The Project Gutenberg eBook of Máximas Morales en Ilocano y Castellano

This ebook is for the use of anyone anywhere in the United States and most other parts of the world at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this ebook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the United States, you will have to check the laws of the country where you are located before using this eBook.

Title: Máximas Morales en Ilocano y Castellano

Author: Anonymous

Release date: June 29, 2005 [eBook #16149]
Most recently updated: December 11, 2020

Language: Spanish, Iloko

Credits: Produced by Tamiko I. Camacho, Kathleen Ballesteros, Pilar
Somoza and PG Distributed Proofreaders from page scans
provided by University of Michigan.

*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK MÁXIMAS MORALES EN ILOCANO Y CASTELLANO ***

Cover

MÁXIMAS

MORALES

EN ILOCANO Y CASTELLANO

PARA USO DE LOS NIÑOS

COMPUESTAS

POR UN PÁRROCO ILOCANO

Y AUMENTADAS

CON LAS OBLIGACIONES DE VARIOS ESTADOS

SACADAS DEL CAMINO RECTO

DEL EXCMO. SR. CLARET

Angel with child


CON LAS LICENCIAS NECESARIAS.

MANILA

IMPRENTA DEL COLEGIO DE STO. TOMÁS
1903.


ÍNDICE



Páhiná 3

ULIDAN.

1.

Ti nang̃ioaras sadi Lang̃it cadaguiti bituen

inaramidna ti dagá á paypayatem.

2.

Ti cababassitan á sabong quitaem,

quet ti pannacabalin ti Dios siddaaoem.

3.

Ti Dios tenglennat pigsa ti taao

iti bacud la á darat á nalag-an.

4.

Iti Dios aoan ti macasarqued,

quet iti matana aoan nalimed.

5.

Ayatem ti Dios quen padam á tao:

daytoy ti linteg ti cristiano.

6.

Iti di mamastrec iti napanglao

iti ruang̃an ti Lang̃it di maoanitan.

7.

Surutem ti nalinteg á dalan,

ta maalamtot dayao quen gungunam.

8.

No iti peggadmo dica adayoan

banbannogmontot aga-anay.

9.

Aoan urayem cadaguiti annacmo

no di iti impalac ammot iti dacquelmo.

10.

No adda sicatem á aramiden,

iti pay tungpalnat quitaem.

11.

Iti conciencia agtitipon

ti sacsi, Fiscal quen Ocom.


MÁXIMAS.

1.

Quien pobló el Cielo de estrellas

Hizo la tierra que huellas.

2.

La flor más pequeña mira,

Y el poder de Dios admira.

3.

Dios al bravo mar enfrena

Con muro de leve arena.

4.

No hay nada que á Dios resista,

Ni que se esconda á su vista.

5.

Ama á Dios y ama á tu hermano:

Esta es la ley del cristiano.

6.

Quien cierra al pobre la puerta

La del Cielo no halla abierta.

7.

Sigue el camino derecho;

Ganarás honra y provecho.

8.

Si del riesgo no te alejas,

En vano luego te quejas.

9.

De tus hijos sólo esperes

Lo que con tu padre hicieres.

10.

Antes que una cosa emprendas

Importa que al fin atiendas.

11.

La conciencia es á la vez

Testigo, Fiscal y Juez.


Páhiná 4
1.

Ti agmulat maysa ng̃a imbag itá

sadi Lang̃it sang̃agasuttot apitenna.

2.

Iti apal icuycuyogna

ti manotooc quen dusana.

3.

Iti naimbag aramiden,

quet no asin pang̃ipaayam dica quitaem.

4.

Iti maysa á salioa oá á sao

pasaray iluudnatayo.

5.

No maquitam á agannaraar ti Init

daydayaoem ti Dios á mang̃ipaaoit.

6.

Iti la comá di mamacaoan

ti siaammo á di mailaoan.

7.

No iti aramid ti sabálit ocomen

iti met aramidmot tontonem.

8.

Iti sirib á di cuyuguen ti virtud

cas caoayan á loáng, quet narucúp.

9.

Iti mangyadayot iti quinasadut,

tipdenna á sumbrec ti quinaduldug.

10.

Ti Dios aclunénna á caasian

ti manubbut iti nacayaoan.

11.

Virtud á tumulad iti vicio

cas cuarta quen pirac á falso.

12.

Ti Dios ing̃atonat napacumbabá,

quet iti napusong toccolenna.

13.

Cadaguiti dadduma silulucnengcayo,

quet castadanto met cadacayo.

14.

Dica umsien ti patigmaan

daguiti masirib quen lal-lacay.

15.

Iti Dios mang̃inanamaca,

ta padapadatay á sacupenna.


1.

Quien un bien siembra en el suelo

Ciento recoje en el cielo.

2.

La envidia lleva consigo

Su torcedor y castigo.

3.

Siempre que puedas, haz bien;

Y no repares á quien.

4.

Una imprudente palabra

Nuestra ruina á veces labra.

5.

Al mirar la luz del dia,

Bendice á Dios que la envia.

6.

Sólo inexorable sea

El que sin culpa se crea.

7.

Al juzgar un hecho ajeno,

Mete la mano en tu seno.

8.

Sin virtud la ciencia humana

Es caña frágil y vana.

9.

Quien la ociosidad destierra,

Al vicio la entrada cierra.

10.

Dios se muestra compasivo

Con quien redime al cautivo.

11.

Virtud que el vicio remeda,

Es como falsa moneda.

12.

Dios al humilde levanta,

Y al orgulloso quebranta.

13.

Sed indulgentes con otros,

Y lo serán con vosotros.

14.

No desprecieis los consejos

De los sabios y los viejos.

15.

Poned en Dios la esperanza,

Que á todos su diestra alcanza.


Páhiná 5
1.

Maquitam ti virtud á mairurumen;

ng̃em adda sabali á biag á urayen.

2.

Iti salaoasao, quen salioaoa

iti palimedmo dicanto ibagá.

3.

Iti tao á iti ulbud iruamna

isu met lat agaramid dúnorna.

4.

Iti pudno pasaray napait;

ng̃em iti daques á liclicanna, nasaquit.

5.

Iti mamaspasiroc aguindadayao quenca,

iti gongonana quen pagdacsam ti sigpenna.

6.

No iti bulséc, bulséc met lat mang̃idalan

agpadadanto á maitebbang.

7.

Iti agtaguicuat saanna á cucua,

dina urayen natalna á turugna.

8.

Iti parpardaya quen ulbud

gutugutendat pungtut ti Dios.

9.

No addacat iti uneg ti simbaan

patuladam iti naimbag amin ti caránam.

10.

Macadadael ti daques á pagayam

cas iti samusam á root iti catrigoan.

11.

Ti agtaraquen tumatayab iti umucna

dinanto bay-an iti aoan mabalbalinna.

12.

Dicanto ipabpabareng ti agsapata

iti nagan ti Dios á nang̃ina.

13.

Iti di manengng̃el iti pungtutna

icuyugnat iti basol ti tuucna.

14.

No calicagumam ti tacneng ti cararua

daguiti gartemmo pagtalnaem ida.

15.

Na adda naquemmo, quet naparbengca

dica masapul adu á cucua.


1.

Veis la virtud abatida,

Mas tambien hay otra vida.

2.

A hombre hablador é indiscreto

No confies tu secreto.

3.

Quien se acostumbra al engaño,

El mismo labra su daño.

4.

La verdad amargar suele;

Mas el mal que evita, duele.

5.

Quien te adula y lisonjea,

Su bien y tu mal desea.

6.

Si un ciego lleva à otro ciego

En el abismo dan luego.

7.

Quien su bien usurpa al dueño,

No espere tranquilo sueño.

8.

La calumnia y la mentira

De Dios provocan la ira.

9.

Cuando estés dentro del templo,

A todos da buen ejemplo.

10.

Mal amigo tanto daña

Como á la mies la zizaña.

11.

Quien cuida al ave en el nido

No abandona al desvalido.

12.

Nunca en vano jure el hombre

De Dios por el Santo nombre.

13.

Quien su cólera no enfrena,

Lleva en la culpa la pena.

14.

Si anhelas la paz del alma,

Ten tus pasiones en calma.

15.

Si juicio y templanza tienes,

No has menester muchos bienes.


Páhiná 6
1.

Pacanem tì mabisin.

quet iti Dios itdennanto met ti canem.

2.

Painomem ti mauáo,

quet iti Dios lac-amemtot gungunam.

3.

Iti mamasangbay iti gangannaet

masurutnat dalan ti Lang̃it.

4.

Itdem ti tulong quen saranay

iti masaquit quen lacay.

5.

Dica macatumpong maysa á naagaoa

ng̃a agtalna, quet mapnec iti cucua.

6.

Ti di agsursuro no ubingpay,

napaitto lac-amenna no lumacay.

7.

Dicanto laeng lalasien

uray iti ibilangmo á nanengneng.

8.

Iti linteg, uray no naing̃et,

pagayam á napaypayso, quet napateg.

9.

Iti virtud gameng á maysa

ng̃a abaquennat balitoc ti pautna.

10.

Panang̃oát nalintég quen masirib

ti mamacaoan iti ulpit.

11.

Ayatém ti Ilim quen Arim,

quet iti linteg annugutem.

12.

Dicanto maturug no di umoná

ng̃a icacaasim ti naganac quenca.

13.

Dag̃uiti caicariam dica papaaduen,

quet iti nababbaba dica met irurumen.

14.

Iti daoat ti napanglao dicanto paáyen,

ta anac ti Dios, quet cabsatmo met laeng.

15.

Pagraemam daguiti agturaymo,

ta pannacabagui ti Dios Apo.


1.

Da de comer al hambriento;

Y Dios te dará sustento.

2.

Templa al sediento la sed;

Y en Dios hallaras merced.

3.

Quien alberga peregrino,

Del cielo encuentra el camino.

4.

Da apoyo y tiende la mano

Al enfermo y al anciano.

5.

No hallarás un avariento

Que esté tranquilo y contento.

6.

Quien no aprende con los años,

Sufre amargos desengaños.

7.

Nunca trates con desprecio

Ni aun al que tengas por necio.

8.

La razon, aunque severa,

Es amiga verdadera.

9.

La virtud es un tesoro,

Mas duradero que el oro.

10.

Propio es del justo y del sábio

El perdonar un agravio.

11.

Ama á tu pátria y tu rey,

Y sé obediente á la ley.

12.

Al sueño nunca te entregues

Sin que por tus padres ruegues.

13.

Tus méritos nunca abultes,

Ni al que es inferior insultes.

14.

No te pida el pobre en vano,

Que es de Dios hijo y tu hermano.

15.

Honra y venera á los jueces,

Que de Dios hacen las veces.


Páhiná 7
1.

No iti quinabayang-gudao caumam

iti trabajot naimbag á pamuspusam.

2.

No iti dayao ti sabali ranggasam.

dayaomo met lat tulaoam.

3.

No cayatmo á pacaoanennaca ti Dios,

iti pammales ranggas dica igalut.

4.

No agduaduacat iti surutem, tactaquem;

castat aramid ti addaan naquem.

5.

Iti tacneg adadda pay sudina

iti mang̃ipudnot iti basolna.

6.

Dica pagmamaél ti pigsa,

quet daotem iti Dios ng̃a aluadannaca.

7.

Iti maestro pagraemam,

quet daguiti padasna tandaanam.

8.

Napanglao quen bacnang ag̃padpada,

iti saclang ti Dios aoan maiduma.

9.

No inca agaramid daques, quitaem,

ta ni patay isut turung̃em.

10.

No natudio ti ubing, quet naimbag,

aoan quencuna ti di agayat.

11.

Iti ubing á managuimtuud, quet nanengneng,

macauma, quet saan á cancanoen,

12.

Iti managuil-lilipat iti rancap.

di casian ti Dios á igasat.

13.

Iti sao ti maysa á natiri.

nray pudno, saan á mapati.

14.

Dica agsasaot nacas-ang.

ta baguim met lat damcaam.

15.

Iti manotoóc maysa ng̃a animal.

iti naimbag á aoid di maimatang̃an.


1.

Si el ócio te causa tédio,

El trabajo es buen remedio.

2.

El que á otro ofende en su honra,

A sí propio se deshonra.

3.

Si de Dios perdon deseas,

Nunca vengativo seas.

4.

En caso de duda, abstente:

Eso hace el hombre prudente.

5.

La modestia más resalta

En quien confiesa su falta.

6.

No hagas de tu fuerza alarde,

Y pide á Dios que te guarde.

7.

Al maestro reverencia,

Y aprovecha su experiencia.

8.

Pobres ó ricos, iguales

Son ante Dios los mortales.

9.

Si vas á obrar mal, advierte

Que caminas á la muerte.

10.

Si es bueno y dócil el niño,

De todos gana el cariño.

11.

El niño curioso y necio

Causa fastidio y desprecio.

12.

El ingrato á un beneficio

A Dios no hallará propicio.

13.

En boca del mentiroso

Lo cierto se hace dudoso.

14.

No uses palabras soéces;

Que á tí propio te envileces.

15.

Quien maltrata á un animal

No muestra buen natural.


Páhiná 8
1.

Iti mamabalao iti pagcurang̃am

igáganacat pag̃uimbagan.

2.

Iti imaig, oenno panagdaldalus

naruay á imbag ti maisagut.

3.

Iti apal taot tutuúquenna;

ng̃em iti essem pagagtenna.

4.

Iti Dios tulung̃anna á sidudungng̃o

ti mang̃aoés iti lamolámo.

5.

Itdem iti nalading̃it ti liolioa,

quet sadi Lang̃it lac-amentot casta.

6.

Iti mamacuspag mamadacquel quenca

iti aoan á naquemmo catcataoaanna.

7.

Iti naimbag áaoid, quen natan-oc á cababalin

daguiti cadaclán á ruang̃an oanitenda laeng.

8.

Iti gasat á ipabuya ti daques,

saan a balang̃at, ng̃em pannacalalais.

9.

Daguiti basol guraem,

quet iti macabasol isnecmot caasim.

10.

Surutem ti nalinteg á panunut,

á ipangronam ng̃em iti ubbao á pagarup.

11.

Iti macaigalút iti daques á aoidna,

agbiag á adipen toy, quet matayto á casta.


1.

El que tus faltas reprende,

A tu bien futuro atiende.

2.

El aseo en la persona,

Muchos bienes proporciona.

3.

La envidia al hombre átormenta,

Mas la emulacion le alienta.

4.

Dios con su bondad asiste,

A quien el desnudo viste.

5.

Da al afligido consuelo,

Y lo hallarás en el Cielo.

6.

Quien te envanece y te engrie

De tu necedad se rie.

7.

Buen porte y nobles modales

Abren puertas principales.

8.

La gloria que el malo ostenta,

No es corona, sino afrenta.

9.

Los delitos aborrece,

Y al culpable compadece.

10.

Sigue á la sana razón

Mas que á la vana opinion.

11.

Quien un mal hábito adquiere,

Esclavo de él vive y muere.


Páhiná 9

ANNUNGEN DAGUITI NADUMADUMA NGA CASASAAD.

Annung̃en daguiti amaen íti balay.

1. Taracnen ti asaoa, anac quen cabbalay, cas rumbeng iti casasaad.

2. Saan á dadaelen iti cucua ti panagsugal quen panagpasindayag.

3. Bayadan, cas rebengna, ti tangdan daguiti tagabo quen mangmanggued.

4. Ayoanan iti cababalin daguiti annac quen adda iti imatón.

5. Agaoaan á sansanenda ti agdenng̃eg iti pammagbaga daguiti papadi, quen iti yaaoatda cadaguiti Santos Samentos.

6. Balacadan ida cas mainugot.

7. Dusaen ida no maicari quet saan á maipuon iti pungtot oenno ranggas.

8. Imatang̃an ida ng̃a si ayat.

9. Ic-can ida ti aramidenda.

10. Taripatuen ida cadaguiti saquitda.

11. Patuladan ida ti naimbag.

12. Icammatalec ida ti Dios quet isagutan ida ti naimbag á manursuro, casta met iti pangguedan quen paguimbaganda.

13. Salucagan ti panamagaaddayo cadaguiti annac á lal-laqni quen babba-y casta met cadaguiti dadduma ng̃a ímatunan.

Páhiná 10

14. Di an-annaguten iti tao ng̃a ti panagsasaona macaited ti pacaisungsung̃anda ti ur-uray quen daques.


OBLIGACIONES DE VARIOS ESTADOS.

Obligaciones de las cabezas de familia.

1. Mantener la familla segun su propio estado.

2. No disipar la hacienda en juegos ni en vanidades.

3. Satisfacer debidamente el salario á los criados, jornaleros, etc.

4. Vigilar sobre las costumbres de sus hijos y dependientes.

5. Procurar que frecuenten la palabra de Dios y los Santos Sacramentos.

6. Corregirlos con prudencia.

7. Castigarlos sin pasion de ira, etc.

8. Tratarlos con benevolencia.

9. Tenerlos ocupados.

10. Asistirlos en sus enfermedades.

11. Edificarlos con el buen ejemplo.

12. Encomendarlos á Dios, y proporcionarles buenos maestros, amos, etc.

13. Procurar la debida separacion entre hijos é hijas, personas de diferentes sexo.

14. No admitir persona alguna que pueda con sus conversaciones, ó de cualquier otra manera, ser motivo de escándalo á la familia.


Annung̃en daguiti annac quen paiturayan.

1. Quitaen quen ibilang á pannacabagui ni Apo Dios daguiti amá, iná quen appo.

2. Ayaten ida ti amin á puso.

3. Pag-raeman ida cas pannacaipaayna quet naimbag laeng ti panaritaan cadacuada saclangman oenno licudanda.

4. Tungpalen daras iti ibagada.

5. Sidadalos iti naquemda ng̃a agservi cadacuada.

6. Badang̃an ida cadaguiti pacasapulanda.

7. Itured daguiti pagcurang̃anda quet di sasaoen.

8. Icacaasi ida quen Apo Dios.

9. Ayoanan daguiti cucua ti balay.


Obligaciones de los hijos y dependientes.

1. Mirar y considerar á los padres y amos como á representantes de Dios.

2. Amarlos de corazon.

3. Respetarlos debidamente, y hablar bien de ellos, tanto en su presencia como estando ausentes.

4. Obedecerles con prontitud.

5. Servirlos con fidelidad.

6. Socorrerlos en sus necesidades.

7. Sufrir sus defectos, callando siempre.

8. Rogar á Dios por ellos.

9. Tener cuidado de las cosas de casa.


Annung tí lalaqui ng̃a adda asaoana.

1. Ay-ayatenna ti asaoana ng̃a cas iti panagayat ni Jesucristo ti Iglesia.

2. Dina lalaisen iti asaoana ta isu ti di maisina ng̃a caloubna.

3. Isurona cas nababbaba ng̃em iti isú.

4. Ayoananna ta isu ti manaripato quencuana.

Páhiná 11

5. Isagutna cas maiparbeng.

6. Anusanna ng̃a situtured.

7. Taripatuenna ti ayat quen Apo Dios.

8. Isurona ng̃a si-alumamay.

9. Dina ung-ungtan quen cabcabilen.

10. Dida agaramid quen agsao iti ur-uray iti saclang daguiti annacda, nupay ububbingda ta isut pacaisungsung̃anda iti daques.


Obligaciones de los maridos.

1. Amar á la mujer como Jesucristo á la Iglesia.

2. No despreciarla, porque es compañera inseparable.

3. Dirigirla como inferior.

4. Tener cuidado de ella, como guarda que es de su persona.

5. Mantenerla con decencia.

6. Sufrirla con toda paciencia.

7. Asistirla con caridad.

8. Corregirla con benevolencia.

9. No maltratarla con palabras ni obras.

10. No hacer ni decir cosa alguna delante de los hijos aunque pequeños, que pueda serles motivo de escándalo.


Annung iti baba-y ng̃a adda asaoana.

1. Patguenna unay ti asaoana.

2. Dayaoenna cas pang̃ulona.

3. Tungpalenna ti ibagana cas nang̃atng̃ato ng̃em iti isú.

4. Taripatuenna ng̃a sigaganetguet.

5. Tulong̃anna siraraem.

6. Sungbatanna ng̃a si-alumamay.

7. Agulimec no sisipupungtot ti asaoana.

8. Ituredna ng̃a si-anos daguiti pagcura-ng̃anna.

9. Adayoanna ti nadecquet unay ng̃a pannaquiammu-ammo ti tao.

10. Badang̃anna ti asaoana ti pannacasur-suro daguiti annacda.

11. Dina dadaelen daguiti alicamen ti balay quen cucuada.

12. Dayaoenna daguiti catugang̃anna ng̃a cas cadaguiti naganac quencuana.

Páhiná 12

13. Napacumbaba cadaguiti iipagna.

14. Maquitunos cadaguiti cabbalayda.


Obligaciones de las esposas.

1. Apreciar al marido.

2. Respetarle como á su cabeza.

3. Obedecerle como á superior.

4. Asistirle con toda diligencia.

5. Ayudarle con reverencia.

6. Contestarle con mansedumbre.

7. Callar cuando esté enojado, y mientras dure el enfado.

8. Soportar con paciencia sus defectos.

9. Repele toda familiaridad.

10. Cooperar con el marido en la educacion de sus hijos.

11. No desperdiciar las cosas de casa ni sus bienes.

12. Respetar á los suegros como á padres.

13. Ser humilde con las cuñadas.

14. Mantener buena armonía con todos los de casa.


Annung̃en daguítì agtutubo ng̃a ububbing

1. Agdengng̃eg iti pannacaisursuro ti lualo.

2. Ag-raem cadaguiti lal-lacay quen babbaquet.

3. Adayoanna daguiti napeggad á ragsac.

4. Adayonna ti quinasadut quen daques a pannaquicuyog.

5. Dina ladaoen ti sumangpet iti rabi-y.

6. Rig-rigatenna ti baguina.

7. Adayoanna ti panagarem quen nailubung̃an á canta, danioi quen dadumapay.

8. Dina ilib-libas iti agala ti uray ania agpapanpay no cucuada.

9. Managcararag quen Apo Dios quet pabalacapan cadaguiti manacman á tao tapno mapuduanna ti rebengna ng̃a pakasaadan.


Obligaciones de los jóvenes.

1. Asistir á la doctrina.

2. Respetar á los ancianos.

3. Evitar las diversiones peligrosas.

4. Huir de la ociosidad y compañías sospechosas.

5. No retirar tarde de noche.

6. Mortificar su propio cuerpo.

7. Huir de los enamoramientos, canciones profanas, etc.

8. No tomar ninguna cosa ocultamente, aunque sea de su propia casa.

9. Rogar á Dios y tomar consejo de hombres prudentes, para acertar el estado que se debe tomar.


Annong iti balasang.

1. Salimetmetanna unay ng̃a cancanayon quinanacman quen talna.

2. Annadanna unay ti panagsasaona.

3. Dina calicaguman iti cumita quen paquita.

4. Saan á agcaocaoes iti napasindayag.

Páhiná 13

5. Saan á ag-oay-oayas á maquisarita cadaguití lal-laqui.

6. Carurodna ti arem, sala quen pagcomedíaan.

7. Esmanna daguiti aramid á nasantoan.

8. Canayon á sapulenna laeng ti aramidna.

9. Rig-rigatenna ti baguina.


Obligaciones de las doncellas.

1. Observar suma modestia en cualquier accion.

2. Ser muy mirada en las palabras.

3. No desear ver ni ser vista.

4. No vestir con vanidad.

5. Huir el conversar á solas con los hombres.

6. Abominar los galanteos, bailes, teatros, etc.

7. Amar los ejercicios de piedad.

8. No estar ociosa ni un solo instante.

9. Hacer alguna discreta mortificacion.


Annong iti baba-y ng̃a balo.

1. Isu ti nagulidanan iti singpet daguiti babbalasang quen adda asaoana.

2. Naayat iti pacni.

3. Busurenna ti aoan á aramid.

4. Naayat met ng̃a ag-rig-rigat.

5. Manag-lualo.

6. Igagana unay ti naimbag á damagna.


Obligaciones de las viudas.

1. Ser ejemplo de virtud á las doncellas y casadas.

2. Amiga del retiro.

3. Enemiga de la ociosidad.

4. Amante de la mortificacion.

5. Dada á la oracion.

6. Celosa de su buen nombre.


Annong daguiti babacnang

1. Yamanenna quen Apo Dios daguiti cucua quen gamengna.

2. Dida isu ti pagtalcanna.

3. Saan á agpatpatubo ng̃a pangpaaduna cadacuada.

4. Dina aramaten ti naquil-lo quen daques á pamagtaguinayonna cadacuaca.

5. Dina aramaten ida ng̃a pangpabileg it gartem daguiti ricna,

6. Rebbengna ti mangng̃aasi cadaguiti napanglao quen iti Iglesia.

Páhiná 14

7. Sansanenna ng̃a panpanunuten á daguiti babacnang nalacá ti pannacainfiernoda maipuon iti daques á panang̃aramatda ti cucuada.


Obligaciones de los hasendados.

1. Dar gracias á Dios por sus bienes.

2. No poner en ellos la confianza.

3. No aumentarlos con usuras.

4. No conservarlos con injusticia.

5. No servirse de ellos para fomentar pasion alguna.

6. Ser caritativo con los pobres y con la Iglesia.

7. Pensar á menudo que los ricos están muy en peligro de condenarse por el mal uso que hacen de las riquezas.


Anung̃en daguiti napang-lao.

1. Yal-lotda ti naquemda iti pagayatan ti Dios iti biagda ng̃a sipapang-lao.

2. Dida taguicuaen iti cucuna ti sabali, quet dida pagpambar iti quinapang-laoda.

3. Salucaganda ti agsapol iti nasayaat à pagguin aoaanda.

4. Agaoaanda ti bumacnang cadaguiti á cucua quen saniata ng̃a nailang̃itan.

5. Lag-laguipenda ng̃a ni Jesucristo quen ni Santa María napang-laoda met á nagbiag.


Obligaciones de los pobres.

1. Resignarse á la voluntad de Dios en su pobreza.

2. No apropiarse cosas ajenas, aunque sea bajo el pretesto de pobreza.

3. Industriarse á fin de proporcionarse un honesto bienestar.

4. Procurar hacerse rico de bienes eternos.

5. Acordarse que tambien Jesucristo y María Santísima fueron pobres.


Anung̃en daguiti agtagtaguilaco.

1. Yamanen quen mapnecdan iti bassit á dumquet iti pagsapulanda,

2. Padapada ti panag-lacoda ti naimbag á panagtimbeng, panagsucat quen panag-rucod.

3. Dida yul-ulbod daguiti taguilacoda.

4. Dida cayascasen amin iti sangsangcaquita ng̃a laco tapno di marigatan iti ili.

5. Dida mang̃al-a-lilao qnen agsaor.

6. Rebengda ti mang̃aasi cadaguiti napang-lao.


Obligaciones de los mercaderes.

1. Contentarse con una ganancia moderada.

2. Dar á todos lo justo en peso y medida.

3. No falsificar las mercaderías.

4. No apoderarse de todo un género, ocasionando la miseria al pueblo.

5. Abstenerse de toda especie de fraude ó engaño.

6. Ser caritativo con los pobres.


Páhiná 15

Annung̃en daguiti adda ammona ng̃a teggued quen pagsabulan.

1. Sansanenda ng̃a idaton iti Dios daguiti quettang quen rigatda.

2. Agaoaan quen ipaypaysuda ti agaramid.

3. Agng̃ilinda cadaguiti aldao ng̃a maiparit dida ag-lun lunod quen agbasbassaoang.

4. Saan á teng-len á icutan iti saan à cucua.

5. Saan á damsacan quen agaramid iti pacaranggasan daguiti paguianan.

6. Dida laeng palpalabsen iti horas.

7. Buyoguenda ti sao ng̃a intedda.

8. No panagaramidan dida agsasao ti naalas quen palpalicod.


Obligaciones de los artistas y jornaleros.

1. Ofrecer à Dios con frecuencia todas las privaciones y fatigas.

2. Trabajar con toda diligencia y exactitud.

3. No trabajar en dia festivo; no renegar ni blasfemar.

4. No tener las cosas ajenas.

5. No ocasionar gastos ni hacer daño á sus propios amos.

6. No perder el tiempo.

7. No faltar á la palabra dada.

8. En el trabajo no murmurar ni tener conversaciones libres, etc.


Uppat á balacad ni San Ignacio.

1. Cas iti mababaelam, adda laeng iti Dios pusom; ita pusom adda laeng ni Apo Dios quet isu laeng iti pampanunutem.

2. Ti napateg unay ng̃a naquem iti Dios isu laeng iti turungen amin daguita tarigagaymo quen puon met daguiti aramidem.

3. Uray caano, napatacman oenno nalmeng dimo lip-lipatan ni Apo Dios.

4. Ti biag ni Jesucristo, isu laeng iti ulidanmo ti amin á disso quen iti aniaman á casasaadmo.


Cuatro avisos de San Ignacio.

1. Ten, en cuanto puedas, tu corazón en Dios y á Dios en tu corazon pensando continuamente en él.

2. La santísima voluntad de Dios sea el centro de todos tus deseos y el principio de todas tus acciones.

3. No pierdas nunca á Dios de vista, tanto pública como privadamente.

4. La vida de Jesucristo sea tu modelo en todo lugar y en cualquier estado en que te encuentres.