The Project Gutenberg eBook of Hermano kaj Doroteo: Eposo idilia This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. Title: Hermano kaj Doroteo: Eposo idilia Author: Johann Wolfgang von Goethe Translator: Benno Küster Release date: October 5, 2019 [eBook #60429] Language: Esperanto Credits: Produced by Andrew Sly, Andrew Woods and the Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net (This book was produced from scanned images of public domain material from the Google Books project.) *** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK HERMANO KAJ DOROTEO: EPOSO IDILIA *** Produced by Andrew Sly, Andrew Woods and the Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net (This book was produced from scanned images of public domain material from the Google Books project.) INTERNACIA MONDLITERATURO Kolekto de la plej famaj verkoj el ĉiuj naciaj literaturoj FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1922 ESPERANTO-FAKO J. W. v. GOETHE HERMANO KAJ DOROTEO Eposo idilia El la germana originalo tradukis Benno Küster 2a, korektita eldono [devizo: Ni fosu nian sulkon] FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG / 1922 ESPERANTO-FAKO ĈIUJ RAJTOJ ESTAS REZERVATAJ COPYRIGHT 1922 BY FERDINAND HIRT & SOHN EN LEIPZIG PRESEJO BREITKOPF & HÄRTEL, LEIPZIG AntaÅ­parolo. Depost la jaro 1790 Goethe travivis periodon, dum kiu ĉesis lia kapableco kaj ankaÅ­ lia emo, krei kiel verkisto de dramoj. Li okupis sin nun--precipe sub la influo de sia nova amiko Schiller--pri la eposa poezio. Krome li nun havis personajn interrilatojn kun Joh. H. Voß, la tradukinto de Homer-o, kaj mem studis la Homer-an poezion. En ĉi tiu „eposa periodo“ (1796-97) naskiĝis la Germana eposo „Hermann und Dorothea“, la unua pli granda poeziaĵo, kiu estas signifa por la amikeco de Goethe kaj Schiller. Ĝi estas poezia produktaĵo, nepre specife Germana, en antikva formo, pri kiu ĉiuj konsentas, ke ĝi estas unu el la plej eminentaj verkoj ne nur de Goethe kaj de la Germana literaturo, sed de la tuta mondliteraturo. Schiller esprimis sian opinion pri ĉi tiu poemo (la 20an de aÅ­gusto 1797) per jenaj vortoj: „mi nun denove legis la poemon kun la ĉiam nova, nemalfortigebla impreso kaj kun nova kortuŝeco; ĝi estas nepre perfekta en sia speco, ĝi estas, kvankam pasia-patosa, tamen alloga en la plej alta grado, resume, ĝi estas bela, kion ajn oni volas esprimi per ĉi tiu vorto“. Ĉu la anoj de negermanaj popoloj legos ĝin same impresataj? Certe jam ankaÅ­ multaj Germanoj ne havos la tutan ĉarmplenan impreson de la poemo, se ili ne konas kaj sentas la ĉarmon de la Homer-a poezio. Kaj ĉiu, kiu volas havi la plenan ĝuon de Hermano kaj Doroteo nature devas legi la poemon en la lingvo de la Germana originalo. Tamen traduko en Esperanto pli multe ol tradukoj en aliaj lingvoj, kiuj ne kapablas imiti la formon de la heksametra verso, donos la eblecon, iomete senti la ĉarmojn de la Germana eposo. Pro tio mi forigis ĉiujn dubojn kaj metis ĉi tiun verkon--„nepre perfektan (laÅ­ Schiller) en sia speco“--en la unuan lokon de la nova „Mondliteraturo“, eldonota laÅ­ la plano de la eldonejo F. Hirt kaj filo. * * * * * La traduko de Hermano kaj Doroteo unuafoje aperis en la jaro 1911, verkita de nia Germana samideano Benno Küster, kiun subtenis dum la presigo la redaktoroj Mangelsdorf kaj Hoen. Mangelsdorf aldonis „postparolon“, el kiu mi nur citas jenajn vortojn: „B. Küster certe mem pruviĝis poeto, esperantigante tiun verkon.“ Mi konsentas ĉi tiun juĝon kaj dankeme rememoras la ĉefajn datojn el la vivo de Benno Küster. -- Li naskiĝis la 9an de julio 1861 en Wildeshausen (Oldenburg) kaj mortis kiel kalkulkonsilanto post longa malsano la 24an de oktobro 1916 en BreslaÅ­. Li fariĝis Esperantisto jam dum sia antaÅ­a restado en Görlitz, kie li, en malgranda rondo, tre diligente studis nian lingvon kaj per korespondado amike interrilatiĝis precipe kun Anglaj kaj Rusaj samideanoj. Li estis kunlaboranto de la „Revuo“ kaj de la „Vagabondo“. Dum sia partopreno al la Dresden-a internacia kongreso li interkonatiĝis kun D-ro Zamenhof, kiu kuraĝigis lin, eldoni la tradukon de Hermano kaj Doroteo. Jam depost la jaro 1910 Küster malsaniĝis kaj restis malsana ĝis sia morto. * * * * * Tradukante la Germanan eposon, Küster--kun sendube laÅ­dinda gusto--ne imitis la heksametran verson de Goethe, kiu--laÅ­ maniero taÅ­ga por la Germana, sed ne por la Esperanta poezio--almiksas kvazaÅ­-spondeojn (– –) kaj -troÄ¥eojn (– ⏑) al la daktiloj (– ⏑ ⏑). Küster uzis nur daktilojn. -- Mi ĉi tie ne volas paroli pri la fakto, ke en Esperanto (ankaÅ­ ne en la Germana lingvo) ne ekzistas „daktiloj“ – ⏑ ⏑ en la senco de la greka kaj latina lingvoj, ĉar nia lingvo havas nek longedaÅ­rajn nek mallongedaÅ­rajn silabojn. Tamen ĝi havas akcentatajn kaj ne akcentatajn silabojn kaj krom tio aliajn kun ŝvebanta akcento. Do, oni en Esperanto povas imiti la formojn de la antikvaj, klasikaj versoj. Küster konsekvente kaj senerare formis pure daktilajn heksametrojn –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ ⏑ –́ ⏑ -- procedo des pli admirinda, ĉar la manko de unusilabaj vortoj (krom la personaj pronomoj, kelkaj konjunkcioj, prepozicioj, interjekcioj kaj adverboj) treege malfaciligas la Esperantigon de la heksametra formo. Nenie mi, korektante la verkon, estas devigita, korekti la verson pro iu ajn metrika eraro. Do, restis nur: 1e) la korektado de evidentaj preseraroj, kaj 2e) de tiaj partoj kaj esprimoj, kiujn laÅ­ mia opinio samideano Küster tradukis tro laÅ­vorte kaj pro tio ne sufiĉe kompreneble por anoj de aliaj popoloj. -- Precipe admirinda estas ankaÅ­ la fakto, ke Küster nenie, eĉ ne unufoje, apostrofis la „o“-n de la substantivo. Mi ne volas mallaÅ­di la kutimon de tia apostrofado en aliaj versritmoj; persone mi ne tre ŝatas ĝin, kaj laÅ­ mia opinio ĝi estu nepre evitata en la heksametra verso. Küster nur apostrofas la artikolon -- kaj plej ofte, farante tion, li estas prava. Sed kelkfoje li eraras; tamen la eraro ne estas tiom grava, ke mi pro ĝi aliformigis la tutan verson. D-ro Dietterle. I. Kalliope. Sorto kaj kompatemo. „Stratojn ja kaj foirejon neniam mi vidis dezertaj Kiel nun! Ŝajnas al mi balaita, senviva la urbo! Kvindek ne hejme restadis el ĉiuj loĝantoj, mi kredas. Kion ne kaÅ­zas scivolo! Nun ĉiu rapidas por vidi La irantaron de l' forelpelitoj tre malfeliĉegaj. 5 Ĝis la digvojo, de ili uzata, ja unu horeto Estas kaj oni en polvo varmega tagmeze kuregas Tamen malsupren. Mi vere ne irus de tie ĉi, sole Nur por observi mizeron de tiuj senkulpaj migrantoj, Kiuj el lando transrheina[1], la bela, savinte havaĵon 10 Sian, nun venas al ni kaj tramigras ĉi tiun feliĉan Nian angulon de l' valo fruktdona kaj ĝiajn kurbiĝojn. Faris bonege, edzino, vi, ke vi forsendis la filon, Ke li alportu malnovan tolaĵon, manĝaĵon, trinkaĵon Al mizeruloj; ĉar por la riĉuloj konvenas donaci. -- 15 Kiel la knabo veture dresadas la virajn ĉevalojn! Estas tre bona vidaĵo, ĉu ne? Kaleŝeto la nova, Spacon ĝi havas por kvar kaj ankoraÅ­ por veturigisto. Sola foriris li nun kaj malpeze ĝi tien ruliĝis!“ Tiel al sia edzino la mastro „Al Ora Leono“ 20 Diris, plezure sidante sub la foireja dompordo. Kaj la prudenta mastrino, la sperta, al tio respondis: „Mi ne volonte donacas tolaĵon de ni eluzitan; Ofte ĝi estas utila kaj ne por moneroj havebla, Kiam ĝin oni bezonas. Bonvole mi donis hodiaÅ­ 25 Kelkan pli bonan peceton de lit- kaj ĉemizaj tolaĵoj; Ĉar pri maljunaj kaj junaj mi aÅ­dis tutnudaj migrantoj. Ĉu vi pardonos min? Ŝrankon la vian sekrete elrabis Mi ja, kaj vian domrobon el plej delikata katuno, Hindaj floretoj sur ĝi, delikata flanelo interne, 30 AnkaÅ­ mi donis; ĝi estas malnova kaj ne plu laÅ­moda.“ Sed la bonega dommastro pri tio ridetis kaj diris: „Vere volonte ne perdis mi tiun katunan domrobon El orienta Hindujo; mi saman neniam ricevos. Plu mi ne portis ĝin. Vere ja estas, ke viro nun ĉiam 35 Iru en botoj, surtuto, vidigu sin en la bekeŝo, Kaj forigitaj ekstere nun estas pantoflo kaj ĉapo.“ „Vidu nur tien,“ respondis ŝi, „kelkaj de tie revenas Kiuj rigardis jam la irantaron; ĝi certe nun pasis. Kiel la ŝuoj de polvo nun estas kovritaj kaj ardas 40 Ĉiuj vizaĝoj! Per sia naztuko forviŝas la ŝviton Ĉiu. Mi nepre ne kurus hodiaÅ­ pro tia vidaĵo Kaj kunsuferus! Min vere jam plenkontentigos rakonto.“ Tiam la patro, la bona respondis gravege la jenon: „Tia vetero malofte aperis al tia rikolto, 45 Kaj ni enportos la grenon nun, kiel la fojnon, sekita; Ĉar la ĉielo heliĝis, neniu nubeto vidiĝas Kaj malvarmigon alblovas la vento al ni orienta. Vere konstanta vetero; la greno jam tromaturiĝis; MorgaÅ­ matene ekfalĉos ni nian riĉegan rikolton.“ 50 Dum li ĉi tion parolis, multiĝis la aroj da viroj Kaj da virinoj nun tra l' foirejo jam hejmrevenantaj. AnkaÅ­ de tie veture revenis kun siaj filinoj Al la kontraÅ­a placflanko rapide la riĉa najbaro, Ĉefa vendisto de l' loko, al domo la renovigita, 55 En nefermita kaleŝo (en „Landaŭ“ ĝin oni fabrikis). Stratoj viviĝis; ĉar nombris la urbo sufiĉe da burĝoj, AnkaÅ­ ĝi havis fabrikojn kaj plu metiistojn diversajn. Tiel la paro pacema kunsidis nun en la pordejo Inter si paroladante pri la revenantoj bonkore. 60 „Vidu,“ subite la tre respektinda edzino ekvokis, „Tie alvenas la pastro, la apotekisto najbara Kune kun li. Ili certe raportos pri multaj suferoj, Kiujn la forelpelitoj travivis dum sia migrado.“ Ili alvenis, afable kaj kore salutis la paron, 65 Poste eksidis sur benkojn el ligno, apude starantajn, Skuis la polvon de siaj piedoj, ventumis sin ankaÅ­. Post reciproka saluto unue la apotekisto Interparoli komencis kaj diris nun preskaÅ­ ĉagrene: „Tiaj nun estas la homoj, verdire, kaj ĉiuj egalas 70 Okulumante plezure malĝojon de siaj kunfratoj! Ĉiu rapidas por vidi flamantan la fajron teruran, Eĉ la krimulon mizeran al ekzekutejo irantan. Nun por rigardi de l' forelpelitoj mizeron aliras Ĉiu, pripensas neniu, ke eble li ankaÅ­ suferos 75 Saman mizeron, ĉu baldaÅ­, ĉu poste en tempoj venontaj. Nepardonebla facilanimeco! sed homa ĝi estas.“ Poste parolis la pastro, la nobla, prudenta klerulo, Li, la ornamo de l' urbo, junulo, sed preskaÅ­ jam viro. Tiu ĉi konis la vivon kaj sciis la homajn bezonojn, 80 Li konvinkiĝis pri l' grava valoro de l' Sankta Biblio, Kiu malkovras la sorton kaj senton internan de l' homoj; AnkaÅ­ li konis bonege la librojn plej bonajn profanajn. „Kiajn ajn nemalutilajn instinktojn la bona naturo Donis patrine al ni, ne volonte mi tion mallaÅ­das; 85 Kion prudento kaj saĝo ne ĉiam atingas, ja povas Tia feliĉa emeco, ĝi pelas nekontraÅ­stareble. Se ne allogus la homon per fortaj incitoj scivolo, Ĉu li entute sciiĝus do, kiel la mondaj aferoj Interrilatas belege? Unue li volas novaĵon, 90 Poste li serĉas utilon, senlaca en sia fervoro, Laste bonaĵon, per kiu li havas valoron, indecon. Al la juneco do estas kunulo la senpripensemo, Kiu danĝeron kaŝemas kaj tuje postsignojn estingas De la dolora, feliĉe nun preterpasinta malbono. 95 Estas laÅ­dota la viro, verdire, al kiu naskiĝis Poste matura prudento el tia gajecanimeco, Kiu ageme penadas en tagoj feliĉaj aÅ­ malaj; Ĉar ĝi estigas la bonon kaj ĝi la malbonon forigas.“ Tuj la mastrino ekdiris aminde, sed senpacience: 100 „Kion vi vidis, nun diru, ĉar tion mi scii deziras.“ „Vere ja,“ nun energie respondis la apotekisto, „Nur malfacile mi baldaÅ­ ekĝojos post ĉio vidita. Kiu ajn povas rakonti pri tiu multobla mizero! De malproksime ni vidis la polvon, jam antaÅ­ ol veni 105 Al la herbejoj malsupren; de unu monteto jam marŝis Ĝis la alia l' amaso, ni povis malmulte ekkoni. Kiam ni poste atingis la vojon tra l' valo irantan, Estis ankoraÅ­ terura tumulto de l' homoj kaj ĉaroj. Preterpasantajn sufiĉe da malfeliĉuloj ni tie 110 Vidis, bedaÅ­re, kaj aÅ­dis pri tiu dolora forkuro Kaj pri la ĝoja sentado de l' vivo rapide savita. Estis malĝoja vidaĵo, la tuta diversa havaĵo, Kiun alie enhavas la domo bonstata, kaj kiun Mastro bonega starigas en lokojn konvenajn, por uzi 115 Ĝin ĉiutage, ĉar ĉio do estas necesa, utila, Ĉio videbla nun sur veturiloj diversaj kaj ĉaroj, Pro la rapida foriro, lokita sen ia elekto: Jen la kribilo, la lana kovrilo nun kuŝas sur ŝranko, En la knedujo la lito kaj super spegulo la tolo. 120 Ĉar la danĝero forprenas, estinte ni tion ja vidis, AntaÅ­ duoble dek jaroj, ĉe l' brulo, al homo pripenson Ĉian, li kaptas malgravajn, sed lasas valorajn objektojn. AnkaÅ­ simile ĉi tie nun ili fortrenis sensperte Sennecesaĵojn ajn, ĉiujn ĉevalojn ŝarĝinte kaj bovojn, 125 Lignojn malnovajn, barelojn, birdkaĝon kaj eĉ anserujon. Tiel pakaĵojn portante spiregis l' infanoj, virinoj Same sub korboj kaj kuvoj kun ĉiaj objektoj negravaj. Ĉar ja la laston de l' havo la homo klopodas konservi. Tiel senorde kaj tutkonfuzite la interpremantaj 130 En la polvaro nun tien foriris. Pro bestoj malfortaj Volis la unu veturi senurĝe, l' alia rapidis. Jen, ha, okazis kriado de tiuj premitaj virinoj Kaj de l' infanoj, blekado de l' bestoj, bojado de l' hundoj, AnkaÅ­ ĝemado de gemaljunuloj kaj gemalsanuloj 135 Balanciĝantaj en litoj sur ĉaro tro multe ŝarĝita. Jen, al la rando de l' flanka altvojo premita el sia Ĝusta vojsulko nun unu el tiuj en foson falegis Kaj renversiĝis; la homoj terure kriantaj sur kampon Kaj malproksimen per svingo elfalis; sed tamen feliĉe. 140 Ĉar la havaĵo, sekvante, defalis proksime de l' ĉaro; Kiu, verdire, ĝin vidis elfali, li devis supozi Certe, ke l' ŝarĝo de l' kestoj kaj ŝrankoj frakasus la homojn. Tiel la ĉaro rompita kaj l' homoj senhelpaj jen kuŝis, Ĉar preterpasis rapide kaj pluen foriris l' aliaj 145 Nur pro si mem singardemaj, kaj mem de l' amaso ŝovataj. Sed ni rapidis al tio kaj trovis la malfeliĉulojn, Kiuj sur hejma kuŝejo apenaÅ­ suferojn tolerus, Jen sur la tero malmola, dolore ĝemantaj, plendantaj, Sunbruligitaj kaj sufokiĝintaj per polvo fluganta.“ 150 Tiam elvokis, tuŝite en koro, la mastro homama: „Ilin Hermano renkontu kaj tuj refreŝigu, vestigu! Mi nevolonte rigardus mizeron la trodolorigan. Kortuŝiĝinte jam de la unua sciigo pri tiaj Grandaj suferoj ni sendis rapide obolon de nia 155 Troa havaĵo por helpi al kelkaj kaj nin trankviligi. Sed ni ne volas rakonti la pluajn malgajajn aferojn! BaldaÅ­ ja vere la timo aliras la koron de l' homoj, AnkaÅ­ la zorgo; ĝi pli min timigas ol eĉ la malbono. Nun ni eniru la postan kaj pli malvarmetan haleton! 160 Tien neniam la suno briladis, nek varma aero Murojn la multe pli dikajn penetras; alportos patrinjo Da ‚okdektria‘ glaseton, kaj nia humoro revenos. Tie ĉi estas negaja trinkado, pro l' muŝozumado.“ Ĉiuj eniris post tio kaj ĝojis pri l' malvarmetiĝo. 165 Portis la zorgemulino la vinon bonegan, la klaran, En polurita botelo, sur pleto brilstana kun romaj Glasoj verdetaj, jen por la rheinvino la ĝustaj pokaloj. ĈirkaÅ­ la bruna rondtablo, brilege vaksita,--ĝi staris Sur multampleksaj piedoj--sidadis la tri nun amike. 170 Tuj kunsonoris la glaso de l' mastro kun tiu de l' pastro; Gaje, sed senemocie, pripense ĝin tenis la tria, Tiel ke lin ekadmonis la mastro kun vortoj afablaj: „Trinku, najbaro, mi petas! AnkoraÅ­ protektis favore Dio nin kaj ni esperu, ke plue nin ankaÅ­ li gardos. 175 Kiu el ni ne ekkonas, ke post la terura brulego, Kiam Li grave nin punis, Li ĉiam ĝojigis kaj ĉiam Ŝirmis nin, kiel la homo la multevaloran okulon Gardas, prefere ŝatatan el ĉiuj aliaj de l' membroj. Ĉu Li ne ankaÅ­ nin plue indulgos kaj helpos favore? 180 Ĉar en danĝeroj nur klare ekkonas ni, kiom Li povas. Ĉu Li la urbon florantan, post kiam Li rekonstruigis Ĝin el la cindro per laboremuloj kaj tiam ĝin benis Riĉe, nun ree detruos kaj ĉiujn penadojn nuligos? Tiam serene kaj milde la pastro bonega ekdiris: 185 „Ĉiam konservu la kredon, restadu ĉe sama sentado! Dum la prospero ĝi faras nin saĝaj kaj certaj; cetere Estas plej bona konsolo, vivigas plej belan esperon.“ Nun la prudenta kaj vira pensema gastmastro rediris: „Kiel salutis mi ofte mirege de l' Rhein-o la ondojn, 190 Kiam laÅ­ mia negoco vojaĝe mi alproksimiĝis! Ĉiam ĝi ŝajnis potenca, ĝojigis animon kaj koron. Sed mi ne povis ekpensi, ke ĝia ĉarmega bordejo BaldaÅ­ fariĝus remparo por certe deteni la Frankon, Same la larĝa litego fosaĵo la limon baronta. 195 Tiel, jen, ŝirmas naturo, defendas la bravaj Germanoj, Gardas mem Dio nin! Kiu do senkuraĝiĝos malsaĝe? La batalantoj laciĝis, kaj pacon promesis jam ĉio. Ho, ke nur en la preĝejo dum tago de ni dezirata, Kiam sonoros kun nia orgeno la sonorilaro 200 Kaj sonegantaj trumpetoj la altan ‚Tedeum‘ elvokos, Ho, ke nur tiam Hermano je tiu ĉi tago, sinjoro Pastro, decide aperu ĉe vi kaj ĉe via altaro Kun fianĉino, ke festo konata en ĉiuj la landoj AnkaÅ­ revenu ĉe mi, kiel tago festega de l' domo! 205 Sed mi ĉagrene ekvidas la filon ekstere timema Kaj malrapida nur, dum laboreme li hejme rapidas, Meze de l' homoj li sin kaj publike vidigi malŝatas; Ja, li evitas eĉ ĉiun kunvenon kun belaj knabinoj, AnkaÅ­ la gajan dancadon ŝatatan de ĉiu junulo.“ 210 Tiel dirinte li nun ekaÅ­skultis. Jen oni ekaÅ­dis De malproksime bruadi piedofrapantajn ĉevalojn Kaj veturilon; rapide ĝi tondris nun sub la pordejon. II. Terpsichore. Hermano. Kiam la filo bonforma eniris la ĉambron, atente Lin observadis la pastro per fiksaj rigardoj, kaj ankaÅ­ Lian staturon kaj tutan konduton, per sperta okulo De l' esploranto nun, kiu mienojn facile deĉifras, Kaj ridetante al li li ekdiris per vortoj afablaj: 5 „Tute ja aliigita vi ŝajnas! neniam mi vidis Tian viglecon ĉe vi kaj tielan vivplenan rigardon. Gaje, serene vi venas; tuj oni eksentas, ke vi la Malfeliĉulojn donacis kaj benon ilian ricevis.“ Sed serioze kaj tute trankvile la filo respondis: 10 „Ĉu mi laÅ­dinde ĝin faris, ne scias mi; ĉion ordonis Fari la koro, pri kio precize al vi mi rakontos. Kara patrino, vi serĉis tro longe malnovajn objektojn, Kaj vi tro longe elektis; la pako malfrue pretiĝis; AnkaÅ­ la vinon kaj vian bieron vi pakis trozorge. 15 Kiam mi fine elvenis ekstere de l' pordo sur straton, Jam refluegis la multo da burĝoj, virinoj, infanoj, Al mi renkonten, la forelpelitoj jam malproksimiĝis. Mi rapidiĝis kaj tuje veturis al tiu vilaĝo, Kie--mi tion eksciis ja--ĉiuj nun nokte ripozos. 20 Kiam mi pluen, laÅ­longe de l' nova kampstrato veturis Jen veturilo el trunkoj fortikaj rigardojn altiris, Kiun du bovoj fremdlandaj, tre grandaj kaj fortaj, fortiris; Paŝis apude knabino, tutfreŝe antaÅ­eniranta, Kiu per longa bastono la bestojn fortegajn direktis, 25 Ilin antaÅ­en jen puŝis kaj jen malakcelis prudente. Min ekvidinte, trankvile ŝi miajn ĉevalojn aliris, Jene dirante: Ne ĉiam ni estis en tia mizero, Kiel hodiaÅ­ vi vidas nin kaj nun sur tiu ĉi marŝo. Mi ne kutimis ĝis nun de l' fremdulo donacon petegi, 30 Kiun li donas malvole, nur por malriĉulon forigi; Sed la neceso nun urĝas paroli. Ĉi tie sur pajlo Kuŝas l' edzino de riĉa kampulo ĵus akuŝiĝinta, Kiun apenaÅ­ mi savis kun bovoj kaj kun veturilo. Laste ni sekvas l' aliajn; apenaÅ­ ŝi restis vivanta. 35 Kuŝas nun nuda, ĉe l' brusto, la ĵus naskiĝinta infano; Nur per malmulto la niaj ja povos nin helpi, kondiĉe Ke ni atingu l' aliajn hodiaÅ­ en tiu vilaĝo, Kie ni volas restadi; mi timas neniun plu trovi. Se superfluan tolaĵon vi havas kaj loĝas proksime, 40 Tiam donacu bonfare do ĝin al la malfeliĉuloj. Tiel ŝi diris kaj lace leviĝis de l' pajlo la pala Min rigardanta akuŝiĝintino; kaj mi nun respondis: Superterulo do ofte instigas, ke l' koro bonfara AntaÅ­eksentas mizeron de sia malriĉa homfrato; 45 AntaÅ­sentinte pri via ĉagreno do mia patrino Pakon kunmetis, por doni ĝin tuj al la tutnudigitaj. Kaj mi malligis la nodon de l' laĉo kaj donis la varman Patran domrobon al ŝi kaj donacis ĉemizojn kaj tolon. Ĝoje dankante ekkriis ŝi: Ho, feliĉulo ne kredas, 50 Ke mirindaĵo okazas ankoraÅ­; nur en la mizero Oni ekkonas la manon de Dio, ĉar Li la bonulon Igas bonfari. Li helpu vin kiel vi helpis nin ĉiujn. Kaj la akuŝiĝintinon mi vidis gajece pripalpi Tolon diversan, aparte la molan flanelon de l' robo.-- 55 Ni rapidiru al tiu vilaĝo, en kiu la niaj Certe ripozos dumnokte!--ŝin petis la bona knabino-- Tie prizorgos mi tuj la infanan vestaĵon kaj ĉion. Kaj salutante tutkore ŝi dankis min, puŝis la bovojn; Jen ekveturis la ĉaro; sed mi plu ankoraÅ­ restadis, 60 Kaj la ĉevalojn retenis; ĉar mi konsideris ankoraÅ­, Ĉu mi rapide veturu ĝis tiu proksima vilaĝo, Por la manĝaĵojn donaci al tie estantaj, aÅ­ donu Ĉion al tiu knabino, por ke ŝi ĝin juste disdonu. Tiel mi tuj decidiĝis en koro; mi post ŝi veturis 65 Nur malrapide kaj ŝin atinginte mi diris fervore: Bona knabino! ne sole tolaĵon patrino surmetis Zorge sur mian kaleŝon por vesti la indajn nudulojn, Sed ŝi aldonis ankoraÅ­ manĝaĵojn kaj ĉian trinkaĵon, Kaj mi posedas sufiĉe da ĉio en mia ĉarkesto. 70 Sed nun mi volas transdoni ankoraÅ­ ĉi tiujn donacojn AnkaÅ­ al vi kaj plej bone mi tiel plenumos l' ordonon; Saĝe vi ĉion uzados, dum mi laÅ­hazarde disdonus. Jen la knabino respondis: mi plej singardeme disdonos Viajn donacojn; la plej mizerulo pri tio ekĝoju. 75 Tiel ŝi diris. Rapide malfermis mi de l' veturilo Kestojn, elportis la ŝinkojn, la pezajn, eltiris la panojn, AnkaÅ­ botelojn da vino, biero kaj ĉion transdonis. Mi ja volonte ankoraÅ­ pli donus, sed pli mi ne havis. Al la akuŝiĝintino ŝi ĉion nun metis manprete 80 Kaj forpaŝadis; kun miaj ĉevaloj mi hejmen rapidis.“ Kiam Hermano silentis, la komunikema najbaro Tuj ekkriante komencis: „Feliĉa do, kiu en tagoj De la forkuro kaj tia konfuzo nur sola vivadas, Kiun ne ĉirkaÅ­prenadas timeme l' edzino, infanoj! 85 Mi nun feliĉa min sentas; hodiaÅ­ mi tute ne volas Patro nun esti kaj pri l' familio la zorgon trenadi. AnkaÅ­ mi ofte pripensis forkuron kaj tial kunpakis Ĉiujn plej bonajn objektojn, monerojn antikvajn, la ĉenojn De la mortinta patrino, el kio nenion mi vendis. 90 Multo ankoraÅ­ postrestus do, kiun mi kare akiris. Eĉ la radikojn kaj herbojn, la tre diligente serĉitajn, Nur malvolonte mi perdus, cetere ne tre valorantajn. Se l' provizoro postrestos, trankvile mi iros eksteren. Se l' kontantaĵon mi savis kaj mian personon, mi savis 95 Ĉion; la unuopulo sendube sin savas facile.“ Tuj energie respondis la juna Hermano: „Najbaro, Kiel vi tute ne mi opinias kaj mi ne konsentas. Eble ĉu estas indulo, ho, kiu en tagoj feliĉaj AÅ­ malfeliĉaj pri si atentema nur estas, kaj kora 100 Partoprenanto en ĝojoj kaj zorgoj de l' homoj ne estas? Mi decidiĝus edziĝi hodiaÅ­ prefere ol iam; Kelka ĉar bona knabino por si defendanton bezonas Kaj la gajigan edzinon la viro en malfeliĉaĵoj.“ Nun ridetante la patro! „Volonte vin tiel mi aÅ­das! 105 Tian prudentan parolon al mi vi malofte parolis.“ Tuj ekparolis la bona patrino kun gaja vigleco: „Vere, Hermano, vi estas tutprava, ni faris la samon. Ĉar ne en tagoj serenaj ni ambaÅ­ korame nin trovis, Sed nin kunigis kontraÅ­e malĝojo kaj eĉ malfeliĉo. 110 Lundon matene--mi scias ĝin certe, ĉar tagon antaÅ­e Estis la brulo terura, per kiu pereis l' urbeto-- AntaÅ­ nun dudek da jaroj; dimanĉon hodiaÅ­ similan, Estis varmege kaj seke, kaj akvo malmulte ekzistis. Ĉiuj personoj promenis en festaj vestaĵoj aÅ­ gaje 115 En muelejoj, gastejoj kaj niaj vilaĝoj troviĝis. Jen ĉe la fino de l' urbo la fajro naskiĝis. La brulo Tiam rapidis tra l' stratoj, kreante nur novan ekbrulon. Kaj la garbejoj bruladis, la tuta riĉega rikolto, Kaj en la stratoj la domoj bruladis ĝis la foirejo. 120 Tiu ĉi domo kaj ankaÅ­ l' apuda gepatra pereis. Kelkon nur povis ni savi. Mi sidis la nokton malgajan Sur antaÅ­urba paŝtejo, la kestojn kaj litojn ŝirmante; Fine mi lace ekdormis; kaj kiam matene nun vekis Min la matena malvarmo, la ĉe la tagiĝo blovanta, 125 Tiam mi vidis la fumon, la ardon, muraĵojn kavitajn. Tio premegis la koron al mi; jen la suno denove Nun pli brilege ol iam leviĝis kaj min kuraĝigis. Mi tuj rapide ekstaris. Mi volis nun vidi la lokon De la antaÅ­a loĝejo kaj kien la kokoj rifuĝis, 130 Kiujn precipe mi amis; infane mi sentis ankoraÅ­. Kiam mi nun la ruinojn de l' domo kaj korto transiris, Kiuj ankoraÅ­ fumiĝis, kaj mi la loĝejon ekvidis Tiel nun tutdetruitan, jen transe vi venis serĉante. Restis en via bestejo ĉevalo, la subbruletantaj 135 Traboj kaj rubo ĝin kovris, la besto ne estis vidata. Tiel ni kontraÅ­ ni staris, malgaje kaj konsiderante; AnkaÅ­ la muro rompiĝis, komuna al niaj bienoj. Poste ekkaptis vi min ĉe la mano kaj diris afable: Kiel vi tien ĉi venas, Luinjo? Foriru! Vi viajn 140 Plandojn bruligos, la botojn pli multe fortikajn varmega Rubo al mi bruldifektis. Vi tiam min levis kaj portis Transen min! Tie ankoraÅ­ la doma pordego troviĝis, Kiel nun, kun la arkaĵo; ĝi sola el ĉio nur restis. Kaj vi nun teren min metis kaj kisis min; mi ja protestis, 145 Sed vi parolis al mi nun per vortoj afable signifaj: Vidu, la fajro detruis la domon. Ĉi tie nun restu, Helpu ĝin ree konstrui, mi helpos la vian starigi. Mi ne komprenis, ĝis via patrino alvenis al mia Patro kaj gaje fariĝis solena edziĝa promeso. 150 Ĝoje ankoraÅ­ memoras mi pri la duonbruligitaj Traboj kaj vidas ankoraÅ­ la sunon belegan leviĝi; Ĉar al mi donis la tago la edzon, la tempoj unuaj De la terura detruo donacis al mi ja la filon. Tial mi laÅ­das vin, ke vi kun fido sincera nun ankaÅ­ 155 Pensas pri ia knabino en tiu ĉi tempo terura, Kaj kuraĝiĝas edziĝi en nia malpaca epoko.“ Tuje la patro respondis kaj diris viglece al tio: „Estas laÅ­dinda intenco kaj pri la fariĝo vi diris, Panjo, la veron, ĉar ĉio okazis laÅ­ via rakonto. 160 Sed la pli bono restadas pli bona. Ne ĉiu bezonas Sian vivadon kaj sian estadon denove komenci, Kiel ni devis kaj kelkaj, ne ĉiu laboru en zorgoj. Kiel feliĉa do estas, al kiu gepatroj bonstatan Domon transdonas, kaj kiu prospere ĝin plue beligas? 165 Malfacilega ja estas komenco de ĉia mastrumo. Homo bezonas ja multe da aĵoj; de tago al tago Ĉio fariĝas pli kosta, li tial penadu riĉiĝi. Tiel mi ankaÅ­ esperas, ke vi nun, Hermano, plej baldaÅ­ Hejmen kondukos kun doto riĉhava la fianĉineton; 170 Ĉar al la brava junulo konvenas akiri knabinon Riĉan, kaj estas agrable, se kun dezirita edzino AnkaÅ­ alvenas en korboj kaj kestoj la doto utila. Ne senintence dum kelke da jaroj patrino pretigas Multe da tolo, fortike teksita, al sia filino; 175 Ne senintence donacas baptanoj al ŝi arĝentaĵojn, Kaj ormonerojn maloftajn la patro aparte konservas; Ĉar ŝi kun sia havaĵo kaj ĉiuj donacoj ĝojigu Iam la fraÅ­lon amatan do, kiu ŝin sola elektis. Certe mi scias ĝin, kiel agrabla sin sentas edzino 180 Inter la propraj objektoj de l' ĉambroj kaj de l' kuirejo, Kiam ŝi mem al si tute preparis la tablon kaj liton. Nur fianĉinon bonege dotitan por vi mi dezirus; Laste ĉar malriĉulinon ja nur malestimos la viro, Eĉ servistino nur estos ŝi, kiu eniris senhava. 185 Estas nejustaj la viroj, foriĝas la tempoj de l' amo. Mia Hermano, vi min maljunulon treege ĝojigus, Se vi kondukus en domon plej baldaÅ­ la bofilineton El najbaraĵo, de tie el tiu domego, la verda. Vere, la viro riĉiĝis, komerco kaj liaj fabrikoj 190 Pli ĉiutage riĉigas lin. Ĉu li ne ĉiam profitas? Nur tri filinoj ekzistas kaj lian propraĵon heredos. Jam la unua elektis, mi scias ĝin, sed akireblaj Estas ankoraÅ­ la dua, la tria, kaj eble ne longe. Se mi anstataÅ­ vi estus, mi ne ŝanceliĝus ĝis nune, 195 Unu el tiuj knabinoj forportus mi, kiel la panjon.“ Tiam rediris modeste la filo al patro trudanta: „Mi efektive intencis laÅ­ via deziro elekti Unu el tiuj najbaraj filinoj. Ni kune lernadis, Ludis apude de l' puto sur nia urbplaco pli frue, 200 Ofte kaj ilin protektis mi kontraÅ­ la knaboj petolaj. Tio de longe jam pasis; kaj dece restadas en domo Nun la plenkreskaj knabinoj, timante la ludojn petolajn. Estas ja bonedukitaj knabinoj! LaÅ­ via deziro Transen mi iris kelkfoje do kiel antaÅ­a konato; 205 Sed pri la interrilatoj kun ili neniam mi gajis, Ili mallaÅ­dis min ĉiam; trankvile mi devis toleri Ĝin: ĉar tro longa la jako, la drapo tro maldelikata Estis, koloro tro simpla, la haroj ne bele frizitaj. Fine mi ankaÅ­ intencis orname min vesti, simile 210 Kiel la buboj komercaj, ĉe ili dimanĉe estantaj, Kiuj somere ornamas sin dande per duonsilkaĵoj. Sed ĝustatempe ankoraÅ­ mi sentis, ke ili ridetis Ĉiam min; tio do vere ofendis min, mian fieron; Sed ĉagreniĝis mi ankaÅ­ treege, ke ili, precipe 215 Minjo, la tria, neniam ekkonis la emon amikan. Laste, dum Pasko, mi ankaÅ­ transiris, mi vestis per nova Jako min, kiu nun pendas nur supre en ŝranko, kaj ankaÅ­ Estis laÅ­mode frizita mi, kiel l' aliaj junuloj. Ili subridis dum mia eniro, pro mi--mi ne kredis. 220 Minjo ĉe l' fortepiano ĵus sidis; la patro ĉeestis, Li bonhumore aÅ­skultis la kanton de siaj filinoj. Mi ne komprenis ja kelkon pri kio la kanto rakontis; Sed pri ‚Pamina‘ kaj ankaÅ­ ‚Tamino‘ mi multe aÅ­skultis. Kaj mi do ankaÅ­ ne volis silenti. Post kanto finita 225 Mi nun demandis pri l' teksto kaj pri la personoj diritaj. Ĉiuj post tio silentis kaj ĉiuj ridetis; nun ŝerce Diris la patro: „Ĉu ne, vi ja konas nur ‚Adam‘ kaj ‚Eva‘!“ Sed reteniĝis neniu nun, laÅ­te ekridis la knaboj Kaj la knabinoj, la patro ridante sin tenis la ventron. 230 Pro embaraso defalis ĵus mia ĉapelo, kaj daÅ­ris Nun subridado senĉesa, eĉ dum la kantado kaj ludo. Mi hontigite kaj tede foriris rapide kaj ree Hejmen, pendigis la jakon en ŝrankon, konfuzis la harojn Ree kaj ĵuris, neniam transiri denove la sojlon. 235 Prava mi estis; ĉar ili ja estas senamaj, koketaj, Kaj mi sciiĝis, ke ili ankoraÅ­ min nomas ‚Tamino‘.“ Nun la patrino rediris: „Hermano, vi do ne trolonge Kun la infanoj koleru; ĉar ili ja estas infanoj. Minjo ja estas bonega kaj ĉiam nur vin ŝi favoris; 240 AntaÅ­ ne longe pri vi ŝi demandis jam. Ŝin do elektu!“ Nun meditante la filo rediris: „Mi tamen ne scias, Tiu ĉagreno troenradikiĝis ĉe mi; ŝin, je vero, Mi nun ne volas rigardi ludantan kaj aÅ­di kantantan.“ Sed nun la patro eksplodis kaj diris la vortojn kolerajn: 245 „Ĝojon malmultan mi havas pri vi! Mi jam ĉiam ĝin diris, Ĉar vi deziris nur vin okupadi je l' kampoj, ĉevaloj; Kion bienoservisto de riĉa kampulo plenumas, Faras vi; sed via patro nur devas rezigni je l' filo, Kiu ja ankaÅ­ laÅ­more sin povis prezenti publike. 250 Kaj la patrino min trompis pli frue per vanta espero, Ĉar la legado, skribado, lernado neniam prosperis En lecionoj longtempaj, kaj ĉiam vi estis la lasta. Vere! de tio ĝi venas, se ne ambicio ekzistas Ĉe la junulo kaj se li ne volas pli alten sin levi. 255 Se nur por mi la gepatroj egale estadus zorgintaj, Kaj min sendintaj pli frue en bonan kaj taÅ­gan lernejon, Certe mi estus alia ol mastro de l' Ora Leono.“ Jen la junulo sin levis kaj alproksimiĝis silente Kaj malrapide, senbrue al pordo; sed kriis la patro 260 Tutindignite: „Foriru nur! vin obstinulon mi konas! Kaj mastrumadu nur plue, por ke mi ne vin eĉ insultu. Tamen ne kredu, ke iam vi volos al ni enirigi Iun vilaĝan knabinon edziĝe, la nelertulinon. Longe mi vivis kaj scias traktadi la homojn kaj scias 265 AnkaÅ­ gastigi sinjorojn kaj eĉ sinjorinojn, ke ili Estas kontentaj; mi scias kompleze flatadi fremdulojn. Sed mi deziras nun bofilineton ĉi tie ricevi, Kiu amuze dolĉigos al mi la multegajn penadojn. AnkaÅ­ ŝi ludu por mi la pianon! La plej eminentaj 270 Homoj de l' urbo plezure alvenu en mian gastejon, Kiel dimanĉe okazas en domo najbara.“ MallaÅ­te Premis Hermano la anson kaj tiel forlasis la ĉambron. III. Thalia. La burĝoj. Tiel la filo evitis la pluajn parolojn kolerajn Tute modeste; sed kiel antaÅ­e la patro daÅ­rigis: „Kio en homo ne estas, el li ne elvenas: apenaÅ­ Iam la efektiviĝo de mia korega deziro Min do ĝojigos, ke l' filo pli multe valoru ol mi mem. 5 Kiaj fariĝus la domo, la urbo, se ĉiu ne ĉiam Ĝoje penadus pro kunkonservado kaj renovigado AnkaÅ­ pro plibonigado, laÅ­tempe kaj laÅ­alilande! Certe la homo ne kiel la fungo elkresku el tero Kaj reputriĝu rapide en loko ĝin nur produktinta, 10 Ne postlasinte postsignojn de sia vivplena estado! Kia la mastro, la domo tuj klare vidigas al ĉiuj, Kiel ja oni prijuĝas l' estraron, venante urbeton. Kie nun jam ruiniĝas la turoj kaj muroj, la fosoj Nur malpuraĵon enhavas kaj tiu ĉi ĉie vastiĝas, 15 Kie murŝtono moviĝas, kaj oni ĝin ne remasonas, Kie la trabo putriĝas kaj vane la dome atendas Novan apogon: La urbo malbone regata restadas. Ĉar la estraro atentu la ordon kaj ĉie purecon, Burĝo alie facile fariĝas senzorga, nepura, 20 Kiel kutimas je vestoj ĉifonaj ĉe ni almozulo. Tial mi volus, ke baldaÅ­ Hermano vojaĝu, almenaÅ­ Vidu la belajn Strassburg-on, Frankfurt-on, la ĉarman Mannheim-on[2], Kies bonega, regula konstruo gajigas; ĉar kiu Vidis la urbojn, la grandajn kaj purajn, penados ornami 25 Tiam la urbon gepatran, eĉ se ĝi nur estas malgranda. Ĉu la fremdulo la bonriparitajn pordegojn, la turon Novblankigitan, la renovigitan preĝejon ne laÅ­das Tie ĉi? AÅ­ la pavimon, la bone lokitajn, kovritajn Tre akvoriĉajn kanalojn eĉ, kiuj utilon, certecon 30 Al ni promesas jam tuj ĉe l' unua naskiĝo de fajro? Ĉu ne ĉi ĉio fariĝis de tiu terura brulego? Mi ja sesfoje konstrukonsilano fariĝis kaj koran Dankon meritis al mi kaj aprobon de bonaj geburĝoj. Kion mi faris, mi faris fervore kaj tiel mi finis 35 AnkaÅ­ projektojn de viroj honestaj ne tute finitajn. Tiel ekkaptis fervoro nun ĉiun konsilantaranon. Ĉiuj klopodas nun; ankaÅ­ la nova ŝosekonstruaĵo, Kiu kunigos nin kun la ĉefstrato, definitiviĝis. Sed mi nur timas, ke tiel la nunaj junuloj ne faros! 40 Ĉar nur plezuron kaj ornamiĝamon paseman la unuj Celas; l' aliaj malvigle restadas malantaÅ­ la forno. Kiel la lastaj, mi timas, Hermano do ĉiam estados.“ Tuj nun la bona prudenta patrino rediris: „Ho, ĉiam, Patro, vi estas tromulte nejusta al nia Hermano! 45 Kaj plenumiĝos per tio plej laste nur via deziro. Ĉar ni ne povas modeli la idojn laÅ­ niaj projektoj; Kiel ajn ilin donacis Dipatro, nun ilin ni amu, Ilin plej bone eduku kaj maltrankviligu neniun. Unu posedas ĉi tiujn didonojn, alia aliajn; 50 Ĉiu aplikas la siajn kaj ĉiu laÅ­ sia naturo Estas feliĉa kaj bona; ne mian Hermanon insultu; Ĉar li, mi scias, tutplene meritas l' estontan heredon, Estos bonega dommastro, modelo al burĝoj, kampuloj, Kaj ne la lasta, mi kredas, de l' konsilantaro li estos. 55 Sed per insultaj mallaÅ­doj vi ja malakcelas nur ĉiam Ĉiun kuraĝon de l' filo, jen kiel hodiaÅ­ vi faris.“ Kaj ŝi forlasis la ĉambron kaj posten rapide ŝi iris, Por ke ŝi ie la filon retrovu kaj lin reĝojigu Per kompatemaj paroloj laÅ­ lia reala merito. 60 Poste la patro ridante, tuj kiam ŝi estis irinta, Diris nun: „Strangaj estadas virinoj kaj niaj infanoj! Ĉiu nur vivas volonte laÅ­ sia arbitro kaj plaĉo, Kaj ni post tio nur ĉiam karesu kaj laÅ­du la niajn. Sed unufoje por ĉiam valoras malnova proverbo: 65 Kiu antaÅ­en ne iras, reiros! Proverbo tre prava!“ Tiam pripense rediris la apotekisto: „Volonte Mi vin konsentas, najbaro, kaj pri plibonaĵo mi ĉiam Zorgas volonte, kondiĉe: ĝi estu ne kosta, sed nova; Sed ĉu utilas, verdire, se oni ne havas da mono 70 Pli ol sufiĉe, ageme labori, interne, ekstere? Estas ĝenata la burĝo tro multe; konatan bonaĵon Do li ne povas akiri pro sia neplena monujo; Ĉia bezono grandiĝas, kaj ĉio malhelpas lin tiel. Kelkon mi estus farinta, sed kiu ne timas elspezojn 75 Tiajn de ŝanĝo, precipe en tiuj ĉi tempoj danĝeraj! Longe jam starus la domo al mi ja en vesto laÅ­moda, Kaj la fenestroj brilegus per vitrotavoloj grandegaj: Sed kiu povas provizi simile sin al komercisto, Kiu, riĉulo, la vojon de bona aĉeto ekscias. 80 Vidu nur transe la domon, la novan! Belege vidiĝas De l' spiralaĵoj blankegaj stukaĵo sur verdebenaĵoj! Ĉiuj fenestroj tre grandaj, la vitroj spegulas kaj brilas, Staras nun mallumigitaj l' aliaj fenestroj de l' placo. Tiam tuj post la brulego aspektis plej bone la domoj 25 ‚L' Ora Leono‘ kaj ‚Al la Anĝelo‘, la apotekejo. Ĉie do ankaÅ­ ja ĉiu la mian ĝardenon ĉi tie Gloris kaj ĉiu vojaĝe ekstaris kaj tra la barilo Ruĝa rigardis al l' ŝtonalmozuloj, pigmeoj koloraj. Poste, al kiu mi donis la kafon eĉ en la belega 90 Groto, staranta nun plena je polvo kaj preskaÅ­ duone Ruiniĝinta, li ĝojis pri ĝia kolora brillumo De la bonordaj konkegoj, kaj per surprizitaj okuloj Eĉ la konanto rigardis la belan galenon, koralojn. Same ja oni admiris en ĝia ĉambrego pentraĵon, 95 Kies belegornamitaj sinjoroj kaj sinjorinetoj Ĝardenpromenas, la florojn per fingroj afektaj tenante. Kiu ankoraÅ­ rigardus ĉi tion! Ĉagrene, apenaÅ­ Mi ja eliras; ĉar ĉio nun estu alia, plengusta, Kiel ĝin ili nun nomas, kaj blankaj la latoj kaj benkoj. 100 Ĉio nun estas tre simpla kaj glata, skulptaĵon, oraĵon Oni ne volas plu, kaj la fremdlignoj valoras plej multe. Nun mi kontenta ja estus provizi je iu novaĵo, AnkaÅ­ progresi laÅ­tempe kaj ŝanĝi la doman meblaron. Ĉiu sed timas, la eĉ plej malgrandan nur nun aliigi, 105 Kiu ĉar povus do pagi nuntempe la gelaborantojn? AntaÅ­ ne longe ekpensis mi, ree l' anĝelon MiÄ¥ael, Kiu la apotekejon distingas, belege orumi, AnkaÅ­ la drakon teruran piede de li sin tordantan; Tamen mi lasis ĝin bruna, ĉar min la postulo timigis.“ 110 IV. Euterpe. Patrino kaj filo. Tiel la viroj tre vigle parolis. La bona patrino Dume iradis, por antaÅ­ la domo komence serĉadi Sur la ŝtonbenko la filon, sur kiu li sidis kutime. Sed ne trovinte lin tie ŝi iris al stalo, por vidi, Ĉu li la virajn ĉevalojn, la belajn, persone provizos, 5 Kiujn li junaj aĉetis kaj ne al fremdulo konfidis. Sed la servisto parolis: „Li iris en vian ĝardenon.“ Tiam rapide trapaŝis ŝi ambaÅ­ la vastajn domkortojn, Preter la staloj kaj bonkonstruitaj garbejoj, eniris En la ĝardenon nun, etendiĝantan ĝis muro de l' urbo, 10 Paŝis tra ĝi kaj ekĝojis pri ĉia kreskado, starigis Tuj apogilojn bonorde, sur kiuj la branĉoj plenegaj De la pomujo kaj de la pirujo fruktportaj kuŝadis, AnkaÅ­ forprenis tuj kelke da raÅ­poj de l' bela brasiko, Ĉar laborema virino ne faros eĉ unu vanpaŝon 15 Tiel ŝi estis veninta al fino de l' vasta ĝardeno Nun ĝis la laÅ­bo kovrita de loniceraro; ne trovis Tie ŝi lin kaj nenie ŝi vidis lin en la ĝardeno. Sed fermetita nur estis pordeto nun, kiun de laÅ­bo Iam kun tute aparta permeso tra l' muro de l' urbo 20 Estis rompinta prapatro, la tre honorinda urbestro. Kaj oportune ŝi tiel nun iris trans foson tutsekan, Kie ĉe l' strato la bonĉirkaÅ­ita vinmonto pli krute Tuje stariĝas kaj sian ebenon alturnas al suno. Tiun ŝi nun suprenpaŝis kaj ĝojis irante pri l' multo 25 Da vinberaroj apenaÅ­ kaŝantaj sin sub la folioj. Per foliaro kovrita kaj ombra la alta mezvojo Supren kondukis sur ŝtupoj el nepretigitaj plataĵoj. Pendis beraroj de l' vino „Bonnoblo“ kaj de l' muskatvino Tie ĉi, kaj ruĝetbluaj, aparte grandegaj, apude, 30 Ĉiuj zorgeme plantitaj, por gastan deserton ornami. Sed izolitaj vintrunkoj surstaris l' alian montparton Kun pli malgrandaj beraroj donantaj la vinon ĉarmegan. Tiel ŝi nun suprenpaŝis ĝojante jam pri la aÅ­tuno Kaj la festtago, en kiu ĉi tie la homoj gajege 35 Berojn kolektos kaj frapos piede, per mosto plenigos Ĉiujn barelojn, en kiu vespere ĉi ĉie fajraĵoj Lumos kaj krakos honore al tiu plej bela rikolto. Pli malkviete ŝi iris, post kiam ŝi vokis la filon Du- aÅ­ trifoje, kaj sole revenis multfoje la eÄ¥o, 40 Kiu nun tre babileme sonoris de l' turoj de l' urbo. Ĉar ŝi neniam bezonis lin serĉi; li malproksimiĝis, Ne ĝin dirinte, neniam, por ke li detenu la zorgon Pri malfeliĉa okazo de sia amanta patrino. Sed ŝi esperis ankoraÅ­ lin jen sur la vojo eltrovi, 45 Ĉar de l' vinmonto pordetoj, la supra kaj ankaÅ­ malsupra, Ja malfermitaj nun estis. Ŝi plue eniris la kampon, Kiu ebene kaj vaste la dorson de l' monto plenkovris. Ĉiam ankoraÅ­ ŝi iris sur propra kamparo kaj pri la Propra semaĵo ekĝojis kaj pri la belega grenaro, 50 Balanciĝanta fortike kaj ore sur ĉiu loketo. Plue la limovojeton laÅ­longe de l' kampoj ŝi paŝis Kaj sin direktis al tiu grandega pirujo, staranta Sur la monteto ĉe limo de l' kampoj de ŝia bieno. Kiu ĝin plantis? neniu ĝin sciis; ĝi estis videbla 55 Vaste ĉirkaÅ­e, kaj estis tre famaj la fruktoj de l' arbo; Sub ĝi kutime la grenrikoltistoj kun ĝojo tagmanĝis, Kaj la paŝtistoj la bestojn gardadis, ĝuante la ombron; Benkoj el ŝtonoj, per herbo kovritaj, troviĝis ja tie. Kaj ne eraris ŝi; tie trankvile sidadis Hermano 60 Sin apogante per brakoj kaj transen li ŝajnis rigardi Al la montaro; li turnis la dorson al sia patrino. Al li senbrue ŝi glitis kaj tuŝis mallaÅ­te la ŝultron. Tuj li rapide sin turnis: jen larmojn de l' filo ŝi vidis. Embarasite li diris: „Patrino, ho, vi min surprizas!“ 65 Kaj li forviŝis la larmojn, honteme li kaŝis molecon. „Kiel? vi ploras, Hermano?“ rediris ŝi, ektimigite: „Mi vin ne konas hodiaÅ­! Neniam mi vidis vin tia! Diru nur, kiu premegas la koron al vi kaj vin urĝas, Tie ĉi sidi solece, kaj kaÅ­zis la larmojn maloftajn.“ 70 Sed la bonega junulo ŝajnigis sin tute trankvila. „Tiu“, li diris, „ja koron rigidan posedus, verdire, Kiu hodiaÅ­ ne sentus de l' forelpelitoj mizeron. Tiu neĝuste eksentus nun, kiu ne zorgus pri sia Propra bonfarto kaj pri la bonstato de sia patrujo. 75 Kion hodiaÅ­ mi vidis kaj aÅ­dis, min forte kortuŝis; Nun mi eliris kaj vidis la vastan belegan pejzaĝon, Kiu ĉirkaÅ­e jen antaÅ­ ni kuŝas sur fruktaj montetoj, AnkaÅ­ mi vidis la grenon orflavan nun baldaÅ­ maturan, Riĉan fruktaron, al ni promesantan tutplenajn grenejojn. 80 Sed, ho ve! kiel proksimaj nun estas malbonaj fremduloj; Nin la ondegoj de l' Rhein-o ja ŝirmas; sed ondoj kaj montoj Ne la teruran popolon fulmtondre venontan detenos! Ĉar la junulojn kaj eĉ maljunulojn el ĉie kunvokas Ili kaj iras antaÅ­en fortege kaj ankaÅ­ la morton 85 Tiu amaso ne timas; tuj post ĝi postvenas alia. Ha! kaj Germano ne hontas nun dome restadi kaj eble Tion eviti esperas li, kio nun ĉion minacas! Kara patrino, mi diras al vi, ke mi nun ĉagreniĝas, Ke liberiĝis mi tiam, dum oni elektis aliajn 90 Burĝojn al servo milita. Mi estas ja via solulo Kaj vi posedas tre grandan bienon kaj gravan metion; Sed ĉu ne estus pli bone por mi, kunbatali ĉe limo Tie, ol tie ĉi malliberecon mizeran atendi? Ja, la sentado min tute vivigis kaj pleje interne 95 Nun ekmoviĝas kuraĝo kaj granda celemo, por vivi Pro la patrujo kaj morti kaj doni bonegan ekzemplon. Vere, se niaj Germanaj junuloj kuniĝus, la fortaj, Apud la limo por nun kontraÅ­stari al tiuj fremduloj, Certe, ha, ili neniam enirus la belan hejmteron, 100 Nek forkonsumus en nia ĉeesto la fruktojn de l' kampoj, Kaj ne komandus la virojn kaj rabus virinojn, knabinojn! Vidu, patrino, mi nun decidiĝis profunde, ekfari, Kio nun ŝajnas prudenta kaj ĝusta al mi; ĉar verdire, Kiu trolonge pripensas, ne ĉiam plej bone sukcesos. 105 Tial mi nun ne revenos, sed iros de tiu ĉi loko Urbon kaj tiun ĉi brakon kaj tiun ĉi koron transdonos Al militestro, por ankaÅ­ servadi al nia patrujo. Tiam la patro do diru, ĉu ne de l' honoro eksento AnkaÅ­ vivigas min, ĉu mi ne volas pli alten celadi.“ 110 Nun la prudenta kaj bona patrino respondis gravege, Larmojn sekretajn, facile al ŝi eliĝantajn, verŝante: „Kio, Hermano, en vi aliiĝis, en via animo, Ke vi ne kiel hieraÅ­ kaj ĉiam al via patrino Tute libere parolas kaj vian deziron esprimas? 115 Se nun alia ekaÅ­dus ĉi tion, li, vere, treege LaÅ­dus vin, ankaÅ­ laÅ­degus l' intencon ja kiel plejnoblan, Sed nur logite de via gravega parolo kaj diro. Sed mi mallaÅ­das vin nur, ĉar mi konas vin certe plibone, Koron la vian vi kaŝas; pri io alia vi pensas. 120 Ĉar mi ja scias, ne logas vin iaj tamburoj, trumpetoj, Vi ne deziras vidigi vin al la knabinoj soldato. Via destino ja, kiel ajn estas vi brava kaj bona, Estas, mastrume la domon konservi, la kampon provizi. Tial konfesu do: kio vin trudas al tiu decido?“ 125 Tuj serioze la filo: „Patrino, vi certe trompiĝas. Estas egalaj neniam la tagoj; junulo viriĝas Ofte sekrete pli bone ol en la bruego de l' vivo Ŝanceliĝanta, sovaĝa, en kiu pereis kelkiu. Se ajn trankvila mi estas kaj estis, nun tamen naskiĝis 130 Koro en mi, malamanta l' aferojn maljustajn, malbonajn, AnkaÅ­ mi scias tre bone nun diferencigi mondaĵojn; Kaj la laboro fortigis treege piedojn kaj brakojn. Ĉio ĉi estas vereca, kuraĝe mi tion certigas. Tamen sed prave vi nun min mallaÅ­dis, patrino, kaj kaptis 135 Min ĉe paroloj duone nur veraj, duone ŝajnigaj. Ĉar mi konfesas ja, ne la proksima danĝero min vokas El la gepatra bieno kaj ne la altega deziro, Helpi al mia patrujo, kontraÅ­i al la malamikoj. Estis nur vortoj, ĉar ili nur antaÅ­ vi estis kaŝontaj 140 Ĉiujn eksentojn al mi disŝirantajn la koron malgajan. Tial min lasu, patrino! ĉar mi en la koro konservas Vanajn dezirojn, kaj vane pasadu nun mia vivado. Bone mi scias ja: La unuopa sin mem malutilas, Sin dediĉante, se ne al ĉiomo sin ĉiuj aligas.“ 145 „Ĉiam daÅ­rigu nur“--tiel instigis la sperta patrino-- „Ĉion rakontu al mi, la gravegan kaj ankaÅ­ negravan, Ĉar koleriĝas la viroj, pripensas nur ĉiam la laston, Ia baraĵo facile do ilin depuŝas de l' vojo; Sed la virino nur estas kapabla por trovi rimedojn, 150 Migras eĉ vojon malrektan por lerte intencon plenumi. Diru nur ĉion, pri kio vi nun kortuŝiĝis troforte, Kiel neniam, kaj kial la sango en vi ekscitiĝis, Kial malvole en viaj okuloj la larmoj montriĝas.“ Jen la junulo sin tute al sia doloro transdonis 155 Kaj ĉe la brusto de sia patrino ploregis kaj diris: „Vere, hodiaÅ­ la diroj insultaj de l' patro ofendis Min, sed neniam mi tion meritis, ne nun nek antaÅ­e, Ĉar la gepatrojn honori de ĉiam mi kore penadis, Kaj al mi ŝajnis neniu pli esti prudenta kaj saĝa, 160 Nepre ol vi nur, l' infanon malkleran, min, ĉiam gvidintaj. Multon mi vere suferis de l' gekunludantoj iamaj, Ili ja ofte repagis per ruzo nur mian bonvolon; Ofte mi ankaÅ­ ne venĝis la ĵetojn kaj batojn de ili; Sed kiam ili ekmokis la patron, dimanĉe per paŝo 165 Inda kaj grava el nia preĝejo venantan, kaj ridis Pri la rubando de l' ĉapo, pri l' floroj de lia domrobo, Kiun li portis gravege, kaj ni fordonacis hodiaÅ­: Miaj du manoj terure pugniĝis; jen tutfurioze Ilin mi tuje atakis kaj batis blindule kaj trafis, 170 Tute ne, kien, vidinte. Nun ili ploregis kun sangaj Nazoj, forsaltis pro batoj kaj miaj piedoj frapantaj. Tiel mi kreskis, grandiĝis, kaj multon suferis de l' patro, Kiu anstataÅ­ aliaj min ofte per vortoj insultis, Kiam dum konsilantara kunsido lin io ekscitis; 175 Kaj mi suferis pro ĉiuj ruzaĵoj de liaj kolegoj. Ofte vi mem min bedaÅ­ris, ĉar multon mi ĉiam toleris, Ĉiam peninte honori bonfarojn de miaj gepatroj, Kiuj nur zorgis pripense, bienon kaj havon riĉigi Nian kaj ofte rezignis, por ŝpari nur por la infanoj. 180 Sed, ho, ne sola ŝparado, por ĝui pli poste, feliĉon Faras, kaj ankaÅ­ ne l' aro ĉe l' aro kaj kampo ĉe kampo, Kiel praktike kaj bele eĉ ankaÅ­ la kampoj kuniĝas. Ĉar maljuniĝas la patro, kaj ankaÅ­ mi, filo, sen ia Ĝojo pri l' taga vivado kaj nur kun la zorgo pri morgaÅ­. 185 Diru al mi kaj malsupren rigardu jen, kiel belege Kuŝas la riĉa kamparo kaj sube vinmonto, ĝardeno, Tie la staloj kaj niaj garbejoj, la bela komplekso! Sed kiam tie mi vidas la postan dometon, jen, kie En la frontono vidiĝas al ni la fenestro de mia 190 Gaja ĉambreto, kaj mi rememoras pri l' tempoj, en kiuj Ofte mi nokte atendis la lunon, matene la sunan Lumon, ĉar por mi sufiĉis malmulta saniga dormado: Sed nun al mi ekaperas nur nepre solecaj la ĉambro, Nia ĝardeno kaj korto kaj kampoj belegaj vastegaj; 195 Ĉio nun estas dezerta, ĉar mankas al mi la edzino.“ Sed nun post tio la bona patrino prudente respondis: „Vi ne pli multe deziras, Hermano, ol mi kaj la patro, Hejmen konduki al vi fianĉinon, ke l' nokto fariĝu Bela duono por vi de la vivo, kaj ĉia laboro 200 Tage fariĝu al vi pli libera. Ni ĉiam konsilis Vigle, ja preskaÅ­ vin puŝis, elekti knabinon plej baldaÅ­. Sed mi ja scias kaj ankaÅ­ la koro nun laÅ­te ripetas: Kiam ne venas la horo la ĝusta, la ĝusta knabino Ne nun vidiĝas, nur tre malproksime elekto restados, 205 Kaj des pli multe superas la timo, elekti malĝustan. Mi al vi diras, Hermano, ke vi jam elektis, mi kredas; Ĉar korfrapita vi estas kaj pli ol kutime sentema. Rekte konfesu nur, ĉar la animo jam ĝin al mi diras: Estas la forelpelita knabino; vi tiun elektis.“ 210 „Kara patrino, tutprave!“, respondis virece Hermano, „Jes, ŝi nur estas kaj se ne hodiaÅ­ fianĉe mi gajnos Ŝin, ŝi foriros kaj nun malaperos, kredeble por ĉiam En la milita konfuzo kaj en la malĝoja vagado. Ĉiam tutvane, patrino, la riĉa bieno prosperos 215 Por mi, kaj estos benitaj nur vane la jaroj venontaj. Antipatiaj ja estos la domo kaj nia ĝardeno; Ho, mem la amo patrina konsolos ne min kompatindan. Ĉar, mi eksentas, la amo disigas tuj ĉian kuniĝon, Kiam ĝi kreas la novan; nek sole knabino forlasas 220 Siajn gepatrojn, sekvante la viron de ŝi elektitan, AnkaÅ­ junulo forgesas patrinon kaj patron, vidante La forirantan knabinon, korege de li adoratan. Tial mi iros nun, kien min la malespero instigas! Nun ja la patro parolis la vortojn por mi decidigajn, 225 Kaj ne la domo gepatra plu estos la mia, se l' patro Tiun knabinon forpuŝos, je kiu mi sole edziĝos.“ Tuj nun rapide respondis la bona prudenta patrino: „Kiel ŝtonegoj jen staras du viroj amataj kontraÅ­e! Kun obstinega fiero neniu aliras l' alian, 230 AmbaÅ­ rifuzas paroli, unue esprimi bondiron. Tial mi diras, Hermano, ankoraÅ­ mi kore esperas, Ke li al vi ne rifuzos ŝin, se ŝi fidela kaj bona, Kvankam malriĉa, eĉ kiam decide li tion esprimis. Kelkon ja, koleriĝante, li ofte parolas kaj tamen 235 Tion ne efektivigas; li ankaÅ­ nun ne kontraÅ­staros. Sed li postulas infanan bondiron kaj povas postuli; Estas li patro. Ni scias, ke lia kolero post manĝo, Kiam li forte parolas kaj pri la aliaj rezonoj Dubas, ne estas gravega, ĉar tiam la vino grandigas 240 Lian memvolon kaj igas, ke li ne komprenas la dirojn De la aliaj, li aÅ­das kaj sentas ja tiam sin mem nur. Sed la vespero alvenas; kaj estas finitaj la multaj Konversacioj nun inter li mem kaj la paroladintoj. Vere li pli malseveras, tuj kiam la ebrieteco 245 Tute foriĝis kaj li maljustaĵon faritan nun sentas. Venu, ni riskos ĝin tuj; nur la tuja riskado sukcesas. Kaj ni bezonas ja liajn amikojn, ankoraÅ­ konvene Ĉe li sidantajn, precipe nin helpos la pastra sinjoro.“ Tiel ŝi vigle parolis kaj de l' ŝtonsidejo leviĝis 250 Manon prenante de l' filo, bonvole sekvanta. Silente AmbaÅ­ malsupren foriris, pensante la gravan projekton. V. Polyhymnia. La kosmopolito. Ili triope ankoraÅ­ kunsidis kaj interparolis, Apud la pastra sinjoro la apotekisto ĉe l' mastro; Ĉiam ankoraÅ­ la konversacio nun estis la sama, Kiu turniĝis multoble jen tien kaj reen, jen ĉien. Sed nun la pastro bonege respondis kun bela indeco: „Mi ne protestos vin! Tion mi scias, ke l' homo aspire 5 Ĉiam al io pli bona; kaj, kiel ni vidas, li ankaÅ­ Celas al io pli alta, almenaÅ­ li serĉas la novan. Sed ne tromulton postulu! Ĉar krom la dirita sentado AnkaÅ­ donacis al ni la naturo la emon, persisti Je la malnova kaj ĝoji pri longe provita kutimo. 10 Ĉiu natura kaj ankaÅ­ prudenta estado bonestas. Multon deziras la homo, sed fakte bezonas malmulton; Estas mallongaj la tagoj, malvasta la sorto de l' homoj; Tiun neniam mallaÅ­dis mi, kiu sen ia ripozo Ĉiam ageme tra l' maro kaj stratoj de l' mondo vagadas, 15 Ne laciĝante, kuraĝe, kaj ĝojas pri ĉia profito Amasiĝinta riĉege por li kaj la liaj ĉirkaÅ­e. Sed ankaÅ­ tiun mi ŝatas, verdire, la burĝon trankvilan, Kiu silente trapaŝas la patran heredon kaj lerte, 20 Kiel sezono postulas, laboras sur sia kamparo. Ne ĉiujare al li aliiĝas la tero, kaj l' arbo, Ä´us nur plantita, ne siajn branĉbrakojn etendas ĉielon Tute rapide kaj tuj ornamite per multaj floretoj. Ne, tia viro bezonas je pacienceco, kaj ankaÅ­ 25 Ĉiam je sento pureca, trankvila, je ĝusta prudento; Ĉar li konfidas nur semojn malmultajn al tero nutranta, Kaj li penadas nur bestojn malmultajn profite kreskigi, Sole ja lia pensado koncernas aferojn utilajn. Al feliĉulo nur donis naturo tielan sentadon! 30 Ĉiujn nin nutras li. Benon al burĝo de urbo malgranda, Kiu kunigas kamparan metion kun urba metio! Sur li ne pezas la premo, sub kiu timeme kampulo Zorgas, kaj lin ne konfuzas la zorgo de l' burĝoj avidaj, Kiuj sen havo kutimas nur ĉiam imiti pli riĉajn 35 Klasojn de samurbanaro; precipe virinoj, knabinoj. Tial do benu trankvilan penadon de l' filo kaj ankaÅ­ Lian edzinon, la samideanan, de li elektotan.“ Tiel la pastro. Nun kune la filo kun sia patrino Ĉambron eniris; ŝi manekondukis lin antaÅ­ la patron 40 Kaj nun parolis: „Dum ofte jam, patro, ni interbabilis, Ĝoje ni pensis pri l' tago venonta, en kiu Hermano, Fianĉineton estontan trovinte, nin fine ĝojigus! Tien kaj reen ni pensis; jen tiun knabinon proponis Ni, jen ĉi tiun, al li babilante gepatre kaj zorge. 45 Vidu, nun venis la tago; al li la ĉielo kondukis Nun fianĉinon kaj certe la koro nun mem decidiĝis. Tiam ĉu ni ne konsentis, ke iam li sole elektu? Ĉu vi ne antaÅ­ ne longe deziris, ke li por knabino Sentu afable kaj vigle? Nun estas veninta la horo! 50 Ja li eksentis, elektis kaj vire nun mem decidiĝis. Tiu knabino jen estas, la fremda, al li renkontinta. Donu aprobon pro ŝi, aÅ­ li restos, laŭĵure, fraÅ­lulo.“ AnkaÅ­ la filo parolis: „Konsentu do, patro! La koro Ĝuste kaj pure elektis; ŝi estos plej inda filino.“ 55 Sed ĉar la patro silentis, la pastro rapide sin levis Kaj nun parolis: „Jes, nur la momento decidas pri l' vivo Kaj pri la sorto, la tuta, de l' homo; ĉar ankaÅ­ ja estas Ĉiu decido post konsiderado eĉ longa nur kreo De la momento; saĝulo do sole la ĝustan ektrovas. 60 Ĉiam danĝere ja estas, apude pripensi ĉi tion Ĉe l' elektado, aÅ­ tion, kaj tiel konfuzi la senton. Pura li estas, Hermano--; mi konas lin de la naskiĝo; Li ne etendis la manojn al tio aÅ­ tio ĉi; kion Li ĉu junulo ĉu knabo deziris, konvena ĝi estis. 65 Vi ne ekmiru timeme, ke nun jam subite okazis, Kion vi longe deziris. La formo de via deziro Al vi alia aperas nun, ol vi antaÅ­e imagis. Ĉar la deziroj ja mem al ni kaŝas la celon de l' volo; Venas de supre la donoj en sia natura apero. 70 Ne la knabinon malŝatu, unue movintan la koron Puran de l' filo amata, prudenta kaj bona, Hermano. Ho feliĉulo, al kiu unua jam la amatino Sekvas, al kiu la ĉarma sopiro ne svenas fantome. Lia aspekto ja montras, ke nun decidiĝis la sorto. 75 Vera inklino virigas junulon, lin faras matura. Li ŝanĝanima ne estas; mi timas, se tion rifuzos Vi, li pasigos la jarojn plej belajn dum vivo malgaja.“ Tuje post tio la apotekisto, al kiu jam longe Volis la vorto desalti de lipoj, pripense respondis: 80 „Ni tiufoje do ankaÅ­ nur iru sur meza la vojo! Nur malrapide rapidu! Devizo jen jam de AÅ­gusto Imperiestro. Volonte mi servos al karaj najbaroj Kaj per malgrava kapablo vin helpos por via utilo; La junularo precipe bezonas, ke oni ĝin gvidu. 85 Lasu eksteren min nun! La knabinon mi volas esplori, La komunumon demandi, en kiu ŝi vivas konata. Tiel facile neniu min trompos; mi scias esplori.“ Tiam la filo respondis tuj vigle per vortoj rapidaj: „Faru, najbaro, ĝin! Iru, demandu, sed kore mi petas, 90 Ke la sinjoro, la pastro, troviĝu en via proksimo; Tiel du viroj indegaj atestos malkaŝe kaj ĝuste. Patro, ŝi certe devenas de bonaj gepatroj kaj ŝi ne Vagas tra landoj serĉante nur aventuraĉojn, kaj ŝi ne Ruze klopodas delogi kaj gajni senspertan junulon. 95 Ne, nur la sorto terura de la pereiga milito, Kiu detruas la mondon kaj eĉ konstruaĵojn firmegajn Levis el fundo, senhelpe elpelis la virtan knabinon. Ĉu ne mizere nun vagas ranguloj de alta deveno? Princoj forkuras en fremdaj vestaĵoj, kaj reĝoj ekzile 100 Vivas. Ho, oni ŝin ankaÅ­ nun tiel elpelis el lando, Ŝin, la plej bonan; ja ŝi forgesante la propran mizeron Helpas l' aliajn kaj estas senhelpa ankoraÅ­ helpema. Estas mizero, ĉagreno grandegaj, tra l' mondo irantaj; Povus ne ankaÅ­ fariĝi feliĉo el tiu mizero, 105 Ke en la brako de l' fianĉineto, edzino fidinda, Benus militon mi, kiel vi mem la pasintan brulegon?“ Tiam respondis la patro per akcentigata parolo: „Kiel do nun liberiĝis, Hermano, la lango, konstante, Longe en buŝo ligita kaj nur moviĝinta malofte! 110 Tion hodiaÅ­ mi spertas, kaj tio minacas al ĉiu, Ke la patrino volonte la volon de l' filo favoras Milde, indulge, kaj ĉiu najbaro fariĝas partia, Kiam nur oni atakas la patron aÅ­ ankaÅ­ la edzon. Sed mi ne volas vin nun kontraÅ­stari, ĉar kion utilus? 115 Ĉar mi jam vidas antaÅ­e ĉi tie nur larmojn, obstinon. Iru kaj provu kaj domen konduku en nomo de Dio Tiun filinon! Se ne, jen li tiun knabinon forgesu!“ Tiel la patro. Sed tuje la filo elvokis ĝojgeste: „AntaÅ­ vespero ankoraÅ­ filino plej bona ĉeestos, 120 Kiel ŝin viro prudenta elektas plej taÅ­ga edzino. Tiam ŝi ankaÅ­ fariĝos feliĉa, mi tion esperas. Ja ŝi eterne min dankos, ke anstataÅ­ante gepatrojn Vin mi redonis al ŝi kaj prudente ŝi tion komprenos. Sed mi ne plue prokrastos, mi tuj la ĉevalojn aljungos 125 Kaj la amikojn kondukos eksteren en ŝian proksimon; Sole l' amikojn laÅ­ propra prudento mi lasos agadi Kaj, mi ĝin ĵuras, mi tute ilian decidon obeos, Kaj ne pli frue mi vidos ŝin, ĝis ŝi fariĝis la mia.“ Tiel eksteren li iris, kaj dume l' aliaj l' aferon 130 Gravan saĝece pripensis kaj konsiderante pritraktis. Sed rapidegis Hermano al stalo, en kiu troviĝis Liaj kuraĝaj ĉevaloj kaj manĝis la puran avenon, Fojnon la sekan kaj sur la plej bona herbejo tranĉitan. Tiam rapide al ili enmetis li ŝtalenbuŝaĵon 135 Brilan, li tiris rimenojn tra bukoj, la arĝentumitaj, Tiam almetis li longajn pli larĝajn rimenkondukilojn Kaj elkondukis la bestojn en korton, sur kiun servisto Jam la kaleŝon bonvole alŝovis, timonon tirinte. 140 Ili aljungis per ŝnuroj fortikaj al tiu kaleŝo Tiam bonorde la fortajn, facile tirantajn ĉevalojn, Poste Hermano ekkaptis la vipon kaj nun veturigis. Kiam l' amikoj okupis la vastajn sidbenkojn, ruliĝis La veturilo rapide for sur la pavimo de l' urbo, Kaj ĝi postlasis la murojn kaj turojn, la novblankigitajn. 145 Tiel Hermano veturis al tiu konata ŝoseo Nun senprokraste, rapide, de l' monto malsupren kaj supren. Sed kiam li nun ekvidis la turon de tiu vilaĝo, Kaj jam proksime troviĝis la domoj ĝardenĉirkaÅ­itaj, Li tuj ekpensis haltigi surstrate nun siajn ĉevalojn. 150 De l' serioza mallumo de altaj tilioj ombrita, Kiuj jam enradikiĝis ĉi tie dum kelkaj jarcentoj, Estis vastega herbejo, verdanta, de herboj kovrita, AntaÅ­ l' vilaĝo, gajejo kampara kaj por la urbanoj. Nur malprofunde fosita troviĝis sub arboj la puto. 155 Dum la irado sur ŝtupoj malsupren, jen ŝtonaj sidbenkoj ĈirkaÅ­metitaj ĉe fonto vidiĝis; ĝi fluis senĉese, Nur borderita malalte, facile ĉerpebla kaj pura. Tie en ombra mallumo Hermano decidis haltigi Kun veturilo la fortajn ĉevalojn. Kaj tiel farinte 160 Li nun parolis: „Eliru, amikoj kaj iru, por ke vi BaldaÅ­ sciiĝu, ĉu vere ŝi indas la manon de mi ja Ame donatan! Mi kredas ĝin certe; vi diros nenion Novan pri ŝi; se mi sole nun agus, mi irus rapide Tien kaj baldaÅ­ malkaŝe ŝi mian vivsorton destinus. 165 Kaj vi ŝin certe kaj baldaÅ­ el ĉiuj aliaj ekkonos; Ĉar malfacile al ŝi komparebla nur estas alia LaÅ­ edukeco. Mi vin atentigas pri ŝiaj vestaĵoj: Kovras la ruĝa tuketo kaj montras la volbon de l' brusto, Bele laĉitan, kaj nigrekoloran korsaĵon ŝi havas, 170 Zorge ŝi faldis la ĉemizborderon je l' krispo, el kiu Ŝia rondforma mentono ĉarmege antaÅ­en aspektas; Gaje, libere vidiĝas de l' kapo gracia ovrondo; ĈirkaÅ­ arĝentaj pinglegoj multfoje la fortaj harligoj Estas volvitaj; la jupo, la blua kaj multe faldita 175 La maleolojn belformajn dum ŝia irado ĉirkaÅ­as. Sed vin ankoraÅ­ mi volas sciigi kaj kore petegi: Ke vi kun ŝi ne parolu nek nian intencon konigu, Sed pridemandu kaj aÅ­du pri kio aliaj rakontos! Kiam vi havos sciigon sufiĉan por miaj gepatroj, 180 Tiam revenu al mi kaj ni poste pripensos la pluon. Tiel mi ĉion pripensis dum nia veturo ĉi tien.“ Tiel li diris. L' amikoj nun paŝis al tiu vilaĝo, Kie en domoj, ĝardenoj, garbejoj la multo da homoj Svarmis kaj ĉaro post ĉaro sur strato la larĝa staradis. 185 Viroj provizis la bestojn blekantajn, ĉevalojn ĉe l' ĉaroj, Kaj diligente virinoj sekigis tolaĵon sur ĉiuj Plektobariloj, kaj ludis infanoj en akvo plaÅ­danta. Tiel premante sin tra l' veturiloj, tra l' homoj kaj bestoj Dekstren, maldekstren la du alsenditoj rigardis, ĉu ili 190 Ne la staturon de tiu knabino spione ekvidus; Tamen nenie ĝis nun virgulino la bela aperis. Nun interpremo pli forta okazis: Jen estis disputo De malpaculoj pro ĉaroj, en kiu virinoj kriante Intermiksiĝis. Jen alproksimiĝis rapide, gravege 195 Viro maljuna, aliris al malpacemuloj; la bruo Tuj silentiĝis nun, kiam li patre postulis trankvilon, Jenon dirante: „Ĉu ne kvietigis nin nia mizero, Ke ni nun fine komprenu toleri kaj interkonsenti Unu l' alian, se ankaÅ­ ne ĉiu la agojn pripensas? 200 Homo feliĉa ne estas indulga. Ĉu fine instruos Vin la suferoj, ne, kiel alie, malpaci kun frato? Ha, malenviu do nur reciproke la lokon sur fremda Tero kaj, kion vi havas, dividu, por trovi kompaton.“ Tiel li diris kaj ĉiuj silentis; paceme la homoj 205 Ree nun kvietigitaj ordigis la bestojn kaj ĉarojn. Sed nun la pastro, aÅ­dinte de l' viro parolojn laÅ­dindajn, AnkaÅ­ sentinte la senton, la pacan, de l' fremda juĝanto, Tiun aliris kaj diris la jenajn gravegajn parolojn: „Patro, se, vere, en tagoj feliĉaj vivadas popolo 210 Kaj sin nutradas de l' tero, la larĝe kaj vaste kreita, Kiu rekreas monate kaj jare la donojn petitajn, Ĉio fariĝas per si, per si mem ja, kaj ĉiu sin sentas Pleje prudenta kaj bona; kaj ĉiuj komune ekzistas, AnkaÅ­ la viro plej saĝa valoras nur kiel alia; 215 Ĉio ja, kio okazas, sen ia alhelpo daÅ­riĝas. Kiam mizero disŝiras la vojojn kutimajn de l' vivo, Domojn kaj ejojn detruas, ĝardenojn kaj kampojn subfosas, Kaj la virinon kaj viron forpelas de l' hejma loĝejo, Ilin fortrenas en sorton malcertan dum tempoj timigaj: 220 Tiam, ho, oni ĉirkaÅ­e tuj serĉas la viron plej saĝan Kaj nun ĉi tiu parolos ne vane prudentajn parolojn. Patro, permesu; vi estas ja certe la estro de tiuj Forelpelitoj, ĉar tuje vi nun trankviligis l' animojn? Vere simila al tiuj plej saĝaj gvidantoj vi estas, 225 Kiuj la forelpelitojn gvidadis tra vastaj dezertoj. Ä´us mi ekpensas, ke mi kun Josua aÅ­ Moses parolas.“ Kaj serioze rigardis la estro post tio kaj diris: „Vere, similas la nuno al tempoj eĉ plej maloftegaj, Kiujn konigas la temphistorio profana aÅ­ sankta; 230 Ĉar kiu vivis en tiuj ĉi tagoj, hieraÅ­, hodiaÅ­, Vivis jam jarojn; ĉar tiel premiĝas nun ĉiuj aferoj. Kiam mi iom pripensas, jam aĝo grizega sur mia Kapo jen ŝajnas kuŝadi kaj tamen la forto tradaÅ­ras. Ni nur komparu nin mem eĉ al tiuj, al kiuj aperis 235 En arbareto fajrega la Dia Sinjoro en grava Horo; Li ankaÅ­ al ni ja aperis per nuboj kaj fajro.“ Kiam la pastro nun estis volema ankoraÅ­ paroli Plu kaj deziris sciiĝi pri l' sorto de l' forelpelitoj, Tuj la kunulo sekrete parolis al li en l' orelon: 240 „Plu nur parolu kun l' estro kaj pri la knabino esploru! Sed mi nun iros ĉirkaÅ­e por serĉi ŝin, poste mi, kiam Mi ŝin eltrovis, revenos.“ La pastro jesante konsentis; Sed tiu serĉis tra l' plektobariloj, ĝardenoj, garbejoj. VI. Klio. La epoko[3]. Kiam la pastro demandis la estron fremdlandan nun, kion La komunumo suferis, de kiom da tempo de l' hejmo Estis pelita ĝi, tiam la viro respondis: „Ni longe Jam nun suferas, kaj ĉion maldolĉan ni trinkis de ĉiuj Jaroj teruraj, ĉar oni detruis l' esperon plej belan 5 Nian: Ĉar kiu ne dirus, ke alte la koro sin levis Kaj pli libere la brusto per pulsoj pli puraj moviĝis; Kiam eklumis la brilo unua de l' suno noviga, Kiam ni aÅ­dis pri l' rajto de l' homoj, al ĉiuj komuna, Pri libereco belega kaj pri l' egaleco laÅ­dinda! Tiam ja ĉiu esperis vivadi al si mem, solviĝi 10 Ŝajnis la ĉeno, la landojn plej multajn perforte kaptinta, Kiun mantenis nur senokupado kaj nur profitemo. Ĉu ne rigardis en tagoj tiamaj la homoj de ĉie Al la ĉefurbo de l' mondo nur, kiu ja tia jam longe 15 Estis kaj nun pli ol iam meritus la nomon belegan? Ĉu ne la nomoj de tiuj eĉ, kiuj unue anoncis Tiun promeson, egalis al niaj plej famaj sur tero? Ĉu ne altkreskis al ĉiu l' animo, kuraĝo kaj lingvo? Kaj ni unue ja kiel najbaroj vivege flamiĝis. 20 Jen la milito komencis kaj bandoj de Frankoj armitaj Alproksimiĝis; sed ili ja ŝajne alportis bonaĵon. Fakte ĝin ili alportis; ĉar ĉies animo nun revis. Ili plezure plantadis la arbojn de la libereco, Nur promesinte al ĉiu la lian kaj propran regadon. 25 Jen la junuloj ekĝojis kaj ankaÅ­ la maljunularo, Vigla dancado komencis nun ĉirkaÅ­ la nova standardo. Tiel la Frankoj, supere, komence, plej baldaÅ­ okupis Per entreprenoj afablaj l' animon de l' viroj, kaj tiam Tute la korojn virinajn per ĉarmo nekontraÅ­starebla. 30 Ŝajnis la premo do eĉ de la multpostulema milito Eta al ni, ĉar l' espero vualis l' okazojn venontajn, Kaj la rigardojn forlogis en novmalfermitan arenon. Tempo ĉarmega ja! Kiam fianĉo sin kun fianĉino Svingas dancante kaj baldaÅ­ kuniĝon celatan atendas. 35 Sed eĉ pli bele nun, kiam vidiĝis al ni la plej alta Kiel proksima nun kaj atingebla laÅ­ homa pensado. Ĉiuj libere parolis; la viroj, junuloj kaj ankaÅ­ Eĉ maljunuloj parolis nun laÅ­te kaj entuziasme. Sed malheliĝis ĉielo. Ĉar pro la estreco batalis 40 Malbonigita viraro, neinda por krei la bonon. Unu l' alian mortigis kaj ili subpremis la novajn Fratojn najbarajn kaj sendis ĉi tien avidajn amasojn. Ĉe ni diboĉis la viroj altrangaj kaj rabis senĝene Kaj tielsame la malaltranguloj diboĉis kaj rabis; 45 Ĉiu nur zorgis, por ke ja nenio restadu por morgaÅ­. Estis trogranda mizero kaj tagon post tago la premo Kreskis; neniu aÅ­skultis la krion; kaj tiuj nur estris. Jen kolerego, ĉagreno ekkaptis eĉ ankaÅ­ l' animon Indiferentan; nur ĉiu meditis kaj ĵuris l' ofendojn 50 Venĝi kaj de la duoble trompita espero malgajnon. Kaj la feliĉo turniĝis al flanko Germana, kaj fine Tuj returniĝis la Frankoj per marŝoj rapidaj. Ho, tiam Ni nur eksentis la sorton malgajan de tiu milito! Ĉar la venkinto ja estas potenca kaj bona; almenaÅ­ 55 Ŝajne; la viron venkitan indulgas li kiel propraĵon, Se li utilas al li ĉiutage kaj servas laÅ­povo. Sed forkurinto ne leĝon obeas; ĉar li nur la morton KontraÅ­batalas kaj nur senindulge konsumas la sian. Tiam ja ankaÅ­ pasio ardiĝas kaj la malespero 60 Kreas la kriman agadon el ĉies profundo de l' koro. Ia sanktaĵo ne estas; li rabas ĝin. La avideco Seksa perfortas virinojn kaj faras plezuron teruro. Ĉie li vidas la morton, la lastajn minutojn kruele Ĝuas kaj ĝojas pri sango kaj pri krieganta ĝemado. 65 La kolerego post tio ĉe ni avidege ekflamis, Nun la perditan venĝadi, defendi la lastajn restaĵojn. Ĉiuj ekkaptis l' armilojn nun kontraÅ­ la fremdaj rabistoj, Kiuj fuĝadis kun pala vizaĝo, timemaj rigardoj. Tiam ĉe ni sonoriloj senĉese svingataj bruadis 70 Kaj la danĝero venonta ne tenis la furiozantojn. Aliformiĝis rapide la paca ilaro de l' kampo Nun al armiloj, kaj sango gutegis de forkoj, falĉiloj. La malamiko pereis nun sen amnestia indulgo; Ĉie nur koleregeco kaj malkuraĝeco kaj ruzo 75 Nun furiozis. Mi plu ne revidu samspecan eraron Homan! La besto sovaĝa ja estas pli bona vidaĵo. Iu parolu ne pri libereco, ha, kvazaÅ­ sin mem li Povus regadi! Vidiĝas libera tuj ĉio malbona, Kiam bariloj forestas, ĝi flanken forpuŝas la leĝon.“ 80 „Viro bonega!“ post tio la pastro gravege rediris: „Se vi la homon riproĉas, pro tio mi ne vin mallaÅ­di Povas, ĉar vi ja sufiĉan malbonon suferis pro tiuj Faktoj teruraj! Sed nun rigardante la tagojn malgajajn Ree, vi certe konsentus, ke ofte vi ankaÅ­ bonaĵon 85 Vidis, ja kelkon bonegan en koro sekrete restintan, Se la danĝero ne tiun ekscitas kaj homon mizero Urĝas, ke kiel anĝelo li al la aliaj vidiĝis.“ Nun kun rideto respondis la estro maljuna kaj inda: „Vi memorigas prudente min, kiel ni mastron malĝojan 90 Ofte post brulo de l' domo pri oro, arĝento avizas Eble en rubo kuŝanta, fandita nun kaj disĵetita. Vere, ĝi estas malmulta, sed certe ĉi tio valora, Kaj ĝin elfosas la malriĉiĝinta kaj ĝojas pri l' trovo. Tiel mi turnas la pensojn serenajn volonte al tiuj 95 Tagoj malmultaj sed bruaj, en mia memoro restintaj. Ja, mi ne povas ĝin nei, mi vidis eĉ malpacemulojn Sin repacigi por savi la urbon de io malbona, AnkaÅ­ la amon de kelkaj amikoj, gepatroj, infanoj Riski neeblon, ja, kiel subite junulo viriĝis 100 Kaj maljunulo juniĝis, kaj eĉ junuliĝis infano. Ja, kaj la ‚gento malforta‘, pri kiu tre ofte ni mokas, Forta vidiĝis kaj brava kaj de atentema spirito. Tuj do mi volas precipe aludi la faron bravegan, Kiun bonega knabino plej grandaanime plenumis, 105 Kiu en granda bieno postrestis nur kun knabinetoj Sola; ĉar kontraÅ­ la bando fremdula la viroj foriris. Jen diskurinta amaso de tiaj kanajloj, rabante, Tiun bienon atakis kaj ĵetis sin tuj en la ĉambron De la virinoj. Nun ili ekvidis la belan knabinon, 110 La knabinetojn aliajn, la preskaÅ­ ankoraÅ­ infanajn. Jen avideco sovaĝa ekkaptis la virojn; sensente Ili kuregis al tiu tremanta anaro kaj tiu Grandaanima knabino. Sed tuj ŝi forkaptis al unu Sabron de l' flanko kaj teren lin batis; li falis sangante. 115 Poste per batoj tutviraj ŝi brave defendis la siajn, Kvar de l' rabantoj ŝi trafis ankoraÅ­; nun ili forkuris. Tiam ŝi fermis la domon kaj helpon atendis armita.“ Kiam la pastro ekaÅ­dis la laÅ­don nun pri la knabino, Kreskis tuj en la animo l' espero por lia amiko, 120 Kaj demandonta li estus plu, kie ŝi estas kaj ĉu nun Inter la aro malĝoja, senhejma ŝi ankaÅ­ troviĝas. Sed jen la apotekisto rapide aliris, pinĉetis Tiam la pastran sinjoron kaj murmuretante parolis: „Fine mi trovis ĉi tiun knabinon el multe da centoj 125 Tute laÅ­skize! Nun venu kaj vidu ŝin mem per okuloj! Kun vi alprenu la estron, por ke ni la pluon aÅ­skultu!“ Ili sin turnis, sed foren vokita jam estis de l' siaj L' estro, ĉar ili treege bezonis je lia konsilo. Kaj nun la pastro tuj sekvis la apotekiston al breĉo 130 De la barilo kaj tiu ruzete almontris kaj diris: „Ĉu la knabinon vi vidas? l' infanon ŝi vindis. Kaj bone Tiun malnovan katunon kaj bluan kusenotegilon, Kiun Hermano en pako alportis al ŝi, mi rekonas. Vere! Rapide kaj bone ŝi tiujn donacojn uzadis. 135 Signoj tre klaraj! Kaj eĉ akordiĝas la ĉiuj ceteraj: Kovras la ruĝa tuketo kaj levas la volbon de l' brusto, Bele laĉitan, kaj nigrekoloran ŝi havas korsaĵon. Zorge ŝi faldis la ĉemizborderon je l' krispo, el kiu Ŝia rondforma mentono ĉarmege antaÅ­en aspektas, 140 Gaje, libere vidiĝas de l' kapo gracia ovrondo; ĈirkaÅ­ arĝentaj pinglegoj multfoje la fortaj harligoj Estas volvitaj; ni, kvankam ŝi sidas, la grandan staturon Vidas, la jupon, la bluan, la multefaldite kaj bele Ĝis maleoloj belformaj pendantan malsupren de l' brusto. 145 Estas, sendube, ĉi tiu. Nun venu, por ke ni sciiĝu, Ĉu bonmastruma knabino ŝi estas kaj bona kaj virta.“ Sed, la sidantan okulesplorante, la pastro respondis: „Vere, mi tute ne miras, ke ŝi la junulon ekravis, Ĉar ŝi plenumas la provon eĉ antaÅ­ ekvido plej sperta. 150 Homo feliĉa, al kiu patrina naturo donacis Ĝustan figuron! Ĉar lin rekomendas ĝi ĉiam, nenie Estas fremdulo li. Ĉiu volonte alvenos kaj restos, Se afableco ankoraÅ­ kuniĝas kun tia figuro. Mi vin certigas, Hermano ĉi tie eltrovis knabinon, 155 Kiu belege gajigos la tagojn venontajn de l' vivo Kaj al li ĉiam fidele asistos kun forto virina. Ĉar tia korpo perfekta konservas ja certe animon Puran, kaj sana juneco promesas daÅ­rantan feliĉon.“ Poste la apotekisto dubeme respondis: „La ŝajno 160 Trompas pli ofte! Mi povas ne fidi nur al eksteraĵo; Ĉar mi tre ofte jam trovis ĉi tiun proverbon provita: AntaÅ­ ol manĝi buŝelon da salo kun novaj konatoj Vi ne facile konfidu al iu; vin faros la tempo Sole pli certa, ĉu inda li estas kaj restos amiko. 165 Tial unue ni volas demandi ĉe bonaj personoj, Kiuj ŝin konas kaj pluon rakontos nun pri la knabino.“ „AnkaÅ­ mi laÅ­das singardon“, rediris la pastro sekvante. „Ni ja ne svatas por ni; kaj responde ja estas ĝin fari Por la aliaj.“ Kaj ili iradis renkonte la bravan 170 Estron, jen kiu sur straton revenis ĵus multokupita. Tuj singardeme la pastro prudenta parolis al tiu: „Diru, ni vidis knabinon ĵus, kiu proksime sidadas Sub la ĝardena pomujo kaj vestojn infanajn pretigas El eluzita katuno, verŝajne al ŝi donacita. 175 Plaĉas al ni la staturo; ŝi ŝajnas al ni bravulino, Diru do, kion vi scias; ni petas pro celo laÅ­dinda.“ Kiam la estro aliris por vidi en tiun ĝardenon, Diris li: „Vi jam ĉi tiun nun konas, ĉar kiam rakontis Mi pri la faro bonega de iu bravega knabino, 180 Kiu ekkaptis la glavon kaj sin kaj la siajn defendis-- Estis ĉi tiu! Vi vidas, ŝi estas el gento fortika, Sed al forteco la ŝia egalas boneco; parencon Sian maljunan ŝi flegis ĝis morto, ĉar lin la ĉagreno Pri la danĝera mizero de l' urbo kaj havo mortigis. 185 AnkaÅ­ ŝi vere trankvile toleris dolorojn pri l' morto De la fianĉo, tre nobla junulo, ho, kiu ardege Kaptis la penson altegan celadi al homlibereco, Kaj alirinte Paris-on suferis mem morton teruran; Ĉar li atakis, kaj dome kaj tie, arbitron kaj ruzon.“ 190 Tiel parolis la estro. Nun ambaÅ­ dankante salutis, Kaj unu oran moneron la pastro elprenis (l' arĝenton El la monujo li antaÅ­ ne longe bonfare fordonis, Kiam li vidis trapasi la forelpelitojn malgajajn) Kaj al la estro ĝin donis dirante: „Dividu la monon 195 Inter la malfeliĉuloj kaj Dio multigu la donon!“ Sed ĝin rifuzis la viro kaj diris: „Ni kelkan taleron Savis kaj kelkajn vestaĵojn kaj aĵojn; mi certe esperas Ke ni ankoraÅ­ revenos ja, antaÅ­ ol ĝin ni konsumis.“ Tiam respondis la pastro kaj premis la monon en manon: 200 „Doni neniu prokrastu en tiuj ĉi tagoj, neniu Ion akcepti rifuzu do, kion boneco donacis, Ĉar, kiel longe li havos trankvile la nunan posedon Scias neniu, kaj ne, kiel longe li restos fremdulo, Devos rezigni je l' kampo, ĝardeno, lin bone nutrantaj.“ 205 „Se mi do havus“--post tio la apotekisto ekkriis Tede, „nun monon en poŝo, vi ĉion ricevus, valoran, Malpli valoran; ĉar multe da viaj ja tian bezonas. Tamen mi vin ne forlasos sen ia donaco, por ke vi Vidu la volon, eĉ kiam la faro postrestas post volo.“ 210 Tiel li diris, eltiris la ledan broditan saketon Per la rimenoj, en kiu tabako troviĝis, gracie Ĝin nun malfermis, dividis; sufiĉis por kelke da pipoj. „Estas malgranda donaco“, li diris. Sed l' estro maljuna Gaje rediris: „Bonega tabako ja estas agrabla 215 Dum la vojaĝo.“ Treege ĝin laÅ­dis la apotekisto. Sed lin la pastro fortiris kaj ili disiĝis de l' estro. „Ni rapidiĝu“,--ekkriis la viro prudenta,--„timeme Nin la junulo atendos. Li baldaÅ­ ekaÅ­du gajaĵon.“ Ili rapide alvenis kaj trovis lin apud la ĉaro 220 Sub la tilioj. La bestoj vivege la herbokovraĵon Frapis: li ilin je brido tenadis kaj staris pripense, AntaÅ­ si nun rigardante li nur la amikojn rimarkis, Kiam lin ili venantaj alvokis per signoj gajigaj. De malproksime jam l' apotekisto komencis paroli; 225 Sed pli proksime nun ili aliris. La pastro manprenis Tiam lin kaj, forprenante al sia kunulo la diron, Diris; „Ha, savon! junulo! elektis l' okulo kaj via Koro fidela tre ĝuste! Feliĉon al vi kaj la via! Inda ŝi estas, kaj tial nun venu kaj turnu kaleŝon, 230 Ke ni atingu l' angulon de tiu vilaĝo! ŝin svatu Kaj ŝin, la bonan, konduku plej baldaÅ­ al patra bieno!“ Sed la junulo staradis kaj, ĝojon nun ne vidigante, AÅ­dis li tiujn ĉielajn konsolajn parolojn de l' pastro, Ĝemis kaj diris: „Ni venis per rapidiĝanta kaleŝo 235 Kaj ni kredeble veturos kun honto kaj nur malrapide Hejmen; ĉar, ho, min ekkaptis, de kiam mi tie atendis, Zorgo, suspekto kaj dubo kaj kio turmentas amanton. Ĉu vi fidadas, ke ŝi al ni sekvos tuj kiam ni venos, Tial ke riĉaj ni estas, sed ŝi elpelita, malriĉa 240 Vagas? Ho, eĉ malriĉeco, la nemeritita, fieron Kreas. Ŝi ŝajnas ja kontentiĝema, agema kaj tial Mondo al ŝi apartenas; ĉu vere ne tia virino, Tiel belega, bonega, jam iun junulon ekscitis? Ĉu vi supozas, ke ŝi ĝis hodiaÅ­ fermadis la koron? 245 Ni ne rapide veturu ĝis tien! Trankvile ni eble Domen la bestojn returnos je nia hontiĝo. Mi timas: Iu junulo posedas la koron; la manon bravegan Ŝi promesinte fidelon jam donis al iu feliĉa. AntaÅ­ ŝi tre hontigite mi starus kun mia propono.“ 250 Por lin konsoli la pastro malfermis la buŝon jam, tamen Lia kunulo lin tuj interrompis nun komunikeme: „Tiel neniam ni estus ja embarasitaj pli frue, Kiam ni ĉian aferon laÅ­ modo tiama finigis! Kiam gepatroj knabinon elektis edzino por filo, 255 Oni unue alvokis konfide amikon de l' domo; Tiun ĉi oni post tio alsendis nun kiel svatiston Al la gepatroj de la fianĉino; li belornamita Tiam vizitis dimanĉe post meztagmanĝado la burĝon, Kun li komence parolojn afablajn komunajn ŝanĝante 260 Kaj jam prudente turnante la diron laÅ­ sia intenco. Fine post longa preteksto li ankaÅ­ aludis glorante Ties filinon kaj ankaÅ­ la viron kaj domon, de kiu Estis sendita li. Saĝaj personoj rimarkis la celon BaldaÅ­; li sentis aprobon kaj povis la pluon klarigi. 265 Se oni tiun proponon rifuzis, ja tia rifuzo Estis ne teda; sed se li sukcesis, svatisto l' unua En familio kaj domo ĉeestis al ĉia festeno. Ĉar la geedzoj memoris dum tuta la vivo, ke lerta Mano la nodon unuan ligadis. Sed ĉio ĉi estas 270 Nun kun aliaj bonegaj kutimoj ja ne plu laÅ­modo, Ĉiu junulo nun mem por si svatas. Jen kial li ankaÅ­ Prenu sur sin propramane rifuzon al li fariĝontan Eble, kaj mem hontigite li staru nun antaÅ­ knabino.“ „Estu do, kiel ĝi estas!“ respondis Hermano. Li preskaÅ­ 275 Ne la parolojn aÅ­skultis kaj jam decidiĝis sekrete; „Mem nun mi iros kaj volas sciiĝi pri mia vivsorto Mem el la buŝo de tiu knabino, al kiu konfidas Tiel mi, kiel ajn viro konfidas al ia virino. Kion ŝi diros, ĝi estos prudenta kaj bona, mi scias. 280 Se mi ŝin ankaÅ­ lastfoje ekvidos, mi tamen denove Volas ankoraÅ­ renkonti nun tiun puregan rigardon De la nigrega okulo, eĉ se mi ne premos al koro Ŝin nun, la bruston kaj ŝultrojn, ha, kiujn mi kore deziras ĈirkaÅ­prenadi, kaj ankaÅ­ la buŝon rigardi, ho, kies 285 Kiso kaj ‚jes‘ feliĉigos min, malfeliĉigos la neo. Sed nun forlasu min! Vi ne atendu! Reiru al patro Kaj al patrino, ke ili sciiĝu, ke mi ne trompiĝis Kaj la knabinon vi inda estimas. Jes, lasu min sola! Sur la limvojo trans tiu monteto kaj preter pirujo 290 Nia, malsupren sur nia vinmonto mi ja pli proksime Domen reiros. Ho, ke mi la bonegulinon rapide Hejmenkonduku kaj gaje! Sed eble mi sola sekrete Domen reglitos kaj ĝoje ne iros denove la vojojn.“ Tiel dirinte li donis al pastro la bestkondukilojn. 295 Tiu ĉi ilin tutsperte ekkaptis, la bestojn ŝaÅ­mantajn Regis, rapide eniris kaleŝon kaj de l' kondukanto Sidon okupis. Sed l' apotekisto atendis dirante: „Mi ja volonte transdonas al vi, plejkarulo, l' animon Kaj la spiriton, sed korpo kaj ostoj ne bone ŝirmataj 300 Estas, se al si proprigas la pastro la mondan gvidilon.“ Sed jen la pastro prudenta ridetis al tio kaj diris: „Ha, nur eniru, transdonu senzorge al mi nur la korpon Kiel l' animon! mi longe jam bestkondukilojn uzadi Scias, kaj sperte la ĉaron laÅ­ deco kaj arto turnadi. 305 Ĉar mi kutimis en Strassburg direkti la etan kaleŝon, Kiam mi tien kondukis la junan baronon; ruliĝis Ja ĉiutage kaleŝo, de mi direktita, eksteren Tra la sonanta pordego ĝis malproksimegaj herbejoj, Meze tra aroj da homoj, ĉi tie plezure irantaj.“ 310 Iom nun trankviligita la apotekisto eniris, Sidis, sed kiel al tuja elsalto singarde pretega. Nun la ĉevaloj, avidaj je l' stalo, kuregis al hejmo, Kaj sub iliaj fortegaj hufegoj polvaro naskiĝis. Longe ankoraÅ­ Hermano staradis--vidante la polvon, 315 Jen leviĝantan kaj jen disflugantan--sen ia pensado. VII. Erato. Doroteo. Kiel la viro migranta ĉe sunmalleviĝo la sunon Foje ankoraÅ­ atente rigardas, la ĵus foriĝantan, Ĝian la bildon tiame ekvidas en tute malluma Arbetareto kaj ĉe la apuda ŝtonego, kaj ĉie Ĝi balanciĝas, en plej diversspecaj koloroj brilanta: 5 Tiel la ĉarma figuro de lia knabino moviĝis AntaÅ­ Hermano preteren kaj ŝajnis eniri grenkampon. Sed li subite vekiĝis el sonĝo miriga, trankvile Turnis sin al la vilaĝo kaj ree miregis; ĉar ree Venis renkonte al li nun la alta belega knabino. 10 Fikse rigardis li ŝin; ŝi ne estis fantomo; ŝi vere Venis. Ŝi paŝis portante kruĉegon kaj kruĉon malgrandan, Ĉe la prenilo po unu, zorgeme en mano, al puto. Ĝoje li iris renkonte al ŝi. La vidaĵo redonis Forton al li kaj kuraĝon. Ŝi miris, sed vive li diris: 15 „Nun mi renkontas denove vin, kara knabino, kaj ree Jam okupitan asisti aliajn helpeme, volonte! Diru nur, kial vi venas al tiu ĉi fonto ekstera, Dum kontentiĝas l' aliaj per akvo de tiu vilaĝo? Certe ĉi tiu aparte fortigas kaj havas ĉarmguston. 20 Ĉu vi alportos ĝin al la malsana virino, fidele De vi savita?“ Tuj gaje salutis ŝi nun la junulon: „Nun mi ja havas ĉi tie jam la rekompencon de l' iro, Vin, la bonulon, mi trovis ja, kiu alportis multegon Por ni; ĉar kiel donacoj ĝojigas, ĝojigas l' aspekto 25 De l' donacinto. Nun venu kaj vidu do, kiuj ricevis Vian bonaĵon, akceptu la dankon de l' refreŝiĝintoj! Sed ke vi aÅ­du nun, kial mi venis elĉerpi ĉi tie, Kie senĉese kaj pure la fonto elfluas, mi diras Jenon al vi: Nesingardaj el ni malklarigis la tutan 30 Akvon vilaĝan, ĉar ili travadis kun bovoj, ĉevaloj Tuje la fonton, donantan al ĉiuj loĝantoj la akvon. Per la purigo kaj lavo nun estas la trogoj vilaĝaj Malpurigitaj kaj ankaÅ­ eĉ makulegitaj la putoj. Ĉiu nur pensis sin mem kontentigi rapide kaj baldaÅ­ 35 Sian plej urĝan bezonon, kaj ne pri l' afero venonta.“ Tiel dirante ŝi kun la kunulo alvenis la larĝajn Ŝtupojn malsupren; nun ili sidigis sin sur la mureton Rondan de l' puto. Ŝi klinis sin por elĉerpadi la akvon, Kaj li ekkaptis la kruĉon alian kaj ankaÅ­ sin klinis. 40 Ili ekvidis nun siajn vizaĝojn, la speguliĝantajn En la ĉiela bluaĵo kaj gaje salutis sin ambaÅ­. „Lasu min trinki“, post tio gajege parolis Hermano; Kaj ŝi prezentis la kruĉon. Nun ambaÅ­ ripozis, kviete Sin apogante sur kruĉo po unu; kaj tiam ŝi diris: 45 „Diru do, kial mi trovas vin tie ĉi sen veturilo Kaj sen ĉevaloj nun, tro malproksime de l' loko en kiu Jam mi vin vidis, kaj kiel vi venis?“ Hermano pripense Teren rigardis; kaj tiam li ŝin ekrigardis afabla Kaj li esperis; sed plue paroli pri amo, neeble 50 Estis al li nun; ĉar ŝia okulo ne montris la amon Sed nur prudenton kaj klare postulis, prudente paroli. Li trankviliĝis rapide kaj poste afable parolis: „Tion mi diros, knabino, kaj viajn demandojn respondos! Venis pro vi nur ĉi tien mi! Kial ankoraÅ­ ĝin kaŝi? 55 Ĉar mi vivadas feliĉe kun miaj amantaj gepatroj, Kiujn mi helpas fidele mastrumi la domon, bienon, Kiel la filo, la sola, kaj niaj aferoj multoblaj Estas. La kampojn mi zorgas; la patro disponas en domo Kaj la patrino agema vivigas la tutan mastraĵon. 60 Certe vi scias jam, kiom per malfideleco turmentas La servistaro mastrinon kaj per la facilanimeco, Ĉiam devigas ŝin, ŝanĝi kaj ĝiajn erarojn korekti. Tial jam longe deziris patrino, la mia, knabinon Dome ja, kiu ne sole per mano sed ankaÅ­ el koro 65 Helpus, anstataÅ­ filino, la frue, bedaÅ­re, mortinta. Kiam nun vin mi ĝojlerta hodiaÅ­ ĉe l' ĉaro ekvidis, Kaj la fortecon de l' brako kaj plenan sanecon de l' membroj, Kiam mi aÅ­dis la dirojn prudentajn, mi tute miregis, Domen rapidis kaj gloris nun tuj laÅ­merite la fremdan 70 Inon al miaj gepatroj, amikoj. Por ke mi sciigu Vin pri iliaj deziroj kaj miaj mi venis. -- Pardonu La balbutatan diradon. „Sed tuj ŝi elvokis:“ Ne timu Pluon paroli; vi ne min ofendas, mi danke sentadas. Diru senĝene! Min tia parolo ne povas timiĝi. 75 Kiel bienservistinon vi dungus min al la gepatroj, Pro mastrumado de l' domo, de l' bonkonservita propraĵo; Vi opinias en mi la kapablan knabinon eltrovi, Spertan je ĉia laboro kaj virtan kaj tute fidelan. Via propono nur estis mallonga; jen estu egala 80 Mia respondo: Jes, mi kun vi iros kaj sekvos sortvokon. Mi ja plenumis la devon, alportis la akuŝintinon Ree al ŝiaj parencoj kaj ĉiuj la savon priĝojis; Jam la plej multaj kunestas, kaj ankaÅ­ l' aliaj alvenos. Ĉiuj esperas post kelke da tagoj ja hejmen reveni; Tiel de l' forelpelito kutimo ja estas, esperi. 85 Tamen mi mem ne trompiĝas per vanta espero, en tiuj Tagoj malĝojaj, al ni promesantaj ankoraÅ­ aliajn; Ĉiuj ĉar ligoj de l' mondo solviĝis kaj ilin denove Ĉiujn kunligos nenio ol nur la plej granda mizero! 90 Se mi servante ĉe viro bonega min povos nutradi Kaj ĉe aĝema virino, mi faros volonte ĝin; ĉiam Pri la vaganta knabino malice la homoj moketas. Jes, mi vin sekvos, tuj kiam al miaj amikoj mi portis Tiujn ĉi kruĉojn kaj petis ankoraÅ­ la benon de ili: 95 Venu! Vi vidu ĉi tiujn, ke min vi de ili ricevu.“ Ĝoje ekaÅ­dis Hermano de l' preta knabino decidon, Dube, ĉu li nun konfesu la tutan veraĵon. Sed ŝajnis Esti al li konsilinde, ŝin lasi en ŝia bonkredo, Ŝin nur konduki al hejmo, kaj tie klopodi pro amo. 100 Ha! Jen li vidis orringon ĉe l' fingro de l' kara knabino! Kaj li ŝin lasis paroli, atente aÅ­dante la diron. Sed ŝi daÅ­rigis: „Ni reen nun iru! Knabinojn ĉe l' puto Longe restantajn ja oni mallaÅ­das nur ĉiam; kaj tamen Estas tro ĉarme babili ĉe ia fluanta fontakvo.“ 105 Ili ekstaris kaj foje ankoraÅ­ nun ili rigardis Ree la puton kaj ambaÅ­ jen ilin ekkaptis sopiro. Poste silente ŝi prenis la kruĉojn po ĉe la prenilo Kaj supreniris la ŝtupojn; li sekvis l' amatan knabinon, Unu de l' kruĉoj de ŝi, por dividi la ŝarĝon, li petis. 110 „Lasu,“ ŝi diris, „pli bone la ŝarĝon egalan mi portos. Kaj ne la mastro, la poste estonta, nun devas min servi. Ne min rigardu do tro serioze, eĉ kvazaÅ­ la sorto Mia nun estus dubinda! Ĝusttempe eklernu virino LaÅ­ la destino servadi! Ĉar sole per tio alvenos 115 Fine ŝi al la regado kaj povo konvena, en hejmo Apartenanta al ŝi. Ha! Unue fratino ja servas Fraton kaj tiam gepatrojn kaj ĉiam ĉiama irado Kaj revenado, levado, portado, zorgado por iuj Ŝian vivadon regadas; kaj bone, se ŝi nun kutimas, 120 Ke tro maldolĉa nenia vojeto fariĝu, ke l' horoj Nokte kaj tage egalu, kaj ŝi ne tro grava laboron Trovu, ke ŝi sin forgesu kaj vivu nur por la aliaj! Certe, patrino bezonas la virtojn ja ĉiujn, tuj kiam La suĉinfano, vekante la malsanulinon, postulas 125 Sian nutraĵon, kaj zorgoj aliĝas al ŝiaj doloroj. Dudek da viroj eĉ kune ne tian turmenton tolerus; Ili ne devas plenumi ĝin, sed ĝin dankeme kompreni.“ Tiel ŝi diris kaj venis kun sia silenta kunulo Tra la ĝardeno, kaj ĝis la draŝejo de tiu garbejo, 130 Kie la akuŝintino troviĝis nun, kiu ŝin gaje Kun la savitaj filinoj, emblemoj de virto, atendis. AmbaÅ­ eniris kaj de aliflanke samtempe eniris L' estro ĉe ĉiu de l' manoj tenante infanon. Ĉi tiuj Ĝis nun perdiĝis de sia ĝemanta patrino. Sed ilin 135 Tiu maljuna eltrovis nun el la svarmado. Kaj ili Gaje alsaltis, saluti la karan patrinon, kaj ĝojis Pri la frateto, la tutnekonata ĝis nun kunludonto; Tiam alsaltis la du Doroteon kaj gaje salutis AnkaÅ­ ŝin, panon petante kaj fruktojn, precipe trinkaĵon. 140 Nun ŝi prezentis la akvon al ĉiuj. L' infanoj tuj trinkis, Trinkis kun siaj filinoj la akuŝintino kaj fine L' estro; nun ĉiuj satinte laÅ­degis la akvon belegan; Estis ĝi ja acideta kaj freŝa, saniga por ĉiuj. Nun Doroteo parolis, ĉirkaÅ­en vidante, pripense: 145 „Eble lastfoje mi, vi geamikoj, prezentas la kruĉon, Por el ĝi trinki, kaj nun malsekigas la lipojn per akvo; Tamen vi, kiam dum tago varmega vin trinko freŝigos, Kaj vi ĝuados en ombro trankvilon kaj fontojn la purajn, Tiam memoru do ankaÅ­ pri mi kaj pri l' servo afabla, 150 Kiun mi pli pro la amo ol pro parenceco plenumis! Ĉiun bonfaron de vi dum la vivo estonta mi dankos. Mi ne volonte forlasas vin; ĉiu sed estas nuntempe Al la alia pli ŝarĝo ol ia konsolo, kaj ĉiuj Fine ni devos disiĝi ja, se ni ne povos reiri. 155 Vidu ĉi tiun junulon, al kiu ni ŝuldas la donojn, Tiun ĉi kovron por via infano kaj tiujn manĝaĵojn Tute ŝatindajn. Ĉi tiu min dungis por sia bieno, Por ke mi servu ĉi tie la riĉajn bonegajn gepatrojn. Mi ne rifuzas; ĉar ĉie knabino servadas kaj por ŝi 160 Ŝarĝo fariĝus, servate ripozi anstataÅ­ labori. Tial volonte mi sekvos, li ŝajnas prudenta junulo, Kaj tielsamaj do estos nature la riĉaj gepatroj. Tial adiaÅ­, amata karino, kaj ĝoju pri via Suĉinfaneto, jen kiu vin jam tutprudente rigardas! 165 Kiam vi poste ĝin premos al brusto en tiuj bindaĵoj Multekoloraj, memoru pri l' bona junulo, jen, kiu Ilin alportis kaj min nun, la vian, nutrados, vestigos! Kaj mi vin dankas korege“--ŝi diris al l' estro maljuna, „Viro bonega, ke vi por mi estis multfoje la patro.“ 170 Poste genuis ŝi al la akuŝiĝintino, kisadis Nun la plorantan virinon kaj aÅ­dis de l' beno murmuron. Dume la estro, la tre honorinda, parolis al Herman': „Vi apartenas, amiko, sendube al mastroj bonegaj, Kiuj zorgadas mastrumi kun homoj kapablaj kaj bravaj. 175 Mi ja jam ofte observis, ke oni ĉevalojn kaj bovojn AnkaÅ­ la ŝafojn detale rigardas dum ŝanĝo, komerco; Homon nur, kiu konservas la tuton, se bona li estas, Sed kiu ĉion detruas kaj disas per falsa uzado, Tiun ĉi oni alprenas nur kvazaÅ­ laÅ­ ŝanco en domon 180 Kaj tro malfrue pentante decidon trorapidiĝintan. Ŝajnas, ke bone vi scias ĝin; ĉar vi elektis bravegan, Bonan knabinon por servi al vi kaj al viaj gepatroj. Sciu ŝin ŝati nur! Ĉiam, dum kiam ŝi pro l' mastrumado Penos, al vi kaj gepatroj ne mankos fratino, filino.“ 185 Dume alvenis parencoj de tiu akuŝiĝintino, Kelkon portante kaj eĉ anoncante pli bonan loĝejon. Ĉiuj aÅ­skultis de l' kara knabino decidon kaj benis Nun kun signifaj ekvidoj kaj pensoj apartaj Hermanon. AnkaÅ­ parolis virino al iu alia mallaÅ­te: 190 „Se el la estro fariĝos fianĉo, ŝi venis havenon.“ Poste ŝin prenis Hermano ĉe l' mano kaj diris: „Ni iru! Jam ekfiniĝas la tago, l' urbeto ne estas proksima.“ Vivbabileme la multaj virinoj nun ŝin ĉirkaÅ­prenis. Foren ŝin tiris Hermano kaj multajn salutojn ŝi mendis. 195 Sed jen l' infanoj kriante kaj laÅ­tploregante ŝin prenis Ĉe la vestaĵoj, ne volis forlasi la duan patrinon. Tamen nun kelkaj virinoj ordone parolis: „Infanoj, Nun trankviliĝu! Ŝi iros al urbo kaj reen alportos Dolĉajn, bonegajn frandaĵojn, de frato por vi ja menditajn, 200 Kiam lin super la sukeraĵistoj ĉi tien flugportis La cikonio, kaj baldaÅ­ vi vidos ŝin kun sukeraĵoj.“ Jen la infanoj eklasis ŝin, kaj ŝin apenaÅ­ Hermano Povis forŝiri el ĉirkaÅ­prenadoj kaj lastaj salutoj. VIII. Melpomene. Hermano kaj Doroteo. Ili nun iris renkonte al suno la malleviĝanta, Kiu sin, jam avizante fulmtondron, profunde en nuboj Kaŝis kaj el la vualo jen tien, jen tien ĉi lumis Super la kampojn per flamaj kaj suspektigantaj radioj. „Ke ne alportu la nun minacanta vetero pluvegon“, 5 Diris Hermano, „kaj hajlon, ĉar bela ja estos rikolto.“ Kaj pri la greno altkreska kaj ŝanceliĝanta ekĝojis Ili nun, kiu la altajn paŝantajn staturojn atingis PreskaÅ­. Sed jen Doroteo al l' akompananto parolis: „BaldaÅ­, bonulo, al kiu precipe mi ŝuldas afablan 10 Sorton kaj hejmon, ha, dume ekstere ventego minacas Ĉiujn aliajn senhejmajn, instruu min pri la gepatroj, Kiujn fervore servadi mi estas volema; se iu Konas la mastron, li povas al li pli facile sufiĉi, Se li pripensas la aĵojn al tiu laŭŝajne plej gravajn 15 Kaj deziratajn de li plej volonte aÅ­ jam destinitajn. Tial ekdiru: Kiamaniere mi gajnos la patron Kaj la patrinon?“ La bona prudenta junulo respondis: „Certe vi estas tutprava, vi kara, perfekta knabino, Ke vi unue demandas pri de la gepatroj proprecoj. 20 Vere! Ĉar vane mi penis ĝis nun kontentigi la patron, Kiam mi zorgis pri nia mastraĵo samkiel pri mia, Frue, malfrue la kampon, vinmonton kaj ĉion prizorgis. Mian patrinon mi ja kontentigis, ŝi sciis min ŝati. AnkaÅ­ ŝi vin el la plej diligentaj knabinoj preferos, 25 Se vi mastrumos en domo, pensante zorgadi la vian. Tia ne estas la patro; la ŝajnon li ankaÅ­ estimas. Bona knabino, ne trovu min tute senkora, sensenta, Ke mi la patron al vi, fremdulino, malkaŝe priskribas: Ja, mi ĝin ĵuras, ke estas la fojo unua, ke tia 30 Diro memvole forlasas la langon, alie silentan. Sed vi ja logas el brusto la mia nun ĉiun konfidon. Kelkan ornamon postulas en vivo la patro, la bona, AnkaÅ­ li signojn eksterajn de l' amo, estimo deziras; Eble li estus kontenta pri ia malbona servisto, 35 Kiu lin scias flateti, kaj eĉ malfavorus pli bonan.“ Ĝoje al tio ŝi diris, samtempe la paŝojn rapidajn Nun facilmove sur vojo mallumiĝadanta ankoraÅ­ Duobligante: „Mi certe esperas ilian kontenton; Ĉar la patrina sentado egalas al mia esenco, 40 Kaj la eksteran ornamon mi ŝatas de l' tempo infana. Niaj najbaroj, la Frankoj, tre ŝatis en tempoj pli fruaj Homĝentilecon, ĝi estis kaj al nobeluloj kaj burĝoj Kaj vilaĝanoj mempropra, kaj ili ĝin plu rekomendis. Tiel ja ankaÅ­ ĉe ni Germanflanke esprimis l' infanoj 45 Per manokisoj kaj genufleksetoj matene kutime Benodezirojn al siaj gepatroj kaj estis modestaj Tage. Ja, kion mi lernis kaj de l' infaneco kutimis, Kion la koro ordonas--mi ĉion al patro plenumos. Sed kiu nun al mi diros: Kiamaniere kondutu 50 Poste mi mem en rilato al vi, la estonta domestro?“ Tiel ŝi diris kaj ili ĵus sub la pirujo alvenis. Brilis belege la luno, la plena, de l' vasta ĉielo; BaldaÅ­ noktiĝis kaj tute kovriĝis la lasta sunbrilo. AntaÅ­ la du jen kuŝadis amaso da lumoj taghelaj 55 Kaj la ombregoj de l' nokto malluma. Hermano aÅ­skulti Ŝian afablan demandon volonte en ombro de tiu Arbo belega, sur loko de li plej amata, kaj kiu Vidis ankoraÅ­ hodiaÅ­ la larmojn pri l' elpelitino. Kiam nun ili sidiĝis, por ankaÅ­ malmulte ripozi, 60 Diris l' amanta junulo, la manon la ŝian prenante: „Lasu paroli la koron, libere obeu ĝin ĉiel“. Sed li ne pluan parolon riskemis--la horo ja ŝajnis Esti favora--li timis nur ŝian trofruan rifuzon. Ha! Kaj li sentis la ringon ĉe l' fingro, doloran la signon. 65 Ili do sidis nun kune trankvile, silente. Komencis Jen la knabino: „Ha, kiel dolĉega mi trovas la belan Brilon de luno! Ĝi al la klareco de l' tago similas. Tie en l' urbo mi vidas tutklare la domojn kaj kortojn, Ĉe la frontono fenestron; facile mi nombrus la vitrojn.“ 70 „Kion vi vidas,“ respondis al tio la gaja junulo, „Nia loĝejo ja estas, en kiu mi vin nun kondukos, Kaj la fenestro ĝi estas fenestro de mia ĉambreto, Kiu kredeble fariĝos la via; ni ŝanĝos en domo. Tiuj ĉi kampoj, la maturiĝantaj al posta rikolto, 75 Estas la niaj; ĉi tie en ombro ni poste ripozos! Sed ni nun iru malsupren tra nia vinmonto, ĝardeno; Ĉar, vidu, alproksimiĝas jam la fulmotondro gravega, Tie sentondre fulmante, kovronte la ĉarman plenlunon.“ Ili ekstaris kaj migris malsupren la kampon nun plue 80 Tra la grandega grenaro, ĝojante pri l' nokta klareco, Al la vinmonto alvenis kaj en malhelaĵon eniris. Tie ĉi ŝin li gvidadis malsupren la multajn plataĵojn, Kiuj kuŝadis tutnepretigite jam kiel ŝtonŝtupoj. Ŝi malrapide malsupren paŝadis, la manon sur liaj 85 Ŝultroj, kaj tra l' foliaro la luno tremanta rigardis, AntaÅ­ ol ĝi nun kovrite de nuboj la paron relasis En malhelaĵo, sur ilin. Li zorge kaj forte subtenis Ŝin. Sed ŝi neinformite pri l' vojo kaj krudaj ŝtonŝtupoj Unu maltrafis; tuj krakis piedo; ŝi estis falonta. 90 Tuj la zorgema junulo sin turnis, etendis la brakon Kaj l' amatinon starigis; sed ŝi malleviĝis malpeze Al li sur ŝultron; jen brusto al brusto kaj vango al vango AmbaÅ­. Kaj tiel li staris, rigide, ja kiel marmoro, Kaj sin regante li ŝin ne alpremis pli forte; li kontraÅ­ 95 Ŝian pezaĵon apogis sin. Jen li sentadis la ĉarman Ŝarĝon, de l' koro varmecon, la spiron balzaman de lipoj, Portis kun vira sentado la bravan, heroan virinon. Tamen ŝi kaŝis doloron kaj diris la vortojn ŝercantajn: „Tio signifas ĉagrenon--la homoj dubemaj parolas-- 100 Se la piedo, la domeniranta, proksime de l' sojlo Krakas; mi estus ja nun dezirinta pli bonan versignon! Iom restadu ni, por ke vin ne la gepatroj mallaÅ­du Pro l' servistino lamanta, kaj ŝajnu vi mastro malbona.“ IX. Urania. Plenumo. Muzoj, vi, kiuj volonte favoras la amon koregan, Ĝis nun sur vojo kondukis la bravan junulon, al lia Brusto ankoraÅ­ ja antaÅ­ la fianĉiĝfesto knabinon Premis: Bonvolu do helpi konfirmi la ligon de l' ĉarma Paro, tuj distri la nubojn, ĝenantajn l' ambaÅ­an feliĉon! 5 Plue precipe rakontu do, kio nun dome okazas! Nun la mastrino jam malpacience eniris je l' tria Fojo la ĉambron de l' viroj--apenaÅ­ ŝi ĝin nur forlasis-- Pri l' fulmotondro venonta, pri l' lunmallumiĝo rapida, Pri l' forrestado de l' filo kaj pri la danĝeroj de l' noktoj 10 Paroladante kaj tre mallaÅ­dante l' amikojn, ke ili, Ne parolinte, svatinte knabinon, forlasis Hermanon. „Ne la malbonon grandigu pli!“ tede respondis la patro; „Ĉar vi ja vidas, ke mem ni ĉi tie decidon atendas.“ Sed la najbaro, sidante, trankvile komencis paroli: 15 „Vere mi ŝuldas ja en maltrankvilaj okazoj nur dankon Al mia patro, ĉar li al la knabo elŝiris de ĉia Malpacienco radikojn, ke restis neniu fibreto, Kaj ke mi lernis atendi, pli bone ol ĉiu alia.“ „Diru“, demandis la pastro nun; „kiel ĝin faris la patro?“ 20 „Ĝin mi volonte rakontos, ĉar tio utilos al ĉiu“, Tuj la najbaro respondis: „Mi kiel infano dimanĉe Malpacience starante, kaleŝon sopire atendis, Kiu transportus eksteren nin al la tilioj ĉe l' puto. Sed ĝi ne venis; ĉi tien kaj tien mi kvazaÅ­ mustelo 25 Kuris, malsupren kaj supren la ŝtupojn, kaj de la fenestro Ĝis la dompordo, kaj malkvietiĝis la manoj; mi gratis Tablojn, piedobatadis ĉirkaÅ­e kaj jam mi ekploris. Ĉion la patro trankvile rigardis, sed kiam mi fine Tromalprudente kondutis, li prenis trankvile nun mian 30 Brakon, kondukis min al la fenestro kaj diris instrue: Ĉu vi jen vidas la lignaĵistejon, hodiaÅ­ fermitan, Transe? Sed morgaÅ­ moviĝos segilo kaj la rabotilo, Kaj de l' mateno ĝis lasta taghoro jen oni laboros Tre diligente. Sed tion pripensu: Mateno aperos, 35 Kiam la majstro kun ĉiuj el siaj kunuloj penados, Por vi prepari la ĉerkon kaj lerte, rapide fabriki, Kaj laboreme alportos la domon el ligno, ja kiu Pacienculon kaj ankaÅ­ malpacienculon plejlaste Certe akceptos, kaj portos eĉ baldaÅ­ premantan tegmenton. 40 Ĉion spirite mi vidis reale okazi kaj vidis Jen kunmetitajn tabulojn kaj jen kolorilon la nigran; Nun pacience mi sidis kaj tiel kaleŝon atendis. Kiam aliaj ĉirkaÅ­e kuregas en duba atendo Malpacience kaj tede nun, mi rememoras la ĉerkon.“ 45 Sed ridetante la pastro: „De l' morto altega bildaĵo Ne al saĝulo teruron, piulo finiĝon signifas. Tiun ĝi en la vivadon repuŝas kaj igas lin agi; Ĝi al ĉi tiu fortigas l' esperon al posta feliĉo; Tiel la morto fariĝas al ambaÅ­ la vivo. La patro 50 Montris malprave al vi, la sentema infano, la morton Per mortbildaĵo. Do de l' maljuneco valoran al knabo Oni vidigu kaj al maljunulo junecon, ke ĉiu Ĝoju pri l' rondo eterna, ke vivo en vivo solviĝu!“ Ä´us malfermiĝis la pordo. Vidiĝis la paro belega 55 Kaj la amikoj miregis kaj ankaÅ­ l' amantaj gepatroj Pri la knabina figuro, simila al tiu de l' filo; Ja, tro malalta nun ŝajnis la pordo, la altajn staturojn, Kiuj nun kune transiris la sojlon, tralasi. Hermano Ŝin nun prezentis al siaj gepatroj, rapide dirante: 60 „Vidu knabinon, jen, kian vi dome deziras. Amata Patro, akceptu ŝin bone laÅ­ ŝia merito. Kaj kara Panjo, tuj pri l' mastrumado entute demandu ŝin, por ke Vi nun sciiĝu, ke ŝi bonmeritas fariĝi la via.“ Poste rapide li tiris aparten la pastron bonegan. 65 „Inda sinjoro,“ li diris, „min helpu nun baldaÅ­ el tiu Zorgo, malligu la nodon tuj, kies disvolvon mi timas! Mi ne jam diris al ŝi, ke fariĝu ŝi mia edziĝo, Sed servistino ŝi pensas eniri la domon; mi timas Ke ŝi indigne foriros aÅ­dinte pri posta edziĝo. 70 Tuja klarigo fariĝu. Ŝi ne en eraro plilonge Devas restadi kaj mi ne pli longe eltenos la dubon. Nun rapidiĝu kaj vian saĝecon de ni honoratan Montru ĉi tie.“ La pastro tuj turnis sin al la aliaj. Sed bedaÅ­rinde nun estis jam malĝojigita l' animo 75 De la knabino per konversacio de l' patro. Afable Kaj bonanime li estis dirinta la gajajn parolojn: „Tio, infano, tre plaĉas al mi, ĉar mi vidas plezure, Kiel la patro posedas la filo do guston; mi pruvis Ĝin miatempe, kaj ĉiam kondukis la plej belulinon 80 Al la dancado kaj fine venigis ŝin domen: la panjon. Tuj ja elekto de l' fianĉineto tutklare vidigas, Kian spiriton la viro posedas kaj mem ĉu li sentas Propran valoran. Sed certe mallonge vi ĝin konsideris? Mi opinias, ke estis ne tro malfacile, lin sekvi.“ 85 Nur senatente Hermano aÅ­skultis la diron, la membroj Tremis al li, silentiĝis subite la ĉeestantaro. Sed la bonega knabino, nun emociita profunde Kaj ofendita interne de tiaj tre mokaj paroloj, Superŝutita sur vango ĝis nuko per tuja ruĝiĝo 90 Staris; sed ŝi tuj sin regis kaj restis ekstere trankvila Kiam ŝi al la dommastro parolis, ne tute kaŝante Siajn dolorojn: „Ho, vere, al tia akcepto la filo Ne min preparis; li mem ja priskribis la patron bonega; Kaj mi bonscias, ke antaÅ­ vi, viro klerula, mi staras, 95 Kiu prudente kondutas al ĉiuj, kaj laÅ­ la personoj. Tamen nun ŝajnas, ke vi ne sufiĉan kompaton sentadas Pri mi, la malriĉulino, mi, kiu la sojlon transiris Por vin servadi; alie vi certe ne montrus per akra Moko, ke tre diferencas la sorto la mia de via. 100 Certe, malriĉe nur mi kun malgranda paketo eniras. Domo per ĉio por vi provizita vin igas fieraj. Kiu mi estas, mi scias kaj sentas la tutan rilaton Inter ni. Sed ĉu nun estas kornoble per tiaj mokvortoj Tuj min akcepti, min preskaÅ­ sur sojlo jam reen forpuŝi?“ 105 Maltrankvilege Hermano al pastro nun faris per mano Signon, ke li enmiksiĝu helpeme, l' eraron forpeli. Tuj la saĝulo aliris kaj jen de l' knabino ĉagrenon Kaŝan, bridatan doloron, plorantan okulon rigardis. Sed li decidis ne tuje la dubon dissolvi, kontraÅ­e 110 Provi la emociplenan animon de tiu knabino. Kaj li post tio al ŝi per tentantaj paroloj komencis: „Certe vi ne konsideris sufiĉe, fremdlanda knabino, Kiam vi trorapidege pretiĝis servadi ĉe l' homoj Fremdaj, ha, kiom signifas, eniri la domon de l' estro; 115 Ĉar la manpremo destinas la sorton de tuta la jaro, Kaj unuopa jesdiro ŝuldigas vin, multon suferi. Vojoj lacigaj ne estas la pleja gravaĵo de servo, AnkaÅ­ ne l' ŝvito maldolĉa de ĉiam urĝanta laboro; Kune ĉar kun la servisto penadas la mastro agema. 120 Sed la kapricon de l' estro elteni, se li tutmaljuste Ĉion mallaÅ­das, aÅ­ li kun si mem malkonsente postulas Tion ĉi, tion; kaj plu de l' mastrino koleron facile Okaziĝantan kaj de la infanoj petolajn, malklerajn Malĝentilaĵojn: Ja, tion toleri kaj lerte plenumi 125 Devon kaj mem ne malgaje haltadi, ne estas facile. Sed vi ne ŝajnas kapabla al tio, ĉar ŝercoj de l' patro Vin jam ofendis, kaj tamen nenio pli ofte okazas Ol inciteti knabinon, ke plaĉas al ŝi la junulo.“ Kaj Dorotea komprenis la ĝustajn bonegajn parolojn 130 Kaj sin ne plue retenis; montriĝis nun ŝiaj sentaĵoj, Forte leviĝis la brusto, el kiu ekĝemo eliris; Kaj ploregante ŝi tuj nun parolis: „Neniam ja scias Viro prudenta, celanta al ni dum doloro konsili, Kiel malmulte nur lia rigida parolo sukcesas, 135 Bruston senigi je iu sufero al ni destinita. Kiel do ŝerco vin vundus; vi estas feliĉaj kaj gajaj! Sed malsanulo eksentas eĉ plej delikatan tuŝadon. Ne; ĉar neniel utilus eĉ trompa ŝajnigo, montriĝu BaldaÅ­ nun, kio en tempoj venontaj pli grandajn dolorojn 140 KaÅ­zus kaj eble min puŝus en mutan mortigan mizeron. Lasu min ree foriri! Ĉe vi mi do povas ne resti; Foren mi volas kaj iros, la miajn, la tre kompatindajn En malfeliĉo de mi forlasitajn, serĉadi; pli bonon Nur por mi mem mi elektis. Ja tiel mi nun decidiĝis; 145 Tial mi povas konfesi nun, kio alie dum jaroj Estus ĉe mi kaŝiĝinta. Jes, trafis profunde de l' patro Moko min, ne, ĉar mi estas fiera, maljuste sentema, Sed ĉar, verdire, en koro la mia inklino naskiĝis Al la junulo, jen kiu hodiaÅ­ helpinto aperis. 150 Kiam li min nur forlasis sur strato, mi lin rememoris Ĉiam; mi pensis pri tiu feliĉa knabino, ho, kiu Eble jam fianĉineto la lia fariĝis. Kaj kiam Mi lin retrovis ĉe l' puto, mi ĝojis revidi lin, tiel, KvazaÅ­ ja estus al mi aperinta de la ĉieluloj 155 Unu; kaj mi nun lin sekvis volonte, post kiam li kiel Domservistinon min dungis. Sed mi ja konfesas, la koro Flatis survoje al mi, ke mi eble lin povus meriti Iam, se mi helpulino valora de l' domo fariĝus. Sed, ho, mi vidis nur nun la danĝerojn, en kiujn mi iris, 160 Tiel proksime ĉe tiu sekrete amato loĝadi. Nun nur mi sentas, ha, kiom malriĉa knabino valoras Male al riĉa junulo, se eĉ ŝi mem estus plej taÅ­ga. Ĉion mi diris, por ke vi do ne malkomprenu la koron, Kiun okazo ofendis, al kiu mi ŝuldas la propran 165 Rekonsciiĝon. Ĉar mi, la sekretajn dezirojn kaŝante, Devis supozi, ke baldaÅ­ li la fianĉinon kondukus Hejmen. Kaj kiel mi tiam eltenus la mutajn dolorojn! Mi avertita ja estas feliĉe kaj elliberiĝis Mia sekreto el l' brusto, nun, dum ĝi ankoraÅ­ saniĝos 170 De la malbono. Nenio plu min nun ĉi tie restigos, Kie mi staras timeme nur kaj hontigite, ĉar mi ja Tutmalkaŝeme konfesis l' inklinon, l' esperon malsaĝan. Kaj ne la nokto per malleviĝanta nubaro vastege Nun kovriĝanta, nek tondro rulanta (mi aÅ­das ĝin) povas 175 Min embarasi, nek la flueganta pluvego ekstere, Nek la bruanta ventego. Ĉi ĉion mi dum la forkuro En la proksimo de la malamikoj nin persekutintaj Ĉiel eltenis. Mi ree nun iros eksteren. De longe Mi ja kutimis, laÅ­tempe puŝite, disiĝi de ĉio. 180 Restu feliĉaj! Mi ne plu pli longe restadas; adiaÅ­.“ Tiel ŝi diris kaj reen rapide turniĝis al pordo Ŝi, sub la brako ankoraÅ­ tenante la pakon la sian. Sed la patrino ekkaptis, per manoj ŝin tuj kaj la korpon ĈirkaÅ­prenante, kaj tutsurprizite en miro elvokis: 185 „Diru do, kion signifas ĉi tio kaj tiuj ĉi larmoj? Mi ne forlasas vin. Ĉar fianĉino de l' filo vi por mi Estas!“ Sed nun malvolonte la patro kontraÅ­is kaj diris, Al la ploranta vidante, la tedajn parolojn: „Jen, kio Laste hodiaÅ­ fariĝas pro mia plej granda indulgo, 190 Ke min ankoraÅ­ je l' tagofiniĝo la plej malagrabla Trafas! Nenio ĉar estas pli netolerebla por mi ol Larmoj virinaj, pasia kriado, ho, kiu komencas Tion absurde nur, kion ni, iom pripense, plenumus Vere kviete. Sed plu mi ne havas inklinon rigardi Viajn strangaĵojn. Do finu ĝin mem nur! Sed mi nun kuŝiĝos.“ 195 Kaj li rapide sin turnis por iri en sian ĉambreton, Kie la litoj troviĝis kaj li ja kutime ripozis. Sed lin retenis la filo, dirante kaj lin petegante: „Patro, ne iru nun foren kaj ne pri l' knabino koleru! 200 Mi ja nur kulpas je l' tuta konfuzo, kaj poste l' amiko Ne atendite ankoraÅ­ ĝin per ŝajnigado pliigis. Inda sinjoro, parolu! Al vi mi konfidis l' aferon. Ne amasigu ĉagrenon kaj timon, plenumu pli bone Ĉion! Ĉar mi vin ne poste honorus samalte, se vi nur 205 Ĝojon malican vidigus anstataÅ­ belegan saĝecon.“ Nun ridetante la pastro respondis: „Ja, kia prudento Estus do nun elloginta el nia knabino la belan Ŝian konfeson, al ni malkovrintan la virgan animon? Ĉu ne la zorgo samtempe fariĝis por vi plezurego, 210 Ĝojo! Parolu vi mem! Ne atendu pri fremda klarigo.“ Tiam Hermano aliris kaj diris afable: „Vi do ne Pentu la larmojn, nek tiujn ĉi malaperontajn dolorojn! Ili ĉar mian feliĉon plenigas, kaj vian, espere. Mi ne por dungi la fremdan bonegan knabinon pro servo 215 Venis al puto; mi venis, por amon la vian akiri. Mia sed, ho, malkuraĝa rigardo l' inklinon de via Koro ne vidis, sed nur afablecon en via okulo, Kiam vi el la spegulo de l' puto trankvila salutis. Domen vin gvidi, jam estis duono de mia feliĉo, 220 Sed nun vi tute por mi ĝin plenigas. Ho, estu benita!“-- Kaj la knabino, la kortuŝiĝinta rigardis Hermanon Kaj ne rifuzis nun la ĉirkaÅ­prenon kaj kison, de l' ĝojo Supron plej altan, ĉar ili ja estas certigo jam longe Deziregita de l' posta feliĉo, senfina ŝajnanta. 225 Dume la pastro klarigis al ĉiuj aliaj l' aferon. Nun la knabino alvenis kaj, antaÅ­ la patro ĉarmege Kapon klinante kaj manon la lian kisante, parolis: „Certe vi juste pardonos al tutsurprizita knabino Larmojn unue de ŝia doloro, nun larmojn de l' ĝojo. 230 Tiun sentaĵon pardonu kaj ankaÅ­ ĉi tiun, kaj lasu Min entroviĝi en mian feliĉon, la nove gajnitan. Ja, la unua ĉagreno, de mi konfuzite kaÅ­zita Estu samtempe la lasta. Al kio sin la servistino Ligis, al servo plenama, ĝin via filino plenumos.“ 235 Kaj ĉirkaÅ­prenis la patro ŝin tuje, kaŝante la larmojn; Kaj la patrino ameme alvenis kaj kisis ŝin kore, Ŝiajn du manojn skuante, kaj ambaÅ­ plorante silentis. Poste rapide la pastro prudenta ekkaptis unue Manon de l' patro kaj poste de l' fingro fortiris l' edziĝan 240 Ringon (ne tiel facile, ĝin tenis la membro diketa), Kaj de l' patrino ringeton, kaj nun fianĉigis l' infanojn. Diris li: „Foje ankoraÅ­ de l' oraj ringetoj destino Estu, firmligi kunligon nun, kiu egalu tutplene Al la maljuna. Ĉi tiun junulon profunde penetras 245 L' amo al tiu knabino kaj ŝi ja konfesas l' inklinon Al la junulo. Jen kiel mi vin fianĉigas benante Kun la gepatra konsento kaj de la amiko atesto.“ Tuj la najbaro kun benodeziroj aliris. Sed kiam Fine la pastra sinjoro la oran ringeton je l' fingro 250 De la knabino ekmetis, li nun miregante alian Ringon ekvidis, la jam de Hermano pli frue ĉe l' puto Tie viditan, kaj diris afable la ŝercajn parolojn: „Kiel, vi fianĉiniĝis je fojo la dua jam? Ke ne Via unua fianĉo vidiĝu kun ia protesto 255 Ĉe la altaro.“ Sed ŝi tuj parolis: „Permesu, ke mi nun Unu momenton dediĉu al tiu memoro! Ĉar tute Ĝin la bonulo meritas, ho, kiu la ringon donacis Ĉe la foriro kaj reen ne venis. Li ĉion suspektis, Kiam la amo al homlibereco, la volo agadi 260 Plu en aliaj rilatoj lin pelis Paris-on, ho, kie Malliberecon kaj morton li trovis. ‚Vivadu feliĉe!‘ Tiel li diris. -- ‚Mi iras; nun ĉio moviĝas sur tero, Ĉio ja ŝajnas solviĝi, praleĝoj de l' ŝtatoj plej firmaj AnkaÅ­ nuliĝas, kaj la posedaĵo disiĝas de l' nuna 265 Rajtposedanto, l' amikoj disiĝas kaj amo de amo. Mi vin forlasas ĉie tie, kaj kie mi iam vin trovos, Kiu ĝin scias? Ja, eble ĉi tiuj paroloj nun estos Niaj plej lastaj. Fremdulo nur estas la homo sur tero, (Oni ĝin rajte asertas), sed nun pli ol iam do, ĉiu. 270 Ne plu al ni apartenas la tero; trezoroj ŝanĝiĝas; Oro, arĝento fandiĝas el sanktaj antikvaj figuroj; Ĉio moviĝas, ja kvazaÅ­ la mondo formita solviĝus RemalantaÅ­en en nokton, Ä¥aoson, kaj nove formiĝus. Ĉiam konservu fidelon! Ni kiam nin poste retrovos 275 Sur la ruinoj de l' mondo, ni estos pli bone kreitaj, Aliformitaj, liberaj kaj tutsendependaj de l' sorto. Tiun nenio katenos ja, kiu travivis tielajn Tagojn! Sed se ĝi ne estos, ke iam ni post la danĝeroj Nin ĉirkaÅ­prenos, denove feliĉe kaj ĝoje, ho, tiam 280 Mian memoron konservu en koro kaj pensoj, ke ĉiam Vi kun egala kuraĝo pretiĝu al ĉiuj okazoj. Kiam vin logos la fremda loĝejo kaj nova kuniĝo, Danke ĝuadu nur, kion la sorto al vi nun pretigos. Amu amotojn sincere kaj restu dankema por ĉio, 285 Sed ankaÅ­ tiam ne tro al ŝanĝema fatalo vi fidu. Ĉar la duobla doloro de l' nova malgajno minacas. Ŝatu la vivon, sed nepre ne ŝatu ĉi tiun pli alte Ol nur alian donacon, ĉar ĉio ja estas trompema.‘ Tiel li diris. Neniam mi lin, la noblulon, revidis. 290 Dume mi ĉion forperdis kaj pensis milfoje l' averton. AnkaÅ­ mi nun pri la vortoj memoras, ĉar l' amo donacas Novan kaj belan feliĉon al mi kaj promesas esperojn Tute belegajn. Pardonu, amiko, ke mi vin tenante Tremas! Ja tiel al ĉiu maristo nun albordiĝinta 295 Ŝajnas la tero kaj fundo plej firmaj ankoraÅ­ tremantaj.“ Tiel dirante ŝi kune surmetis la ringojn sur fingron. Sed la fianĉo parolis kun nobla kaj vira kortuŝo: „Estu ĉe l' revolucio ĉiea la ligo pli firma Nur, Doroteo! Ja, daÅ­re la bonon konservi ni volas, 300 Firme nin teni kaj ankaÅ­ posedon de l' bela bieno. Homo ĉar, kiu en tempo ŝanĝema mem ŝanceliĝema Estas, ja nur multobligas malbonon kaj ĝin disvastigas Plue. Sed kiu konstante persistas, la mondon por si mem Formas. Ne al la Germano konvenas, daÅ­rigi aferon 305 Vere teruran kaj mem ŝanceliĝi ĉi tien kaj tien. Tio ĉi estas la nia! Ja, tiel ni diru kaj tiel Ĝin ni konservu. Ĉar ĉiam nur oni laÅ­degas popolojn, Kiuj decide batalis por Dio kaj leĝo, gepatroj, Idoj, virinoj, kaj mortis, al la malamikoj komune 310 KontraÅ­starinte. Vi estas la mia; la mio nun estas Multe pli mia ol iam. Mi ne kun ĉagreno kaj zorgo Ĝuos, sed forte, kuraĝe. Kaj kiam nin la malamikoj Nun ekminacos aÅ­ poste, mem armu min per la armiloj! Se mi nur scias per vi defendata la domon, la miajn, 315 Al malamiko sentime sin kontraÅ­starigos la brusto. Kaj se nur ĉiu eksentus simile al mi, la potenco KontraÅ­ potenco leviĝus, kaj ĉiuj ni ĝojus pri paco.“ Piednotoj [1] Parolu: rejna (t. e. la adjektivo de „Rhein“, la granda germana rivero). [2] Germanaj urboj. [3] En ĉi tiu parto de la poemo Goethe aludas la okazintaĵojn de la granda Franca revolucio, dum kiu la „elpelitoj“, pri kiuj rakontas la poemo, devis forlasi sian hejmlandon. Bennemann, Paul: Internacia legolibro TRA LA MONDO 1a parto: Por komencantoj. Kun multaj bildoj kaj muziknotoj. 1922. 2a eldono. 96 paĝoj. Kartonita. 2a parto: Por progresintoj. Kun aldono de 4 komponaĵoj. 1922. 144 paĝoj. Kun 12 paĝa muzika aldono. Kartonita. -- Internacia Kantaro. 3a eldono de la Esperantista Kantaro. Kolekto de 64 popolaj kantoj el 26 nacioj. Kun aldono de 3 famaj koncertarioj (Händel--Mozart--Wagner) Tekstaro. 1922. 64 paĝoj. Broŝurita. -- -- Muzika eldono. Aranĝita de Josef Achtélik, iama orkestrestro ĉe la opero en Leipzig. 1922. 80 paĝoj. Broŝurita. Bindita. Dietterle, Joh., Prof. D-ro.: La Vendreda Klubo. 11 diversaj originalaj artikoloj, verkitaj de la Vendredoklubanoj en Leipzig. Kun unu portreto kaj kelkaj desegnaĵoj. 1921. 115 paĝoj. Broŝurita. Hankel, M.: Sableroj. Poeziaĵoj kaj skizoj. Kun portreto de la altŝatata aÅ­torino. 1911. 91 paĝoj. Broŝurita. Hebbel, Friedrich: Gyges kaj lia ringo. Tragedio kvinakta. El la germana originalo trad. P. Bennemann. 1916. 151 paĝoj. Bindita. Luyken, H. A., F. B. E. A.: Stranga Heredaĵo. Romano originale verkita. 1922. 320 paĝoj. Broŝurita kaj bindita. Molière: La malsanulo pro imago. Komedio en tri aktoj. El la franca originalo trad. W. Velten. 1913. 98 paĝoj. Broŝurita. Zahn, Ernst: Svisaj rakontoj. El la germana originalo trad. Ch. Pulvers. 1913. 68 paĝoj. Broŝurita. FERDINAND HIRT & SOHN--LEIPZIG ESPERANTO-FAKO Internacia Mondliteraturo La kolekto estas submetita al la gvidado de Prof. D-ro Joh. Dietterle, direktoro de la Esperanto-Instituto por la Germana Respubliko. Ĝi enhavas nur la plej famajn verkojn el ĉiuj naciaj literaturoj. Nur tiuj tradukoj estas publikigotaj, kiujn faris samnacianoj de la koncernaj naciaj verkistoj. Ĝis nun aperis la jenaj verkoj: Volumo 1: Goethe, J. W. von: Hermano kaj Doroteo. Eposo idilia. El la germana originalo trad. B. Küster. 2a, korektita eldono. Kun antaÅ­parolo de Prof. D-ro Joh. Dietterle. 1922. 77 paĝoj. Kartonita. Volumo 2/3: Niemojewski, A.: 12 Legendoj. El la pola originalo trad. B. Kuhl. Kun antaÅ­parolo de Antoni Grabowski. 1911. 232 paĝoj. Bindita. Volumo 4: Raabe, Wilhelm: La nigra galero. Historia rakonto. El la germana originalo trad. Prof. D-ro Fritz Wicke. 2a, korektita eldono. 1922. 64 paĝoj. Kartonita. Volumo 5/6: Meier, E. L.: Kvin germanaj noveloj de bone konataj aÅ­toroj (Rumohr--Körner--Seidl--Grillparzer--Halm). 1914. 254 paĝoj. Bindita. Volumo 7: Chamisso, A. de: La mirinda historio de Petro Schlemihl. El la germana originalo trad. Eug. Wüster. 1922. 84 paĝoj. Kartonita. Volumo 8: Stamatov, G. P.: Nuntempaj rakontoj. El la bulgara originalo trad. Iv. H. Krestanoff. Kartonita. La kolekto estas daÅ­rigota. FERDINAND HIRT & SOHN-LEIPZIG ESPERANTO-FAKO Noto de transskribinto: Mi ĝustigis malmultajn mispresaĵojn de la originala libro, kaj registriĝis ilin per html-aj komentoj. AnkaÅ­ originalajn paĝkomencojn mi simile registris. End of Project Gutenberg's Hermano kaj Doroteo, by Johann Wolfgang von Goethe *** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK HERMANO KAJ DOROTEO: EPOSO IDILIA *** Updated editions will replace the previous one—the old editions will be renamed. Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright law means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg™ electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG™ concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for an eBook, except by following the terms of the trademark license, including paying royalties for use of the Project Gutenberg trademark. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the trademark license is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. Project Gutenberg eBooks may be modified and printed and given away—you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution. START: FULL LICENSE THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK To protect the Project Gutenberg™ mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase “Project Gutenberg”), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg™ License available with this file or online at www.gutenberg.org/license. Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg™ electronic works 1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg™ electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg™ electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg™ electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. 1.B. “Project Gutenberg” is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg™ electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg™ electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg™ electronic works. See paragraph 1.E below. 1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation (“the Foundation” or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg™ electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is unprotected by copyright law in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg™ mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg™ works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg™ name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg™ License when you share it without charge with others. 1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg™ work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country other than the United States. 1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: 1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg™ License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg™ work (any work on which the phrase “Project Gutenberg” appears, or with which the phrase “Project Gutenberg” is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed: This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook. 1.E.2. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase “Project Gutenberg” associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg™ trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.3. If an individual Project Gutenberg™ electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg™ License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work. 1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg™ License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg™. 1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg™ License. 1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg™ work in a format other than “Plain Vanilla ASCII” or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg™ website (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original “Plain Vanilla ASCII” or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg™ License as specified in paragraph 1.E.1. 1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg™ works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg™ electronic works provided that: • You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg™ works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg™ trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, “Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation.” • You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg™ License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg™ works. • You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work. • You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg™ works. 1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg™ electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the manager of the Project Gutenberg™ trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below. 1.F. 1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread works not protected by U.S. copyright law in creating the Project Gutenberg™ collection. Despite these efforts, Project Gutenberg™ electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain “Defects,” such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment. 1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the “Right of Replacement or Refund” described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg™ trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg™ electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE. 1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem. 1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you ‘AS-IS’, WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. 1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions. 1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg™ electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg™ electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg™ work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg™ work, and (c) any Defect you cause. Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg™ Project Gutenberg™ is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life. Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg™’s goals and ensuring that the Project Gutenberg™ collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg™ and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation information page at www.gutenberg.org. Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non-profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation’s EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state’s laws. The Foundation’s business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation’s website and official page at www.gutenberg.org/contact Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation Project Gutenberg™ depends upon and cannot survive without widespread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine-readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS. The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit www.gutenberg.org/donate. While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate. International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. Please check the Project Gutenberg web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: www.gutenberg.org/donate. Section 5. General Information About Project Gutenberg™ electronic works Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg™ concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For forty years, he produced and distributed Project Gutenberg™ eBooks with only a loose network of volunteer support. Project Gutenberg™ eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition. Most people start at our website which has the main PG search facility: www.gutenberg.org. This website includes information about Project Gutenberg™, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.