The Project Gutenberg EBook of Masakím, by Andrés Pascual This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org Title: Masakím Author: Andrés Pascual Release Date: May 14, 2006 [EBook #18386] Language: Tagalog Character set encoding: ISO-8859-1 *** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK MASAKÍM *** Produced by Tamiko I. Camacho, Pilar Somoza and PG Distributed Proofreaders at http://www.pgdp.net Para sa pagpapahalaga ng panitikang Pilipino.
===============
Mga kasankapan ukol sa mga babae at lalaki; gaya ng Tsapin, Kuello, Punos, Korbata at iba pa.
Aring tunay ng kalahi.
A. RIVERA
Rosario, blg. 81 Maynila K. F.
May malaking pagbabawas sa pakiawan.
Hating gabi, madilim, ang mg̃a dahon ng̃ halaman ay nang̃akayuko, ang mg̃a ibon ay di man lamang humuhuni, sa mg̃a hayop mula sa kanikanilang himlayan ay walang maririnig na kahit isang putól na ung̃ol man lamang, ang mg̃a ka-awa-awang mangagawá sa paghanap ng̃ ipagtatawid gutom sa boong maghapon ay payapang payapang nang̃agpapahing̃alay, ang mg̃a hapó at ng̃aláy nilang bisig sa pag-gawá ay inihahanap ng̃ panibagong lakás, lahat ay tahimik at waring ipinaghehele ng̃ mg̃a walang patlang at malalaking patak ng̃ ulan, ng̃unit, sino yaon?....... isang maitim na aninong naglalagos sa isang makipot na daan! naglalamay at sinasamantala ang gayong kalaliman ng̃ gabi! sino?...... Pumasok sa isang bakuran, yumuko at sumoot sa silong na pantay balikat ng̃ isang bahay na may pangkaraniwang laki.
Makaraan ang mg̃a ilang sandali ay huminto ang ulan, nagliwanag at ang lang̃it ay biglang nasabugan ng̃ mg̃a maliliit na mata ni Bathala, noon mg̃a nag-anti-antilaw na bituing nakamamalas ng̃ mg̃a lihim na gawa at pangyayari sa boong magdamag.
Di kaginsa ginsay anasan ang nadinig:
—Sino ka?...ang tanong na mula sa itaas.
—Ako ... ang sagot naman.
—Sinong ikaw?
—Ako, ang iyong minamahal.
—Peping!
—Delang!
—Bakit ka naparito?
—Ayaw ka bang pumarito ako?
—Hindi. Ng̃unit baka magising sila ay ikaw din ang inaalaala ko, di ko matitiis ang mangyayari sakaling maramdaman ka. At bakit ka nagpapakapuyat ay mayroong clase kayo bukas?
—Huag kang malakas magsalita at baka ng̃a sila magising, manaog ka at dito tayo sa halamanan mag-ulayaw, dali na, at dito mo ipalasap ang matatamis mong pagmamahal at gagantihin ko ng̃ mg̃a sariwang ala-ala.
—Baka sila magising?....
—Hindi.
Makaraan ang mg̃a ilang mabayanad na yatiit ng̃ sahig ay nabuksan ang tabing ng̃ pinto at sa susung̃aw ang ating binibini; maputi at wari'y isang tala na pang̃inoon ng̃ ibang mg̃a bituin sa kaningning̃an kaya't walang kalulua ang di mamangha sa gayong kagandahan, at pagkapanaog sa isang hagdanang may limang baytang ay sinalubong na ng̃ ating binata at nagyakap ang mag sing irog ¡kay sarap na pagmamahalan! at pagkatapos maigawad ng̃ isá at isa ang nararapat ay nang̃agsiupo sa isang bancong kawayan na nasa ilalim ng̃ isang malabay na puno ng̃ acacia.
—Kay tamis mong magmahal—ang pauna ng̃ binata.
—At hangang kailan mo ako lilimutin? ang tugon naman ng̃ ating binibini.
Di na nakuhang sumagot pa ang isa at isa at mg̃a lang̃itng̃it ng̃ sahig na muli ang narinig mulá sa itaas.
—¡Nagising! ¡Nagising!—ang halos panabay ng̃ dalawa.
Isinoot na dali dali ng̃ ating binata ang kaniyang capote at nagkanlong sa puno ng̃ kahoy na nasa gawing likuran ng̃ kanilang pinagulayawan sa nasang makimatyag ng̃ mg̃a mangyayari. Dahan dahang pumanhik ang binibini at pagkatapos ng̃ isang tanong na: "Saan ka nangaling" at sagot dian po lamang sa labas ay wala nang narinig na ano man at ang lahat ay nanauli sa dati kaya't ang ating binata'y nagtuloy ng̃ umuwi at naghintay na lamang ng̃ kinaumagahan.
Lingo.
Sa isang bahay-samahan sa nayon ng̃ X ... ay nang̃agkakatipon na ang ilang mg̃a binata ika-tatlo pa lamang ng̃ hapon, at palibhasay wala pa sa tadhanang ika-apat at sapagkat wala pa din naman sa tadhanang bilang ng̃ mg̃a kasapi upang ipagsimula ng̃ isang pulong kalahatang idadaos Páhiná 7nila, kayat wala pa sa kaayusan ang pagtitipon, gulong gulo, salitaan dito, tawanan doon, biruan dito at kalabitan sa kabila datapua't sa lahat ng̃ mg̃a gayong umpukan ay nanaig ang malakas na salitaan ng̃ dalawa na nasa gawing dung̃awang tabing daan, kayat ang ilan sa mg̃a nang̃agsisipaglakad ay nang̃apapatigil lalo na't kung mapalakas ang pang̃ang̃atwiran nitong isa na tinututulang mahigpit ang pagkakaroon ng̃ Dios. Lahat ng̃ mg̃a salitaan ay nang̃apatigil, lahat ay di umimik, liban sa isang nagsasalaysay ng̃ kaniyang mg̃a paniniwala.
—Walang Dios—ang ulit nito—sapagkat kung mayroong Dios ay saan naroon ang kaniyang kapangyarihan at di igawa upang ang lahat ng̃ tao'y papagpantay pantayin sa ibabaw ng̃ lupa? Saan naroon iyang Dios at natitiis ang pagkakaroon ng̃ mg̃a may mababa at matataas na urí at kalagayan ng̃ taó? Iyang mg̃a bagay bagay sa ibabaw ng̃ lupa na ating nakikita ay tinututulan kong di gawa ng̃ iisang Dios, sapagkat maraming mg̃a halaman na tumutubo sa lupa at kung walang lupa ay wala noong mg̃a halaman samakatwid ay di dahil sa likha ng̃ Páhiná 8Dios, kundi dahil sa mayroong lupá.
Aling̃aw-ng̃awan ang nadinig pagkatapos ng̃ gayong pang̃ang̃atuiran at mg̃a nang̃ananaig na tinig ang nang̃ariringan ng̃ ganitong salita:
—Walang Dios?.... ¡Nakapang̃ing̃ilabot!
—Dahan dahan ka po ginoong Kalihim—ang sagot naman ng̃ Pang̃alawang-Pang̃ulo ng̃ Samahan—at ipagpatawad po ninyong sabihin ko na kayo'y nabibigla lamang ng̃ mg̃a pang̃ang̃atwiran, sapagka't ang Sanlibutan ay nayari sapagkat di maikakailang mayroon isa na lumikha noon, iyang kataas taasan, iyang Dios. Maraming mg̃a halaman ng̃a ang tumutubo sa lupa ng̃unit di dahil sa lupa lamang kung kaya sila nabubuhay sapagkat may lupa man at walang hang̃in, init at tubig ay di rin sila mang̃abubuhay; at sino ang lumikha ng̃ lahat ng̃ itó, gayon din ang lupang inyong binanguit? Iyang kataas taasang Dios at kung wala nito ay walang anoman, sapagkat siya ang lumik-ha ng̃ lahat ng̃ bagay. Ito'y di pang̃arap lamang ng̃ mg̃a na nanambahan sa katotohanan kungdi siyang katunayan ng̃a. At kung walang Dios na kikilalanin ang tawo ay lalong lalala ang mg̃a katamPáhiná 9palasanan, di mananatile ang katahimikan, palibhasa'y walang kinatatakutang magpaparusa sa panahong darating. Ang mg̃a magnanakaw ay di kukuha ng̃ ano mang di kanila kailan ma't may mg̃a tawo na sa kanila'y nagmamasid, ganiyan ang mg̃a tawo sa ibabaw ng̃ lupa na kailan ma't, walang kinikilalang Dios ay patuloy ng̃ patuloy ang kanilang mg̃a masasamang gawa.
—Mag-iikalima na ng̃ hapon—ang nakaputol na salíta ng̃ Pang̃ulo sa kanilang mg̃a pag-usap.
—Datapuat wala pa sa takdang bilang ng̃ mg̃a dapat magsidalo—ang sagot naman ng̃ isang kasanguni—lagpas na ng̃a sa tadhanang oras ng̃unit kaypalay wala ng̃ darating—ang ulit pa—iyan ang masamang hilig ng̃ ating mg̃a binata ng̃ayon, isang sakit na kung di malulunasay, pagkakatandaan at isang kapintasan na naman sa ating lahi.
—Ang mabuti'y magkaroon ng̃ kadalaan ang ating mg̃a kasapi. Tayo na.
—Tayo na—ang panabayan naman ng̃ lahat at nang̃ag-alisan.
Sa isang bahay na malaki na nasa kabilang daan ng̃ kinatatayuan ng̃ Bahay-Samahan ay maraming tawo at buhat sa malayo'y walang madidinig kundi ang mg̃a tawanan at mg̃a paputol putol na salitaan, lahat ay masaya at gayon na lamang ang mg̃a pinagpala ni Bathala sa kalupaan palibhasay ang mg̃a gayon nilang pagtitipon ay nahihiyasan ng̃ mg̃a tuksuhan at biruan ng̃ mg̃a magkakasama.
—Ang akala ko po'y may pulong kayo, natapos na pu ba?—ang isang ting̃ig binibining nakapagpahinto sa kanilang mg̃a pagkakatua.
—Hindi po natuloy ah.....sapagkat tang̃i sa lumagpas na sa tadhanang oras ay wala pa rin sa takdang bilang ng̃ mg̃a kasaping dapat magsidalo—ang sagot naman ng̃ ating kalihim.
Kindatan, kalabitan at ng̃itian na naman sa kabilang panig.
—Sumagot na ang ating candidato—ang pasalising naibulong nitong isa sa kaniyang katabi.
At pagkaraan ng̃ mg̃a ilan pang sandaling pag-uusap ay nang̃agpaalaman na ang lahat, tang̃i ang ating binatang di man lamang natigatig sa kaniyang pagkakaupo maliban sa isang tugong "mauna na kayo."
Nang̃ag panaugan ang lahat at naiwan si Peping sa harapan ng̃ kaniyang pinipintuho, niyaong tala sa madaling araw, niyang di man dahil sa kaniyang mg̃a pahiyas ay sapat ng̃ makatunaw ng̃ isang pusong bato, yumuko ang ating binata di makabata sa mg̃a pasaning idinudulot sa kaniya ni Pag-ibig, ng̃unit pinakapilit ding paglabanan ang lahat ng̃ ito, itinaas ang mg̃a mata at nagsalita:
—Hangang kailan pu kaya titiisin ninyo ako sa pagbabata ng̃ mg̃a ganitong kahirapan at kulang pa pu ba ang mg̃a katunayang naipamalas ko na?—tuloy dinampot ang kamay ng̃ kaniyang sinusuyo't ginawaran ng̃ isang piping bulong; ipinitlag ng̃ binibini ang kaniyang kamay ng̃unit na huli sa panahon.
—¡Pang̃ahas!...¿Bakit ka malikot?—ang pabiglang nasabi ng̃ binibini na salamat at di nakapukaw sa pagkakatua naman ng̃ mg̃a matatanPáhiná 12dang nasa kabilang panig ng̃ bahay at pagkasabi'y nalaglag ang dalawang butil ng̃ perlas mula sa mg̃a mapanhalinang mata ng̃ binibini at nagulap iyang maaliwalas na lang̃it ng̃ ating binata.
—Parusahan pu ninyo ako, kung ako'y nagkasala—ang patuloy ni Peping—sapagka't ang mg̃a yao'y di kinusa ng̃ aking sarile kundi ng̃ isang pusong inudyukan ng̃ nagpipighating damdamin.
Ang ating binibini'y di kumikibo kaya't sinamantala ni Peping ang panahon.
—Kung inaakala pu ninyo na ang buhay ko'y katumbas na ng̃ nagawang kapang̃ahasan narito at iniaalay ko po sa ikasisiya ng̃ inyong naghihigpit na kalooban, at palibhasay walá din lamang namang kabuluhan ito kailan mat api sa pag-irog, kailan mat walang aasahang balang araw ay kaisa sa lalong mataas na kapalaran, kaya't, inihandog ko na upang una'y ng̃ wala ng̃ Peping na gagambala pa at ikalawa'y ng̃ wala na namang Peping na nag babata pa ng̃ mg̃a kahirapan.
Halos madurog ang puso ng̃ binibini sa gaPáhiná 13nitong mg̃a pag mamaka-amo ng̃ binata, kayat napilitan ding itaas ang kaniyang mg̃a matang pinapung̃ay ng̃ dalamhati at nagbigkas:
—Kayo po'y maka-aasa na at wala ng̃ maghahari sa aking puso kung di kayo. Biglang nahawi ang dilim ng̃ pag-aalapaap, nawaldas ang nakalilibid na tali ng̃ pagpipighati sa puso ng̃ binata, natapos ang kaniyang mg̃a kalungkutan, at sa kagahaman sa pag lasap ng̃ ligaya'y pabiglang tumugon ng̃:
—Hangang kailan, aking lang̃it?
—Hangang libing........at di pa natatapos ay sia ng̃ pagpasok ng̃ isang matandang babae, iyang ali na nag alaga at nagpalaki sa ating binibini na kaniyang kinatitirhan.
—Magandang gabi po—ang unang bati ng̃ binata sa dumating.
—Magandang gabi po naman—ang sagot naman.
At pagkaraan ng̃ ilan pang mg̃a kumustahan at pag sasalitaan ng̃ iba't iba pang mg̃a bagay ay siyang pagtugtog ng̃ walong "ting" ng̃ isang orasang nakasabit sa isang haligi na nasa gawing kaliwa ng̃ binata. Nagtindig si Peping at nagpaPáhiná 14alam sa mag-ali. Isang ting̃ing naglalagkit ng̃ binibini ang ipinabaon sa binata at ito namay isang mapung̃ay na titig at nanaog.
Daang N..... isang makipot na landasing patung̃o kina Delang; dito naglalacad ng̃ totoong mabanayad ang ating Peping, nakatung̃o iyang mapalad na binata na waring inaalaala ang mg̃a nagdaan niang gabi sa pook na yaon. Di kaginsaginsa'y isang binata ang sa darating: si Amado, iyang Pang̃alawang Pang-ulo ng̃ Samahan, iyang nakatalo niya noong lingo ng̃ hapon; pagdakay tinapik siya sa balikat at sinabi:
—Bakit mabanayad ang lakad mo, saan ka paparoon?
—Dian—ang sagot naman ng̃ tinanong.
—Ano ba ang lagay mo kaibigan kay Anchang? iniwan ka pa namin noong gabi ah.....
—Mabuti. Akoy nagtagumpay Amado; ang Páhiná 15kaniya raw puso ay akin at wala ng̃ sino pa mang makapaghahari—ang maligayang tugon nito.
—Mapalad ka kung gayon—hangang dito na lamang ang naisagot at siya nilang pagpasok sa bakuran ng̃ bahay na kanilang sadya.
Napa-tao-po ang dalawa at sa isang sagot na "Magtuloy kayo" ay nang̃ag sipanhik at pagkatapos maigawad ng̃ isa at isa ang nang̃ararapat na pag-galang ay naupó si Amado sa isang luklukang yantok na kinaharap ang mg̃a magulang ni Delang at si Peping nama'y ang ating binibini. Kanikaniyang mg̃a pag-uusap ayon sa kanikanilang mg̃a nasa.
Ang dalaway pagsaglitsaglit na sinasariwa ang mg̃a nagdaan nilang gabi sa halamanan na di naman mailakas sa pagkat nasa kabilang dako lamang ang isa namang umpukan.
Napahinto ang salitaan ng̃ dalawa dahil sa isang mariing "hindi" ng̃ ama ng̃ binibini at si Peping na mahiligin sa mg̃a pakikipagtalo ay nakimatyag sa mg̃a sagot at paliwanag ng̃ kaniyang kaibigan at pagkatapos ng̃ mg̃a ilan pang tugon ng̃ matanda at mg̃a pagpapakilala ni Páhiná 16Amado ay napilitang sumagot ang ating binata ng̃ boong paggalang:
—Ako poy makatutugon sa inyong mg̃a usapan baga man di ako kasali, sapagkat ang matanda po'y may mg̃a malalakas na katwirang pinanghahawakan at ang isang katunayan po'y gaya ng̃a ng̃ sinasabi ni P. Rossi sa caniyang "Ang Pangarap" na aniya'y: "Isang paglapastang̃an lamang sa kalayaan ng̃ bawat isa ang pagtatag ng̃ ating Pamahalaan niyang mg̃a batas na nagbabawal sa lalaki ng̃ kalayaan upang mag-asawa ng̃ dalawa, tatlo ó kung ilan ang kaniyang ibigin." At sapagkat ang tauo po ay talagang likas sa pagkamalaya, kayat pilit ding hinahanap iyang kalayaang iyan kahit pinuputol ng̃ mg̃a may kapangyarihan kaya't siyang nagiging dahil ng̃ mg̃a kahirapang tinitiis ng̃ isang taong dapat maging malaya.
Isang "phse" at ting̃ing pairap ni Delang ang natanaw ng̃ binata na siang ikinapahinto ng̃ kaniyang mg̃a pang̃ang̃atwiran kayat di na muli pang umimik ito palibhasay kinamuhian ng̃ kaniyang irog ang mg̃a gayon niang pag mamatwid.
Sumagot naman si Amado sa mg̃a salaysay na natapos:
—Isang katiwaliang malaki ang mg̃a pagmamatwid ng̃ kaibigan kong Peping sapagkat ang mg̃a batás na yao'y di upang putulan ng̃ kalayaan ang bawat isa kungdi upang tangkilikin ang kapayapaan at pananahimik ng̃ mg̃a mamamayán. Ang kalayaan ay di sa paggawa ng̃ masama kungdi ng̃ mabuti. Ang moral ay nababatay sa kaugalian ng̃ bawat lahi at sapagkat iyan ay di ugali sa ating bayan kaya iya'y laban sa moral.
Ninanasa pa sana ng̃ ating Peping na mang̃atwiran ng̃uni't natatakot naman siyang makagalitan ng̃ kaniyang Delang na nakikinig ng̃ mg̃a usapan nila kaya't sinasamantala ni Amado ang gayong di pagimik ng̃ kaniyang kausap.
—Isa pa, kung babayaan naman na ang bawat isa ay makapag aasawa ng̃ dalawa, tatlo ó apat ay di malayo na sa pagitan niang mg̃a babaeng iyan ay magkaroon ng̃ mg̃a pagkakaingitan na siang magiging dahil ng̃ pagkakaalit-alit at ito'y magbubung̃a ng̃ lalong mg̃a masasaklap na pangyayari sa mg̃a babae pa Páhiná 18naman ng̃ ating lahi, sa katunayan ay nakikíta natin na ang isang lalaking may asawa at makaísip ng̃ isang masamang nasa sa ibang babe dito ay nagpapasimula na ang panaghilian: ang isa'y naiinip sa isa at ang isa namay napopoot sa isa.
Dito na lamang napahinto ang mg̃a pagmamatwiranan sapagkat ang kaniyang mg̃a katalo'y di na umiimik. Natapos ang mg̃a ilang sandali sa gayong di "pag iimikan ng̃ isa at isa at sa di kawasang paglulungati ni Peping ng̃ pag sagot dang̃an ng̃a lamang at naroon ang sa kania'y mapopoot, ay maibuka na lamang sa bibig ang mg̃a salitang:—Nagpapaalam na po ako sa inyong lahat—Dios po ang sumama—ang tugon ng̃ may bahay.
—Akoy iwan mo na—and kay Amado naman: at nanaog ang ating binata.
Pagkaraan ng̃ mg̃a ilan pang salitaan hing̃il sa natapos na pag-uusap ay nang̃ag labasan ang mg̃a magulang ng̃ binibini upang ihanda ang hapunan nila. Natira si Delang at si Amado so loob.
—Kailan ka pa ba magtatang̃i ng̃ isa sa mg̃a Páhiná 19nang̃agsisiparito sa inyo?—ang pabirong salita ng̃ binata—naunahan ka pa ng̃ kapatid mo.
—Sino, si Anchang? Kanino?
—Kanino daw? Sa aming kalihim, kay Peping—isang dagok itong halos nakapag pahinto ng̃ mg̃a tibok ng̃ puso ni Delang.
—Malabo ka. Iya'y hindi totoo.
—Aba! ayaw palang maniwala, sinabi sa akin ng̃ totoo ng̃ aking kaibigang Peping ah ...kanina lamang.
—Walang hiya pala!—ang isang talipandas na salitang nabigkas agad ng̃ binibini.
—Sino, si Anchang?
—...............
—Si Peping?
Isang buntong hining̃ang malalim ang naging tugon.
—Parito na't kumain—ang mula sa labas na nakaputol ng̃ salitaan ng̃ dalawa.
Nang̃agsilabas: si Dela'y tinung̃o ang pagkain at si Amado'y ang hagdanan pagkatapos ng̃ mg̃a pagpapa-alamanan.
Isang batong mabigat ang nakapataw ng̃ayon sa puso ng̃ binibini, isang suliraning pinaglalahuan ng̃ matwid ang di makaya kayang dalhin ng̃ isang pusong mahina, niang isang pusong mararamdamin, palibhasay ng̃ayon lamang nagtikim ng̃ hirap, ng̃ayon lamang nasubo sa larang̃an ng̃ pagbabata, sapagkat ang mg̃a nagdaan niang panaho'y pawang aliw, pawang mg̃a kaligayahang lalo nat sa piling ng̃ kaniyang giliw. Buhat kagabi, kagabing tangapin niya ang mg̃a nakapagng̃ing̃itng̃it na balita'y di na sia mapalagay, di makakain,lahat ay mapait, di makatulog, kaya't lahat ng̃ mg̃a nangyari ng̃ gabing nagdaan ay walang naling̃id sa kaniya at bawat hihip ng̃ hang̃ing kaniyang masamyo ay isa isang pinaghahabilinan ng̃ kaniyang mg̃a panaghoy. "Kay saklap lasapin ng̃ mg̃a panahong itong idinudulot ng̃ katalagahan" ang madalas masabi sa sarile pagkatapos ng̃ mg̃a Páhiná 21ilang patak na luha. Kung minsay pinapag tatalo ang sarile hinahanapan ng̃ lalong mg̃a matutwid na paraan upang sia'y maalis sa silo ng̃ kapanglawan, ng̃uni't waring isinusurot sa kanya ng̃ isang maitim na aninong nakaguhit sa kaniyang ala-ala ang mg̃a kasaliwaang palad na kaniyang sasapitin at ang lalong mg̃a mahahayap na pula ng̃ marami. ¡Oh, ang larawan ng̃ isang nilalasog ng̃ dalamhati....! Anó ang aking gagawin? ang ulit ulit na itinatanong sa sarile; at pagkatapos ng̃ mg̃a ilang biling sa kaniyang hihigan, ay mg̃a patak ng̃ luha ang nagiging tugon at sa kagaganito na lamang inumaga ang ating kaawa-awang binibini.
Umagang umaga pa'y nanaog na; nakabihis ng̃ kaniyang pangkaraniwang soot, at di pa nakalalayo ng̃ mg̃a ilang hakbang, ay muling nagbalik, pumanhik at naupo sa isang likmuan na tutop ang noo at iniisip ang kaniyang mg̃a gagawin; di kaginsa ginsa'y nagkagising na ang sambahayan at ng̃ mamulatan ng̃ ina'y tinanong sia kung bakit.
—Sumasakit po lamang ang ulo ko—ang isinagot at pagdaka'y tumindig at nagpa-alam Páhiná 22na sasaglit muna siya kina Anchang.
—Ang sabi moy sumasakit ang ulo mo at saka maglalakad ka pa.
—Wala na po naman eh ...
—Pagka-agahan na ang ulit naman ng̃ inang di na nahalata ang mg̃a sagot na gawagawaan lamang ng̃ kaniyang anak.
Ang binibini, taglay ng̃ pagkamasunuring anak, ay napahinuhod ng̃unit wari ay isang maitim at malaking kamay ang pumipisil sa kaniyang puso, nanglalata at madalas mapahinto sa ano man niyang ginagawa. Nag agahan, at ng̃ maluat na'y nag paalam na muli; ang ina na mapag palayaw at mairugin ay di makatangi pinahintulutan siya, kaya't itoy lumakad na nakatalukbong ng̃ paniyong sutla at sapagka't di naman lubhang malayo ang bahay ng̃ kaniyang ali ay agad na narating, walang pang̃iming pumanhik at nagtuloy palibhasay isang bahay na lagi niang pinaparoonan, pumasok sa loob at dinatnan ang kaniyang tia Enciang na nananahi.
—Ano po iyang ginagawa ninyo—ang unang bati ng̃ dumating.
—Eh, ito bang saya tinatabi kot magagamit pa din naman eh ...
—Bakit po kayo, si Anchang po saan naruroon?
—Naríyan sa silid at mayroon yatang ginagawa; pasukin mo.
Nagtuloy ang ating binibini at ng̃ nasa pintuan na'y agad tiniklop ng̃ dinatnan ang kaniyang sulat na ginagawa at sinalubong na nakang̃iti ang kaniyang kapatid.
—Bakit ng̃ayon ka lamang naparito? kahapon pa kita ina-antay—ang maligayang tanong ni Anchang.
—May kailang̃an ka ba sa akin—at napatak na naman ang luha sa pagka ala-ala niya ng̃ kaniyang nabalitaan kagabi, bakit ang isa pang nakapag padalamhating lalo sa kaniya'y ang pagkamalas sa liham na dinatnan niyang sinusulat na siyang nagpasok sa kaniyang ala-ala ng̃ kung ano ano nang mg̃a bagay.
—May dinaramdam ka ba?—ang maamong tanong naman ng̃ kaniyang kapatid na napaluha rin—ano ba ang ibig mong inumin?—at umakmang lalabas, ng̃unit pinigilan ni Delang sa Páhiná 24nasang huag ng̃ maalaman ng̃ kanilang tia Enciang ang kaniyang mg̃a nasasaloob at tumugon na lamang ng̃:
—Huag ka ng̃ mabahala may na ala-ala lamang akong isang kalunos lunos na mapagsasapit.
—Nino?...anó yaon?
—..........................
—Anó lamang yaon eh—ang patampo ng̃ salita ni Anchang.
Iniisip ng̃ ating binibini kung ano ang kaniyang gagawin, siya'y nasa isang malawak na dagat ng̃ nag-aalinlang̃ang di niya matarok ang magiging hanga. "Ipagtapat ko ó huag" ang di niya malutas, na palaisipan sa kaniyang mg̃a pagbabaka at namalisbis na naman ang luha sa kaniyang mg̃a mata at nagiyakan na lamang ang magkapatid. ¡Kay pait lunukin ng̃ mg̃a kapighatiang ito! nagparaan ng̃ mg̃a ilang simbuyo ng̃ kahirapan ang dalawa at muli na namang nag-usap.
—Bakit lamang? Ako'y tutulong sa mg̃a pinapasan mong dalamhati, ayaw ka ba—ang ulit nanaman ng̃ bunso.
Ninanasa na sanang magtapat ni Delang ng̃unit pinigil siya ng̃ malaking kahihiyan sapagkat siya'y isang kapatid na matandang dapat kunang uliran sa kabutihan.
—¡Delang! ¡Delang!—ang mg̃a tawag na mula sa labas—ipinatatawag ka ng̃ nanay mo kayat dalidali niyang pinapahid ang mg̃a luha at bago pa lumabas.
—Bakit namumugto iyang mg̃a mata mo? Bakit ka umiiyak?—ang sunod sunod na tanong ng̃ matanda pagka kita kay Delang.
Maluat na di nakaimik ang ating binibini at pagkaraa'y sinabing:
—Nakagat po ng̃ langam ang sulok ng̃ mata ko.
—Huag mong pagkukusutin; tina tawag ka daw ng̃ nanay mo.
Nagpa-alam ang ating binibini at tinung̃o ang kanilang tahanan.
Si Anchang ay naiwan sa pag-iisa, ang kaniyang silid na dati'y masaya ng̃ayon ay mapanglaw, di niya mapagkuro ang mg̃a ibig sabihin ng̃ kaniyang kapatid kung minsay isipin niyang ang kaniyang sarile ang sasapit sa isang kalagayang kalunos lunos gaya ng sinabi, ng̃unit siya rin ang kusang nagmamatuid na aniya'y di ko sasapitin yaon sapagkat sino ang lalapastang̃an sa akin? Si Peping ay tapat ang pagibig at sa kaniya'y wala akong paniwalang mapapariwara lamang ang pag-asa ko, wala akong nalalamang itinatang̃i siyang iba at di ko naman iniisip na siya'y magtatang̃i pa sapagkat naniniwala ako sa kaniyang mg̃a pang̃ako at di naman niya sasayang̃in ang mg̃a pagmamahal ko. Ako ang tinatang̃isan ng aking kapatid?.... Hindi, sapagkat anó ang dapat niyang ikalungkot sa akin? Ang kaniyang sarile ang iniiyakan? Ewan ko, ng̃unit ano naman Páhiná 27ang dapat niang ikalumbay? Wala akong maala-ala. Mg̃a sandali itong punong puno ng̃ mg̃a pagkukuro sa isip ni Anchang. At si Delang anó naman ang ginagawa? Ah ... siya nama'y nananang̃is sa kanilang silid di makalabas kahit tinatawag kaniyang mapag arugang ina at hangang sa siya'y mahalata sa pamamanglaw.
—Bakit? ang marahang tanong ng̃ ina pagkamasid sa mg̃a matang binabalung̃an ng̃ luha ng̃ kaniyang anak.
—Wala po—ang sagot naman na ipinakalilihim pa ring pilit ang kaniyang mg̃a dalita palibhasay nahihiya siyang mabuksan ang mg̃a aklat ng̃ pag-ibig na nakatago sa kaniyang puso, ng̃unit sa kapipilit ng̃ ina ay nagsabing: "Ako po'y sawing palad" hangang dito na lamang ang mg̃a naipagtapat ni Delang hangang sa sapitan sila ng̃ kinagabihan.
Si Peping ay walang malay sa mg̃a nangyayari, payapang payapang ginugunita ang napakasarap niyang buhay. "Magkapatid ang nasa kamay ko" ang ulit ulit na sinasabi ¡kay tamis ng̃ aking kapalaran na pinag-aagawan ng̃ Páhiná 28dalawang magagandang binibini! Ang aking pag-ibig ay dalawang puso ang sumasariwa, siyang nagdidilig pagdating ng̃ oras, anó pang ligaya ng̃ buhay ang hahanapin?"
Ikalabing isang oras na ng̃ gabi. Mapamaya maya'y nanaog, lumakad at pagkatapat sa silid ng̃ isang bahay na malaki ay luming̃on sa magkabikabilang panig at ng̃ walang matamulawang tawo ay tuming̃ating̃ala at tumawag:
—¡Anchang!....¡Anchang!
—.......................
—¡Anchang!—ang mariin niang tawag na tumaos hangang sa puso ng̃ binibini, kaya't agad nagbalikuas ito't ipinuang ng̃ kaunti ang durung̃awan.
Nakaramdam ng̃ panibagong init ng̃ katawan ang binata, lumukso ang puso sa galak sa pagkasung̃aw ng̃ isang diosa ng̃ kagandahan.
—Ako'y naririto—ang ulit pa.
—Bakit ka napaparito ng̃ ganitong oras? Baka may makakita sa iyo ay pagbintang̃an kang masamang tawo: umalis ka dian sa tapat ng̃ bintana.
—¿Saan ako paparoon, Anchang?
—Umuwi ka na at akoy di maka papanaog, sapagkat malalim na ang gabi.
Mayroon lamang akong isang mahalagang babagay na sasabihin sa iyo; natatakot ka ba? sasalubung̃in kita sa hagdanan.
—Sabihin mo na.
—Ayaw ako. Ang ibig koy ibulong at ng̃ walang makarinig: ni ang mg̃a halaman, ni ang mg̃a panggabing ibon.
—Sa ibang araw na ó bukas kaya pagparito mo.
—Sa isang maliit ko kayang kahiling̃ang ito'y ipahahalata mo na ang kawalan mo ng̃ pagmamahal sa akin? Anchang, talastas mong ako'y nagpakapuyat; diyata't, pawawalan mo ng̃ halaga ang aking mg̃a pagtitiis.
Nagdalang habag ang binibini; nalunos sa mg̃a ipinagturing ng̃ binata kaya't malubay na tumugon.
—Paano ang gagawin kong pagpanaog?
—Kailan ma't iibigi'y madali ang alin mang bagay.
Dahan dahang lumabas, ibínukas, ang nakalapat na pintuan, at palibhasa'y kahoy ang Páhiná 30sahig at hagdanan, kaya't, walang kalatis siyang nakapanaog. Pumasok ang ating binata sa looban at sinalubong ang kaniyang irog, ng̃uni't sa kaniyang pagpasog ay namalas pala naman agad siya ng̃ isang babaeng putos na putos ng̃ itim, nakatalukbong at agad na sumunod sa binata at ng̃ kasalukuyang sapupo ni Peping ang malantik na baywang ng̃ kaniyang Anchang ay siyang pagdating ng̃ binibini na sa dagok ng̃ pighati sa kaligayaligayang buhay ng̃ dalawa at sa kahapishapis niyang kapalaran ay hinawakang mahigpit ang kaniyang sundang patakbong lumapit at itinarak sa dibdib ng̃ binata kasabay ang mg̃a nang̃ang̃atal niyang salitang:
—¡¡¡Masakim!!!....¡¡¡Masakim!!!
—Bakit? Bakit?—ang sigaw ni Anchang at sinapupo ang kaniyang irog.
—¡Patawad!—ang kalunos lunos na taghoy ni Peping at nabual na di napigilan ni Anchang.
At ng̃ makita ni Delang ang kaawa-awang bangkay ni Peping ay napasigaw.
—¡Dios ko! ¡anó itong aking nagawa?...Nagsisi, nanang̃is, nanaghoy....
—Pepíng, patawarin mo ako; akoy nagkasala sa iyo: di ko nalalaman ang aking nagawa. ¡Ay Peping sino ng̃ayon ang kikilalaning ama ng̃ sangol na balang araw ay ilulual ko sa maliwanag? ¡Dios ko! ¿anó ang aking nagawa?
WAKAS
Ditoy nag bibile ng mga sambalilong gaya ng buntan, calasiaw, baliwag, sabutan at ibpa., gayon din tumatangap ng pagpapaputi at pag papaayos sa mababang halaga.
Ang tindahang ito'y nag bibili ng guarniciones at ibat iba pa na kagamitan sa kabayo at tumatangap din ng pag papakumpuni sa mababang halaga.
CALLE JOLO No. 271
===============
Dali'y sa Daang Faspia at ngayon ay sa
Daang Morga, blg. 35 Tondo.
Aring tunay ng Kalahi
Doroteo Nico.
===============
Rumeretrato araw araw mula sa ika
9 ng̃ umaga hangang ika 4 ng̃ hapon
Peinadora Gratis
Malinis, mahusay, at madaling
gumawa.
Tumatangap ng̃ ano mang na
uukòl sa Fotografia.
Gral. Izquierdo blg. 379, Trozo P.O.B. 973
Mga Binata:
Ibig ninyong huag limutin ng inyong mga minamahal?
Bigian ninyo sila ng uliran pabasahin ninyo ng novelang "Ang Pagibig" ni Ag. Pascual upang makilala nila kung sino si Sening at kung ano ang ugali ni Sening sa pag-ibig.
Ipinagbibili sa lahat ng Aklatan.
===============
===============
Daang San Jacinto Blg. 50
Tumatangap ng̃ sari-saring limbagin, libruhin, mga anyaya sa kasal, binyag, esquela, at ibat iba pa.
Tumatangap ng̃ mga gawain sa
pag-aayos ng̃ mga kaban ng̃ salapi,
maquina sa pagsulat at
pananahi, mga bicicleta at nag
eempayona ng̃ mg̃a bakal at patalim.
===============
Recibe toda clase de trabajos
concernientes al ramo.
Azcarraga (frente al Teatro Rizal)
Tondo-Manila.
Sanga sa Maynila
Acuña, blg. 19-San Nicolas
Telefono 3633.
End of the Project Gutenberg EBook of Masakím, by Andrés Pascual
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK MASAKÍM ***
***** This file should be named 18386-h.htm or 18386-h.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/1/8/3/8/18386/
Produced by Tamiko I. Camacho, Pilar Somoza and PG
Distributed Proofreaders at http://www.pgdp.net Para sa
pagpapahalaga ng panitikang Pilipino.
Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
*** START: FULL LICENSE ***
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
http://gutenberg.org/license).
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement. See
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works. See paragraph 1.E below.
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States. If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed. Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work. You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges. If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
electronic work is discovered and reported to you within 90 days
of receipt of the work.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.
1.F.
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from. If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation. The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund. If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.
Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at http://www.pglaf.org.
Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at
http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.
The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations. Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at http://pglaf.org
For additional contact information:
Dr. Gregory B. Newby
Chief Executive and Director
gbnewby@pglaf.org
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment. Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.
The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements. We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance. To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit http://pglaf.org
While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.
International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.
Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
http://www.gutenberg.org
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.