̃a cacolían.
Emanacion. = Pagguícan ug bisan onsa sa iang guinicánan, sa iang sinógdan.
Emanante. = Ang muguícan sa guinicánan nia.
Emanar. = Guican, sogod.
Emancipacion. = Paggóa sa mg̃a anac sa ilálom sa gahóm ug pagbóot sa ilang mg̃a tigúlang.
Embaidor. = Bacácon, malilímbong.
Embajada. = Sogo. * Ang táuo ng̃a sinúgo.
Embajador. = Sinógo, dagcóng táuo sa Guinharían ng̃a guisógo sa hari ng̃a iang agálon, sa láin ng̃a hari, sa pagsábot, sa iang ng̃alan, sa bisan onsa.
Embajadora. = Ang asáoa sa embajador.
Embalar. = Pagpótos sa mg̃a manggad ng̃a ilólan sa mg̃a sacayán con ihátod sa bisan díin.
Embaldosado. = Salog ng̃a guitaólan sa mg̃a bató ng̃a linabráhan ug sinápsap ug maáyo.
Embaldosar. = Pagtáod sa mg̃a bató sa salog con sa yota.
Embalijar. = Pagsolód sa bisan onsa sa balija, sa sulúdlan, sa sudlánan.
Embalsadero. = Lugar ng̃a tobígan, danao, lanao.
Embalsamar. = Pagponó ug pagdíhog sa bálsamo ug sa obán ng̃a mg̃a mahomót sa mg̃a laoas sa mg̃a minatáy, sa obos na guigóa ug guicóha ang mg̃a tináe ug obán pa ng̃a mg̃a bahin sa solód sa tian, arón dili madonót ug mabahó hasta sa dogay.
Embanastar. = Pagbótang, pagsolód sa bisan onsa, sa bocág.
Embarazada. = Babáye ng̃a samcon, mabdos.
Embarazadamente. = Sa pascasámoc.
Embarazar. = Olang, samoc.
Embarazo. = Casámoc, cooláng̃an, casamócan.
Embarazosamente. V. Embarazadamente.
Embarazoso. = Ang macasámoc, ang macaólang.
Embarbascar. = Pagtóbli, pagpanóbli, pagtóba, pagsácot sa bisan onsa sa tobig arón mang̃alánag ang mg̃a isda ug mang̃amatáy. * Boloc, gobót, sacót. [82]
Embarbecer. = Pagtoróc sa mg̃a bong̃ot sa mg̃a laláqui.
Embarcacion. = Sacayán. * Pagcadógay sa tagsa ca pagsacáy.
Embarcadero. = Lugar ng̃a guitagána sa pagsacáy sa mg̃a tauo ug sa pagdála sa mg̃a lolan sa mg̃a sacayán, toláy, donggoánan, tomolán.
Embarcador. = Ang nagapolólan sa mg̃a sacayán sa bisan onsa.
Embarcar. = Sacáy, lolan.
Embarco. = Pagcasacáy, pagsacáy.
Embargador. = Ang magacóha sa bisan onsa sa isigcatáuo guican sa pagbóot sa hocom. * Ang macaólang, macasámoc.
Embargante. = Idem.
Embargar. = Pagpogóng, pagháoid sa bisan onsa sa isigcatáuo, mg̃a manggad, mg̃a mananáp, mg̃a guinamíton, &c., guioan sa sogo ug pagbóot sa ponóan, sa hocom. * Samoc, olang.
Embargo. = Idem. * Pagcalóod sa cotó cotó, sa guinháoa. * Dili paghílis sa quináon, sa cotó cotó.
Embarnecer. = Pagtámboc, pagsópang.
Embarnizadura. = Pagpasínao, pagdíhog sa bolit sa bisan onsa.
Embarnizar. = Pagbólit, pagsínao, pagcápol.
Embarque. = Paglólan sa bisan onsa sa mg̃a sacayán.
Embarrador. = Ang magdíhog, ang magahílog sa lapoc, sa yánang.
Embarradura. = Pagcadíhog, paglíhog sa yánang.
Embarrancarse. V. Atascar.
Embarrar. = Pagdíhog, pagbólit, paghílog sa bisan onsa sa yánang, sa pisac, sa lapoc.
Embarrilar. = Paghípos, pagsolód sa bisan onsa sa bariles.
Embastar. = Pagtahí sa hilo ng̃a malíg-on ug dagcó, sa taólan ng̃a guiándam ng̃a daan, sa panápton ng̃a pagabordáhan.
Embastecer. V. Embarnecer.
Embate. = Paghámpac, pagdósmog sa bisan diin sa mg̃a balod sa dagat. * Pagdámag sa mg̃a mananáp con sa mg̃a táuo.
Embaucador. = Bacácon, malilímbong, maólo olóhon.
Embaucamiento. = Bacac, limbong, pagcaólo olo.
Embaucar. = Idem.
Embaular. = Pagsolód, paghípos sa bisan onsa sa baul, sa caja, sa caban.
Embausamiento. = Pagcaláin sa húna húna. * Cahárloc.
Embebecer. = Pagpalíng̃ao ling̃ao, pagpaláng̃ay. * Pagting̃ála ng̃a dagcó. * Hinóctoc, hiórong.
Embebecidamente. = Sa pagcalíng̃ao ling̃ao sa huna huna, sa oalá pamatng̃ónon. * Pagcahinóctoc, sa pagcahiórong.
Embebedor. = Ang macasóyop, ang macayópyop.
Embeber. = Soyop, yopyop, honob. * Sacop, locop. * Pagángcon sa tauo sa bisan onsa ng̃a quinaádman, pagábot sa pagcamang̃ialáman, sa pagcaquinaadmánon.
Embelecador. V. Embaucador.
Embelecar. = Limbong, bacac, pagólo olo.
Embelesar. = Hinóctoc. * Pagting̃ála ng̃a dagcó, tong̃ód sa bisan onsa ng̃a guitán-ao ug guinadóng̃og.
Embeleso. = Pagcating̃ála sa huná huná ug sa bisan onsa ng̃a cating̃aláhan.
Embellaquecerse. = Pagtampálas.
Embellecer. = Tahóm, anyag, dayan dayan.
Embermejecer. = Pagtína sa color ng̃a bolágao, mapolá. * Pagpaólao, pagólao.
Emberrincharse. = Pagsocó, cabaláca, ligótgot.
Embestida. = Pagcadósmog, pagcadámag, pagcahámlag.
Embestidor. = Ang modámag, modósmog.
Embestidura. V. Embestida. [83]
Embestir. = Dosmog, damag, hamlag, socol, aoay, gobát. * Toloy, sabong, sacdop, laboc. * Bangga.
Embetunar. = Pagdíhog, paghílog sa bisan onsa sa bolit.
Emblandecer. V. Ablandar.
Emblanquecer. = Pagpotí.
Emblema. = Laráoan ng̃a cahológan sa bisan onsa, ng̃a asóyon sa solat ng̃a ibótang sa tiílan nia.
Embobamiento. V. Embeleso.
Embobar. V. Embelesar. * Pagpalíng̃ao.
Embobecer. = Pagpabóang, pagpahóng̃og sa bisan cansa.
Embobecimiento. = Pagcabóang, pagcahóng̃og, pagcabóng̃og.
Embocadero. = Bohó, alaguían, boáng̃an, boáng, soláng̃an, latásan.
Embocado. = Vino sa maáyo ng̃a lalím, ng̃a dili maísog.
Embocadura. V. Embocadero. * Agui, losot. * Ang bahin sa preno sa cabayo ng̃a isóol ug isolód sa bába. * Vino sa maáyong lalím. * Pagtáyhop sa mahómoc sa mg̃a tolónggon.
Embocar. = Pagsolód sa bába sa bisan onsa. * Pagágui, pasolód, paglósot, sa bisan diin ng̃a bohóa con alaguiána ng̃a masígpit ug haíctin. * Solang, latas.
Embodegar. = Paghípos, pagtípig, pagsolód sa pensa sa bisan onsa.
Embolar. = Pagtáod, pagbótang, pagpahaáng̃ay sa mang̃a tomóy sa mg̃a song̃áy sa mg̃a mananáp sa mg̃a malíng̃in ng̃a cahoy, arón díli sila macagsámad ug macagsóng̃ag.
Embolismador. = Ang magadála dala sa mg̃a soguílon ng̃a díli mao, arón magaáoay ang mg̃a táuo ug managbíquil ang ilang mg̃a cabobót-on. * Tabían.
Embolismar. = Pagdála dala sa mg̃a soguílon ng̃a igabíquil sa cabobót-on, ug igabóngcag sa pagcahigála. * Pagtábi.
Embolismo. = Cagobót, cabóloc, casámoc, cacolían.
Embolsar. = Pagsolód, pagtípig sa bisan onsa sa poyo poyo.
Embolso. = Idem.
Embonar. = Pagáyo pagbóhat ug maáyo sa bisan onsa.
Embornal. = Bohó ng̃a alaguían sa tobig sa ibábao sa mg̃a salog con mg̃a cubierta sa mg̃a sacayán.
Emborrachador. = Ang nagapahobóg.
Emborrachamiento. = Pagcahobóg, pagcaálan, pagcalánag.
Emborrachar. = Hobóg, alan, lanag. * Hong̃og, bong̃og.
Emborricarse. V. Embelesar.
Emborrullarse. = Pagáoay sa mg̃a pagsínggit, paglális lalis sa mg̃a masíngcang polong.
Emboscada. = Pagcatágo, pagcahóbong, pagcaátang, pagcaháb-on, pagcabánhig.
Emboscar. = Tago, hobong, atang, hab-on bánhig.
Embotar. = Sompo, pagcóha sa caísog, sa cosóg, sa gohóm sa bisan onsa. * Pagsóol sa tiil ug sa mang̃a paa sa mg̃a sapín ng̃a guing̃álan ug botas.
Embotellar. = Pagsolód sa vino, &c., sa mg̃a boteya.
Embotijar. = Socó, sobó, ligótgot, cabaláca.
Embozado. = Ang nacolópo, ang guitabónan, guitaclápan. * Pagtáod sa bozal sa mg̃a mananáp. * V. Disfrazar.
Embozo. V. Disfraz.
Embracilado. = Ang guicógos, guicódcod sa masóbsob.
Embravecer. = Pagpaísog, pagpasocó, pagpaligótgot, pagtóyo. * Pagihálas.
Embravecimiento. = Pagpanóyo, pagcaísog, pagcasocó. * Pagcaihaláson.
Embrazadura. = Pagsóol sa bocton sa bisan diin, ug ang bohó ng̃a pagasoólan.
Embreadura. = Pagcadíhog sa salong, pagcabólit.
Embrear. = Paghílog sa salong sa bisan onsa, pagbólit. [83]
Embregarse. = Pagsámoc, paghilábot sa mg̃a paglális, sa mg̃a pagáoay.
Embriagadamente. = Sa pagcahobóg.
Embriagar. V. Emborrachar.
Embriaguez. V. Emborrachamiento.
Embridar. = Pagtáod sa brida, sa preno, sa mang̃a mananáp.
Embrion. = Ang dugó ng̃a tibúoc sa solód sa tian sa mg̃a babáye ug mg̃a baye ng̃a mabdos, sa oalá pa maíla ang mg̃a bahin sa laoas sa táuo con sa mananáp. * Bisan onsa ng̃a oalá pa mahósay, ng̃a oalá pa madayág caáyo, ng̃a oalá pa mahíngpit.
Embroca. = Hampol, haclop.
Embrocar. = Paghóar sa solód sa usa ca sodlánan sa lain ng̃a sodlánan.
Embrollador. = Ang macagobót, ang macabóloc, ang macasácot.
Embrollar. = Boloc, gobót, sacót.
Embrollo. = Cabóloc, cagóbot, limbong, bacac.
Embrollon. V. Embrollador. * Bacácon, limbóng̃an, malibóng̃on. mililímbong, mamamálao, maláoon.
Embromar. = Pagtíao, pagbánha, pagsabá, pagcóndat. * Paglímbong, pagólo olo, pagsóod sóod, pagsólog solog.
Embrosquilar. = Paghípos sa mg̃a hayópan sa alád, sa toril.
Embrutecer. = Pagcábos sa mg̃a galámhan sa calág.
Embuchado. = Tináe ng̃a dagcó ng̃a sinódlan sa onód sa baboy ng̃a tinádtad ug sináctan sa mg̃a panácot.
Embuchar. = Pagsolód sa bisan onsa sa balónan sa mananáp. * Pagcáon ug pagtolón sa bisan onsa, sa díli pagaosápon ug maáyo. * Paglámoy.
Embudar. = Pagbótang sa sandayóng sa bába sa boteya, &c., sa pagsolód sa sa vino, tobig, &c.
Embudo. = Sandayóng, alólong, capandáyan ng̃a halagpád dapit sa itáas ug diótay ug haíctin dapit sa obus, sa paghúad sa vino, tobig, &c., sa mg̃a damajuana, mg̃a boteya, &c., &c. * Bacac, limbong.
Emburujar. = Pagtápoc sa bisan onsa sa pagcagobót, sa pagcasácot.
Embuste. = Bacac, limbong. * V. Disfraz. * Mg̃a hias, mg̃a dayan dayan, sa diótay ng̃a bale, ng̃a pagagamíton ug ibisti sa mg̃a babáye, mg̃a singsing, mg̃a ariyos, mg̃a bitay bitay, &c.
Embustear. = Pagbácac, paglímbong.
Embustería. V. Embuste.
Embustero. = Bacácon. * V. Embrollon.
Embutir. = Pagpahaáng̃ay sa mg̃a tolotaguídyot ng̃a cahoy, tombága, salapí, bató, &c., sa mg̃a bohó ng̃a pagatígban ng̃a daan, sa lain ng̃a cahoy tombága, salapí, pothao, bató, &c., arón magacaláin ang mg̃a dagoay ug ang color. * Pagsolód sa balóyot, sa onlánan, sa caban, &c., sa bisan onsa, sa dinásoc caáo. * Pagponó sa bisan onsa. * Pagcáon ng̃a labí sa casadáng̃an.
Emendable. = Salaoáyon, ang arang saoáyon. * Ang mahímo ng̃a mosáoay.
Emendacion. = Pagcasáoay.
Emendadamente. = Sa pagcatóman, sa pagcahíngpit.
Emendador. = Ang magasáoay, somaláoay, magsasáoay, bomalárlong, ang magabárlong.
Emergencia. = Ang sonód sa sinógdan, sa sinóndan, ang guican sa guinicánan.
Emergente. = Idem.
Emético. = Tambal ng̃a isolóca, ng̃a pagaímnon con malóod ang guinháoa.
Emigracion. = Pagpaháoa, pagcahálin, pagpahalayó.
Emigrar. = Haoa, halin. * Pagbía sa mg̃a táuo con sa mg̃a mananáp sa ilang dáan ng̃a pinoyánan. [84]
Eminencia. = Pagcatáas, cataáson, guitáson, ogdo, tapoc. * Catapósan sa quinaádman, sa boot, sa caboótan, sa salabótan, &c. * Pagcahalángdon. * Polong ng̃a banságon ug bilídhon ng̃a ióna sa ng̃alan sa mg̃a Padreng Cardenal sa santa Iglesia.
Eminente. = Hatáas, dagcóan. * Halángdon.
Eminentemente. = Sa pagcahíngpit uyámot, sa pagcatáas caáyo.
Eminentísimo. = Polong ng̃a ióna sa ng̃alan sa mg̃a Padreng Cardenal.
Emisario. = Alaguían, balaháan sa mg̃a tobig. * Sinógo, maghihíling.
Emocion. = Pagcaláin, pagcabóloc sa huna huna.
Emoliente. = Tambal ng̃a icahómoc sa mg̃a hobág.
Emolumento. = Polos ng̃a macóha sa mg̃a táuo sa ilang opicio con cahímtang, sohol.
Empacar. = Pagsolód, paghípos sa bisan onsa sa mg̃a caban, mg̃a cajon, &c.
Empachado. = Ang maólao, ang dili magatóltol sa pagbóhat sa bisan onsa.
Empachar. = Samoc, olang. * Pagbáti sa calóod sa atáy, sa guinháoa. * Dili paglínis sa cotó cotó sa quináon. * V. Disfrazar. * Olao.
Empacho. = Caólao, cabórong sa huna huna. * Casámoc, caoláng̃an. * Pagcalóod sa guinháoa, pagcaoalá mahílis sa cotó cotó sa quináon.
Empadronador. = Ang magabóhat, macagáma sa padron ng̃a pagasolátan sa mg̃a tauo ng̃a mobóhis.
Empadronar. = Pagsólat sa padron.
Empalagamiento. = Pagcasóm-ol.
Empalagar. = Som-ol. * Pagpasocó, pagaling̃ása, pagsámoc.
Empalagoso. = Ang macasóm-ol. * Ang macasámoc, ang magaaling̃ása.
Empalar. = Pagtóhog sa bisan onsa ug sa bisan cansa sa usá ca cahoy, salay.
Empalmadura. = Sinompáyan, binaligtósan.
Empalmar. = Sompay, balígtos.
Empanada. = Calán-on ng̃a magáma sa onód ng̃a pinótos sa tinápay con sa binócboc sa trigo ug ng̃a pagalotóon sa horno.
Empanar. = Paglobóng, paglíbot sa mg̃a calán-on sa tinápay con sa binócboc, sa paglóto niána sa horno.
Empandar. = Paglíco paglóco, pagbalíquing sa bisan onsa.
Empandillar. = Pagípon sa mg̃a dahon sa baraja sa pagbóhat ug limbong.
Empantanar. = Pagponó sa tobig sa bisan onsang lugar, pagdánao, paglánao. * Pagólang sa bisan onsa ng̃a pagaboháton onta.
Empañar. = Pagpótos sa mg̃a hapín sa mg̃a batang diótay. * Pagbóling, paghógao sa masinao, sa salamín, &c., paglíbac líbac sa isigcatáuo, paghilábot sa iang dong̃og.
Empapar. = Pagbasá ug maáyo, paghómod sa bisan onsa, lonao. * Pagponó sa bisan cansa sa quinaádman, sa gogma, sa pagdomót, &c.
Empapelador. = Ang magapótos sa bisan onsa sa papel.
Empapelar. = Pagpótos sa bisan onsa sa papel.
Empaque. = Pagsolód, paghípos sa bisan onsa sa cajon, sa caban, sa potos, &c.
Empaquetar. = Idem.
Emparamentar. = Pagdáyan sa mg̃a solód, sa mang̃a bongbong, mg̃a cadalánan, mang̃a talambóan, &c., sa mg̃a tabil, pagtábil.
Emparar. V. Embargar hasta samoc.
Emparchar. = Pagbótang sa mg̃a haclop.
Emparedar. = Pagsolód, pagbilánggo sa mg̃a táuo sa talioála sa cota.
Emparejador. = Ang magatopóng sa bisan onsa. [84]
Emparejamiento. = Pagcatopóng, pagcasáma, pagcaíng̃on.
Emparejar. = Sama, topóng, ing̃on. * Topad, parang.
Emparrado. = Atop atop sa mg̃a sang̃á sa mg̃a paras con sa obán ng̃a mg̃a balágon, ng̃a nanagcátay ug nanagcoyátot sa mg̃a dalámba ng̃a guitagána ug guibóhat pagtóyo.
Empatar. = Pagtopóng, pagólang sa bisan onsa.
Empate. = Pagcatopóng.
Empavesada. = Mang̃a tinábas ng̃a panápton ng̃a asul, molomaítom con mapolá, ng̃a binódcan sa mapotí, ng̃a icadáyan dayan sa mg̃a sacayán sa mg̃a adlao ng̃a mahál, ug igatábon sa mg̃a lingcodánan sa mang̃a palúa, mg̃a bote, mg̃a baláng̃ay, &c.
Empavesar. = Pagdáyan dayan sa mg̃a sacayán sa timáan sa dagcóng calípay.
Empecatado. = Daótan.
Empedernir. = Paggáhi, pagtíga.
Empedrado. = Salog ng̃a guitaólan ug guipahaang̃áyan sa mg̃a bató.
Empedrador. = Ang magapaáng̃ay sa mg̃a bató sa mang̃a salog ug sa mg̃a cadalánan.
Empedrar. = Pagáng̃ay, pagtáod, pagbótang sa mg̃a bató sa bisan díin.
Empega. = Ang salong ug bisan onsa ng̃a igabólit.
Empegar. = Pagbólit sa salong con sa lain ng̃a ibólit sa bisan onsa.
Empeine. = Bolog, poc-lo, pos-on. * Cascaro, bon-i aláp-ap.
Empeinoso. = Carcaróon, bon-íhon.
Empelar. = Pagtóroc sa bohóc.
Empelotarse. = Boloc, samoc, gobót. * Paggóboc sa mg̃a táuo ng̃a nagacaáoay.
Empella. = Ang panit sa sapin ng̃a nagatábon sa tee dapit sa ibábao.
Empellar. = Tólod, doso, tola.
Empellon. = Pagcatólod, pagcadóso, pagcatóla.
Empentar. V. Empellar.
Empenton. V. Empellon.
Empeñadamente. = Sa minatúod, sa tinóod, sa tinóyo.
Empeñar. = Paghátag sa bisan onsa sa táuo ng̃a otáng̃an sa hing̃otáng̃an nia, hasta ng̃a mobáyad sa otang canía. * Paglógos, pagpógos. * Pagpang̃íta sa manlalában sa pagdáng̃at sa guitóyo. * Pagbóhat sa bisan onsa sa tinóyo, sa minatúod, sa masingcámot. * Paglában, pagtábang sa bisan cansa.
Empeño. = Catongdánan sa pagbáyad sa otang sa tauo ng̃a otáng̃an. * Paghúna huna ng̃a minatúod caáyo, sa pagdáng̃at ug pagcóha sa bisan cansa sa guitóyo nía. * Pagtóyo ng̃a tinóod sa pagbóhat sa bisan onsa. * Dalángpan, manlalában, tomalábang.
Empeoramiento. = Pagdógang sa cadáot, pagdólog sa saquét, pagsamót.
Empeorar. = Idem.
Emperador. = Hari.
Emperatriz. = Asáoa sa hari.
Emperejilar. = Pagdáyan dayan, pagáyo sa bisan onsa.
Emperezar. = Pagdáog sa catacá. * Pagláng̃an lang̃an guican sa catacá.
Empero. = Apan.
Emperrarse. = Pagsóqui sa minatúod.
Empezar. = Sogor, guican.
Empicar. = Pagbítay, paghógot, paghícot.
Empicotar. = Pagpasáca sa bisan cansa sa bitáyan, sa gaélan.
Empinadura. = Pagcatíndog, pagcabáng̃on pagcatóyod. * Pagcatíhin.
Empinamiento. = Idem.
Empinar. = Tindog, bang̃on, toyod, tihin.
Empingorotar. = Pagtóngtong sa bisan onsa ng̃a botang sa lain ng̃a botang. [85]
Empíreo. = Lang̃it, guinharían sa lang̃it, cabolahánan, paghimayáan, paghimáya sa Lang̃it.
Empizarrar. = Pagtábon sa bisan onsa sa mg̃a batong manípis ng̃a guing̃álan ug pizarras.
Emplastar. = Pagbótang sa mg̃a hampol. * Pagólang sa bisan onsa. * Paghógao sa mg̃a tíil ug mg̃a camót sa bisan onsa ng̃a cahogáoan.
Emplasto. = Hampol.
Emplástrico. = Bisan onsa ng̃a mahágcot.
Emplazador. = Ang magasáca sa bisan cansa sa atubáng̃an sa hocom.
Emplazamiento. = Pagcasáca sa hocom.
Emplazar. = Pagsáca sa bisan cansa sa iang isigcatáuo sa hocom. * Tagal, tacga.
Empleado. = Táuo ng̃a may opicio ng̃a nahatong̃ód sa mg̃a hocmánan ng̃a labí, ug sa mg̃a holosáyon sa dagcóng ponóan.
Emplear. = Pagtógon, pagtógyan sa bisan cansa ug bisan onsa ng̃a pagaboháton. * Paggasto sa salapí sa pagpálit sa bisan onsa.
Empleo. = Bohat, catongdánan.
Emplomar. = Pagtábon con paglíg-on sa bisan onsa sa tingga.
Emplumar. = Pagbótang sa mg̃a balahíbo sa bisan cansa.
Emplumecer. = Pagtoróc sa mg̃a balahíbo sa mg̃a langgam.
Empobrecer. = Pagpobres, pagháng̃ol.
Empobrecimiento. = Pagcaháng̃ol, pagcamacalolóoy, pagcapobres.
Empolvar. = Pagágbon, pagbilíbod.
Empolvorizar. = Idem.
Empollar. = Paglómlom.
Emponzoñador. = Ang magapahiló, ang macagáma sa bisan onsa ng̃a macahiló.
Emponzoñamiento. = Pagcahiló, paghiló.
Emponzoñar. = Paghiló, paglála.
Emporcar. = Hogao, hamos.
Emporio. = Lugar ng̃a pagatíngban sa mg̃a nagacaláin lain ng̃a mg̃a tauo sa pagcomercio, sa pagpálit ug pagbalígya.
Empozar. = Pagsolód sa bisan onsa sa atábay.
Emprendedor. = Ang magatóyo sa pagbóhat ug pagtóman sa mg̃a bohat ng̃a cating̃aláhan ug macóli.
Emprender. = Sogod, pagtóman sa mang̃a bohat ng̃a macóli.
Empreñar. = Pagpamábdos sa mg̃a babáye ug sa mg̃a mananáp ng̃a baye.
Empresa. = Bohat ng̃a macóli ug cating̃aláhan. * Pagtóyo sa pagbóhat sa bisan onsa.
Empresario. = Ang miápil sa bisan onsang bohat con pagpatigáyon.
Empréstito. = Pagcaólos, pagcabáilo ug ang guibáilo con ang giólos, ang inóslan.
Empujar. V. Empellar.
Empuje. V. Empellon.
Empujon. = Idem.
Empulgar. = Paghógot sa pisi sa bosog sa pagbóhi ug maáyo sa paná.
Empuñador. = Ang nagacómcom, ang magacópot.
Empuñadura. = Polóan, caláptan sa cales, sa campílang, &c.
Empuñar. = Pagcópot, pagcóyot sa polóan, sa caláptan, sa bisan onsa.
Emulacion. = Pagíng̃on, pagbóhat maíng̃on sa guibóhat sa obán.
Emulador. = Ang magaílog sa lain, ang magabóhat maíng̃on sa guibóhat nia.
Émulo. = Aoay, caáoay, ang magaílog.
Emunctorios. = Losay.
Emundacion. = Pagcahínis, pagcapáhid, pagcanósnos.
En. = Sa.
Enaceitarse. = Paglána.
Enaguachar. = Pagtóbig, pagponó sa tobig sa bisan onsa.
Enaguas. = Laguas, bisti con saya ng̃a guibisti sa mg̃a babáye sa ilálom sa obán ng̃a mg̃a saya, ug ng̃a guipadápat nila sa laoas ug guitácgos nila sa haoac.
Enaguazar. V. Enaguachar.
Enajenable. = Ang arang ihátag sa lain.
Enajenacion. = Pagcahátag sa bisan onsa sa lain. * Pagcaoaláy pagmátng̃on ug pagpamáti. * V. Embeleso.
Enajenar. = Hatag. * V. Embelesar.
Enalbardar. = Pagtáod, pagbótang sa mg̃a siya (mang̃a albarda) sa mg̃a borrico, &c. * Pagpótus sa itlog con sa binócboc sa bisan onsang calán-on ng̃a pagapritóhon.
Enalmagrar. = Pagtína sa almagre, sa mapolá.
Enamarillecerse. = Paglálag.
Enamoradamente. = Sa paghigógma, sa dagcóng gugma.
Enamoradizo. = Ang masáyon mahagúgma.
Enamorado. = Ang mahagúgma, ang may gugma sa lain.
Enamorador. = Ang nagamorál, ang mamólong sa mg̃a polong ng̃a icapasábot sa iang gugma.
Enamorante. = Idem.
Enamorar. = Paghigúgma sa lain, pagpatigáyon sa bisan cansa arón higugmáon sa lain, pagamoral.
Enamoricarse. = Paghigúgma sa lain sa diótay ng̃a gugma.
Enano. = Pandácan, potot.
Enarbolar. = Pagósoag sa bisan onsa, pagbótang sa itáas.
Enardecer. = Pagdagcó sa mg̃a cailíbgon.
Enarenacion. = Apog ug balás ng̃a sinácot, pagcasacót sa apog ug sa balás.
Enarenar. = Pagbótang, pagponó sa bisan onsa sa balás.
Enarmonar. V. Empinar.
Enastar. = Pagtáod sa togdánan sa bangcao, sala páng, &c.
Encabalgamiento. = Cureña, ug bisan onsa ng̃a pagataólan sa mg̃a lothang.
Encabalgante. = Ang magacabayo.
Encabalgar. = Pagcabayo. * Pagtóngtong sa usá ca botang sa ibábao sa lain ng̃a botang.
Encabellecerse. = Pagtoróc sa bohóc.
Encabestrar. = Pagbótang, pagtáod sa cabestro sa mg̃a mananáp.
Encabezamiento. = Padron ng̃a sinolátan sa mg̃a táuo ng̃atanán ng̃a nanagbóhis, ug ang pagsólat sa maong mg̃a táuo. * Cahosáyan sa cadaghánan sa mg̃a tampa con tampo ng̃a baláydon sa mg̃a molópio sa usá ca longsod. * Sinógdan sa mg̃a solat.
Encabezar. = Pagsólat sa padron sa mg̃a bomolóhis. * Pagbótang sa sinógdan sa mg̃a solat.
Encabriar. = Pagtáod sa mg̃a cahoy ng̃a quinahánglan sa pagbóhat sa mg̃a atóp sa mg̃a oaláy.
Encabritarse. = Pagtíndog sa mg̃a cabayo sa pagtónob lamang sa ilang dohá ca tiil sa pang̃olahían.
Encadenamiento. = Pagcahócot, pagcahícot, pagcabáat sa mg̃a talicalá.
Encadenar. = Paghócot pagbáat, paghícot sa mang̃a talicalá. [86]
Encajador. = Ang magapaáng̃ay sa usá ca botang sa lain ng̃a botang.
Encajar. = Solód, ang̃ay, botang, taod, pasoc, pansal. * Pagbácac, pagólo olo, pagsólog solog.
Encaje. = Lugar ng̃a pagaang̃áyan ug pagataólan sa bisan onsa. * Paglabra sa mg̃a panápton ng̃a magacahínag ug magacaláin lain ug dagoay.
Encajonado. = Bongbong, cota sa lonlon ng̃a yota, ng̃a pagaboháton sa talioála sa dohá ca papán sa paglúgpit ug maáyo ug sa pagdásoc sa maong yota.
Encajonar. = Pagsolód sa bisan onsa sa mg̃a cajon.
Encalabozar. = Pagbilánggo, pagpreso.
Encalabrinar. = Pagláin, pagbórong sa olo. * Pagtóyo sa minatúod sa bisan onsa, sa díli pasámbag ang táuo ng̃a nagatúyo.
Encalar. = Pagápog, paghílog, pagdíhog sa apog sa bisan onsa.
Encalanarse. = Pagcótas sa mg̃a mananáp, paghágo, guican sa pagbóhat ng̃a canónay con sa dagcóng caínit. * Paglínao caáyo, pagoalá sa hang̃in.
Encalvecer. = Pagópao.
Encalladero. = Lugar ng̃a pagasangládan sa mg̃a sacayán.
Encallar. = Sanglád. * Paghilábot sa bisan onsang holosáyon sa oaláy quinaádman sa pagtóman ug maáyo.
Encallecer. = Pagcóbal.
Encallecido. = Táuo ng̃a naánad sa mg̃a salá, sa mg̃a calisdánan ug sa mg̃a cahágo.
Encallejonar. = Pagsolód sa dalan ng̃a haíctin ug masígpit.
Encamarse. = Paglígad sa higdáan. * Paghígda, paghápay sa homáy, maís, &c., sa dihá pa sa yota, guican sa pagcahorós sa hang̃in, sa pagcabáscog sa olan, &c.
Encambijar. = Pagpadápit sa tobig, pagdála sa bisan asa, sa mg̃a sandayóng.
Encambronar. = Paglípot, paglibót sa mg̃a sagbot ug mg̃a sang̃á ng̃a toncan sa mg̃a cabalánan. * Paglíg-on sa mg̃a pothao sa bisan onsa.
Encaminar. = Pagtódlo sa dalan. * Pagpatigáyon sa pagdáng̃at sa guitúyo.
Encampanado. = Ang may dagoay sa ling̃ánay.
Encampanarse. = Pagpadáyeg sa bisan cansa, arón pagaíngnon sa ubán ng̃a maáyong laláqui sía.
Encanalar. V. Encambijar. * Ilog.
Encanarse. = Pagcotáng, paggáhi sa mg̃a bátang diótay ng̃a boot maghílac ug díli sila macahímo, loom.
Encandecerse. = Pagbága sa bisan onsa.
Encandilado. = Bisan onsa ng̃a motíndog.
Encandilar. = Soláo. * Pagcaláyo, paghoyóp sa caláyo arón masíga. * Pagpolá sa mg̃a matá sa nacaínom sa daghan vino, aguardiente, &c.
Encanecer. = Oban, pagpoti sa bohóc. * Pagtigúlang.
Encanijar. = Pagpaníoang sa mg̃a bátang diótay tong̃ód cay guipasóso caníla ang daótan ng̃a gatas. * Pagníoang sa mang̃a báta tong̃ód sa bisan onsang saquét.
Encanillar. = Pagcaniyas.
Encantado. = Táuo ng̃a boang boang, hong̃og. * Ang dili magapatalínghog sa guipamólong canía.
Encantador. = Balbal, asoang, onglo.
Encantar. = Pagbóhat sa mg̃a bohat ng̃a cating̃aláhan, tong̃ód sa gahóm sa yaoa, ing̃on sa pagtóo sa mg̃a táuo ng̃a cabos.
Encanto. = Bisan onsa ng̃a cating̃aláhan.
Encantusar. = Paglímbong sa mg̃a polong ng̃a icaálam alam.
Encañado. = Sandayóng ng̃a pagaaguían sa tobig. * Mang̃a tinócod ng̃a linála sa mg̃a lipac ng̃a caoáyan ng̃a ibótang sa bisan asa.
Encañar. V. Encambijar. * Pagbótang sa mg̃a caoáyan con mg̃a bagácay sa bisan asa. * Pagbódbod sa hilo, [86]igagáma, &c., sa mg̃a caniyas, ng̃a isolód sa lanzadera.
Encañizada. = Alad sa mg̃a caoáyan con mg̃a bagácay sa pagbóhi sa mg̃a isda sa mg̃a sobá, mang̃a danao, &c., arón díli sila macabóhi.
Encañonar. = Pagtoróc sa mg̃a balahíbo sa mang̃a langgam.
Encapachar. = Pagsolód sa bisan onsa sa bocág, sa bacat, &c.
Encapillarse. = Pagtábon sa laoas sa bisan onsa ng̃a bisti, ug labí pa sa mg̃a bisti ng̃a isóol sa olo maíng̃on sa sinína.
Encapotar. = Pagtábon sa capote. * Pagbolíng-it, pagpaísog sa nauong. * Pagdág-om sa calibótan sa mg̃a dag-om ng̃a maítom ug mabága.
Encapricharse. = Pagtóyo sa bisan onsa, pagdáyon sa bisan onsang húna húna sa tinóyo caáyo.
Encaramar. = Pagósoag, pagtóngtong sa bisan onsa ng̃a botang sa lain ng̃a botang. * Pagósoag sa cahímtang sa táuo, paghátag sa mg̃a táuo sa opicio ng̃a hatáas.
Encarar. = Pagatóbang, pagatbang, pagtong̃ód.
Encaratularse. = Pagtábong sa nauong sa nauong nauong sa papel, sa panápton, &c.
Encarcelacion. = Pagcabilánggo, pagcapreso.
Encarcelar. = Bilánggo, pagpreso, pagsolód sa preso, sa pagcapreso.
Encarecedor. = Ang magatóbo sa soguílon, ang magapadagcó un magalabí sa guisógid nía.
Encarecer. = Pagósoag, pagdagcó sa bili sa bisan onsa. * Pagdáyeg ng̃a labí sa casaráng̃an. * Pagpadagcó, pagpalabí sa soguílon.
Encarecimiento. = Pagcadagcó sa bili sa bisan onsa. * Pagtóyo sa pagbóhat sa bisan onsa, pagcatinóod, pagcasingcámot.
Encargar. = Togon, togyan.
Encargo. = Idem.
Encariñar. = Gugma. * Palángga.
Encarnacion. = Ang pagcatáuo sa atong Guinóong Jesucristo sa tian ng̃a olay oyámot ni María Santísima, sa laláng ug gahóm sa icatoló ca Personas sa Santísima Trinidad, ng̃a ang Espíritu Santo. * Color sa onód con sa carne ng̃a icapíntal sa nauong sa mang̃a laráoan.
Encarnadino. = Color ng̃a mapolá ng̃a obos, molomalospád.
Encarnadura. = Pagcalisód, con pagcasáyon sa pagtámbal sa mg̃a samad sa mg̃a laoas.
Encarnamiento. = Pagtobó sa onód sa mg̃a samad, pagonód.
Encarnar. V. Encarnacion hasta color. * Pagtámboc sa naníoang. * Pagdolót, pagsolód sa paná, sa cales, &c., sa mg̃a laoas. * Pagsácot sa osa ca botang sa lain ng̃a botang. * Pagánad sa mg̃a iró sa pagápas ug pagpatáy sa obán ng̃a mg̃a mananáp, sa pagpacáon caníla sa onód sa mg̃a mananáp ng̃a pinatáy ng̃a daan.
Encarnativo. = Tambal ng̃a igahónal sa mg̃a samad arón motóbo ang bag-ong onód.
Encarnecer. = Pagtámboc, pagsópang.
Encarnizado. = Mapolá caáyo, ing̃on sa color sa onód con sa dogó. * Matá ng̃a poláhon.
Encarnizamiento. = Pagcáon sa carne sa dagcóng caíbog; maíng̃on ng̃a guibóhat sa mg̃a iró. * Pagcabáng̃is, pagcadomót.
Encarnizar. = Pagpacáon sa mg̃a iró sa onód sa obán ng̃a mg̃a mananáp ng̃a pinatáy, arón mang̃ísog sila. * Pagpanuyó ng̃a dagcó, pagbáng̃is, pagdomót.
Encarrillar. = Paghópot sa mg̃a carro, mg̃a galíng̃an, mg̃a coche, &c.
Encarroñar. = Pagpadonót sa bisan onsa. [87]
Encarrujarse. = Paglóco, paglicó, pagcólong sa bisan onsa.
Encartacion. = Encabezamiento. * Pagbáyad sa mg̃a guinsacópan sa ilang ponóan con agálon sa catongdánan ng̃a baláydon sa timáan sa ilang pagcasácop.
Encartamiento. = Paghócom, pagsentencia, guican sa matúod ng̃a hocom, sa táuo ng̃a saláan ug ng̃a nalágueu, ug ng̃a oalá boot paquíta sa hocmánan bisan ng̃a guibólong ug guitáoag.
Encartar. = Idem.
Encasar. = Pagbálic sa bocóg ng̃a nalisá sa iang lugar.
Encasquetar. = Pagbótang sa calo sa olo, pagtábon sa olo sa calo. * Pagdáyon sa bisan cansa sa iang guihóna hona ng̃a caogalíng̃on, sa díli pasámbag sa lain.
Encastar. = Pagáyo sa lioat sa mg̃a mananáp ug sa mg̃a táuo, sa pagsácot sa obán ng̃a mg̃a táuo con mg̃a mananáp ng̃a maáyo. * Paglíoat, pagpang̃ánac.
Encastillado. = Táuo ng̃a palábi labíhon.
Encastillar. = Paglíg-on sa bisan onsang lugar sa mg̃a cota, mg̃a lantáoan, mg̃a baluarte. * Pagsócol sa mg̃a caáoay cutub sa solód sa mg̃a baluarte ug mg̃a cota. * Pagdáyon sa caogalíng̃on ng̃a húna húna sa díli magtagád sa mg̃a pagsámbag.
Encavarse. = Paghóbong sa mg̃a mananáp, mang̃a langgam, mg̃a baboy, &c., sa mg̃a bohó, mang̃a lang̃ob, &c.
Encebollado. = Guinisál sa onód, sa carne, ng̃a sináctan sa seboyas ug sa mg̃a panácot.
Encella. = Hormáhan ng̃a pagabobátan sa mg̃a queso.
Encellar. = Paggáma, pagbóhat sa mg̃a queso.
Encenagado. = Ang sináctan sa lapoc, sa yánang sa pisac.
Encenagarse. = Pagsolód sa pisácan, sa lapoc, sa cayanáng̃an.
Encender. = Pagpasíga, pagsogá.
Encendidamente. = Sa pagcaínit.
Encendimiento. = Pagcasónog. * Pagcadagcó sa casocó, sa caligótgot, sa hilánat, &c. * Pagcaínit sa mang̃a cailíbgon.
Encenizar. = Pagbótang sa abó sa bisan asa.
Encentador. = Ang nagasógod, ang nagaóna sa bisan onsa.
E